'Die dag in Bir Hakeim
In Amsterdam zoeken
12.000 jongeren een kamer
iif^H
JODEN TEGEN JODEN
MEMOIRES VAN' GENERAAL KOENIG
Wm
SIKH HELPT PROBLEEMJONGEREN
W!>
binnenland
MIBIMPi —T
Naar de Sahara
Water, wijn en thee
Verliezen
Bivak
Overgave
nir.ro.--nr.':-- lib.- -jwPn^
Bombardementen in Bir Hakeim
ms'i
(Foto: E. C. P. Armées.)
(Van ónze Parijse correspondent)
Gevochten is van man tegen man
onder een regen van lichtfakkels,
die de Duitsers afschoten om de
woestijn te verlichten. Wie in die
nacht een verkeerde richting insloeg
en verdwaalde was onherroepelijk
verloren. Na een paar uur trad de
dood dan in. Over de lijken woei de
wind wat stuifzand en maakte er
een graf van.
Maar naast Koenig zat een adju
dant, die de waarschuwdende woor
den sprak: pas maar op, dat ze jou
BIR HAKEIM - Een groot gezelschap, van verschillend
geloof heeft dezer dagen, de eerste sterfdag van generaal blinddoeken er af waren bleken het
Koenig herdacht. In de geschiedenis heeft hij, gelovig man, ^Sant, dit'Koenig^w^ain
een blijvende plaats gekregeh als de verdiger van Bir Hakeim Zou doen zich over te geven, omdat
in de tweede wereldoorlog. Hij heeft er een boek over geschre- zSjnT^wtoS"kort: zeg
ven, zo pas van de pers gekomen bij Robert Laffont onder de maar aan Rommel, dat ik Koemg (Vj jranti^rliP ci vil<1
titel: „Ce jour-la, Bir Hakeim" (425 bladzijden). In het schrij- g J
ven van zijn memoires had hij aanvankelijk niet veel zin. „Wij heeft Rommel die poging nog eens
Kmioltiolilior-c herhaald, toen niet meer aan Koenig
zijn militairen zei hij, „en er zijn maar weinig bevelhebbers, zelf> maar aan de Franse troepen.
die in oorlogstijd iedere avond papier en potlood nemen om Dat exemplaar, door Rommel zelf
aantekeningen te maken. Wij militairen houden het maar met ^nTgTrouw bewaaken^het^ta
Goethe: „im Anfang war der Taf'. Maar vrienden bleven aan- zijn boek laten afdrukken.
dringen en Koenig bezweek voor de verleiding en schreef een ikP1later"1 nooit
boek met veel technische en militaire bijzonderheden, maar meer de^ gelegenheid Jheb gehad
niet verwaarlozend het menselijk element. Dat laatste willen
wij er uit halen in dit artikel.
Rostomel te ontmoeten om hem te
zeggen, dat men noodt de huid van
de beer moet verkopen alvorens
hem te hebben geschoten.
Aanvankelijk vocht 'Koenig bij het
begin van de tweede oorlog in Nar
vik. Toen de Duitsers in West-Euro-
pa meester waren van het terrein
ging hij naar Syrië om daar een
nieuwe divisie te vormen. Veel be
tekende die divisie niet in het be
gin, want het waren soldaten uit
diverse delen van de wereld, bij
elkaar geraapt uit de koloniën, die
Frankrijk trouw waren gebleven,
Mohammedanen uit Noord-Afrika,
zeelieden en mannen uit eilanden
van ,de Pacific. De Britten, die Koe
nig meenamen in de richting van
Tobroek om daar de opmars van
Rommel te stuiten, hadden in die
troep van Koenig niet veel vertrou
wen en dat lieten ze duidelijk mer
ken. Koenig was verstandig genoeg
om dat in zijn hart de Britten niet
al te kwalijk te nemen, omdat hij
wist, dat een van de belangrijkste
veldslagen van de oorlog zou wor
den uitgevochten in de woestijn.
Want wat Hitler in zijn hoofd had
was duidelijk. Tegelijk met de aan
val op Rusland rukte hij langs de
kust van Noord-Afrika op naar
Egypte, het Suez-kanaal en de olie
velden. Had hij die in zijn bezit,
dan viel er met de Amerikanen te
praten.
