ALGEMEEN NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR ZEEUWSCH-VLAANDEREN
De dood van H.M. Koningin Emma
Ons Volk in rouw
No. 9121
WOENSDAG 21 MAART 1934
74e Jaargang
EERSTE BLAD
UZENSCHE GOURANT
ABONNEMENTSPKIJSBinnen Ter Neuzen 1,25 per 3 maanden Buiten Ter Neuzen
fr. per post 1,55 per 3 maanden Bij vooruitbetaling fr. per post 5,60 per jaar
Voor Belgie en Amerika 2,overige landen f 2,35 per 3 maanden fr. per post
Abonnementen voor het buitenland alleen bij vooruitbetaling.
Uitgeefster: Firma P. J. VAN DE SANDE
GIRO 38150 TELEFOON No. 25.
ADVERTENTIeNVan 1 tot 4 regels f 0,80 Voor elken regel meer 0,20.
KLEINE ADVERTENTIeN: per 5 regels 50 cent bij vooruitbetaling.
Grootere letters en cliches worden naar plaatsruimte berekend.
Handelsadvertentien bij regelabonnement tegen verminderd tarief, hetwelk op aanvraag
verkrijgbaar is. Inzending van advertentien liefst een dag voor de uitgave.
DIT BLAD VERSCHIJNT IEDEREN MAANDAG-, WOENSDAG- EN VRIJD AG A V OND.
Eeii edele Vorstin is aan het Nederlandsehe
Volk ontvaHen.
Het ibericht van het overladen van H. M. Adel-
heid, Emma, Wilhelmina, Theresia, Prinses van
Waldeck-Pyrmont, weduwe van Z. M. Willem III,
Koning der Nedterlanden treft ons land als een
slag. Holland's volk is in diepen rouw gedom-
peld. In Hollandsche steden, Hollandsche dor-
pen, Holandsche gewesten, overal waar Hol
landers wonen, wordt het heengaan onzer geliefde
Koningin Emma gevoeld als een droef en onher-
stelbaar verlies.
Het bericht van dit verschedden doet het vader-
landsche hart met diepe ontroering aan.
De schoonste en hoogste eigenschappen dde een
Koninklij.k gemoed kunnen sieren, leefden in die
warme rustige menschenhart: liefde, trouw,
eenrvoud en noblesse waren zijn deugden; omver-
getelijk veel is ons volk Koningin Emma ver-
schuldigd en de toegenegenheid die het over-
groote deel van de Nederlandsehe natie on3
Vorstenhuis toedraagt, is mede aan Haar per-
soonlijkheid, die zich zoo alom en al door gevoe-
len deed, te danken.
Koningin Emma had een plaats in ons aller
hart weten te veroveren. Het Duitsche Prin-
sesje, dat als jong Koninginnetje naar Holland
kwaim om den troon te bestijgen naast den
ouden, grijzen Koning, heeft het werkelijk weten
te voi'brengen in de nuchtere, weinig onstuimige
harten der bewoners van het lage land aan de
woeste Noordizee een syimpathie te wekken, die
weldra overging tot toegewijde aanhankelijkheid
en diepe, warme, liefde.
Men zegt van den Hollander, dat hij niet gauw
in verrukking raakt over personen, die hij niet
door en door kent, dat zijn practische, zakelijke
natuur weinig geimponeerd wordt door pracht
en praal en dat hij uit den aard van zijn koel
en nuchter karakter er niet snel toe komt om
zich te geven.
Maar men zegt ook, dat hij als hij zioh een-
maal geeft dat doet zonder veel vertoon,
zonder veel uiterlijke ontroering, zonder veel
drukte, maargeheel en al, met ziel en
lichaam, met zijn bloed en hart, zijn Kiel en
zaligheid, met elke vezel van zijn lichaam. Eer
echter de Hollander 'zddver komt, moet er een
wonder geschieden!
Dat wonder heeft Koningin Emma verricht.
iDe Duitsche Prinses von Waldeck Pyrmont,
die naar Holland kwam, heeft dit wonder bij de
Hollanders verricht. Zij 'bleef geen Duitsche,
zij werd een Hollander, door en d66r, zij
leefde met land en volk mee en de manier,
waarop zij zich beminid maakte, toont, dat zij
het Hollandsche karakter bij haar komst hier te
lande onmiddellijik aangevoeid heeft.
