kader 1 Tina Kellers 'De zee woont
'Ik betrap me er op dat ik vaak niet
kan stoppen met het lezen in mijn
eigen boek
DE BEVRIJDING VAN WALCHEREN
HET WEEKBLAD VOOR WALCHEREN
DE>£/LlSSINGER
Activiteiten in
van de bevrijdingsfeesten
VERSCHOORE
'Afrekenen' in
Vestzaktheater
WALCHEREN
1944-1946
kleurenfoto's?
s U
A
Iback
Het boek
Spannend
DRINKSERVIEZEN
J.P.A. R0SSEL
KUNSTGEBITTEN
REPARATIES
Spijbelen
Woensdag 31 oktober 1984
oplage 22,700. wekelijks gratis huis aan huis op geheel Walcheren in combinatie met de faam. totale oplage 44.400. uitgave, provin
ciale zeeuwse courant b.v. administratie: markt 51. postbus 5017, 4330 ka middelburg. 01180-27651 advertentie: walstraat 56-60,
postbus 18, 4380 aa vlissingen. 01184-15144, privé: w. melse. 01184-62320. redaktie: ad hanneman01180-2765t tc
u
De theatergroep 'Mei' uit Dordrecht speelt op
vrijdag 2 november het stuk 'Afrekenen' in het
Vestzaklheater in Vlissingen. Het is een voorstel
ling van vrouwen voor vrouwen. Het thema ervan is
de vraag: wat is de kwaliteit van je leven? In een
confrontatie met zichzelf wordt de hoofdpersoon
van het stuk. Eliza gedwongen eerlijk te zijn. Ze
kan zichzelf niet meer ontlopen.
Om de vraag extreem te kunnen stellen is Eliza een
alleenstaande moeder die samen met haar dochter
van een bijstandsuitkering moet rondkomen. Het
stuk heeft echter niet alleen betrekking op de si
tuatie van bijstandsvrouwen. Iedere vrouw die zich
wezenlijke vragen durft te stellen over wat zij van
het leven verwacht en wat daarvan terecht komt zal
zich door 'Afrekenen' aangesproken voelen.
Suzanne van Lohuizen heeft het stuk geschreven
en regisseert het ook. Het is geïnspireerd door de
gedramatiseerde documentaire 'The Spongers', die
de IKON enkele jaren geleden uitzond onder de
titel 'Op kosten van de gemeenschap'. De tekst is
gebaseerd op interviews met bijstandsvrouwen en
op improvisaties.
De voorstelling begint om 20.00 uur. Kaarten zijn -
zolang de voorraad strekt- vanaf 19.30 uur ver
krijgbaar aan de zaal. De organisatie is in handen
van de vrouwenbond FNV Souburg en de Rooie
Vrouwen Vlissingen.
DEZE WEEK IN
Voetgangers: een achter
gestelde groep in het ver
keer. Er wordt een encpteie
gehouden. In onze rubriek
VAN BOUGIE TOT BUMPER
Het echtpaar Geschiere drijft
al twintig jaar een autorij
school maar blijft niet bij de
pakken neerzitten. In UIT
HET ZAKENHART
En heel belangrijk voor
vooral onze oudere lezers
AAP NOOT MIES
Wie uit wil, Schouwburg ol
bioscoop, kan zijn (of haar)
hart ophalen op onze servi
cepagina.
MIDDELBURG
Maandag 5 november 16.30_ uur: openingscere
monie in het stadhuis aan de Markt. B. en w. ont
vangen vertegenwoordigers van verenigingen en
instellingen alsook oud-strijders van het 4e en 5e
bataljon Royal Scott Fuseliers en mensen uit het
verzet.
Dinsdag 6 november 16.30 uur: kranslegging op
de Groenmarkt. 20 uur: herdenkingsdienst in de
Nieuwe Kerk.
Vrijdag 9 november 20 uur: jubileumconcert (150
jaar) koninklijke oratoriumvereniging 'Tot oefe
ning en uitspanning' in de Concert- en Gehoorzaal
(zie ook elders in deze krant).
Zaterdag 10 november 15 uur: muzikale show van
de gezamenlijke Middelburgse korpsen op de
Markt.
