Op vakantie in het buitenland
VLISSINGEN
AANTREKKELIJKE
BUNKERHAVE
ARCHICTONISCHE
'HOOGSTANDJES' OP ZEE
In de gekste uithoeken
van de wereld
spreekt of verstaat
de bevolking
Nederlands
mm
DE FAAM - DE VLISSINGER
Woensdag 22 augustus 1984
BELGIE
LUXEMBURG
NOORD-FRANKRIJK
«DUITSLAND
«SURINAME
«NEDERLANDSE
ANTILLEN
«INDONESIË
«JAPAN
«BRAZILIË
«SRI LANKA
«ENGELS GUYANA
«ZUID-AFRIKA
Huiselijke sfeer
Hilton op de Noordzee
Asymmetrisch
GOES Onringd zijn door mensen, die jouw taal niet
spreken. Dat geeft veel Nederlanders het gevoel dat ze flink
ver van huis zijn.
Dat geeft voor hen ook de
charme aan een buitenlandse
vakantiereis. Je stapt in de
auto, op de boot of in het vlieg
tuig en enkele uren later hoor je
de mensen om je heen Duits,
Engels, Frans of Spaans spre
ken.
Wij Nederlanders vinden dat
prachtig. Wij zeggen altijd, dat
we pas echt met vakantie zijn,
als we niet hele dagen Neder
lands horen spreken. Het meest
rampzalige dat ons in een va
kantie kan overkomen, is het
ontmoeten van andere Neder
landers. Tenminste dat zeggen
we...
Kennelijk zijn we dus niet zo
trots op onze taal. Dat kan wel
kloppen, want we leren met het
grootste gemak Duits, Engels
en Frans. Op de televisie volgen
we de Spaanse of Italiaanse les
van Teleac.
We vinden dat gewoon, omdat
Nederlands zo'n onbekende
taal is. Maar is dat wel zo? La
ten we een eenvoudig voor
beeld bij de kop pakken. Ne
derlanders vinden het alleszins
begrijpelijk dat iemand bij
voorbeeld een taal als het
Zweeds leert. Maar toch is dat
hoogst merkwaardig, want het
Nederlands wordt immers door
méér mensen ter wereld ges
proken dan alle Scandinavi
sche talen bij elkaar...
We zullen in dit artikel een
overzicht proberen te geven
van de (vaak opmerkelijke) uit
hoeken in Europa en in de
wereld, waar men onverwacht
Nederlands kan horen spreken
door de plaatselijke bevolking.
Dat méér dan de helft van alle
Belgen een vorm van het Ne
derlands (Vlaams) spreekt, be
hoeft geen betoog. De Vlaams-
Franse taalgrens loopt vanaf
Maastricht via Brussel naar het
Noordfranse Boulogne. De
meeste Walen verstaan overi
gens ook uitstekend Neder
lands (als je maar laat door
schemeren. dat je Nederlander
bent en geen Vlaming...).
Hoewel Luxemburgers het Ne
derlands niet van oorsprong
spreken, maken we toch even
een uitzondering. En dan met
name voor de winkeliers in het
Noord-Luxemburgse stadje
Clervaux. Daar komen elk jaar
zoveel Nederlanders, dat de
Duitsspekende winkeliers er
veelal vloeiend Nederlands
spreken. In elk geval kunnen ze
het uitstekend verstaan.
In de uiterste noordwest-hoek
van Frankrijk wordt ook nog
Nederlands gesproken. Stelt u
zich daarbij overigens geen
keurig net Nederlands voor. Het
gaat hier méér om een moeilijk
verstaanbaar soort Vlaams.
Het gebied, waarin dit "Neder
lands" nog gebruikt wordt, heet
Frans-Vlaanderen. De taal
grenzen worden gevormd door
de rivier de Aa, de Noordzee, de
Belgische grens en de rivier De
Leie. Het valt ongeveer samen
met het arrondissement Duin
kerken. Het is circa 1442 vier
kante kilometer groot en er wo
nen ruim 300.000 mensen. Zo'n
120.000 van hen zijn Neder
landstalig.
Aangezien de gestudeerden
meestal buiten dit gebied hun
werk moeten zoeken, bestaat
de bevolking vrijwel uitsluitend
uit boeren, pendelende arbei
ders en kleine middenstanders.
