ALGEMEEN NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR ZEEUWSCH-VLAANDEREN.
No. 6145.
Dinsdag 10 November 1914.
54e Jaargang.
b i n n
De Oorlog
ABONNEMENT
ABVERTENTIEN
Feestdagen, bij
Bit BM vsrschljnt Maandag', Wosnsdag" en Yrjjdagayond, mtgezonderd
DE 8ANDE te Ter Neuzen.
Per 3 maanden binnen de stad/1.—Franco per post voor Nederland 1.10.
Bij vooruitbetalingvoor Belgie /1.40, voor Ned.-Indie en Amenka j 1.6-,
overig Buitenland 2.
Men abonneert zich bij de Uitgeefster, of buiten Ter Neuzen ook bij aile
Boekhandelaren, Postdirecteuren en Brievenbushouders.
Van 1 tot 4 regels 0,40.
Voor elken regel meer 0.10.
Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de
prijs slechts tweemaal berekend.
Grootere letters en cliche's worden naar plaatsruimte berekend.
Handelsadvertentien bij regelabonnement tegen verminderd tarief.
Inzending van advertentien voor 1 UUr op den dag der uitgave.
crewest
verstonden
,naar
Eerste Earner.
De Eerste Kamer der Staten-Generaal
is tegen Woensdag 18 Nov., des namid-
dags te 1,30 weer in openbare vergadering
bijeengeroepen.
Mahomedanen in Ned.-Indie.
Reuter seint uifc Batavia aan de door
hem bediende bladen, dat de verscheidene
millioenen tellende muzelmansche bevolking
onverschillig is ten aanzien van Turkije's
actie. Wei zijn er enkeie Turkschgezinde
Arabieren, maar men verwacht dat zij ver-
standig genoeg zullen zijn om, Nederland's
onzpdigheid te eerbiedigen.
Terloven aan militairen.
Door het Tweede-Kamerlid Duymaer van
Twist is de volgende vraag tot den Minister
van Oorlog gericht
Acht de Minister den algemeenen toe-
stand niet zoo gewijzigd, dat de mogelijk-
heid kan overwogen worden om verloven
aan militairen op ruimer schaal te verleenen
dan tot heden plaats heeft
Zoo ja, is de Minister dan bereid een
regeling te treffen, waarbij zooveel mogelijk
rekening gehouden wordt met de maat-
schappelijke belangen van hen, die met
de mobilisatie onder de wapenen zijn ge-
komen
Verbod uitvoer chilisalpeter, kalk-
salpeter, kalkstikstof en
stikstofkalk.
Het Stbl. no. 522 bevat een Kon. besluit
van den 6den dezer, waarbij de uitvoer van
chilisalpeter, kalksalpeter, kalkstikstof en
stikstofkalk wordt verboden van den dag
der afkondiging van dit besluit.
Bij Kon. besluit kan dit verbod tijdelijk
worden opgeheven of in bijzondere gevallen
ontheffing daarvan worden verleend.
Tijdelijke ophefflng verbod
uitvoer cokes.
Het Stbl. no. 523 bevat een Kon. besluit
van den 6den dezer, houdende tijdelijke op-
heffing van het verbod van uitvoer van
cokes.
Vit Hissing en.
In eenige bladen is vermeld, dat op 5
dezer op de van bier naar Engeland ver-
trekkende mailboot, op last van de mili-
taire autoriteiten, een onderzoek is inge-
steld en dat een aantal personen zijn
aangehouden op vermoeden van het voor-
nemen bij het Belgische leger in dienst te
treden.
Yan bevoegde zijde wordt thans meege-
deeld, dat dit onderzoek op een misvatting
berustte en dat aan de aangehouden per
sonen is vergund met de eerstvolgende
gelegenheid bun voorgenomen reis te
volbrengen.
Wittebrood.