Koenig kreeg opdracht aan de
hand van de Britten op te rukken
naar Tobroek om Bir Hakeim te
verdedigen. Het vertrek uit Syrië en
vooral het afscheid van het Heilige
Land gingen hem zwaar af. Jeruza
lem, Nazareth. Bethlehem, Jericho,
alles herinnerde hem aan de baker
mat van het christendom, aan Chris
tus zelf en aan de Moeder der
Smarten. In de praktijk zag hij,
hoeveel de Fransen nog van de Brit
ten te leren hadden voor zij „desert
minderd" waren. De Fransen ken
den de Sahara, maar de woestijn
naar Tobroek was erger. Rotsen
dwongen tot een omtrekkende be
weging en wie daarbij de richting
verloor was in de woestijn verloren.
Er waren zandbanken om niet door
heen te komen. Een ondragelijke
hitte, nergens een spoor van scha
duw en bedriegelijke luchtspiegelin
gen.
werkplaatsen, telefoon en overal
borden in het zand met verzoek de
vólgende morgen het zandterrein net
zo schoon te verlaten als men het
gevonden had. Geen schillen en do
zen als dank voor 't aangenaam
verpozen.
De Franse generale staf kreeg bij
aankomst 's avonds een glas whisky
aangeboden, de manschappen kon
den zich na de maaltijd verfrissen
ln een cantine, waar geserveerd
werd door onberispelijk geklede En
gelse meisjes, 's Nachts stond het
afweergeschut in het rond zo opge
steld, dat iedere bommenwerper van
de Lufthansa de volle laag kon krij
gen.
Op 15 februari van het jaar 1942
arriveerde Koenig met zijn troep
van 5.000 man in Bir Hakeim, waar
hij de verdediging van de Britten
moest overnemen. De Duitsers en
Italianen, in hun geforceerde opmars
naar Tobroek, waren nog niet in
zicht. Veel stond er niet in dat Bir
Hakeim, niet eens een palmboom.
Rondom Bir Hakeim was het één
groot mijnenveld. Het enige, wat
toen de grond uitstak waren de
ruïnes van een fort uit de tijd van
de Turkse overheersing. Wafer
moest streng worden gerantsoe
neerd. De opslag van water was zo
op zichzelf al een probleem, omdat
het onder de grond moest worden
bewaard, teneinde snelle verdam
ping tegen te gaan. Welkom waren
de door de Duitsers en Italianen
achtergelaten tanks van 3.000 liter
inhoud. Een ander probleem was de
aanvoer van wijn, want een soldaat
van het Vreemdelingenlegioen is
geen mens en zeker geen soldaat als
hij geen wijn krijgt. Zo lang To
broek nog vrij was werd wijn, niet
van superieure kwaliteit, aange
voerd uit Palestina via Tobroek,
daar gelost in hitte, en andermaal in
hitte, getransporteerd naar Bir Ha
keim. Hoe het vocht daar aankwam
laat zich begrijpen: Zo ongenietbaar,
dat de legionnairs het lieten staan
en genoegen namen met hete thee
van de Britten met melk en sui
ker.
Koenig wist bij voorbaat, dat hij
tegen de Duitse overmacht Bir Ha
keim nooit zou fcunen houden. Zijn
taak, overigens uiterst belangrijk,
was Bir Hakeim zo lang mogelijk te
verdedigen om de opmars van Rom
mel naar Egypte te vertragen. Histo
rici zijn het er over eens, dat hij in
die opdracht is geslaagd, maar met
grote verliezen. Want toen hij van
het Britse hoofdkwartier opdracht
kreeg Bir Hakeim te verlaten, wa
ren de paar hectaren woestijngrond
aan alle kanten door de Duitsers
omsingeld. Koste wat het zou kos
ten, in de nacht, van 10 op 11 juni
moesten de Franse troepen zich
dwars door de vijandelijke stellin
gen een weg naar buiten banen,
ieder voor zich en God voor ons
allen. Dat gebeurde met fysiek ver
moede troepen en met een mormaal
ondermijnd door dagelijkse bombar
dementen van de Luftwaffe en de
artillerie van Rommel. Achtergela
ten moesten worden alle zware wa
pens, vernield of onbruikbaar ge
maakt. om niets van waarde in han
den te laten vallen van de vijand.
