Vrijzinnig Nieuws- en Advertentieblad voor Zeeuwsch-Vlaanderen.
art. 192.
Valt bet christelijH
Verbond uiteen
Ontwapening.
GEMEENTERAAD.
No. 2718.
Woensdag 18 October 1916.
27e Jaargang-
ABONNEMENTSPRIJS:
Per 3 maanden 76 cent voor binnen en buiten Ter NeuzeD.
Voor België 95 cent bij Yooruitbetaling.
Abonnementen worden aangenomen bij alle
Boekbandelaren, Brievengaarders en den Uitgever.
Telef. Interc. No 15.
ADVERTENTIEPRIJS:
Van 1 tot en met 6 regels 60 oent; elke regel meer
10 cent. Bjj abonnement aanmerkelijk ver
minderd tarief. Grootere letters naar plaatsruimte-
Redactie-adres: Noordstraat 10, Ter Neuzen
Deze Courant verschijnt eiken Woeusdag- en Zaterdagmorgen bij den Uitgever M DE JONGE, te Ter Neuzen.
Niet minder dan twee buitengewone alge-
meene vergaderingen hadden Zondag j,l. plaats
ter bespreking van de voorgestelde wijziging
van art. 192 als gevolg van het werk der
bevredigingscommissie op onderwijsgebied.
De vereeniging Volksonderwijs kwam bijeen
te Amsterdam, de Bond van Nederlandsche
Onderwijzers te Utrecht.
Beide vergaderingen waren druk bezocht.
Op de algemeene vergadering van Volks
onderwijs traden twee sprekers op.
De eerste prof. Eerdmans wees op het diep
ingrjjpende van bet gewijzigde art. 192. Hjj
zette duidelijk uiteen, welke nadselen voor
de openbare school hieruit konden voortvloeien.
Hjj achtte de volksontwikkeling ten zeerste
bedreigd, nu niet tegeljjk wetsvoorstellen in
gediend waren, waarin de waarborgen niet
ontbraken. Spreker stelde in het licht, hoe
uit de historie reeds gebleken was, wat de
subsidie's aan de kerkeljjke scholen reeds voor
kwaads hadden gewrocht. België werd als
waarschuwend voorbeeld aangehaald.
Hjj bleek in den geest der vergadering te
spreken.
De heer Bigot, die voor wjjziging van art. 192
was, had eene moeiljjke taak. Hjj wees op
het goede, dat de andere wetsvoorstellen volgens
het bevredigingsrapport zouden brengen.
Hij kon evenwel niet verzekeren, wanneer
die wetsvoorstellen er zouden komen, noch hoe
ze zouden uitvallen. Hij zocht zjjne kracht in
het vertrouwen op de toekomst, in het geloof in
het openbaar onderwjjs, dat ook zjjne liefde hadi
Onder zjjne rede heerschte veel beweging
en aan interruptie's, die aantoonden, dat de
vergaderden geen vertrouwen koesterden in de
coalitiemannen, ontbrak het niet.
Na de pauze kwamen de debaters, waarvan
verschillenden hun tjjd aan anderen afstonden.
Onze afgevaardigde, Jhr. De Muralt was
hierbjj de eerste. Hoewel niet tegen finan-
tiëele gelijkstelling wees hij krachtig op het
gemis van waarborgen. Het peil der volksont
wikkeling zou verlaagd worden, de nationale
eenheid gansch niet bereikt, vele streken in
ons vaderland van eene openbare school ver
stoken.
De heer Otto, Kamerlid, hulde brengende
aan het ontzaglijke werk der bevredigingscom
missie wees op de font, dat deze commissie
niet aan het werk ging om ons onderwjjs te
herzien en te verbeteren, maar zich telkens
afvroeghoe kunnen wjj bevredigen Deze
fout wreekt zich nu.
Nog vele sprekera deden zich hooren.
Aanhalingen van vroegere verdedigers der
openbare school werden aangehaald. Ook wat
Lohman, Kuyper, prof. Struicken e.a. dorsten
te beweren werd naar voren gebracht.
Ook op de finantiëele zjjde werd gewezen,
de millioenen, die noodig zouden zjjn en niet
zoo spoedig gevonden.
