HUuSTENAAR op avontuur in „bush
VAN SURINAME
Zending
was boos
op Hans
Beaart
PLEIDOOI VOOR BRUG-TUNNEL
ZEEUWSCH-VLAMINGEN
VERSTUURDEN
MANIFEST OVER GEWEST
Rapport een blunder
DELTA-NATUUR HEEFT NOG KANSEN
Handig!
de postgiro
Vrij koud
AFSCHEID
Ds. VAN
ANROOY
Sein op rood in documentaire „Op de grens van zout en zoet"
vy
stad
streek
IJzendijke
dak makkelijk!)
Dinsdag 18 april 1972
ll
(Van een onzer
verslaggevers)
HULST Een half jaar
van administratieve romps
lomp, een flinke dosis avon-
tuursbloed en een handvol
geld: dat heeft Hans Beaart
uit Hulst er voor over moe
ten hebben om 12 dagen te
kunnen doorbrengen in de
„bush" van Zuid-Suriname.
Mfet drie kameraden heeft
hij op deze manier een ver
blijf van 1,5 jaar als Neder
lands militair in dit overzees
gebiedsdeel afgesloten. Het
bezoek aan de afgelegen
streken was daarbij een
hoogtepunt.
De Hulstenaar is tijdens
zijn tocht op plaatsen ge
weest, die zelfs voor veel
zendelingen taboe zijn en
waar ook Amerikaanse tv-
ploegen niet worden geduid.
Dat alles uit vrees van de
overheid, dat Westerse be
zoekers ziekten zullen over
brengen, waartegen eenvou
dige inlanders zich niet kun
nen weren. Hans Beaart
heeft het aan zijn eigen on
dernemingszin en voor een
deel ook aan militaire facili
teiten te danken gehad, dat
hij toch op die plaatsen kon
komen, waarvan anderen al
leen maar kunnen dromen.
Hij heeft er geen spijt
an: daarover laat hij in zijn
enthousiaste betopg geen
twijfel bestaan. Zijn voor
naamste conclusie na deze
toöht: Zuid-Suriname drijft
op de Suralco. Als dit bedrijf
vertrekt komt het voortbe
staan van duizenden in ge
vaar en dat idee geeft een
beklemmend gevoel.
Na vele maanden van het
administratieve kastje naar
de muur te zijn gestuurd
was het in februari zover,
dat het viertal een klein
vliegtuig kon charteren voor
vertrek. Nieuwe moeilijkhe
den dienden zich aan, want
de MAF, een organisatie van
Amerikaanse zendelingen,
wilde geen vliegtuig beschik
baar stellen uit woede over
het feit, dat de Nederlandse
militairen bij wijze van „uit
stapje" wel maar zoveel zen
delingen geen vergunning
krijgen om de bush in te
trekken. De pater Albrecht
Stichting bleek later wel be
reid om te vliegen. „Het was
een vreemd toestel" vertelt
Hans Beaart, sinds kort boor
devol nieuwe indrukken
thuis. „Het had voor en ach
ter een propeller, waardoor
het een korte landingsbaan
nodig'had". „Vier keer werd
gepoogd op te stijgen en
evenzoveel keer mislukte
dat. Uiteindelijk moest er
zelfs een andere maatschap
pij aan te pas komen. Dat
was Gumm-aire, die het
viertal in een zevenpersoons
kist met alles en nog wat
aan boord, zoals whisky en
bier waarop de inlanders
verzot bleken naar de
plaats van bestemming
bracht.
Het vliegen was een erva
ring apart: „Het is onvoor
stelbaar. Het is alleen bush
wat je ziet. Als daar iemand
in zou zitten: die vind je
nooit. Het toestel landde op
het vliegveld „Vincent Fajk",
Hans Beaart met zijn vrien
den kregen een huis toege
wezen, dat er indertijd is
gebouwd voor Beatrix en
Claus en waar volgens het
veiihaal alle „groten" van
Nederland al hebben gelo
geerd.
Hans Beaart. „De inlanders
kwamen op het toestel aan
stormen en bleven ons maar
aankijken zonder iets te zeg
gen". Het lukte die nacht
niet best van de vermoeie
nissen te bekomen, want op
een onmogelijk uur bleek
een groep inlanders het no
dig om zijn gedienstigheid te
tonen door het huis een
schoonmaakbeurt te geven.
In de omgeving van het
vliegveld heeft men bezoe
ken gebracht aan dorpen van
de Wayanes en de Trio-stam.
