VRIJE STEMMEN
Spanje protesteert tegen
besluiten van Potsdam
Het Spaansche probleem
Doedelzak en trom
Ie JAARGANG
tm
NTTMMF.R'230
DAGBLAD VOOR ZEELAND
Dinsdag 7 Augustus 1945
AJgcmccne Leiding t
B. G. Kloosterziel en
S. L. Boerma
Hoofdredacteur i
J. Koekebakker
Redactie en Administrate
Goes, Beestenmarkt 2
Telefoon 2163
Twee processen
In de bevriende landen len Zuiden van
ons vaderland, die beide, als wij, een
harden bezettingstijd hebben doorgemaakt
en beide, als wij, thans worstelen om er
weer bovenop te komen, in België en
Frankrijk, hangt een schaduw over het
openbare leven, die wü goddank niet
kennen. In beide landen wordt een strijd
gevoerd rondom een man, die op de hoog
ste sport heelt gestaan in de algemeene
volksvereering, en die nu door een groot
deel van het volk wordt uitgebannen.
Wij kennen onzen Mussert, zooals zij
hun Degrelle en hun laval kennen. Maar
deze liguren zijn reeds uitgewischt uit
het vaderiandsch gedenken. Zij vrachten
slechts hun vonnis, om dan voorgoed uit
ao aandacht te verdwijnen. Maar wij
kennen geen Leopold, die eens de ge
vierde jonge vorst is geweest, en nu door
een meerderheid van parlement en regee
ring wordt verloochend. Wij kennen geen
Pélain. die als roemvol strijder bij Ver
dun een eereplaals had onder de Fran-
schen, en die nu als beklaagde staat voor
zijn rechters, 89 jaar oud. beschuldigd
van heulen met den vijand.
In letterlijken zin is in België geen pro
ces gevoerd. De beklaagde was aiwezig,
en de bedoeling was niet hem to vonnis
sen. Doch erger dan een vonnis is wat
hem overkwam. Kij was de wettige ko
ning. En nu wordt door regeering en
volksvertegenwoordiging uitgesproken,
dal zijn terugkeer niet gev/enscht is. Zoo
als Minister Spaak het uitdrukte„Wij
zeggenSire, uw zoon is onze koning 1"
In Frankrijk is wel een proces. De oude
man zit op de bank der beklaagden. En
een heele reeks politici eh generaals
spreken over zijn beleid. Pétain zit stil.
Hij kan niet goed luisteren, want hij is
heel dooi. Daarom weigert hij ook om
te spreken over wat men teen hem ge
tuigt. Soms barst hij toch los. Er is nog
spirit en kracht in dezen man. Het gaat
om zijn hooid. Zal men hem ter dood
rerooraeelen Men onlhoold geen meer
dan tachtigjarig man. Hij zal dan wel be
genadigd worden, en zijn laatsten levens
tijd mogen voortsleepen als erkend mis
dadiger. zondaar legen de eer van Frank
rijk. Een eveumin benijdenswaardig lot
voor den roemvollen verdediger van Ver
dun, waar in '18 de Duitsche overwel
diger hc-t hooid te pletter moest loopen.
De bijzonderheden der twee processen
zijn dagelijks in de kranten vermeld. Wij
vragen nu hier naar den achtergrond van
deze dingen.
Hoe komt het, dat twee zulke toch emi
nente figuren uit deze volkeren zulk een
thans bitter veroordeelden weg zijn ge
gaan
Wij zien als eersten iactor die hen op
dezen dwaalweg heelt gebracht het ge
looi aan de overwinning van Duitschland.
Hiervan hebben wij zelf in do afgeloo-
pen jaren ook do sporen gevonden in
het eigen hart.