Het contact met de Nederland
se cultuurtaal is verloren ge
gaan, maar voor velen is het
Nederlands toch nog de volk
staal. De invloed loopt echter
terug.
Frans-Vlaanderen telt 119 ge
meenten: 68 daarvan zijn offi
cieel Nederlandstalig, 40 twee
talig en 11 Franstalig. De voor
naamste gemeenten zijn Duin
kerken, Sint-Winoksbergen,
Sint-Omaars, Broekburg,
Steenvoorde en Poperingen-
Belle.
U zukt uw oren niet geloven, als
u in het Duitse stadje Friedrich-
stadt (Sleeswijk-Holstein) de
- Friedrichtstadt. Je gelooft het
niet als je het hoort, maar de au
tochtone burgerij spreekt en ver
staat er Nederlands. Dat is niet
verwonderlijk, als men weet, dat
het plaatsje in 1621 door Neder
landse remonstranten werd ges
ticht. Er wordt zelfs nog in het
Nederlands gepredikt.
- De ligging van Friedrichstadt in
Sleeswijk-Holstein (Noord-Duits-
land}.
autochtone bevolking gewoon
Nederlands hoort praten, (nou
ja... gewoon...) Friedrichstadt is
een Oudhollands stadje (3300
inwoners) met trapgevels en
grachten. Het ligt aan de sa
menvloeiing van de Eider en de
Treene.
Het stadje werd in 1621 ge
bouwd door Nederlandse re
monstrantse vluchtelingen, die
in ons land vogelvrij verklaard
waren. Veel straatnamen
(Doesburgerstrasse, Kaneel-
strasse) herinneren nog aan
Nederland. Boven het portaal
van de remonstrantse kerk
staat een Nederlands opschrift.
De remonstrantse gemeente
van Friedichstadt is te klein ge
worden voor een eigen predi
kant. Éénmaal per maand komt
de vrouwelijke predikant van
het Nederlandse Doesburg er
de dienst leiden. In het Neder
lands, want dat verstaan de
kerkgangers evengoed als het
Duits...
Dat veel Surinamers Neder
lands verstaan en spreken is
geen verrassing. Suriname was
En dan
hoor je
toch
weer
Neder
lands...
tot 1975 een Nederlandse kolo
nie. In de multiraciale samenle
ving van het Zuidamerikaanse
land fungeren het Sranan Ton-
go (een soort Neger-Engels) en
het Nederlands als omgangsta
len.
Het onderwijs in Suriname, dat
naar verhouding goed was,
zorgde sinds de vorige eeuw
(vanaf ongeveer 1870)voor een
vernederlandsing. Daardoor
werd het Nederlands voor veel
Surinamers dé omgangstaal.
De positie van het Nederlands
op de Antillen is tanende, hoe
wel de eilandengroep nog altijd
behoort tot het Koninkrijk der
Nederlanden. Het Nederlands
is op de 6 eilanden uitsluitend
de ambtelijke en de officiële
taal. De voertaal van de burgers
op de Bovenwinden (Saba, Sint
Maarten, Sint Eustatius) is En
gels. Op de Benedenwinden
(Aruba, Bonaire en Curacao)
wordt iets méér Nederlands
gesproken, maar de algemene
omgangstaal is er het Papia
mento.
Ook Indonesië is een voormalig
Nederlands wingewest. De po
sitie van de Verenigde Oostin-
dische Compagnie was zo
sterk, dat het Nederlands er
eeuwenlang de schrijf- en
spreektaal was. Sinds de onaf
hankelijkheid gaat de kennis
van het Nederlands overigens
snel achteruit. De regering pro
beert de Bahassa Indonesia in
gang te doen vinden als natio
nale taal.
Wie ooit op Sri Lanka komt, kan
in bepaalde wetenschappelijke
kringen (en dan met name
onder historici) met Nederlands
terecht. Dat komt ook, omdat
talloze historische documenten
op het eiland in onze taal ges
teld zijn.