„Je komt moeilijk in zo'n
dorp. Ze zeggen niks, maar-
ze staren je maar aan. Ze
proberen ook van je te profi
teren. Alles moet betaald
worden".
Het was frappant te ont
dekken hoe kleine stukjes
beschaving tot de bush wa
ren doorgedrongen, zoals een
modern gasstel, waaraan toch
niemand door het ontbreken
van gas iets had. Hans Be
aart tot slot: „De indianen in
die dorpen: als je daar pas
komt, dan denk je, ze doen
van de hele dag niets. Maar
ze werken eigenlijk voortdu
rend. Het is erg vredig, er
gebeurt niks. Maar je ziet er
dingen, waarvan je bij jezelf
zegt: „Ik dacht niet dat dat
in deze wereld nog kon".
(Van onze parlementaire
redactie)
DEN HAAG Inmiddels
hebben ook de gezamenlijke
Kamers van Koophandel in
het deltagebied hun commen
taar op het rpc-rapport r(het
paarse boekje) ingezonden. Zij
pleiten voor een snelle voltooi
ing van de Zoomweg. De Ka
mers wijzen voorts op het be
lang van de vestiging van een
tweede nationale luchthaven
in noord-west-Brabant.
Deze luchthaven kan de ver
dere uitbouw van de 'stuwen
de dienstverlening' sterk be
vorderen, waarbij de Kamers
echter wel voorop stellen dat
de luchthaven zonder bezwaar
voor de recreatieve functie
van het open deltagebied moet
kunnen worden aangelegd.
Belangrijk in het commentaar
van de Kamers van Koophan
del is ook het pleidooi voor de
aanleg van de vaste oeverver
binding in de Westerschelde.
De snelle aanleg daarvan is
een voorwaarde voor een ver
dere evenwichtige uitbouw
van de industrie-ontwikkeling
op de beide Schelde-oevers.
De kuststrook moet zijn re
creatieve aantrekkelijkheid
behouden. Voor de schaal- en
schelpdierencultuur en de vis
serij in midden-Zeeland moe
ten optimale ontwikkelingsmo
gelijkheden blijven bestaan,
mits de waterstaatkundige
veiligheid dat toelaat, aldus de
Kamers van Koophandel.
(Van een onzer verslaggevers)
OOSTBURG Een zes
punten tellend manifest met
daarbij een begeleidend
schrijven is uitgfcgaan naar de
colleges van b. en w. in de
drie West-Zeeuwsch-Vlaamse
gemeenten, provinciale en Ge
deputeerde Staten van Zee
land, de Zeeuwse Tweede Ka
merleden en dfe provinciebe
sturen van Belgisch Oost- en
West-Vlaanderen.
Het manifest is opgesteld
door cursisten, die gedurende
vijf avonden in Oostburg de
ontwikkeling van Zuid-West-
Nederland aan de hand van
het zogenaamde paarse boekje
hebben besproken. In het
manifest wordt het volgende
gesteld:
1. Wij kiezen voor de natuur
lijke bevolkingsgroei, het
geen inhoudt een minder
snelle economische groei.
2. Wanneer buitenlandse
werknemers toc.i onmisbaar
zijn, dan dient de werving
te geschieden in die landen
waarvan het cultuurpatroon
de meeste aansluitingsmoge
lijkheden bij het onze
heeft.
3. Wordt meer industrie aan
getrokken dan de werkgele
genheid van de eigen bevol
king vraagt, dan betekent
dit een offer voor Zeeland.
Dit vraagt om erkenning
van de centrale overheid in
de vorm van versnelde groei
van de welzijnsvoorzienin
gen.
4. De bouwwijze in Zeeland
dient afgestemd te worden
op het landelijk karakter.
De natuurlijke beplanting
dient zowel bij industrieves
tiging a-ls bij woningbouw
vooraf te gaan aan de be
bouwing.
5. Het niet inpassen van de
ontwikkelingen in België
wordt als een ontoelaatbare
negatie van de -actuele situa
tie gevoeld. Een consequen
tie hiervan is dat een her
ziening nodig is, waarin het
totale Delta-gebied inclusief
België betrokken moet wor
den. Er dient in de herzie
ning gesteld te worden dat
Zeeuwsoh-Vlaanderen niet
door snelwegen en kanalen
versneden mag worden. Als
het toch nodig is, bijvoor
beeld bij een vaste oever
verbinding, dan zoveel mo
gelijk geconcentreerd op één
plaats.