Misschien herinneren sommigen zich
de afloop. Voor Rommel lag de weg
vrij naar Egypte. Een der somberste
perioden brak in die zomer 1942
voor de geallieerden aan, want de
Britten werden bij Tobroek versla'
gen. Bijtijds keerde de krijgskans.
Rommel werd gedwongen halt te
houden bij El Alamein om verster
kingen af te wachten aan troepen er
materiaal. Nog voor hij verder kon
oprukken vielen de Britten aan. Het
werd eeji smalle kuststrook een gi
gantische worsteling van een week
Luftwaffen en RAF wogen gelijk
tegen elkaar op in de lucht, maar de
Britten hadden het voordeel van hun
vloot. In die week verloren de Duit
sers 500 tanks, 1200 kanonnen
40.000 krijgsgevangenen, terwijl de
Luftwaffe werd gedecimeerd. Tot
aan de grens van Tunesië trok Rom
mel zich .terug, waarop hij eind ja
nuari 1943 tot staan kwam. Daar
wachtte hem een nieuwe nederlaag,
want inmiddels waren de geallieer
den bij Algiers geland. Duitse duik
boten hadden alles gedaan om die
landing onmogelijk te maken. Het
ene na het andere Amerikaanse
tankschip met onmisbare brandstof
werd in de grond geboord. Deson
danks zij het met enorme verliezen
aan tonnage, hielden de geallieerden
de grote zeewegen open, onmisbare
voorwaarde om de oorlog tot een
goed einde te brengen. Toen de
laatste Duitse soldaat uit Noord-Af
rika was verdwenen, kon de aanval
op Italië beginnen.
Voor de Duitsers was dat het be
gin van het einde. Koenig en zijn
kok uit Lybië, die het fornuis in Bir
Hakeim voor zijn ogen in puin had
zien schieten met alle potten en
pannen er bovenop, hadden hun
plicht gedaan. Het bleek „Ce jour-la"
staat er vol van.
(Van onze correspondent)
AMSTERDAM Ambsterdam
kan sinds kort bogen op een to
taal- paket voor jongeren die
psychisch, sociaal of anderszins
in moeilijkheden zijn komen te
verkeren. Er waren al legio op
vangcentra. Er was een Jonge
ren Advies Centrum dat hulp
bood in de meest uitgebreide
vorm. Er was een experimentele
werkbemiddeling voor wat in de
volksmond (vaak ten onrechte)
de werkschuwen is gaan heten.
Maar wat ontbrak de kraak-
golf van vorig jaar bracht het
aan het licht was een onder
dak.. Er opereren in de hoofd
stad 130 commerciële kamerbu
reaus. Op de adressen waarover
zij beschikken, zijn echter al te
langharigen, al te afwijkende
huidskleuren, al te schilderach
tige leefgewoonten ongewenst.
Hetzelfde geldt voor de kamers
die in de krant of per raamadver
tentie worden aangeboden. Zo
vond „de moeilijkste groep", hoe
goed de opvang overdag en even
tueel 's avonds ook was, zich 's-
nachts toch weer in de kou staan
Instellingen als het Jongeren Ad
vies Centrum en de Stichting Relea
se ervoeren dit als een geweldige
handicap. Wat zij met hun werk
bereikten, werd door de kamernood
vaak weer gedeeltelijk of geheel
teniet gedaain. Vandaar dat het ser
vicepakket voor de op drift geraakte
jeugd nu is uitgebreid met de Stich
ting Ideële Kamerbemiddeling en
Huisvesting, afgekort tot SIKH. Het
prille initiatief heeft al navolging
gevonden in steden als Groningen
en Amersfoort. Maastricht heeft in
formaties ingewonnen. Het ziet er
naar uit dat deze nieuwste vorm van
hulpverlening aan met zichzelf of de
maatschappij in de knoop geraakte
jongeren een landelijke verschijnsel
zal worden.
We praten erover met Ben de
Kok, de projectleider van SIKH. Hij
is de enige bezoldigde kracht
meer staat de verleende experimen
teer-subsidie niet toe. Wanneer hij
de ton krijgt, die hij heeft aange
vraagd, zal hij meer armslag heb
ben. Voorlopig behelpt hij zich met
twintig vrijwillige medewerkers.