Want niet door uiterlijk vertoon en door een
indrukwekkende omgeving imponeerde zij. Enkel
en alleen: door haar eigen lieve en zachte
persoonlijkheid, door haar goede en zuivere hart
en door haar aller harten voor zich winnende,
oprecht gemeende vriendelijkheid.
Zij was in den goeden zin en als maar weinig
anderen in ons land: populair. Zij leefde in het
hart van het volk. En met het klimmen der
jaren groeide de liefde, die men haar in Holland
toedroeg.
Zoo was het mogelijk, dat een volkomen on-
Hollandsche uitbundigheid een menigte van tien-
duizenden aangreep, toen zij b.v. in 1928 tijidens
de Amsterdamsche Olympiade in het ontzaglijk
Stadion verscheen. De hulde, die de grijze
Koningin-Moeder tobn gebracht werd, is onver-
getelijk voor hen, die dit indrukwekkend moment
meemaakten, buitenlanders keken verrast op;
zulk een grenzenloos enthousiasme rekende men
den Hollander niet in staat.
Rustig en liefst onapgemerkt ging de Konin
gin-Moeder haar weg door 't veeibewogen leven.
Overal goeddoende, ibelangstelling, mede-lijden of
mede-vreugde blijk gevende. Hoeveel werken
van liefdadigheid heeft zij niet verricht, ook in
diepste stilte. Haar initiatief in den grooten
strijd tegen T. B. C. is algemeen be'kend; onder
de liefdadigheidsibloeimen (de zeer vele!), die
telken jare verkocht worden, (blijft nog altijd de
schoonste: het Emma-hloempje. Een blijvende
getuige van haar llefdadig werk.
Zij was: Koningin Emma, de „Koningin
Regentes", en als zoodanig werd zij de opvoed-
ster onzer geeerbiedigde Vorstin, en later als
de grijze Koningin-Moeder, het symbool van
Moeder en Landsvrouwe.
Den 31en Augustus 1898, toen Wilhelmina den
18-jarigen leeftijd foereikt had, derhalve volgens
de Grondwet de regeering mocht aanvaarden,
eindigde het Regentschap. Met een proclamatie
nam Koningin Emma als Regentes afscheid van
ons volk. Hierin bracht zij haar raadgevers en
het volk dank en hierin komen de bekende woor-
den voor in den aldus geuiten wensch:
Moge het ons Land met zijne Bezittingen
en Kolonien onder de regeering van Koningin
Wilhelmina wel gaan! Het zij groot in alles,
waarin ook een klein volk groot kan zijn".
De Regentes heeft gelukkige woorden gevon-
den in daze proclamatie. Het Nederlandsehe
volk heeft haar leiding ten hoogste gewaardeerd
en daarvan ook blijk gegeven door de aanbieding
van het longlijdersgesticht: Oranje Nassau-oord.
Het was namelijk de uitdrukkelijke wensch van
Hare Majesteit, dat de bijeengebrachte gelden
zouden bestemd worden voor dit doel, zooals het
huldelijk uit Oost- en West-Indie door haar werd
bestemd voor de zieken- en leprozenverpleginig
in die gewesten.
En dit gebaar heeft ook ons volk op prijs
gesteld. En ook daaraan denken wij, naast het
vele andere, wat zij was en deed, op dezen droer
ven dag terug.
Ook gaat onze gedachte thans uit naar de
leden van het Koninklijk Huis, die een zoo groot
verlies te betreuren hebben. In 't foijzonder H. M.
de Koningin zal dieip getroffen zijn door het
heengaan van haar zoo beminde Moeder, terwijl
de Prinses haar lieve Grootmoeder zeer noode
zal missen. Het Nederlandsehe volk rouwt met
het Koninklijk gezin.