In vergelijking met het
meer uitgewerkte economi
sche model steken de uiterst
summier behandelde sociaal
culturele en milieu-modellen
schril af. Op deze terreinen
zou een meer gedegen on
derzoek gedaan moeten wor
den, zodat een slagvaardiger
beleid gevoerd zou kunnen
worden. Stimulering van.
verdere groei zonder deze
bezinning is een onverant
woorde daad. Bij de onder
zoekingen moet het welzijn
van de mens centraal
staan.
(Van een onzer verslaggevers)
OOSTBURG Bij het uitge
gane manifest van de NVN-
cursisten in Oostburg is een
begeleidend schrijven gedaan.
Hierin wordt onder meer ge
steld dat het Paarse Boek te
veel poneert. Het bevat teveel
onzekerheden, vaagheden en
omissies, en geeft voorts te
weinig blijk van interne en ex
terne samenwerking tussen de
betrokken overheidsdiensten,
bestuursorganen en weten
schappelijke instellingen, om
het geheel nog als een weten
schappelijk verantwoorde stu
die te kunnen aanmerken.
De economische ontwikke
ling van het Deltagebied dieint
consepuent in dienst van de
mens te staan en mag derhalve,
aldus de cursisten, niet op het
gegiste bestek van het Paarse
Boek worden gebaseerd. „De
economische groei is de heilige
koe waar alles, inclusief het
welzijn, aan geofferd wordt."
Het rapport negeert de reali
teit dat de besproken Delta
de Benelux-area betreft met
eigen lands- en provinciale be
sturen.
In de brief wordt gesteld dat
organisatorisch en bestuurlijk
het rapport een ambtelijke
blunder is. Toelaatbare nor
men voor water-, lucht- en
bodemvervuiling alsmede voor
geluidshinder worden niet ge
geven. De bewoners worden al
leen in getallen aangeduid, of
als pionnen in een tempel
dienst heen en weer geschoven.
Recreatie-gebieden worden al
leen als zodanig geëtiketteerd
zonder hieraan nochtans in
houd te geven.
De industrialisatie wordt cen
traal gesteld, aldus de cursis
ten. De bemanning wordt al
leen genoemd als een verleng
stuk van de machines, zoals
zulks ook geschiedde bij de eer
ste industriële revolutie. De
spanningen en ontladingen
daarvan, die nu nog hun na
werking hebben, worden op
middeleeuwse wijze genegeerd.
Aan de mens wordt van wieg
tot het graf, van de werkende
jeugd tot 65-plussers, alleen
aandacht besteed in zijn hoe
danigheid als economische fac
tor.
Zijn onlustgevoelens, die tot
arbeidsverzuim leiden, worden
derhalve ook alleen als een eco
nomische factor afgedaan met
negatie van menselijke aspec
ten. Aan lichamelijke en gees
telijke volksgezondheid, aldus
het begeleidend schrijven,
wordt alleen betekenis toege
kend in relatie tot het econo
misch welzijn. Kortom de mens
wordt gedegradeerd tot het ver
lengstuk van de machine, in
plaats de machine in dienst
van de mens te stellen.
Uit de zakelijke overtuiging,
dat een welzijnspolitiek alleen
kan worden gefinancierd uit
de baten van economische acti
viteiten, vraagt de gespreks
groep daarom een gedegen stu
die in internationaal verband,
waarbij de factor welzijn cen
traal wordt gesteld en opti
maal inhoud wordt gegeven
aan de stelling dat de econo
mische groei wordt afgestemd
op de kwantitatieve en kwali
tatieve behoefte van de wer
kende bevolking. Hierbij moet
ruime aandacht geschonken
worden aan de behoefte aan re
creatie en het welzijn van die
velen die niet in het arbeids
proces zijn opgenomen.
Vooruitzichten voor woens
dag en donderdag, opgesteld
door het KNMI op maandag
om 18.00 uur. Zonnige perio
den met aanvankelijk enkele
buien en nog vrij koud.
Weersvooruitzichten in cijfers
gemiddeld over Nederland.
Voor woensdag: aantal uren
zon: 1 tot 7. Min. temp. van
ongeveer normaal tot 3 graden
onder normaal. Max. temp. 1
tot 5 graden onder normaal.
Kans op een droge periode
van minstens 12 uur: 70 pro
cent. Kans op een geheel
droog etmaal: 40 procent.
Voor donderdag: aantal uren
zon: 6 tot 13. Min. temp. 0 tot
4 .graden onder normaal. Max.
temp. van ongeveer normaal
tot 4 graden onder normaal.