Als het eens tijdelijk heel goed ging
met de Duitsche wapenen, toen zij bijna
heel 't vasteland van West- en Centraal
Europa beheerschten. en Engeland werd
bedreigd, zelis op zijn afgesloten eiland,
door zware bombardementen, terwijl Ame
rika ver 'was, en Rusland alzijdig stond,
of zelis verbonden scheen met Hitiers rijk,
wie heelt toen nimmer getwijield aan hol
welslagen van ons stil wrokkend vorzot
tegen den verdrukker, die in den eersten
tijd zulke zoete vooiskens zong wie
heeft niet wel gevreesd, dat Duitschland
gedurende langen tijd de toonaangeven
de macht zou wezen in Europa, en wij
allen dus, geknechte volkeren, gedoemd,
om ons zoo ooed mogelijk te schikken
onder hun al zwaarder drukkende laars
Dit sentiment, dat wij krachtig uit onze
ziel moesten bannen, om weer iit to
staan tegen het onrecht en het geweld,
en Ie blijven bij onze verklaring tot den
overheerscher„Wir sind Feinde" dit
sentiment heeft zoowel Leopold als Pé
tain parten gespeeld, en hen gedrongen
op het hellend vlak, waarvan geen te
rugkeer mogelijk scheen.
Leopold bleef bij zijn troepen, en ver
loochende den staatseisch om van uit het
buitenland den strijd tegen den overwel
diger voort te zetten. Pétain aanvaardde
een wapenstilstand voor zijn geslagen
volk, om het voor nog erger rampen te
sparen. Doch beiden zetten de eerste
schrede 'op een weg, die deed afglijden
tot collaboratie met den vijand. Straks
worden ze steunpilaren voor het Nazi
bewind, en een troef in handen van don
kaartspeler Hitler, die daarmee zoov/el
Frankrijk als België in zijn greep hoopte
te vangen.
Zij geloofden beiden aan het blijvende
succes van Duitschland. En stelden zich
in op een overeenkomst met de Duitsche
macht.
Maar een tweede Iactor kwam hierbij.
Daarover in een volgend artikel. Red.
Volgens een olficieele publicatie van
het hoofdbedrijfschap voor akkerbouw
producten is de priis van hel brood met
ingang van Maandag 6 Aug. 1945 ver
hoogd mot 2 cent per '.00 gram.
De regeering heeft geprotesteerd tegen
de besluiten van Potsdam, wat Spanje
betreft. Zij hoopt op den steun van de
Amerikaansche zakenmenschen, die o.a.
fabrieken hebben in Valencia.
De Spaansche republikeinen hebben
opnieuw verzocht. Franco op de lijst van
oorlogsmisdadigers te plaatsen.
Sinds enkele dagen is er een onbekende
zender in den aether, die zich-„Onafhan
kelijk Spanjo" noemt, en oproept tot ver
zet legen de phalanx.
Egypte
De Wafdpartij laat geregeld
hooren.
Zij heeft aan de Britsche regeering een
memorandum gestuurd, waarin gevraagd
wordt, alle vreemde troepen uit Egypte
terug te trekken en alle economische en
financieele restricties in te trekken.
Wegens scherpe aanvallen op Egypti
sche ministers zijn Wafd-gezinde publicis
ten gearresteerd. Als protest hiertegen
zijn de bladen van do Wafdpartij op-
I Augustus niet verschenen.
Griekenland
De voormalige Turksche minister van
Buitenlandsche Zaken. Arras, heeft voor
gesteld, voor de Dodecanesus eon auto
noom regime in Ie stellen, de eilander
te demilitairiseeren, en de veiligheid van
deze eilanden te doen garandeeren dooi
Turkije, Griekenland en Engeland.
Daartegenover verklaarde de Grieksche
onderstaatssecretaris voor het Perswezen
Takithynos, dat deze eilandengroep be
woond wordt door een dooi en door
Grieksche bevolking, en dat deze binnen
het kader van den Grieksclien staat een
factor van vrede en stabiliteit zal worden.
Zij zijn schakels van een gouden ketting,
die de vriendschap tusschen Turkije en
Griekenland zullen verstevigen.
Mooi gezegd. Maar Turkijo zal hel zijne
denken van al dat goud
Engeland
Er is een stakingsbeweging in Enge
land uitgebroken onder het spoorwegper
soneel. die zich dreigt uit te breiden over
het geheele land.
De arbeiders en employé's eischen o.a.
verhoogd loon, betere Zondagsdienstrege
ling, een veertig-uren-week, veertien da
gen vacantie met behoud van loon.
Ook buspersoneel en transportperso-
neel zijn al in staking gegaan.
