BEELDEND THEATER VA
DE DETAILS ZIJN DE KOMMA'S
IN DE BEELDENTAAL
De performances van Trajekt Theater
uit Gouda kunnen omschreven worden
als een vorm van bewegende beelden
de kunst, die haar oorsprong vindt in het
spel met handpoppen en marionetten.
Want daar hield Wiepke Poldervaart
(32) zich mee bezig, voordat zij in 1982
Trajekt oprichtte. Aanvankelijk alleen
ging zij toen op zoek naar een eigen
theatraal uitdrukkingsmiddel. In de jaren
die volgden, realiseerde zij voorstellin
gen die grote indruk maakten. Zo werd
Wiepke in 1987 de aanmoedigingsprijs
van het Amsterdams Fonds voor de
Kunst toegekend. Inmiddels heeft zij
een herkenbare stijl ontwikkeld, die als
'onwezenlijk' kan worden aangeduid.
De projecten van Trajekt, waar sinds
1989 ook andere spelers aan deelne
men en die dankzij hun mimekarakter
niet alleen in Nederland, maar ook in
het buitenland veel waardering
oogsten, worden gekenmerkt door de
aanwezigheid van niet te identificeren
wezens, die zich schijnbaar doelloos en
met trage bewegingen verplaatsen.
Beeld en beweging met primitieve con
tacten zijn de voornaamste ingrediën
ten, begeleid door het ritme van slag
werk of etherische klanken van synthe
sizer of vibrafoon. In tegenstelling tot
het vaak beweeglijk spektakel van
straattheater is hier eerder sprake van
een intiem spel met objecten uit een
droomwereld. In de vormgeving, die een
dominante rol speelt, herkent men de
basis van het poppentheater. De spe
lers vormen in hun aankleding, die de
menselijke lijn verhullen en het reactie
vermogen beperken, objecten tussen de
objecten. De inspiratiebron voor deze
abstracte wezens is te
vinden in de natuur.
De omgeving is van organische invloed
op de projecten. In een natuurlijk decor
valt de harmonie met de wezens op, in
een stedelijke entourage ervaart men
een contrast. Dat valt wellicht ook waar
te nemen in de nieuwste produktie van
Trajekt, getiteld 'Windhuisjes', die zater
dag 1 augustus (22.00 uur)
tijdens het Straatfestival in première
gaat bij de Oranjemolen in Vlissingen,
nadat er 29, 30 en 31 juli regelmatig
repetities zijn geweest. Deze zijn overi
gens ook al door tal van repetities voor
af gegaan. Toneelrecensent Willem
Nijssen nam een kijkje en schreef een
impressie.
Sinds twee weken zit er een onooglijk kiezel
steentje in mijn broekzak. Dat heb ik
gedachtenloos-geboeid opgeraapt, toen ik in
kleermakerszit op de grond de openlucht
repetitie meemaakte van Trajekt's nieuwste
produktie 'Windhuisjes'. Op zoek naar klein
geld stuit ik er minstens een paar keer per
dag op. Het maakt me rusteloos, want het
herinnert aan de dringende noodzaak dit
artikel te schrijven. Ergens diep van binnen
wil ik daar niet aan; artikelen plegen verstan
dige taal te bevatten en in zekere zin gaat
Trajekt het verstand te boven.
Trajekt, ik ben lang niet de enige voor wie de
naam een begrip is geworden. Vlissingers
moeten het kennen van een eerder Straat
festival (1990). Honderdduizenden Nederlan
ders uit tientallen steden zijn al verontrust,
ontroerd of geërgerd door gorzels, gepen of
pitten. Ook het buitenland weet er van, tot in
Sevilla. Zelfs WVC is er uit: Trajekt maakt
beeldend theater en daarmee heeft het gezel
schap voor het eerst in zijn bestaan een
project-subsidie voor 'Windhuisjes' binnenge
haald.
WINDHUISJES
Op een plein, in een park of een loods, tussen
de duinen, worden tien meter hoge torens
gebouwd: de Windhuisjes. In die roestbruine
torens hangen op zes meter hoge glazen
huisjes. Langs de toren loopt een treinspoor.
Glas en staal, een wereld als een verlaten
opslagterrein.
Trajekt is een naam van jaren terug. Wellicht
kon niemand destijds vermoeden, hoe tref
fend die naam gekozen is. Hoewel, artistiek
leidster Wiepke Poldervaart weet maar al te
goed van zichzelf hoe langzaam, maar hoe
onvermijdelijk de plannen en ideeën in haar
rijpen. Wat ze nu in 'Windhuisjes' probeert te
realiseren, is als idee minstens vier jaar oud.
Sommige facetten stammen zelfs van tien
jaar terug. Haar innerlijke beelden gaan een
lange weg en het gezelschap volgt.
Onderweg hebben steeds meer mensen zich
aangesloten; precies op het juiste moment
vonden de juiste ontmoetingen en de juiste
ontwikkelingen plaats. Trajekt bestaat nu uit
acht acteurs, slagwerker Ruud Spetter is al
jaren de vaste componist, Atty Kingma werkt
met liefdevolle zorg aan de kostuums. Maar
alles ontstaat nog altijd naar de beweeglijke
ideeën van Wiepke Poldervaart.
HET BLIJFT KLEIN
Trajekt is groot gegroeid, maar met klem
vraagt Wiepke me om te benadrukken dat het
klein blijft. Veel van wat er in 'Windhuisjes' te
VERSCHILLENDE NIVEAU'S
Windhuisjes kent verschillende niveau's: op
de grond leven de Onderkasten, in de lucht de
Takkenbosjes. De laatste komen aan op hoge
karren, worden met een lier omhoog getakeld
en leven in de lucht aan kabels en in glazen
huisjes.
zien zal zijn, blijft behoren tot het zo te noe
men 'klein spel'. Nauwelijks merkbare bewe
ging, subtiele spanningsbogen, oog voor de
kleinste details. Het verwijt 'niemand ziet dat
toch!' wordt keer op keer gelogenstraft. Altijd
weer opnieuw wordt het wél gezien. En het
doet er ook toe. Want in produkties als die van
Trajekt ontbreken de woorden. Alles moet
groeien vanuit de beelden. De details daarin
zijn als de komma's die zinnen begrijpelijk
maken.
Wat Trajekt tot nog toe heeft gemaakt, wordt
door het publiek in steeds grotere getale
gewaardeerd. Mijn boosaardige insinuatie dat
Nederlanders altijd massaal afkomen op gra
tis voorstellingen, wordt van de hand gewe
zen. Niet eens geërgerd, maar wel radicaal.
De Hollandse gierigheid is even oud als