Ten slotte werd door den Voorzitter de
motie van het H. B. verdedigd, die evenwel
niet aan stemming onderworpen werd, daar
eene motie van een aantal plattelandsafdeelin-
gen, om art. 192 ongewjjzigd te laten, werd
aangenomen.
Pas om half zes was de vergadering geëin
digd.
Bjj de vergadering van den Bond v. Ned.
Ond. te Utrecht viel een zelfde geest waar te
pemen,
De motie van het H. B. werd daar aange
nomen.
Toch begreep men, dat de eerste stap naar
subsidie van het sectarisch onderwjjs niet in
het belang is geweest van het Nederlandsche
volk.
Men voelde dat voor het Algemeen Kiesrecht
een te dure prjjs werd betaald.
Sterke waarborgen vond men op grond der
historie dringend noodig.
En ieder besefte, dat met wjjziging van
art. 192 de schoolstrjjd niet uit was en de
oneerlijke politiek van rechts zou bljjven
voortduren.
De ^Standaard* verwacht, dat de komende
Deputatenvergadering, die gedreigd had met
een da capo van 1894 te bevriezen eer inte
gendeel heel wat op zal ruimen, wat 't stof
had opgejaagd en sterken zal voor de toekomst.
Zjj voorspelt een groote ommekeerhet
verbond met Rome gaat verdwjjnen.
Niet slecht in de leidende kringen, maar
ook omlaag begint men gewaar te worden,
dat we een geheel gewjjzigden staat van za
ken tegemoet gaat. Ons samengaan met de
Roomsche Staatspartjj is door de keuze, die
deze partij deed reeds verzwakt, en zal straks,
na invoering van de Evenredige Vertegen
woordiging, schier geheel vervallen. Maar dan
ook kon er een suprematie van links in aan
tocht zjjn, die weer harde dagen voorspellen
zon
Dit maakt eendracht binnen-in de anti-re-
volutionnaire partjj thans dringend noodig
't gaat trouwens in den laatsten tijd erg goed.
Van de sterke luchtzuiging van voor twee,
drie jaar toen gedurig de ramen kletterden,
rinkelden en dreunden en 't genot van het
stille lenteleven weg was, merkt ge nu niets
meer.
Het is al pais en vree.
Mede hierdoor zou het blad het zoo ge-
wenscht achten, als ook het dusgenaamde vjjf-
heeren-couflict vóór de a.s. Deputatenverga-
dering tot algeheele oplossing kon geraken.
Naar de »Stand.« ter oore kwam, is althans
dr. Kuyper bereid, voor zooveel het aan hem
ligt hiertoe doortastend en met spoed mee te
werken.
Bjj dezen oorlog, die ontzettende offers aan
menscher.leven» en geld kost. begint men zich
iederen dag meer af te vragen, of die tot
nieuwe en nog verschrikkeljjker oorlogen in
de toekomst zal leiden, of dat het resultaat
er een zal kunnen zijn, dat zich beweegt in de
richting van de vredesbeweging.
Niemand minder dan Mr. W. H. de Beau
fort heeft in »De Gids* deze vraag onder de
oogen gezien, en, na stilgestaan te hebben bjj
de wjjzigingen in de tegenwoordige verhou
ding der volken, die van ontwapening het
gevolg zouden wezen, en na de opmerking
dat velen deze voor onmogeljjk zullen houden,
wat hjj begrjjpeljjk acht, stelt hij de volgende
vraagKunt gjj u gemakkeljjk voorstellen,
dat er op dezen oorlog geen ontwapening zal
volgen En dan gaat hjj voortGeen ont
wapening men ontveinze zich dat niet
beteekent voortzetting der tegenwoordige
wapeningde afdanking wel is waar van een
deel der thans onder de wapenen staande leger
macht, maar daarnaast toepassing van alles
wat de tegenwoordige oorlog op het punt van
dooden en vernielen heeft geleerd, vermeerde
ring van den voorraad oorlogstuig, uitbrei
ding van het leger, stichting van reusachtige
versterkingen, aanbouw van schepen met de
kostbaarste vernielingswerktuigen uitgerust,
vervaardiging van een onnoemelijk aantal vlieg
werktuigen van allerlei aard en vermogen en
nog veel meer. Zal een zwaar beproefd en
verarmd Europa bij machte zjjn om dit te
doen, en zoo de regeeringen het aandurven,
zullen de volken het gedoogen In de mees
te groot Europeesche landen bestaat tegenwoor
dig algemeen of zeer uitgebreid stemrecht,
de mogeljjkheid om zich op wettige wjjze te
uiten, is derhalve voor de volken geopend.