VAN HIER EN DAAR
De Leider der Formosaanscho revolutio
naire beweging heeft verklaard, dat de
Formosanen vastbesloten zijn, to blijven
vechten onder leiding dor Chineesche re
geering, tol den dag der bevrijding.
Uit Mexico-City wordt gemeld, dat Ne-
grin, do laatste premier van het repubü-
Iceinsche Spanje, en het uitvoerende co
mité van de republikeinsche partij de
Izquiarda-Dopublicana hel eens zijn
geworden over de keuze van den volgen
den Spaanschen president, en het nieuwe
hoofd der regeering in Spanje. President
zal worden Diego Martinez Barrio, en
eerste minister Negrin.
De nieuwe socialistische regeering in
Zweden is qevormd vrijwel terstond na
de ontbinding der coalitieregeering, die
5'/z jaar geloden was samengesteld. Al-
bin Hansson is weer minister-president,
wat hij ook in hot coalitiekabinet was.
De sovjet-gedelegeerde Jacob Dillon
deelde op het medisch congres Ie Mos
kou mede, dat hij gunstige resultaten had
behaald bij de behandeling van longkan-
kerpalienten. Meer dan duizend gevallen
werden door hem behandeld, waarvan
ongeveer 50 pet. óf genezen óf toch aan
de beterende hand kwam. De zieke long
werd door hem verdeeld in 35 velden, en
deze bestraalde hij afzonderlijk met X-
stralen. Daardoor bleef het vernietigende
effect van de long geheel uit. Eenige hon
derden genezen patiënten bleven onder
toezicht en hebben sinds hun ontslag uit
de kliniek geen symptomen meer ver-
In verband met de vrijlating van tal
rijke collaborateurs in Denemarken heeft
de verzotsbeweging in Aalbeg een sta
king van 24 uur geproclameerd.
In Joegoslavië is een amnestiewet aan
genomen, volgens welke duizenden col
laborateurs en dergelijken in vrijheid ge
steld zullen worden.
In Tsjechoslowakije zullen in October
de verkiezingen worden gehouden voor
de niewe 'Nationale Vergadering.
In Australië is een wet aangenomen,
om de Australische Luchtvaartmaatschap
pijen te nalionaliseeren.
In Frankrijk is een wet aangenomen,
inhoudende belasting van drie procent
op alle vermogens van meer dan hon
derdduizend francs.
Er zijn besprekingen aan den gang tus
schen de directies der spoorwegmaat
schappijen en de vakbondleïders als een
laatste poging om de impasse te verbre-
Belgi
;ie
Omtrent de loonsverhooging van 20 pet.
waartoe werd besloten is nog nader te
melden, dat deze verhaoqing- niet lager
mag zijn dan 15 francs per dag voor een
mannelijke en 12 francs voor een vrou
welijke arbeider. Anderzijds mogen de
verhoogingen de 20 francs respectievelijk
20 lrancs niet overtreffen. Evenmin mag
het loon meer dan het dubbele bedragen
van hetgeen betaald werd op 20 Mei '40.
De mogelijke weerslag oo de prijzen
zal door don minister van Economische
Zaken geregeld worden.
Over de nieuwe ministers wordt nog
gemeld, dat de twee nieuwe liberale mi
nisters de macht van de liberale partij
in het kabinet versterken. De vier an
dere ministers zijn niet-parlementaire fi
guren. De twee katholieken uit de ver
zetsbeweging geven ook aan deze sterke
groep meer invloed in de leiding der re
geering. Zij staan blijkbaar buiten de
olficieele katholieke partij, want deze
heeft besloten, in de oppositie te gaan.
Italië
Het blijft het land van de hartstochte
lijke bewogenheden.
Er was een proces tegen „de hyena'
van Brescia, Ferruchio Sorlini, die terecht
stond wegens „fascistische oorlogsmisda
den". Het pioces eindigde plotseling,
doordat een Italiaansche politieagent naar
voren trad, en hem met de karabijn neer
schoot. De dader deed geen poginrr tot
ontvluchten, en verklaarde, dat Sorlini
hem gemarteld had, en dat de herinne
ring hieraan hem had overmeesterd.