Een toerist zal in Japan niet zo
gauw meer met Nederlands te
recht kunnen. Maar tot in de 2e
helft van de vorige eeu was het
Nederlands de enige vreemde
taal, die de Japanners beheer
sten. Dat kwam door de kleine
Nederlandse vestiging in Deci-
ma en het handelsmonopolie,
dat we de 17e tot en met de 19e
eeuw in Japan hadden. Tot op
die dag van vandaag bestaat er
in Japan een traditie van Neer
landistiek. Maar ook hier: uit
sluitend in wetenschappelijke
kring.
In de Braziliaanse kustprovincie
Espirito Santo streken zo'n 150
jaar geleden Nederlandse
volksverhuizers neer uit West-
Zeeuws-Vlaanderen. Velen
vestigden zich in een dorp, dat
ze Holanda noemden. Omdat er
op de duur teveeljriensen wa
ren (en te weinig landbouw
grond) verspreidden velen zich
over andere aangrenzende
streken. De kleine, geïsoleerde
gemeenschap van Holanda is
eigenlijk altijd Zeeuws geb
leven. Men spreekt er een ge
brekkig Zeeuws-Vlaams, dat
vooral onder de ouderen nog
de moedertaal is. Ooit gewe
ten?
- Zelfs aan verre, exotische kusten
hoor je soms Nederlands spreken.
In bepaalde kringen op Sri Lanka
(het vroegere Ceylon) is het Ne
derlands nog enigszins gangbaar.
Weinig Nederlanders weten,
dat het eiland Sri Lanka (het
vroegere Ceylon) in de Indische
Oceaan, ten zuidoosten van In
dia, door de Nederlandse
koopvaarders intensiever is ge
koloniseerd dan welk ander
Aziatisch land dan ook. Er vond
een veel grotere vernederland
sing plaats dan elders.
Ceylon ging in de jaren van de
Franse Revolutie voor ons land
verloren, maar de Nederlandse
taal en cultuur handhaafden
zich tot ver in de vorige eeuw.
Op kerkhoven kan men op de
grafzerken vaak Nederlands
aandoende namen lezen.
Een klein aantal Sri Lankezen
houdt een Nederlandse traditie
in stand. In februari van dit jaar
werd in de hoofdstad Colombo
nog het 'Museum voor de Ne
derlandse Periode' geopend,
dat gevestigd is in het wees
huis.
Engels Guyana is het westelijk
buurland_yan Suriname. Langs
de rivier de Berbice wonen en
kele Bosneger-stammen, die
heden ten dage nog een ver
basterd soort Nederlands spre
ken. De stammen sterven ech
ter uit.
Het Nederlands is altijd een
zeer vooraanstaande taal ge
weest in Zuid-Afrika. De Kaap
provincie werd even na 1650
gesticht door Jan van Rie-
beeck. Nederlands sprekende
boeren en Engelsen vochten
bloedige oorlogen uit. Uit
eindelijk bleven het Nederlands
van de Boeren (het Afrikaans)
en het Engels naast elkaar bes
taan. Het is wat overdreven om
te zeggen, dat het Nederlands
een wereldtaal is Maar tijdens
vakanties kun je op de meest
onverwachte plaatsen in de
wereld Nederlands horen spre
ken of je met Nederlands ver
staanbaar maken. Zo kom je
nog eens voor verrassingen te
staan...
VLISSINGEN AANTREKKELIJK BUNKERHA VEN Met name door haar gunstige
ligging is Vlissingen een zeer aantrekkelijk "tanktstation voor zeeschepen.
Vlissingen is al sinds vele jaren een
aantrekkelijk 'tankstation' voor de
zeescheepvaart: In Nederland is de
stad aan de Westerschelde, op ba
sis van de aan de rederijen gele
verde hoeveelheid olie, na Rotter
dam de tweede bunkerhaven. Die
positie is vooral een zaak van lig
ging èn prijs. De situering kan
nauwelijks beter - direct bij de
drukbevaren Noordzee-route - en
de prijs van de olie is. vanwege de
nabijheid van Rotterdam (als pro
ducent van stookolie/dieselolie de
allergoedkoopste bunkerhaven
van Noordwest-Europa) soms zes
tot twaalf dollar per ton lager dan
die van vele andere continentale
havens in de omgeving.