Dinsdag 6 tot en met zaterdag 17 november: ten
toonstelling 'Aspecten van oorlog en bevrijding' in
de burgerzaal van het stadhuis. Dagelijks van 10
tot 17 uur en op donderdagen van 19 tot 21.30 uur.
Zondag gesloten.
OOST-SOUBURG
Zaterdag 3 november van 10 tot 12 uur: kinder
programma met optreden Houtje Touwtje en te
kenfilms in De Schuur. Van 15 tot 23.40 uur in De
Zwaan: 's Middaags diverse muziekgroepen
waaronder Melawan (Moluks), Nene (Chili).
Links Kollektief Walcheren, Vlijt en Volharding
en Letnica. Avondprogramma met sprekers en
Senscha, het Nationaal Hekelcabaret, een Chi
leense muziekgroep en het koor De Grootste
Mond. Organisatie buurtvereniging Van Duyven-
voorde.
DOMBURG
Donderdag 1 november 17.30 uur: kranslegging
bij het monument op het kerkhof door burge
meester Diepenhorst.
WESTKAPELLE
Donderdag 1 november 11.30 uur: kranslegging
bij de tank op de zeedijk door een delegatie van de
Koninklijke Marine. 11.50 uur: herdenkings
plechtigheid op de begraafplaats achter de vuur
toren, waar de commissaris der koningin in Zee
land, dr. C. Boertien, zal spreken. Muziek door
tien tamboers en pijpers van het Korps Mariniers.
Vanaf 13 uur: receptie in het Badmotel Westka-"
pelle.
Vrijdag 2 november: film, 'De dijk is dicht', 's
Morgens voor de schooljeugd, 's middags voor de
bejaarden en om 19 en 21 uur voor alle belang
stellenden. Plaats: Verenigingsgebouw Westka-
pelle Herrijst.
Zaterdag 3 en maandag 5 november 10 tot 17 uur:
fototentoonstelling in verenigingsgebouw West-
kapelle Herrijst.
Zaterdag 3 november: 14 uur: kranslegging dele
gatie Nederlandse Commandotroepen uit Roos
endaal bij de tank op de zeedijk.
KOUDEKERKE
Woensdag 7 november 20 uur: lezing door dr. N.
in 't Veld van het Rijksinstituut voor Oorlogsdo
cumentatie te Amsterdam over het onderwerp'
'Enkele aspecten van de bevrijding van Walche
ren'. Voor de organisatie tekent de Heemkundige
Kring Walcheren.
OOSTKAPELLE
Donderdag 8 november 17 uur: herdenkings
plechtigheid bij de oorlogsgraven nabij de Her
vormde Kerk.
ARNEMUIDEN
Zaterdag 3 november 15 uur: kranslegging door de
groep Schotse oud-strijders en het gemeentebes
tuur bij het monument 52ste Lowland Division op
de Sloedam. Daarna wordt het gezelschap ont
vangen in het verenigingsgebouw De Arne.
Maandag 5 november 19.30 uur: herdenkingsbi
jeenkomst in de Nederlands Hervormde Kerk.
Voorgangers: ds. Schaap, burgemeester Markusse
en ds. Mink. Muzikale medewerking verleent de
zangvereniging De Lofstem.
VLISSINGEN
Zaterdag 3 november: 10.15- 10.30 uur: aankomst
genodigden, gasten en belangstellenden bij het
landingsmonument aan de Commandoweg. 10.30
uur: strijken Nderlandse vlag. 10.35 - 10.37 uur:
welkomstwoord door voorzitter Comité Bevrijding
Vlissingen. 10.41 - 10.45 uur: korte toespraak door
vertegenwordiger. an de Schotse oud-strijders.
10.46 uur: The Lament (Schotse piper) Last post
(hoornsignaal, gevolgd door 1 minuut stilte.).
Kransleggingen.
Aan het programma wordt medewerking verleend
door de Vlissingse Oratoriumvereniging en de
Kon. Harmonie "Ons Genoegen".
De openbare bibliotheek besteedt aandacht aan
boeken over de Tweede Wereldoorlog en toont
foto's. Openingstijden: maandag 13.30 tot 20 uur,
dinsdag, woensdag en vrijdag 10 tot 20 uur en
zaterdag 10 tot 12.30 uur.