Kan men zich voorstellen, dat de vertegen
woordigers, gekozen door mannen, die de af
schuwelijkheid van de tegenwoordige oorlogs
voering aan den ljjve hebben gevoeld, hunne
regeeringen zullen toestaan om den weg te
plaveien, die ontwjjfelbaar tot een nieuwen
oorlog moet voeren en dat wel binnen een
kort tjjdsverloop
Wjj verheugen ons ten zeerste over dit
woord van den heer De Beaufort, een woord
dat wjj noodig hadden en dat van te hooger
waarde is, waar het komt uit den mond van
zoo hoogstaanden en bezadigden man. Inder
daad, de volken willen den oorlog niet; zij
willen geen strijd om de macht, maar vragen
slechts om de verzekerdheid van hun recht.
Het ljjkt tegenwoordig wel, ot dat niet zoo
is, nu zelfs de partij, die steeds meer dan
eenige andere haren absuloten afkeer van den
oorlog manifesteerde, de internationale sociaal
democratie, tjjdelijk uiteengeslagen is, en nu
Duitsche en Engelsche partijgenooten beiden
geheel bevangen zjjn door den nationalen haat,
maar dat is maar schjjn. Hun juiste visier
op den oorlog is verloren gegaan, omdat zjj,
juist als de amokmakers, alles slechts zien door
den bloednevel. Maar met den vrede, die er
toch eens weer komen moet, zullen ook hun
de schellen van de oogen vallen, en zal zich
aan hen, zooals aan allen, die aan den men-
schenmoord werkdadig aandeel hadden, sterker
dan ooit de vraag opdringen Mogen wjj het
gedoogen, dat andermaal Europa, om niet te
zeggen gansch de wereld, het slachtoffer wordt
van zoo grooten ramp als thans En dan
zal daarop het antwoord een volmondig neen
zjjn van alle volken, die in de gelegenheid
zjjn dat antwoord te geven, d. w. z. van alle
volken, die democratische instellingen hebben.
De gezonde democratie is waarborg voor
den vrede. Aan haar de taak voor het ver
volg te beletten, dat enkele gewetenlooze
personen, hetzjj vorsten of diplomaten, over
het wel en wee der naties beslissen, nadat
zjj lange jaren een doel hebben nagejaagd,
waarbij de voorbereidende maatregelen aan
het oog der volken waren ontrokken. Aan
haar de schoone taak om het recht in de plaats
van de macht te doen treden. Maar dan moet
dit recht, zooals de heer De Beaufort zoo
juist zegt, ook van zoo hoog gehalte zjjn, dat
iedereen het eerbiedigt en bereid is er zich
aan te ondeiwerpen. Geen ontwapening is
denkbaar zonder een internationaal scheids
gerecht, dat aan de hoogste eischen voldoet,
waarin de bekwaamste rechtsgeleerden der
wereld zitting hebben, un dat, wat onpartjjdig-
heid en onkreukbaarheid betreft, boven alle
verdenkingen verheven is.
Eu laten wjj ten slotte dit woord van den
heer De Beaufort niet vergeten »Wie de
ontwapening den grootsten zegen voor de
menschheid noemt, maar daar naast verklaart,
dat zjj een niet te verwezenljjken ideaal is,
zal tot hare totstandkoming niet veel bij
dragen®. De V.
DE OORLOGL
De algemeene toestand.
Van de verschillende oorlogstooneelen is
er weinig belangrjjk nieuws ontvangen. Aan
het westeljjk front bljjft de strjjd zich in
hoofdzaak bepalen tot het Somme gebied en
nog steeds maken de Engelschen enFranschen
hier, zjj het ook kleine, vorderingen, die
echter in het Duitsche legerbericht slechts ten
deele worden erkend. In tusschen bljjkt uit
de Engelsche legerberichten van den laatsten
tjjd, ook uit dat van Donderdagmorgen, van
een verhoogde activiteit van de Engelsche
troepen aan een meer noordeljjk frontgedeelte,
n.l. in de streek tusschen Armentieres en
Atrecht, welbekend uit de dagen van het
groote Britsche offensief in 1915. Hier hebben
de Engelschen bij Roclincourt, Festubert en
Neuve Chappelle kleine voordeelen behaald.