Voordelig
Tevens is het van belang dat Vlis
singen qua haventarief voordelig
is voor een schip dat niet komt
laden of lossen, maar uitsluitend
komt bunkeren. Er behoeft in dat
geval géén havengeld te worden
betaald; alleen loodsgeld en een
bedrag voor het werk dat de re
derij-agent verricht (olie bestellen
e.d.). Meestal is er ook geen
sleepbootassistentie nodig. Eén
van Vlissingen's pluspunten als
bunkerhaven is de veilige manier
waarop schepen hun olie aan
boord kunnen nemen. Dat ge
beurt in de z.g. 'Schaar van Eve-
ringen': een gunstige beschermde
ankerplaats voor maximaal vijf
schepen tegelijk, enkele mijlen ri
vieropwaarts en iets ten oosten
van de Total-raffïnaderij bij
Borssele. Schepen met een diep
gang van 41 voet kunnen er bij
hoog tij terecht. Per jaar bunkeren
gemiddeld ruim 400 schepen in de
'Schaar van Everingen'. een aan
tal dat de laatste jaren vrij stabiel
is. Ook de hoeveelheid bunkerolie
die schepen daar innemen, va
rieert niet veel en bedraagt onge
veer 325.000 ton per jaar.
Van groot tot klein
Vlissingen heeft een aantal regel
matige bunkerklanten naar zich
toe getrokken; de één komt met
een schip van 5.000 ton. de ander
stuurt een 200.000 tons tanker de
Westerschelde op. En ze kunnen
dag en nacht komen, als de rede
rij-agent het maar van tevoren
meldt. Hij kan dan zorgen dat de
lichter met olie tijdig bij de
'Schaar van Everingen' ligt en
meteen langszij kan komen. De
lichters hebben hun olie meestal
in Rotterdam geladen, dat op
twaalf vaar-uren ligt. Vaak gaat
het om schepen van Nedlloyd of
van de Vereenigde Tankreederij,
die tussen de 200 en 12.000 ton
olie kunnen meenemen. De eige
naar van het zeeschip dat bunkert,
betaalt naast de (goedkope Rot
terdamse) olieprijs wél de tran
sportkosten van Rotterdam naar
Vlissingen, maar dat is voordeli
ger dan het betalen van haven
geld. De olie is afkomstig van
verschillende oliemaatschappijen
c.q. oliehandelaren zoals: Scjiell,
Esso, BP, Mobil Oil, Calpam,
Trajisol etc. Een stevige bunker-
positie is voor Vlissingen de derde
zeehaven van ons land met per
jaar bijna 3.000 zeeschepen, 6.000
binnenvaartschepen en ruwweg
zes miljoen ton lading - van groot
commercieel belang.
(Bron: Algemeen Maritieme
Voorlichting)
Het aantal Nederlandse architec
ten dat een rol speelt bij de in
richting van schepen en boorei
landen is beperkt, maar zij spelen
een opvallende rol.
Bij 'natte activiteiten' van lan-
darchitecten zijn er bepaalde
overeenkomsten, maar ook ver
schillen.
Zo schrijft ir. F.W. de Vlaming,
die zorgde voor de inrichting van
de 'Nieuw Amsterdam' en de
'Noordam' van de Holland Ame
rika Lijn, het succes dat deze
zusterschepen internationaal'
oogsten, toe aan het loslaten van
de symmetrie, die de binnenhui
sarchitecten van zeeschepen tra
ditioneel eigen is.
Maar architect Peter van der
Toorn Vrijthoff, die in toene
mende mate betrokken is bij
offshore-accommodatie, strééft
juist wél naar vormen van sym
metrie: een vast ontwerp met
maten die kunnen worden aan
gepast, tot zelfs vlak vóór de
bouw.
Mogelijkheden om uit te wisse
len, te verplaatsen of ruimten te
spiegelen. Het woord 'huiselijk'
duikt spoedig op in een gesprek
met Peter van der Toorn Vrijthoff
die drie-en-een-half jaar geleden
de kans kreeg om binnenhuis-ar-
chitecteur voor booreilanden te
ontwerpen.