De taak waarvoor hij staat, is
kolossaal. Officieel wordt geschat
dat er in Amsterdam 12.000 jonge
ren zijn die een passende kamer
zoeken zonder die te kunnen vinden,
maar Ben de Kok dénkt
aantal veel hoger is.
Het leefpatroon van de werkende
jeugd is aan het veranderen. Vroe
ger bleven ze bij hun ouders wonen
totdat ze trouwden. Tegenwoordig
willen ze al veel eerder op eigen
benen staan. Op zich natuurlijk een
gunstige ontwikkeling. Ze ontdek
ken dat er nog, andere milieus be
staan dan het enge eigen kringetje.
En als ze zelfstandig zijn, voelen ze
veel eerder de behoefte aan zelfstu
die, aan een verdere opleiding. Dat
merk je duidelijk."
'Tegenover die groep van 12.000 of
meer kan SIKH momenteel een paar
honderd kameradressen •.stellen
waarvan er. gemiddeld dertig be
schikbaar zijn. Ér zijn tot nu toe
1100 aanvragen behandeld. Ongeveer
vijftien jongeren per week kunnen
worden geholpen. In totaal zijn het
er tot dusver 200 geweest. Maar er
is duidelijk een stijgende lijn waar
neembaar.
Ben de Kok: „We willen hier niet
ledereen. Mensen die instaat zijn om
zelf een kamer te zoeken die een
geaccepteerd uiterlijk hebben, en ge
noeg verdienen en een normaal le
ven lelden zoals dat heet, sturen we
weg. En jeugdtoeristen die nog een
paar maanden in Nederland willen
dat hét blijven hangen, nemen we ook niet.
We bemiddelen alleen voor mensen
Iedere werkdag tussen vier uur en half acht melden probleemjongeren
zich in het kantoortje van SIKH, op zoek naar een kamer waar ze zonder
Sociale controle zichzelf, kunnen zijn...
Voor die Britten had Koenig alle
respect en vooral voor de town ma
jor. Dat was een man, die 's mor
gens in alle vroegte de troepen
vooruil reed om bivak te maken
voor de komende naeht. Dat werd
gedaan met een verbazingwekkende
stiptheid. Kwam de hoofdtroep 's
Eind mei begon de aanval van de
Duitsers en Italianen. Rommel van
het Afrika-korps legde zijn kaarten
van intimidatie op tafel. Op een dag
zat Koenig voor zijn tent, toen hem
de nadering werd gemeld van twee
vijandelijke soldaten met de witte
vlag. Zijn eerste reactie was er een
van blijdschap, want natuurlijk
avonds, na 300 kilometer rijden, in kwamen die twee van een troep, die
het nachtkaimp, dan stond de tafel zich wilde overgeven door gebrek
gedekt: water, benzine, reparatie- aan water en benzine.
JERUZALEM (AP) Fel orthodoxe joden
brengen hun sabbat door met het gooien van
stenen naar rijdende auto's en bijssen die vol
gens hen de rustdag ontheiligen. Maar de even
gewelddadige reactie van het wereldsgezinde
publiek doei vele Israëli's vrezen voor een open
lijke oorlogvoering tussen ,de „Haridim" (He
breeuws voor godvrezenden) en de Hiloni'im
(de vvereldsgezinden).
Al even verbitterd is de gemiddelde Israëli
over het feit, dat studenten van Yesj.Tvot (or
thodoxe scholen) vrijstelling van militaire dienst,
kunnen krijgen.
De tekenen van- tweedracht op godsdienstig
gebied zijn de laatste tijd toegenomen, In Jeru
zalem heeft gespuis een rabbijn afgeranseld en
zijn baard afgeschoren en anderen hebben een.
valse hond opgehitst tegen een groep godsdien
stige studenten.
De orthodoxe gemeenschap is ook woedend
over iets dat niets met transport op sabbat te
maken heeft het verrichten van lijkopeningen
in ziekenhuizen, welke door de vromen worden
gezien als een ontering van het menselijk li
chaam. De orthodoxie beweert, dat er lijkschou
wingen in Israël worden verricht tegen de wil
van de overlevenden en in strijd met de joodse
godsdienstleer. In één geval zijn militante joden
een ziekenhuis in Jeruzalem binnengedrongen
en hebben zij uit het-lijkenhuis een lijk gestolen
dat zou worden ontleed.