Nadat het avondbulletin een glimp van hoop
had; doen gloren op weder herstel van H.M. de
Koningin-Moeder, werd Biinsdagmorgen met des
te grooter ontroering het berichit ontvangen, dat
'H.M. de Kcciingin-Moeder om kwart v66r acht
rustig en kalm was heengegaan.
Zij was ruim 75 jaar oud.
Aan het sterfbed bevonden zich de Koningin,
Prinses Juliana en de Vorst van WaLdeck. De
laatste was, toen het einde snel naderkwam,
ijlings opgeroepen van het paleis Noordieinde.
Nederland heeft een groot verlies geleden, maar
onedndig zwaarder is de slag die het Koninklijk
gezin Dinsdagmorgen trof.
De duizenden, die verzameld waren voor hef
Paleis Voorhout, betoonden hun innige deelneming
jegens de Koningin en de Prinses, toen dezen,
diep ontroerd, het Paleis verlieten.
Minut»n van groote spanning.
Gisteroehtend om 10 minuten over half 8 reden
twee auto's in snelle vaart aan hfet Paleis aan
het Lange Voorhout voor. In de eerste zat de
vorst van Waldeck, in de tweede Prins Hendrik.
Nog voor de auto stopte, spronig de vorst van
Waldeok er uit en snelde het Paleis binnen. Prins
l-.erudrik volgde hem op den voet.
Even later zag men jlhr. mr. H. G. Schimmel-
penninck, grootmeester van de Koningin-Moeder
het paleis binnensnellen. De Prins bleef tien mi
nuten ten paleize.
Even later kwam het officieele bericht, dat
H..M. de Koningin-Moeder te kwart v66r 8 rustig
was ontslapen en dat de Koningin, de Prinses en
de vonst van Waldeck aan het sterfbed aanwezig
waren.
Het bericht verspreidde zich in de Residentie
met ongelooflijike snelheid. Het gebouw van het
Roode Kruis was het eerste, dat de vlag halfstok
heeseh. Om half negen zag men baron van Heem-
stra, den seeretaris van wijlen de Koningin-Moe
der, uit het paleis komen. Hij wisselde enkele
woorden met jhr. Schimmelpenninck en begaf zich
daama diep ontroerd en met betraande oogen
naar het naast het paleis gelegen huis. Tien mi
nuten over half negen werd de kleine stormstan-
daard omlaag gehaald en de groote standaard
officieel gehesohen. De gordijnen van het paleis
werden gesloten. Zoodra de vlag halfstoks wap-
perde gmg een groote ontroering door de hon-
derden v66r het paleis, die het hoofd ontblootten
en eon diep stilzwijgen in acht namen.
H.M. de Koningin-Moeder had Maandag in den
loop van den dag nog eenig voedsel tot zich ge-
nomen. 's Avonds laat had dr. De Jonigh nog een
sprankje hoop, doch Dinsdagochtend kwam een
ongunstige wending. De pals werd zwakker en
even later werd het bulletin uitgegeven, dat de
toestanid hopeloos was.
De laatste oogenblikken.
'Hoewel niet onveiwaoht, is het overlijden van
H.M. de Koningin-Moeder tooh velen, zelfs in de
naaste omgeving van (het Paleis, overvallen. Het
bulletin van Maandagavond, waarin sprake was
van minder hoesten, doch voortdurende zwakte,
was door velen als een teeken beschouwd, dat het
wellicht nog ten beste kon keeren en in elk geval
had men er niet uit kuemen opmaken, dat het
einde reeds zoo nabij zou zijn. Tooh bleek reeds
des nachts, dat men niet algemeen zoo gerust
was over den toestanid. Uit de kringen van de
Hofhouding vernam men dat de behatidelende ge-
neesheer juist het minder hoesten een ongunstig
teeken had geacht. Daaruit vdel af te leiden, dat
de af matting van het lichaam steeds toenam.
Deze uitputting werd gaandeweg erger, zoodat
de dokter om 7 uur moest constateereo, dat er
geen hoop meer was. Verschillende dames en hee-
ren van de Hofhouding hadden den geheelen
nacht in het Paleis doorgebracht en toen de dok
ter verklaard had, dat het einde niet verre meer
zou zijn, werden deze dames en heeren in de ge-
legenheid gesteld van H.M. afsoheid te nemen.