'Ineens stond hier een man van
Union Oil, op zoek naar een ar
chitect voor het ontwerpen van
aantrekkelijke woonruimte op
een booreiland'. Hij had daarvan
in Alska een voorbeeld gezien,
ontworpen door een landarchi-
tect, en hij vond de sfeer daar zo
aardig dat hij het voortaan niet
meer wilde zoeken bij scheeps
bouwers of andere technici, maar
bij architecten die zich bezig
hielden met de huisvesting en
verzorging van ménsen.
Het bureau Harmeien en Van der
Toorn Vrijthoff kwam voor de
woonaccommodatie op het Ne
derlandse continentale plat tot
een ontwerp met toepassing van
natuurlijke materialen, zeer
kleurrijk, en geheel afwijkend
van de buizen en stalen platen
van de proces-industrie, zodat de
werkers - na de gedane job - in
een huiselijke sfeer terecht ko
men; een overgang zoals die er
ook is op het land: van werk naar
huis.
Daarna kwam een opdracht tot
huisvesting van 100 man van de
Nederlandse Aardolie Maat
schappij (NAM) op een ander
boorplatform. En in een later
stadium was er werk voor Cono
co, Amoco en vervolgopdrach
ten voor NAM en Union Oil. Wat
was de sleutel tot succes?
'De offshore is voortgekomen uit
de scheepsbouw en de denkwijze
van de scheepsbouwers is aange
houden. Een schip is een eenma
lig ding (symmetrisch, introvert)
en komt tot stand zonder bepaal
de methodieken van civiele bouw
of het hanteren van op het inte
rieur afgestemde maten', zegt Pe
ter van der Toorn Vrijthoff.
Naarmate de ervaring toenam is
het bureau ook gaan denken aan
gewichtsbesparende buiten
wandsystemen, en een assembla
geproces op de bouwplaats met
behulp van prefab-onderdelen
waardoor het werken in een be
perkte ruimte 'als in een schoe
nendoos' wordt vergemakkelijkt
en versneld. De gewichtsbespa
ring is belangrijk: gemiddeld 20
tot 30% vergeleken mét een con
ventionele constructie.
De architecten hebben een reeks
modellen doorberekend en be
schikken nu over een hele biblio
theek vol 'kengetallen'. In een uur
of zes kan men op de vraag wat
een accommodatie globaal kost,
het antwoord geven met daarbij
een aantal randvoorwaarden: een
idee over afmetingen, gewicht,
vluchtwegen, energieverbruik
etc.
Het doel is de werkers op een
platform een comfortabele be
huizing te geven waardoor ze de
neiging hebben te denken aan
'mijn Hilton op de Noordzee'.
Dat werpt zijn vruchten af. Op de
Noordzee staan veel boorplat-
forms, waarvan sommige meer
dan tien jaar oud zijn. In Noor
wegen is er nu een tendens om de
accommodatie van tien jaar gele
den -150 mensen in 4-
persoonskamers- te vervangen
door ruimtes voor twee personen.
Dat betekent meer plaats, terwijl
het gewicht niet mag toenemen.
De oplossing zit hem in het toe
passen van andere rekenmetho
den, vér doorgevoerde préfabri-
cage en het gebruik van stan
daard-elementen.
Op een heel andere manier gaat ir
F.W. de Vlaming te werk. 'De
plattegrond van een schip heeft
voor mij iets steriels', zegt hij,
'met links precies hetzelfde als
rechts; ik heb het gedrufd - en de
kans gekregen - daarmee te bre
ken'.
Ir. De Vlaming legde de 'hoofd
verkeersstroom' van passagiers
en personeel op de cruise-sche
pen, waarvoor hij de interieurs
ontwierp, buiten de middellijn.
Dat deed hij bij de 'Veendam' en
herhaalde het bij de 'Nieuw Am
sterdam' en 'Noordam' (alle drie
schepen van de Holland Amerika
Lijn). Daar is een 'hoofdstraat'
gecreërd die de publieke ruimten
'slingerend' aaneen rijgt.
Scheepsbouwers, die zuiver sym-
metrsch plegen te denken, vin
den dat maar een vreemde zaak
en er zijn ook collega's die vinden
dat er een 'spaghetti-achtige'-
plattegrond is ontstaan. Maar ge
tuige de reacties, staat het publiek
er vol waardering tegenover.
Mggig
m
At'