Kans op een droge periode
van minstens 12 uur: 95 pro
cent. Kans op een geheel
droog etmaal: 80 procent.
waterstanden
Konstanz, 274 pl. 2, Rhein-
feliden 228 pl. 14, Straatsburg
230 onv., Plittersdorf 373 pl. 6,
Maxau 427 pL 10, Plochingen
137 pl. 6, Manoheim 240 -4,
Steintoach 138 -9, Mainz 251 -
9, Bingen 159 -7, Kaub 180 -6,
Trier 305 -23, Koblenz 216 -4,
Keulen 196 -10, Ruhrort 366 -
18, Lobitb 995 -19, Pannerden-
se kop 865 -17, Nijmegen 798
-16. IJsselkop 893 -17, Eefde
IJssel 460 pl. 2, Deventer 340
pl. 5.
5, Monsin 5480 pl. 6, Borgha
ren 4067 pl. 7, Belfeld 1224 pl.
21, Grave beneden de sluis
520 pl. 1.
Morgen, woensdag 19 april
Bergen op Zoom 7.41 en
20.11, Hansweert 6.43 en 19.14,
Terneuzen 6.08 en 18.38, Vlis-
singen 5.36 en 18.11, Wemel-
dinge 7.31 en 20.01.
(Van onze correspondent)
IJZENDIJKE In een spe
ciale dienst in de Nederlands
hervormde kerk te IJzendijke
werd afscheid genomen van ds.
F. van Anrooy, wegens zijn
vertrek naar Eek en Wiel.
In een volle kerk, waarin
ook burgemeester A. Schippers
en wethouder G. A. Claeijs met
hun echtgenoten, wees de heer
Van Anrooy erop dat hem geen
teleurstellingen in zijn werk
bespaard zijn gebleven, maar
dat hij daarnaast veel dank-
maarheid had ondervonden.
Scriba I Haartsen wees er
in zijn rede op dat het de kerk
raad zeer spijt dat de heer
Van Anrooy verterkt. Hij
dankte de dominee en zijn
echtgenote voor alles wat zij
voor de Nederlandse hervormde
gemeente hebben gedaan.
De consulent van de classis
IJzendijke wees er op dat de
scheidende dominee geen ge
makkelijke tijd had gehad.
„U hebt, samen met uw vrouw,
veel tijd aan de gemeente be
steed. Hiervoor namens de
classis hartelijk dank."
Na afloop van de dienst be
stond in hotel „Het hof van
koophandel" gelegenheid af-»
scheid te nemen van dominee
en mevrouw Van Anrooy.
Tendens dit afscheid werden
woorden gesproken door bur
gemeester A. Schipper. Hij
wees er op dat de door de do
minee gememoreerde teleur
stellingen evenzeer gelden voor
burgemeesters, pastoors etc.
Kapelaan Buijsse sprak na
mens de r.-k. parochie. Hij zei
dat de samenwerking met de
heer Van Anrooy altijd goed is
geweest en dat oecumene de
dominee wel aansprak. Ds. Bal
uit Sluis, die sprak namens de
krjng, meende dat de heer Van
Anrooy weieens de laatste do
minee van IJzeadijke kon zijn
geweest.
Eén van de fraaie telt
Een door de natuur in miljoenen jaren geschapen landschap, waarin de mens in luttele Twee soorten bewoners van het delta-huis in discussie over
jaren ingrijpend aan het wijzigen is geslagen. opnamen uit „Op de grens van zout en zoet."
MIDDELBURG Als er
over een of .ander onderwerp
een kostbaar plaatwerk ver
schijnt, dan kun je er meestal
donder op zeggen dat het gaat
om itets dat aan het verdwij
nen is. Een laatste terugblik,
een weemoedig achterom kij
ken, voordat de werkelijkheid
van nu voorgoed verleden tijd
zal zijn. De verschijning van
de fraai uitgevoerde documen
taire „Op de grens van zout
en zotet" bij uitgeverij Ploegs-
ma te Amsterdam, vatten wij
dan ook op als een signaal.
De „last post", in dit geval.
Want het gaat over de immen
se lamidschapsverandering die
zich met dodelijke zekerheid
in het Delta-gebied gaat vol
trekken. Jan van de Kam, efen
fotograaf met een bijzondere
gevoeligheid voor natuuropna
men en Wim Wolff, een bio
loog van het Delta-instituut te
Yerseke, hebben in innige sa
menwerking een „familie-por
tret van flora en fauna" in de
Delta vervaardigd. Het gaat
ovfer een familie waaraan vele
leden ons door de dood ontval
len, waarvan kinderen emigre
ren of bastaardhuwelijken
sluiten. En niemand weet of er
wel een nageslacht zal wezen,
dat de moeite van het bekij
ken waard is. Zo staat het er
voor met de natuur in de Del
ta.