Inmiddels waren Prins Hendrik en de Vorst
van Waldeck ten Paleize gearriveerd. Nadat de
Prins afscheid van H.M. had genomen, trokken
zich de Kcningin, de Prinses en de Vorst van
Waldeck terug in de ziekehkamer, die weldra
sterfkamer zou worden. Ook de dokter en de beide
verpleegsters waren aanwezig.
De doiodsstrijd duurde slechts kort en was niet
hervig. Zacht en kalm is H.M. om kwart voor
acht ontslapen.
Wijlen H.M. de Koningin-Moeder heeft tot vrij-
wel de laatste oogenblikken het bewustzijn behou-
den. Ook toen Prins 'Hendrik en de Vorst van
Waldeck het vertreik betraden, gaf H.M. nog een
teeken van herkenning.
De teraarde-bestelling.
De teraarde-bestelling van H.M. de Koningin-
Moeder is bepaald op Dinsdag 27 Maart a.s., in
de Nieuwe Kerk te Delft.
In de Tweede Kamer.
De voorzitter doet mededeeling van de vol-
gende ingekomen Koniniklijke iboodschap:
Het heeft Gode behaagd onze beminde Moeder
na een kort ziekbed tot Zich te nemen. Met
diepe aroefheid geven wij u daarvan kennis. Wij
zijn overtuigd, dat geheel ons volk deelneemt
in de smart, die ons en de onzen vervult, en hier-
mede bevelen wij u in Godes heilige bescherming.
(w.g.) WILHELMINA.
's-Gravenhage, 20 Maart.
Rede van den voorzitter.
De voorzitter houdt terwijl alien zich van hun
zetels verheffen, de volgende rede:
De hoop van het land werd niet vervuld. Wat
gevreesd werd, dag en nacht, is over ons ge-
komen.
Een zware slag treft het Vorstelijk Huis. Een
zware slag treft ook de natie. Treffelijke gade,
wijs bestuurster, in waren Koninklijken eenvoud,
trouw moeder, grootmoeder, vol van teere zor-
gen voor het beminde kleinkind, zoo zag de natie
Haar, zjj had Haar lief.
Wat zij gegeven heeft aan Nederland, gaf
Nederland Haar weder. Zij schonk ons gansch
Haar hart, ons volk gaf Haar het zijne.
De weemoed over dit verscheiden wordt om-
gloord door den glans der rijke gave, die in Haar
geschonken werd.
Wij buigen het hoofd en danken God voor wat
Hij onis bestemde.
Besloten wordt de iboodschap te beantwoorden
met een adres van rouwfoeklag, dit dadelijk in
de afdeelingen te behaudelen en de behandeling
der op de agenda staande onderwerpen te ver-
dagen.
De vergaderinig wordt geschorst tot half drie.
De ministers (behalve de heer Kalff, die on-
gesteld is) en de Kamerleden hebben de rede
van den voorzitter staande aangehoord. De
communisten waren afwezig.
Herdenking in den Raad van State.
Gisteren kwam de Raad van State in 'buiten-
gewpne vergadering bijeen tot het ontvangen
van het bericht van het overlijden van Hare
Majesteit de Koningin-Moeider.
Nadat voorlezing was gedaan van een missive
van den directeur van het kabinet, waarin inge-
volge de bevelen van Hare Majesteit de Konin
gin, kennis wordt gegeven, dat Hoogst Derzelf-
der Moeder heden omstreeks 7,45 uur is ont
slapen, heeft de vice-president de overledeu
Vorstin herdacht in hetgeen Zij als Koningin,
als Regentes en als Koningin-Moeder voor ons
Vaderland is geweest en uitinig gegeven aan
's Raads gevoelens, van innige deeineminig me'
de beproefde Koninklijke Familie.
Nadat de Raad besloten had audientie aan te
vragen bij H. M. de Koningin, bij Z. K. H. den
Prins der Nederlanden en bij H. K. H. Prinses
Juliana, werd deze buitengewone vengadering
door den vice-president gesloten.