SEROOSKERKE
Zaterdag 3 november 10.30 uur: ontvangst 55
oud-strijders in het verenigingsgebouw De Zand-
put. 11 uur onthulling monument door kolonel
J.G. Hanson DSO en D. Potter, een broer van één
der omgekomen commando's. Het monument is
opgesteld bij de Nederlands hervormde kerk aan
de Vrouwenpolderseweg. Medewerking verlenen
de afdeling Zeeland van Keep them Rolling (be-'
mand door oud-strijders) en de muziekvereniging
EMM. Om 14 uur opent burgemeester G.M. van
Montfrans-Hartman een tentoonstelling met do
cumenten en foto's uit de periode 1939-1945 in De
Zandput. De openingstijden: zaterdag 14-18 uur
tot 18 uur. maandag 14 tot 17 uur en 19 tol 21 uur
en dinsdag (6 november) 14 tot 17 uur.
m.
Foto: Gemeente-archief Middelburg
Precies honderd jaar geleden trad de eerste Nederlandse
vrouwelijke journalist in dienst van een dagblad. Dat was
Henriette van der Mey bij de Middelburgse Courant. Mevrouw
van der Mey bleef tot 1896 bij dat liberale Zeeuwse blad, waar ze
onder meer waarnemend hoofdredactrice was. Opvallend is dat
deze mijlpaal in de geschiedenis van de pers onopgemerkt bleef
bij de samenstellers van de Encyclopedie van Zeeland!
Wie niet onopgemerkt bleef voor de encyclopediesamenstellers
was Christina (Tina) Keller. Zij kan zich de eerste journaliste in
Zeeland noemen na de Tweede Wereldoorlog Eerst werkte ze
voor de Vrije Zeeuw; van 1945-1947 voor de PZC. Eind vorige
week verscheen bij uitgeverij Den Boer in Middelburg een boek
over haar persoonlijke ervaringen op Walcheren tijdens de
dagen voor en na de bevrijding in 1944. Over het boek en de
omstandigheden waaronder de eerste letters van het manuscirpt
op papier kwamen, sprak Ad Hanneman met mevrouw Keiler, die
in Middelburg woont. Het boek kreeg de treffende naam 'De zee
•woont in ons huis'.
Tina Keller Foto Lex de Meester)
"Oh. ik was dus niet de eerste
journaliste", reageert ze verrast
als ze over Henriette vim der Mey
hoort, de vrouw die na 1896 in
Amsterdam het gematigd femi
nistische blad Belang en Recht
inhoud gaf. En dan. gccqrtfroKi*
leerd met de problemen die deze
voortvarende vrouw in de vorige
eeuw moest overwinnen (vrouwen
werden niet serieus genomen in
'mannenbanen') antwoordt ze:
"Ik had als journaliste die proble
men niet. Dat ik een jonge vrouw
van omstreeks vijfentwintig was,
gaf me zelfs een voorsprong. Ik zat
altijd vooraan en fungeerde in#
veel gevallen als een soort gast
vrouw. Maar ik had steeds de
blocnote bij de hand. Ik was er
bezeten van om alles op te schrij
ven. Vergeet niet dat de journalist
in die naoorloge jaren aanzien
had. Je was het symbool van de
vrije meningsuiting. Iets dat we in
de jaren van de bezetting ont
beerden. De pers werd in die tijd
'koningin der aarde' genoemd Ik
voelde me als de ogen en de oren
Vandaag gebracht en
morgen al klaar.
Asjemenou, da's
razendsnelle fotoser
vice. En met de lande
lijke fotowedstrijd ook
nog kans op f100.-
kontant! Dat kan bij...
FOTO FILM VIDED
L- WW Vlissingen - Mmdolbuig - Goes
van het gewone volk. De mensen
kwamen naar je toe en vertelden
van alles. Ik heb ooit voor een rel
gezorgd door te schrijven over de
toestanden van evacués in een
school. Dat sloeg in als een bom.
Hoewel we uiteraard de koning te
rijk waren, omdat we alles op
konden schrijven, gingen we zeer
zorgvuldig te werk. Meerdere ke
ren heb ik ir. Jansen mijn stukkèn
over de drooglegging voorgelegd.