Pathologen hebben bewijzen geleverd, dat de
familie in de lijkopening had toegestemd. Dok
ters zeggen, dat zij dreigbrieven hebben ontvan
gen en per telefoon zijn .bedreigd en in de voor
naamste straten van Jeruzalem zijn leuzen tegen
■lijkschouwing gekalkt. In die leuzen wordt de
schuld vaak gegeven aan de V.S., hetgeen de
in orthodoxe kringen heersende mening weer
spiegelt, dat de secties worden verricht ten be
hoeve van Amerikaans wetenschappelijk onder
zoek.
Vijf jaar geleden is een demonstratie tegen
van de ergste rellen aldaar en de herleving van
lijkschouwingen te Tel Aviv uitgelopen op een
deze grillige twist is voor de meeste Israëli's
een verontrustend verschijnsel. De houding van
de orthodoxie ten opzichte van de lijkopeningen
heeft ook geleid tot een vaak gewelddadige re
actie 'Van wereldsgezinde Israëli's, maar zij er-
geren zich nog altijd het meest over het verzet
tegen vervoer op. de sabbat. Velen hebben geen
verplaatsen. Tot dusverre is het de orthodoxie
auto's en de bus is hun enige middel om zich te
geweest, die in haar strijd tegen het rijden op
de sabbat de ergste uitbarstingen van geweld
heeft veroorzaakt. Sinds juli zijn de sabbatda
gen ontsierd door aan oproer grenzende rellen,
botsingen van de politie met Haridim en het
stenigen en afranselen van buschauffeurs.
Het meest opruiende element achter de daden
van geweld is „Netoerei Karta" (de wachters
van de poort), een ultra-orthodoxe groep, die
de staat Israël feller haat dan de meest extreme
Arabier. Deze groep, die naar schatting 500 vol
gelingen heeft, erkent de joodste staat niet, en
stelt het zionisme op een lijn met het nazisme,
verbrandt Israëlische vlaggen en weigert door
de regering uitgegeven persoonsbewijzen bij
zich te dragen.
Netoerei Karta laat zich uitsluitend leiden -door
de bijbel volgens welke er geen Israëlische staat
kan zijn voor de Messias komt en het joodse
volk verlost. Voor Netoerei Karta heeft het
Zionisme het voorrecht van de Messias geüsur
peerd en de bijbel ontwijd door een staat in het
leven te roepen, die niet getrouwelijk leeft naar
de voorschriften van de bijbel.
De leden van de Netoerei Karta houden zich
verre van al wat Israëlisch is, spreken geen He
breeuws maar uitsluitend Jiddisj en leven bijna
afgezonderd in een enclave van Jeruzalem, Mea
Sjeerim genaamd. Velen weigeren de klaagmuur,
het voornaamste heiligdom van Jeruzalem, te
bezoeken, omdat deze in de oorlog in het Mid
den-Oosten 'van 1987' door Israëlische strijd
krachten is veroverd en daarom êen zionistische
verovering is.
Netoerei Karta, waarvan de aanwezigheid te
Jeruzalem uit de Middeleeuwen dateert, ont
vangt haar geldmiddelen van medestanders in de
V.S. en weigert dingeh zoals pensioen en steun
van de staat Israël te aanvaarden. Er bestaat
geen vrouwen-emancipatie in Netoerei Karta,
waarvan de cohorten nog elke dag bij het mor
gengebed danken, omdat hij ze niet als vrouwen
heeft doen geboren worden. De leider van Ne
toerei Karta, rabbi Amran Blau, antwoordde op
de vraag hoe hij .het vond dat Israël wordt ge
leid dóór eèn yfquw, .premier Golda Meir: „Voor
ons maakt het geen Verschil. Wij erkennen de
Staat en zijn regering niet en daaruit volgt, dat
het ons met kan schelen of er een man of een
vrouw aan het hoofd staat."
die het psychisch of maatschappelijk
nodig hebben. Als iemand gek
wordt op een prachtige kamer, dan
helpen we hem wel. We gaan ervan
uit dat onze taak op het vlak van
het maatschappelijk werk ligt. We
zoeken duidelijk naar mogelijkhe
den om de juiste verhuurder en de
juiste huurder bij elkaar te brengen.