Afkondiging van het overlijden in
den, land)e.
Er is een brief van den minister van Binnen-
landsche Zaken uitgegaan aan de Oommissaris-
sen van de Koningin, luidende:
„Hierbij heb ik de eer U hoogedelgestren'gen
te verzoeken het overlijden van H. M. in alle ge-
meenten uwer provincie te doen afikondigen en
de ibesturen dier gemeenten uit te noodigen om
op Woensdag 21 Maart en op den dag der be-
grafenis de klokken te doen luiden driemaal
daags: te weten van 89 v.m., 121 n.m. en
45 nm.
Voorts noodig ik U Hoogedelgestrengen uit
wel te willen bevorderen, dat alle tooneelvoor-
stellinigen en openbare vermakelijkheden worden
geschorst krachtens de bestaande wettelijke
voorschriften of zoo noodig tenigevolge van een
verizoek daartoe aan de ondememers dier ver
makelijkheden van overheidswege te richten en
wel van heden tot en met 22 Maart en op den
dag der begrafenis".
De deelneming van auto rite item
Onder de eersten, die blijk van ibelangstelling
hebben gegeven door teekening in het condo-
leantie-register waren ds. Welter, ouddiofpredi-
kant, de Fransche gezant, baron de Vitrolles,
de voorzitter van de Eerste Kamer, mr. baron
W. L. de Vos van Steenwijk.
Men verwacht ten paleize de jongste zuster
van wijlen de Koningin-Moeder, prinses van
Enbach, die tegen 11 uur met den Duitschen
trein zal arriveeren.
Op registers ten Paleize wend druk geteekend.
Onder de eersten, die op deze wijze van deel
neming deden blijiken waren de heer en mevrouw
Oolijn. Voorts kwamen him handteekening'
ploatsen Sir Cecil Hurst, president van het Per-
manente Hof van Internationale Justitie, ver-
scheidene reohters in dat Hof, vele gezanten,
luitenant-generaal Seyffardt, chef van den gene-
ralen staf, alsmede tal van andere hooge mili-
tairen, oud-Minister Alting von Geusau en ir. de
Vogel, president-curator van de Technische
Hoogeschool.
By de paleizen was voorts zeer groote belang-
stelling van de zijde van het publiek. Onder
hen, die hun deelneming kwamen betuigen wareu
mr. Loder, cud-president van het Permanente
Hof, ir. Damme, directeur-genersal van de
P. T. T., verscheidene directeuren van rijks-
diensten, oud-minister van wiog de heer Bos-
boom, de heer Zuyderhoff, voorzitter van de
Algemeene Rekenkamer, verscheidene staats-
raden.
De bezoeken van burgerlijke en militaire auto-
riteiten, leden van het corps diplomatique en
anderen blijven aanhouden. De menigte voor het
paleis is onderwijl tot eenige duizenden aange-
groeid. Onder leiding van kolonel Diemont
heeft een deputatie van cavalerie-officieren een
krans gebracht.
Algemeen worden cocardes gedragen van
zwart met oranje-rand.
Ten teeken van rouw zijn bij verschillende
departementen de gordijnen neergelaten.
Een aantal gezanten onder wie de deken van
het corps diplomatique heeft rouwbeklag bij den
minister van buitenlandsche zaken inigediend.
Uit de Hoofdstad.
Snel had zioh gistermongen de treurmare van
het overlijden van Koningin Emma door de
Hoofdstad verspreid en reeds een paar uur later
zag men overal, ook in de verder afgelegen
woemwijken, de vLaggen halfstok uitstekein, veel
oranje-blanjeibleu. De bionenstad was weldra ge
heel in dezen rouwtooi gehuid. Dicht hing vooral
de Kalverstraat, maar ook in andere winkelstra-
ten zooals de Nieuw Dijk en langs het Damrak
en het Rokin, het vlaggedoek nser, en in de bocht
van de Heerengracht vlagden de patricierswonin-
gen en kantoorgebou'wen huis aan huis. Ook de
gemeente- en rijksgebouwen, de torens der ker-
ken, droegen al gauw het rood-wit en blauw half
stok en hetzelfde was het geval met de schepen
in de haven. Het Kciainklijk Paleis stond te mid
den van den vlag-gentooi nu waarlijk als een sterf-
huis, met geloken oogen. Het carillon was stilge-
legd; geen muzikale inleiiiddng aan de aankondi-
ging van uren en halfuren.