Ik wilde absoluut geen fouten
maken. Ik wilde het vertrouwen
dat de bevolking in me stelde
waarmaken".
Na de middelbare school besloot
Tina Keller de opleiding assis
tent-bibliothecaris te gaan volgen.
"Voor je fatsoen kon je in de oor
log niet voor de journalistiek kie
zen. Die was absoluut niet objec
tief en schreef steeds in het voor
deel van de Duitsers. Het nieuws
hoorden we op de radio uit Enge
land". Na haar opleiding achter
eenvolgens in Middelburg
("41-42) Utrecht ('42-'43) en La-
ren-Hilversum ('43-'44) kwam ze
terug in Middelburg, waar ze
sinds 1921 had gewoond, Op 6
maart 1920 werd ze geboren in
Tilburg.
Mevrouw Keiler: "Je kon na sep
tember 1944 geen kant meer op.
De Engelse zender maakte mel
ding van naderende bevrijding..
Toen begon ik aan het dagboek.
Ook maakte ik losse aantekenin
gen over ervaringen. Dat alles heb
ik nu verwerkt in dit boek".
In die periode schreef ze alles op
wat er om haar heen gebeurde
vanuit de ouderlijke woning aan
de vroegere Parklaan (tegen
woordige Churchilllaan), aan de
rand van de stad. Vliegtuigen
boven Walcheren, een vluchtende
Duitser, die op een eenvoudige
wijze een fiets van een passerende
burger afpakte, de arrogantie van
een generaal, de bevolking met al
haar angsten en soms op details
lijkende gebeurtenissen, die nu
goud waard blijken te zijn. het
kruipende water na de inundatie
en de komst van de bevrijders.
Haar dagboek nam ze overal mee
naar toe. Soms tot ergernis van
anderen. Bijvoobeeld (blz. 771 als
ze na een voltreffer op haar eva-
cuatie-adra aan de Kaaien in Mid
delburg al haar eigendommen ver
loren ziet gaan. Ze is opgelucht.
"Mijn dagboek heb ik tenminste
nog" "Gelukkig maar", meent
een medebewoner. Ze conclu
deert: "Het klinkt cynisch. Ik
merk dat ik iets dwaas gezegd
heb".
Als ik haar desgevraagd een oor
deel geeft over het boek ("Het
leest als een spannend jongens
boek. Eigenlijk weet je hoe het
afloopt, maar de vele diep men
selijke gevoelens die u weet over
te brengen kluisteren me aan de
regels")., geeft ze toe: "ik betrap
me er zelf op, dat ik vaak ook niet
kan stoppen met lezen, nota bene
in mijn eigen boek".
Aanvankelijk wilde ze 'De zee
woont in ons huis' uitbrengen als
een roman. "Op verzoek van de
uitgever heb ik er echter een meer
journalistiek product van ge
maakt. Uiteindelijk ben ik terecht
gekomen in een soort comprmis.
Ik beschouw het als een literair-
journalistiek product. Alle gege
vens. zoals de bombardementen
elders, die we hoorden, en die ik in
mijn dagboek had opgeschreven,
heb ik gecontroleerd. In de meeste
gevallen bleek dat ik juiste con
clusies had getrokken. We wisten
bijvoorbeeld dat ze in de verte aan
het schieten waren als de bloemen
op tafel begonnen te trillen. We
wisten trouwens heel vaak wat er
ging gebeuren als we een jager
hoorden. Dat was juist zo beang
stigend. Toen ik bezig was met dit
boek, beleefde ik alles weer op
nieuw. Het blijkt dan dat je ver
draaid weinig vergeet, hoewel het
allemaal veertig jaar is geleden.
Daarom ook was. het tamelijk
zwaar om dit boek te maken. Ik
ben er ongeveer een jaar mee be
zig geweest
Zie ook de rubriek Boeken en
tijdschriften.