Je loopt zo verschrikkelijk gauw'
het risico dat je met je bemiddeling
nog een nieuw conflict inbouwt in-
plaats van dat je een probleem uit"
de wereld helpt. Het is voor kamer-
bewoners ontzettend moeilijk onf,;
hun eigen gang te kunnen gaan. Er
is overal sociale controle en betutte-
lingiets waar de groep die we-
Willen helpen, nu juist niet yam;
gediend is. Én toch moet er iets
gebeuren. Je bent er .niet als je zo'n<
jongen of meisje een baantje bezorgt
waarin ze zich fijn voelen. Je moet;
ze ook een follow-up geven in dé
vorm van een kamer waar ze kun-i'
nen leven zoals ze willen. En die ze
kunnen betalen natuurlijk. De ideale'
oplossing is dat we zelf panden gaan
exploiteren."
De gegadigden dié zich melden
bij SIKH, blijken gemiddeld 21 jaar
oud te zijn en 520 gulden pér maand
te verdienen. Vaak hebben ze bij
stand. Er zijn evenveel jongens als'
meisjes bij. Vijftien percent komt
van buiten Amsterdam, waaronder
.merkwaardig genoeg', zegt Ben
de Kok nauwelijks buitenlanders,
gastarbeiders of politieke vluchtelin
gen. Het blijkt duidelijk om wer-
kende jongeren te gaan en vooral j
om probleemjongeren. Voor een deel J
worden ze naar SIKH verwezen
door bijvoorbeeld reclasserings-in*-' t
stellingen, crisisinterventie-centra,-
Release, het Jongeren Advies Cen
trum, de Experimentele Werkbemid-
deling en dergelijke. „Die stellen
ons dan op de hoogte van de proble
men waar de betrokken kamerzoe
ker mee zit, zod.gt we meteen weten
of we een passend adres voor hem
hebben", zegt Ben de Kok.
Hoe komt SIKH aan zijn kamera
dressen? Ben de Kok: „We adverte
ren elke maand voor duizend gulden
in de kranten. We hebben de mede
werking van gespecialiseerde bladen
op het gebied van maatschappelijk
werk. En mondreciame levert nog
wel eens iels op. Nu is de ene
verhuurder de andere niet. De aan
biedingen variëren van „alles wat u
stuurt, is goed" via „iemand die ol>
tijd betaalt en verder geen last
geeft" tot Een ongehuwd moeder
tje voor de bijslaap."
Nu gaan wij niet moralistisch te
werk. Als een ongehuwde moeder
daar geen bezwaar tegen heeft, is
het haar zaak. We bemiddelen oólc
voor homofiele stelletjes en voor
proefhuwelijken als daartoe de
noodzaak bestaat. Zolang we bij de
mensen die we helpen, juist door
onze hulp maar geen nieuw conflict
inbouwen. De moeilijkheid is om de
juiste mens op de juiste plaats te
krijgen. We doen dan ook veel aan
huisbezoek bij de verhuurders. Waar
nodig proberen we ze om te turnen
door ze begrip bij te brengen voor
bepaalde uiterlijkheden zoals haar
dracht of huidskleur.
Ondertussen ijvert Ben de Kok op
verschillende niveaus voor de oplos
sing die hij ideaal vindt: het kopen
van incourante panden of bedrijfs
panden die als onderdak voor de
probleemjongeren kunnen worden
geëxploiteerd. Hij probeert de vak
bonden te interesseren om geld te
steken in het project. Hij probeert
garantie van de gemeente te krijgen.
Hij denkt dat hij sommige banken
warm kan maken voor zijn denk
beeld. De betrokken panden zouden
wooneenheden van 30 tot 35 kamers
moeten vormen en vrij centraal
moeten liggen in de buurt van
werk en universiteit.
Maar ze mogen niet te dicht bij
elkaar liggen, want dan is er kans
op getthovorming. Ze moeten geïn
tegreerd worden in de omgeving.
Ben de Kok: „We zien onszelf ln
de toekomst als toeleveringsbedrijf
voor een nieuwe stichting die de
panden gaat exploiteren. We vinden
het een pest dat we op de open
markt moeten opereren. Daar tref je
gelukkig veel idealistische verhuur
ders aan die echt willen helpen,
maar er zijn er evenveel die alleen
pen betalend meubelstuk op kamers
willen hebben of nog erger
een ideaalbeeld van zichzelf."