Tweehonderd prachtige fo
to's en titentallen bladzijden
wetenschappelijk verantwoor
de tekst waren nodig om dit
aan te tonen. „Op de grens
van zout en zoet", toont aan
welke vrijheden de natuur
zich in de loop der eeuwen
heeft gepermitteerd in de
open zeearmen, waar zout wa
ter langzamerhand overgaat in
brak en vervolgens in zoet
water. In dit overgangsgebied
lijkt alles mogelijk te zijn.
Door de bouw van de Delta-
dammen, door de herverkave
lingen, de inpolderingen en
vooral door het massaal ge
bruik van overal dezelfde
soorten kunstmest en lamd-
bouwvergif, wordt over het
vroegter zo rijk gevarieerde to
neel een waas gelegd, waar
door de dingen lijken te ver
vagen. Eb en vloed verdwij
nen uit een groot gedeelte van
het Delta-gebied. De kente-
ringsgebiedfen tussen zout en
zoet worden veranderd in gro
te vijvers, waarin alleen nog
maar brakwater voorkomt en
tot overmaat van ramp moet
men van het „zoete" water
gaan zeggen, dat het meer op
foto-ontwikkelaar dan op het
witte goud lijkt waarover wij
in onze jeugd hoorden spre
ken.
Men kan daarover met nos
talgie spreken, maar dit lijkt
de samenstellers van de docu
mentaire, die in samenwerking
met de Vereniging tot Behoud
van Natuurmonumenten wordt
uitgegeven, niet de enig juiste
methode. Al roepen de prach
tige foto's gevoelens van wee
moed op en al dwingt dte tekst
heel vaak tot ernstige be
denkingen op het resultaat
van al ons graaf- en spitwerk
in de Delta - toch zijn er ook
hoopvolle geluiden.
Wim Wolff gelooft stellig
dat het mogelijk is, om met de
ervaringen die zijn opgedaan
met het Bremelse Meer, het
Veferse Meer en de Grevelin-
gen, in de laatste echte zeearm
- de Oosterschelde - het ver
lies aan natuurlijke rijkdom
men zoveel mogelijk te com
penseren.
Over de Oosterschblde zegt
hij, tamelijk nuchter: „Het
probleem is, dat wij twee on
vergelijkbare zaken tegen el
kaar moeten afwegen: veilig
heid en milieuverslechte
ring".
Hij noemt ook de pogingen
van de waterstaat-ingenieurs
om te voorkomen dat de afge
sloten vijvers in de Delta in
stinkende putten veranderen.
Een methode, bedoeld om wil
de algengroel in de Delta-me
ren tegen te gaan, bestaat uit
het gooien van ijzerzout in de
rivieren. De algen raken daar
door de voor hen noodzakelij
ke voedingstoffen kwijt en
komen niet tot leven. Een an
der foefje: luchtbellen blazen
in het water boven de zeer
diepe, zoutblijvende en zuur
stofloze putten in de Delta-
meren, waarmee wordt voor
komen, dat de stinkende vloei
stof dite daarin zit, omhoog
stijgt en het water zodanig
bederft, dat de vissen het
loodje moeten leggen.
Het lijkt allemaal behelpen
te zijn. Vandaar de concrete
suggestie van Wim Wolff:
„Laat ons althans een deel van
de afgesloten Oosteirscheldfe
zout houden".
Het is gelukkig niet alle
maal problematisch wat er in
het boek te vinden is. Bioloog
Wim Wolff blijkt toch nog een
essentieel karaktertrfekje van
de natuurvriend te hebben be
houden. Dat merkt men bij
zijn meeslepende beschrijvin
gen over het dieren- en plan
tenleven dat ondanks alles in
de Delta bfestaat, bij de korte
schetsen over de menselijke
activiteiten in dit gebied en
die over de zeldzaam mooie
dorpen en stadjes.
Zo zegt men tot slot: „De
vooruitzichten van de Delta-
vernieuwing mogen dan niet
ai te best zijn - ze woont
tenminste in een mooi huis."
A. KOOPMAN
(ADVERTENTIE)
Met Postgiro kunt u overal
betalen met gegarandeerde
girobetaalkaarten in plaats
van met contant geld.