„VERFIJNDE TAFELSFEER"
Christin en Hutte
Zwiesel
SERVICE KWAllTtlT GARANT IE
LANGE DELFT SO MIDDELBURG
V ""B0 1327 1
TANDPROTHETICUS
EN
Spoedig klaar
Tel afspraken 01 184-14533
Hobeinstraat 52. Vlissingen
De werkgroep onderwijs van de
PvdA gaat dinsdag 6 november in
op het verschijnsel 'vroegtijdige
schoolverlaters'. Dat gebeurt tij
dens een forumavond, die om 20
uur begint in 't Anker aan de Bo-
nedijkestraat in Vlissingen. Het
forum bestaat uit een aantal des
kundigen uit Vlissingen en Mid
delburg. Na hun inleidingen kan
hel publiek met hen discussiëren.
Dezer dagen is het veertig jaar
geleden dat Walcheren werd
bevrijd van de Duitse
overheersing. Op verschillende
plaatsen in onze regio zal daar
aandacht aan worden besteed.
Hieronder een beknopt
chronologisch overzicht van die
spannende dagen nu 40 jaar
geleden en hetgeen er aan vooraf
ging-
door P. W. Sijnke
6 Juni 1944: D-Day! Eindelijk
vindt de langverwachte geallieer
de invasie plaats, in Normandië.
Na moeizame gevechten en lang
durige strijd rukken de geallieer
den op in noordelijke richting. Op
3 september wordt Brussel bereikt
en een dag later valt Antwerpen in
handen van de bevrijders.
De vijfde september staat bekend
als "Dolle Dinsdag". Onder de
bezetters en hun handlangers
breekt paniek uit. Het gerucht
gaal dat Breda al bevrijd is... He
laas. zo snel komt de bevrijding
van Nederland niet. Amerikaanse
troepen overschrijden 12 septem
ber de Limburgse grens bij Noor
beek en Mheer. Maar de "Opera
tie Market-Garden" bij Arnhem
en Nijmegen, ingezet op 17 sep
tember, loopt vast en mislukt.
Wenden we ons naar Zeeland.
Tussen 16 september en 2 no
vember wordt na den felle strijd
Zeeuwsch-Vlaanderen bevrijd.
Het is voor de geallieerden van
groot belang de zeeweg naar Ant
werpen vrij te maken. Daarom
moeten zij Walcheren in handen
krijgen. Maar hoe? Beslóten
wordt de tuin van Zeeland onder
water te zetten! De inundatie van
Walcheren is noodzakelijk om de
Duitsers aldaar tot capitulatie te
dwingen.
Op 2 oktober 1944 worden de be
woners van Zeeland via de BBC
en Radio Oranje geïnformeerd
dat er een zware strijd zal komen
op de eilanden "gelegen in de
monding van de rivier de Schel
de'" Dezelfde waarschuwing staat
Scherpe
prijzen.
Uitgebreide
voorlichting.
Tel. 01 184-14081 Vlissingen
te lezen op de pamfletten, die in
grote getale boven Walcheren en
Zuid-Beveland worden afgewor
pen (2 en 3 oktober): "Onmiddel
lijke evacuatie, "verlaat de eilan
den", "gaat weg zonder uitstel"...
Maar waarheen? De bewoners
van Walcheren kunnen geen kant
op. In de middag van de 3e okto
ber. precies een week nadat het
Britse bruggehoofd nabij Arnhem
was ontruimd, vindt het vernieti
gende bombardement op West
kapelle plaats. Zware bommen
werpers gooien de Westkapelse
zeedijk kapot. Over een lengte van
120 meter wordt de dijk totaal
weggevaagd, het oude dorp wordt
vrijwel geheel verwoest, zo'n 160
mensen komen om het leven...
Op 7 oktober volgt de vernieling
van de Nolledijk bij Vlissingen (er
ontstaat een gat van 20 meter).
Tezelfder tijd slaan de vliegtuig
bommen een gigantisch gat in de
zeedijk bij Rammekens (bijna 400
meter, waar per tij 21 miljoen m3
water in- en uitstroomt!). Ten
slotte moet ook de zeewering tus
sen Veere en Vrouwenpolder er
aan geloven 11 oktober). Door
deze gaten stroomt het laaggele
gen -voormalige- eiland, vergelijk
het met een soepbord, snel vol.