Toen de redacteur van het communisti
sche blad „Lavatore" tot 18 maanden ge
vangenisstraf was veroordeeld wegens
verboden bezit van wapens hij heette
George Jaksetic, en was blijkbaar een
geziene persoonlijkheid in Triest werd
aldaar een onofficieele staking geprocla
meerd. Café's en restaurants zijn geslo
ten, en de trams rijden niet meer.
Het Verre Oosten
Lightnings deden aanvallen op het Ja-
pansche transportwezen op Java, in het
gebied van Soerabaja. Minstens 37 loco-
werden vernietigd.
Adm. Nimitz maakte bekend, dat een
Japansche marinebasis op de Koerillen
Vrijdag en Zaterdag door zware bommen
werpers zijn bestookt.
Ook zijn aanvallen gedaan op scheeps
werven op de Nederlandsche Rioe-eilan-
den ten Zuiden van Singapore.
De geheele keten der Rhiu-Khiu eilan
den, waartoe ook Okinawa behoort, staat
met ingang van morgen onder bevel van
Generaal Mac Arthur.
Okinawa zal dienen als basis voor een
machtig invasie-leger en er zal de gewel
digste luchtvloot der geschiedenis bijeen
worden gebracht.
Gistermiddag verbeterde het weer en
600 superforlen wierpen ruim 4000 ton
bommen op 4 Japansche industrie-centra
ten Noorden van Tokio.
Vereenigde Staten
De General Motors Corp. is voornemens
na den oorlog een personen-auto te fabri-
ceeren van lichter gewicht dan de tot
nu toe geproduceerde en die levens eco
nomisch in het gebruik is. Deze auto zal
worden gebouwd in de Chevrole(-fabrie
ken. Ford heeft eenigen tijd geleden soort
gelijke plannen bekend gemaakt. Voorts
heeft de president der General Motors
meegedeeld, dat bij Kansas City (Mis
souri) een terrein van rond 300.000 acres
is aangekocht, waarop na den oorlog wel
licht de Buick-, Oldsmobile- en Ponliac-
labrieken zullen worden vereenigd.
De Spaansche politiek bevindt zich min
of meer in con critiek stadium
Zoowel Engeland, Frankrijk, de Vereen.
Staten als Rusland beschouwen Iberië
als het laatste bolwerk van het lascisme
en Franco voelt zich onbehagelijk als hij
denkt aan de toekomst van zijn regime.
Men vraagt zich af, waarom de groote
mogendheden geen einde maken aan het.
naar democratisch inzicht niet te toleree-
ren bewind in Spanje.
Het is bekend, dat de Engelsche regee
ring tijdens de ernstiae oorlogsperiode een
welwillende houding tegenover Franco
aannam. In 1940 was n.l. de Engelsche
bezetting van Gibraltar uiterst zwak en
sterke pressie werd van de zijde der As
op Spanje uitgeoefend daarvan gebruik
te maken. Tijdens een ontmoeting met
Mussolini zou Franco evenwel verklaard
hebben, dat het land te zwaar was uit
geput om zich opnieuw in het krijgsge
woel to storten. In elk geval, de Caudillo
is van Gibraltar afgebleven het ergste
vrat misdreven werd, was, dat schepen
met sinaasappelen, die in Engeland aan
gekomen, ook enkele tijdbommen blekon
te bevatten
Aan den anderen kant moest de Brit
sche leeuw met een zuur gezicht aan
schouwen, dat de heer Franco, Tanger
voor goeden buit verklaarde. En via Biar
ritz vloeide het edele mangaan naar de
gretige oorlogsmachine van het Duitsche
Rijk. Bepaald vriendelijk is men dus op
het oogenblik niet gestemd in Londen en
de houding van Rusland en de Vereen.
Staten komt eveneens duidelijk naar vo
ren in het slotcommuniqué van Potsdam,
waarin wordt verklaard, dat men Spanje
niet opgenomen wenscht te zien in de
nieuwe brooderschap der volkeren, we
gens het fascistische karakter van dezen
Deze zinsnede doet de hoop der repu
blikeinsche Spanjaarden in het buitenland
weer stijgen. De belangrijkste figuren hier
zijn geen onbekende op het politiek too-
neelNegrin en Delvayo, ministers tijdens
den burgeroorlog, loopen rond met plan
groot het aantal links aeoriënleerdc Span
jaarden is, staal niet vast of zij allen
bereid zijn samen te werken met Negrin
blijft een open vraag. Zonder twijfel ge-
De Prinsesjes weer thuis
Zaterdag hebben de kinderen uit Baarn
en Soest een heerlijken feestdag gehad.