Of deze actie, die voorloopig slechts een zeer
plaatseljjk karakter draagt, de inleiding zal
zjjn tot een groote offensieve beweging in
aansluiting met het offensief in het Somme-
gebied, zal moeten worden afgewacht.
Zeker zullen de Engelschen alle krachten
inspannen om het slagfront uit te breiden nu
immers tot dusver elke poging om de Duit
sche linieën te doorbreken is mislukt en het
voornaamste resultaat van het groote gemeen-
schappeljjke Fransch-Engelsche offensief dit
is, dat den vjjand zware verliezen zjjn toege
bracht en men dus een stap nader is gekomen
tot zjjn uitputting, die naar men aan de
zjjde der geallieerden hoopt en verwacht
ten slotte tot een beslissenden ommekeer in
de militaire situatie zal moeten leiden. Hoe
meer men dus uitbreiding kan geven aan het
slagfront en dus ook aan de vjjandeljjke ver
liezen, hoe eerder deze toestand zal worden
bereikt. Volgens de berichten van Engelsche
en Fransche zjjde zou alreeds het begin van
uitputting bjj den vijand worden waargenomen
en zouden zich zelfs alreeds teekenen van de
moralisatie bjj de Duitsche troepen voordoen.
En het zou er dus slechts op aankomen om
vol te houden en zich zelf zooveel mogeljjk
te versterken om zeker te zjjn van de einde-
lijke volslagen overwinning. Vandaar de plannen
der Engelsche regeering om door andere maat
regelen het aantal der voor den legerdienst
beschikbare mannen te verhoogen. Die plan
nen zjjn de erkenning dat op het oogenblik,
ondanks de aan een deel van het front be
haalde successen van een beslissende actie
tegen de vjjand nog geen sprake kan zjjn
en nog grootere inspanning noodig zal zjjn
om de Duitsche oorlogsmachine, geljjk men
in Engeland zegt, te vernielen.
In hoeverre nu echter de verwachtingen
van de geallieerden ten aanzien van de na
derende uitputting van den Duitschen vjjand
gerechtvaardigd zjjn, valt hier moeiljjk te be-
oordeelen. Men heeft steeds dat was reeds
voor het offensief der geallieerden in 1915
het geval deze uitputting en de dreigende in
zinking van het moreel van het Duitsche leger
voorspeld, maar telkens weer verrasten de
centralen door een nieuwe krachtsuiting. Ook
thans is dit het geval. Immers noch de ge
weldige strjjd aan het Fransche front, noch
de actie der Russen aan het oosteljjk front,
die thans vrijwel tot plaatseljjke gevechts-actie
is geworden, noch de Italiaansche aanvallen
aan de Isonzo en in het Karstgebied, noch
ook het door generaal Sarrail in Macedonië
ingezette offensief, hebben den Duitschers en
hun bondgenooten kunnen beletten, een zoo
geduchte macht op de Roemeniërs, deze niet
alleen uit Zevenbergen worden teruggedrongen,
maar zelfs ernstig in eigen land worden be
dreigd.
In deze omstandigheden is het te begrjj-
pen, dat men in de landen der geallieerden
nu alweer gaat rekenen op een nieuw groot
gemeenschappeljjk offensief in het voorjaar
van 1917 en hiervoor de noodige voorberei
dingen treft.
En de toestand kan thans aldus worden
samengevat, dat beide partyen op het
oogenblik elkaar nog vrjjwel in evenwicht
houden en we dus wederom op een nieuw
oorlogsjaar moeten rekenen nu de nade
rende winter weldra zooal geen volkomen stil
stand zal brengen, dan toch het doorzetten
van een groote offensieve actie zal beletten,
Dg Burgemeester der gemeente TER NEUZEN
maakt bekend, dat Openbare Vergadering
van den Gemeenteraad zal worden gehouden op
Donderdag den 19 Oct. 1916, des voormiddag» ten
10 ure.
Ter Neuzen, den 13 Oct. 1916.
De Burgemeester voornoemd,
J. HUIZINGA.