De Duitsers menen aanvankelijk
nog een nooddijk dwars over het
eiland aan te kunnen leggen, maar
moeten die plannen al snel laten
varen. Walcheren ligt er al spoe
dig troosteloos bij: een binnenzee,
prijsgegeven aan de elementen;
alleen de dorpskernen en steden
zijn drooggebleven (en een klein
gedeelte aan de oostkant).
De bevrijding nadert echter met
rasse schreden. Woensdag 1 no
vember 1944 begint de geallieerde
landing. Een zwaar bombarde
ment vanuit Zeeuwsch-Vlaande
ren gaat eraan vooraf, 's Morgens
om vier uur wordt daarmee een
begin gemaakt. Wel 1.500 kanon
nen vuren zo'n 38.000 granaten af
op de Walcherse kust. In Vlissin
gen overleeft slechts één pand
onbeschadigd deze beschieting!
Via drie lijnen vindt de bevrijding
van ons eiland plaats: landing in
Vlissingen vanuit Breskens, lan
ding bij Westkapellc vanuil Oos
tende, aanval via de Sloedam
vanuit Zuid-Beveland.
De Engelsen en Schotten van de
verschillende onderdelen van de
Lowland Division landen in Vlis
singen bij de Oranjemolen en na
een hevige strijd is de Duitse be
velhebber generaal Reinhardt
gedwongen zich over te geven (3
november).
Intussen heeft ook de landing bij
Westkapelle plaats gevonden. De
Duitsers verdedigen zich daar on
verwacht fel: 4 op de 5 deelnemers
aan de landing komen om (Naar
men zegt was de Duitse soldaten
wijsgemaakt dat de geallieerde
commando's hen allen om zouden
brengen, zodat ze zich met de
moed der wanhoop verdedigden).
Achtereenvolgens worden nu
Westkapelle. Domburg Grijps-
kerke en Aagtekerke (1 novem
ber), en vervolgens Zoutelande,
Biggekerke en Meliskerke (2 no
vember) bevrijd.
Via Ritthem en Souburg (4 no
vember) rukken de bevrijders op
naar de geïsoleerde benarde
Zeeuwse hoofdstad, die overvol is
(door een toevloed van vluchte
lingen bevinden zich om en nabij
de 40.000 mensen in de stad bin
nen de vesten! Een Noorse luite
nant bereikt aldaar op 6 novem
ber als eerste het hoofdkwartier
van de Duitse generaal Daser
(Dam 6-8). De generaal meent
echter dat het beneden zijn waar
digheid is zich aan een luitenant
over te geven. De Engelse majoor
Johnston wordt vervolgens met
wat geleende sterren bevorderd.,
de generaal geeft zich over en de
bevrijding van Middelburg is een
feit!
Om de Sloedam is uiterst zwaar
gevochten. Canadezen en Engel
sen beginnen daar 31 oktober de
aanval, maar worden afgeslagen.
Pas op 2 november slagen zij er in
door de Duitse verdediging héén
te breken en op 5 november kun
nen zij Arnemuiden en Nieuw- en
Sint-Joosland bevrijden. Een mo
nument bij de rijksweg aan de
Sloedam herinnert aan het force
ren van de doorgang bij het Sloe.
Sint Laurens en Veere worden op
7 november bevrijd en tenslotte
volgen 8 november Serooskerke,
Ooslkapelle en Vrouwenpolder.
Walcheren is weer vrij. maar
tegen een hoge prijs: ondergelo
pen, kapotgeschoten en ten koste
van vele mensenlevens van onze
dappere bevrijders (Engelsen,
Schotten, Canadezen en Noren).
Toch wappert eindelijk de natio
nale driekleur weer en kan er ge
werkt worden aan herbouw en
herstei!
De geïnteresseerden zij nog verwe
zen naar twee recente publikaties
over dit onderwerp, n.l. het laatste
nummer van "De 1Vetevan de
Heemkundige Kring Walcheren
(lie jrg. nr. 4 -geheel gewijd aan de
bevrijding van Walcheren) en het
boek "Walcheren onder vuur en
water" van de Documentatiegroep
Walcheren 1939-1945.
*De bevrijders op het Damplein in Middelburg. (Foto gemeente-archief
Middelburg).