Zij waren de gasten van de Prinsessen
Beatrix, Irene en Margriet in het park
van het paleis Soestdijk. Getooid met
rood, wit, blauw en oranje waren de
kinderen gekomen om do prinsesjes te
verwelkomen en hun 'n ponnywagen mei
een Shetlandsche ponny aan te bieden.
De kinderen werden getracteerd op
appelen en een goochelaar liet hun aller
lei wonderlijke toeren zien, terwijl de
prinses en de prins met de kleine prin
sesjes een rijtoer door de vervierde stra
ten van Baarn en Soest maakten.
De discussie met „Trouw"
Mot erkentelijkheid vermelden we dat
bovengenoemd weekblad onze aanvulling
en correctie geheel heeft aanvaard en
overgenomen. De geschiedenis van het
ontstaan van ons blad is daarmee vast
gelegd, ook voor zijn lezerskring. Wij
aanvaarden gaarne de goede wenschen
voor een grootere papiertoewijzing
niet Negrin groote steun in do Spaansch-
Amerikaansche Republieken, dit moet men
niet onderschatten, zoowel in moreel als
in materieel opzicht.
Hun zelfvertrouwen wordt nog versterkt
door Franco's sluwe manupulaties. Eerst
wijzigt hij zijn ministerie met als gevolg
dat de Phalanx van het toneel verdween,
dan weer noodigt hij Don Juan, zoon van
Alphons III, uit koninkje te komen spelen.
Deze was gelukkig zoo verstandig hier
voor Ie bedanken.
Enfin, wie Spanje ten slotte ook zal
besturen, hij zal niet te benijden zijn 1 De
buitenlandsche handel zal slechts mot
de grootste moc-ite weer op gang kunnen
worden gebracht. Een vrijwel nieuw bin-
nenlandsch bestuursapparaat zal opge
bouwd moeten worden. En hoe krijgt men
de menschen
Do Spanjaarden zijn van nature niet
bijster ijverig en het analphabetisme was
voor den burgeroorlog ontstellend groot,
onder Franco's bewind zal het beslist niet
beter zijn geworden.
Neen, het ziet er somber uit voor de
nazaten van Philips II 1 L.
De opleiding van Neder*
landsche 1 roepen in Australië
Op 16 Augustus hebben de Nederland
sche autoriteiten aan Australië voorge
steld, een strijdmacht van c.a. 300.000
man Ie organiseeren en in Australië op
Op 26 September 1944 antwoordde de
Australische regeering, dat dit voorstel in
principe aanvaard werd, maar dat de
bijzonderheden nog verder zouden moe
ten worden geregeld.
In een brief, gedateerd 11 Juli 1945
wordt nu door de Australische regeering
medegedeeld, dat gebrek aan menschen
verhinderde, de voorstellen uit te voeren.
De Nederlandsche autoriteiten verkla
ren reeds besprekingen te hebben gevoerd
met Australische legerautoriteiten, en dat
ten gevolge van deze afwijzing millioe-
nen ponden sterling om niet zijn uitgege-
De Wïeringermeerdijk dicht
Uit Enkhuizen komt het verheugende
bericht, dat Zondagavond om 7 uur het
gat in den Wieringermeerdijk is gedicht.
Een saluut aan de mannen, die hieraan
hebben meegewerkt.
Do oorlog brengt Johnny Mac Donald
van de Glengarry Hills in Canada naar
de Siciliaansche kusten in de Middelland
sche Zee. Twee waardevolle dingen ver
gezellen den jongen pipe-major van de
Glengarry Rifles op zijn verre reisde
gedachte aan een roodharig meisje, dat
ook ergens op de wereld in den oorlog
is en zijn doedelzak. Als de landing be
gin», zit Johnny boven op een tank en
blaast,- hij blaast met heel zijn ziel en
al zijn adem. Johnny speelt do oude wij
zen met hun donker heete klanken. Zijn
kameraden hooren hem niet, want de
lucht is overvol van het gedonder der
kanonnen, van het fluiten der granaten,
maar zij weten dat Johnny daar zit op
de tank en speelt voor hen ën dat geef!
hen den moed de kust Ie bestormen. De
pipe-major speelt tijdens de landing, tij
dens het oprukken naar de groene heuvels
van Sicilië, waar de Duitscliers zich ver
dedigen hij speelt aan de graven van
de gesneuvelden een laatsten groet.