Des miiddagis 12 uur af zijn ten paleize registers
van rouwbeklag ter teekening neergeiegd. Elken
dag, van 9 uur 's morgens tot 10 uur 's avonds
zal er voor iedereem gelegenheid zijn hierop te
teekenen. De ingang is aan de achterzijde van
het Paleis, op den N.Z. Voorburgwal.
Een laatste groet van de hofhouding.
Dinsdag tusischen half twee en twee uur zijn de
dames en heeren van de Hofhouding van wijlen
Hare Majesteit de Koningin-Moeder alsmede de
leden van het pe rsoneel der hofhouding in de ge
legenheid gesteld een laatsten groet te brengen
aan het stoffelijk overschot van de Vorstin. Het
stoffelijk hulael van H.M. de Koningin-Moeder
bsvindt zich nog in het slaapvertrek, gelegen op
de tweede etage in den linkeirvleugel van het
paleis.
Het stoffelijk hulsel ligt in het ledikant, waarin
de Vorstin ook gedurende haar ziekte gelegen
heeft. Zijj is geihiwd in een eenvoudige witte lijk-
wade, terwijl eenige bloemen op het doodsbed
geschikt zijn. Ook draagt Koniagin Emma nog
het beikende witte weduwenkapje, dat zij tijdens
'Hiaar leven steeds gedragen heeft. De leden van
de hofhouding toefden alien enkele oogenblikken
in de doodenkamer en verlieten daarna door een
tegenoverliggenden uitgang het vertrek.
Deelneming te Brussel.
Hoewel niet onverwacht komende, is het be-
ruclit betreffende den docd van H.M. de Koningin-
Moeder door de Nederlandsehe kolonie in Belgie
met diepe ontroering vemomen. Aan den gevel
van het Nederlandsch gezantschapsgehouw hangt
de driekleur halfstok en zijn de gordijnen neer
gelaten. In den loop van Dinsdagochtend kwamen
reeds talrijke hooggeplaatste Belgische personen
en voomame leden van de Nederlandsehe kolonie
hun innige deelneming betuigen in den rouw, die
het huis van Oranje en de Nederlandsehe natie
treft.
Onmiiddellijk nadat het treurige nieuws de Bel
gische regeering had bereikt, heeft de minister
van buitenlandsche zaken zijn kabinetschef graaf
d'Ursel verzocht een condoleanos-bezoek te bren
gen aan den Nederlandschen gezant. Dit bezoek
had Dinsdagmorgen te 11 uur plaats.
De graotmaarscholk van het Belgische hof,
graaf de Lannoy, heeft tegen den middag, na-
mens koning Leopold, een bezoek van rouwbe
klag gebracht aan H.M.'s gezant. De minister
van buitenlandsclhie zaken, mr. Hymans, heeft
zich eveneens naar het legatiegebouw begeven
om den Nederlandschen gezant zijn deelneming
en die van de andere leden der Belgische regee
ring te betuigen.
Als blijk van deelneming in den rouw, die de
Nederlandsehe natie treft, hebben de Belgische
radiostations Dinadagmiddag ben uur, na het
voorlezen van het doodsbericht van de Koningin-
Moeder, een minuut gezwegen.
Te Brussel zijn verschillende recepties afgelast.
Ook is het groote Vioamsoh-Hollandsche feest
van de afdeel'imig Brussel van het Aig. Ned. Ver-
bond, die Zaterdag a.s. moest plaats hebben tot
een nader te bepalen datum uitgesteld.
Uit Engeland,
De koning en de koningin van Engeland hebben
een persoonlijk bericht van deelneming gezonden
aan de Koningin ter gelegenheid van den dood
van de Koningin-Moeder, wier overlijden Dinsdag
ochtend uit Den Haag werd medegedeeld.
De Koningin-Moeder heeft Engeland verschei-