Dan staan de Canadoezen voor Caste
nova. De Duilschers hebben zich inge
graven in de heuvels rondom de stad.
Johnny staat met zijn mannen voor één
van die heuvels en dien heuvel moeten
zij nemen. De wijnstokken, die zig-zag
naar den top lijnen, camoufleeren de stel
lingen van den vijand. De Glengarries
beginnen den heuvel te beklimmen. Het
moordend vuur uit de Duitsche mitrailleurs
slaat hen terug. Overal vallen de man
nen het gele stoppelveld aan den voet
van den heuvel ligt vol dooden en ge
wonden. Johnny ziet dat alles en grijpt
'zijn doedelzak. De anderen volgen zijn
voorbeeld, maar Johnny zegt „nee" en
alleen met zijn doedelzak, waaruit een
doordringend en steeds feller wordend
klinken de lucht wordt ingeslingerd. be
stijgt Johnny den heuvel met de wijn
stokken. Het monotoon, maar opzweepend
geluid, dat Johnny uil den doedelzak laat
gillen, verwart en beangst de Duilschers
in den wijngaard en als de Glengarries
op een afstand heuvelopwaarts volgen,
is de vijand niet meer in staat hen tegen
te houden. Johnny speelt met een kracht,
dat zijn longen bijna uiteen barsten, zijn
kameraden volgen hem en de Duilschers
vluchten
Het marktplein in Middelburg ligt in
de avondzon. Langs de touwen, die een
groot rechthoekig plein afperken, ver
dringt zich jong en oud. Uit de ramen
puilen de menschen ,- zij zijn geklommen
op de daken en luifels, zij staan op de
resten van het oude stadhuis en op de
steigers om den stadhuistoren. Vlaggen
en wimpels hangen langs de gevels en
bewegen zacht in den stillen wind. Het
geroezemoes, daf de lucht vult, verstomt
om plaats te maken voor het geweldige
geluid van de Massed Pipes and Drums
van de 52 (Lowland) Divison. Op do
maat van hun eentonige, maar tevens
zoo opwindende en alles beheerschende
muziek marcheeren de doedelzakspelers
en trommelslagers binnen de omheining.
Hun beenen in geruite kniekousen plaat
sen de stevig gelaarsde voeten in oen
martiaal cadans op den grond. Daarbo
ven zwaaien sierlijk de groen en rood
geruite plooirokken, bungelen de typische
tasschen en de fraai versierde dolksche
den.
De mannen, die verleden herfst door
den modder kropen om Zeeland te be
vrijden, geven nu in de hoofdstad van
de provincie een gala-concert. Terwijl de
pipers blazen tol het zweet hun over het
gezicht van onder de groene of zwarte,
met noppen versierde, petten stroomt, de
trommelslagers jongleeren mot hun wit-
geknopto trommelstokken, marcheeren zij
af en aan en loopen eenvoudige figuren.
De muziek is ongecompliceerd, het bewe
gen dor soldaten zonder versiering, toch
is het schouwspel en de muziek onge
meen boeiend en indrukwekkend. De vre
dige sfeer van het marktplein neemt iets
over van de vrij gelijkmatige, maar soms
tot uiterste felheid opgezweepte muziek
en achler de hagen menschen. die stil
luisteren, zouden wij een slagveld kun
nen vermoeden, waarheen de mannen
straks bemoedigd door hun krijgsmuziek,
hoen moeten trekken. Maar als zij onder
luid applaus wegtrekken, is het gelukkig
alleen om te gaan uitrusten van hun in
spannend concert, dat, wij twijfelen er
niet aan, bij allen bewondering en waar
deering vond en voor ieder een genoegen
Het concert werd bijgewonod door ver
schillende burgerlijke en militaire auto
riteiten. A.