Te beginnen met heden Maandag 9 Nov.
zal weder gebuild meel bij de meelfabri-
kanten verkrijgbaar zijn, doch slechts in
beperkte hoeveelheid. leder, die 100 K.G.
meel koopt, ontvangt daarvoor minstens
50 K.G. ongebuild meel.
Het is te hopen, dat verbruikers zullen
medewerken om de uitvoering van dezen
maatregel tot een goeden uitslagte brengen.
Mocht deze poging tot gedeeltelijke be-
schikbaarstelling van bloem falen, dan zal
waarschijnlijk weder teruggegaan moeten
worden tot het thans geldende voorschrift,
waarbij uitsluitend ongebuild meel was te
verkrijgen. (K- N.)
behoudens moreele of materieele onmogelijk-
heid te hervatten.
De maehtiging, zich in Duitschen dienst
te stellen, wordt geweigerd aan spoorweg-
ambtenaren, aan die bij de posterijen,
telegraaf en telephoon, evenals aan de
ambtenaren ressorteerende onder bet mi
nisterie van publieke werken.
Wat de staats-ambtenaren in het alge-
meen betreft, behalve de magistraten, be-
dienaren van den godsdienst, de leeraren
en onderwijzers, die hun functies uitoefenen
binnen de' versterkte stad Antwerpen, van
hen wordt verwacht dat zij, aangezien hun
posities noch zeker, noch waardig zouden
zijn, hun ambten pas op een nader te
bepalen tijdstip zullen aanvaarden.
Conform aan de voorschriften zijn de
beambten, die hun functies weer aanvaarden,
gemachtigd tot het teekenen van de vol
gende verklaring//Ik, ondergeteekende,
beloof hierbij, dat ik, conform aan de
cnnventie van Den Haag van 18 October
1907, op nauwgezette en loyale wijze zal
voortgaan met het vervullen van mijn
functies, niets te ondernemen en alles na
te laten wat zou kunnen schaden aan de
Duitsche administratie op Belgisch grond-
gebied."
Het is nadrukkelijk verboden, den eed
van trouw te zweren aan de thans heer
sehende mogendheid.
Belgische vluchtelingen.
Men meldt aan de Nieuwe Ot., dat het
aantal Belgische vluchtelingen in ons land
in de laatste dagen vermeerderd is met
nieuwe categorie, n.l. van personen
aan,
een nieuwe categorie, n.i. van perbuueu,
die noch wegens vernieling van hun
woningen, noch wegens vrees voor levens-
gevaar, reden tot vluchten hebben, maar
eenvoudig hierheen komen, omdat zij in
Belgie geen werk vinden en dus niet in
hun levensonderhoud kunnen voorzien.
Visscherij op de Noordzee.
Naar de Nieuwe Ct. verneemt, heeft onze
regeering van de Engelsche regeering de
meest geruststellende verzekeringen ont-
vangen nopens het ongemoeid laten van
onze visscherij op de Noordzee, ondanks
de verklaring van die zee tot //militair
gebied". De hoofdinspecteur der vissohe-
rijen, de heer Bottemanne, is dezer dagen
te Londen geweest ter bespreking van onze
visscherij-belangen.
Van Duinkerken tot Calais.
Bourbourg. Grevelingen. De Bel-
gen. Calais. Belgische
aewonden aldaar.
schrijft van Vlaamsche zijde aan
Belgische Staatsambtenaren.
Het Belgische Consulaat te Amsterdam
maakt het volgende bekend
De ambtenaren, ressorteerende onder het
ministerie van financien, worden gemachtigd
hun functies weer te aanvaarden, op de
voorwaarden, die in de circulaire van het
Ministerie van Financien, gedateerd 1 Sep
tember, zijn vastgesteld.
Dezelfde maehtiging geldt voor de be
ambten ressorteerende onder het ministerie
van binnenlandsche zaken, op de voor
waarden vastgesteld, in de circulaire van
dat ministerie aan de gemeentelijke en pro
vinciate administrates, gedateerd 1 Augustus.
Leeraren en onderwijzers moeten zich ter
beschikking hpuden van de plaatselijke
autoriteiten, onder wie zij ressorteeren.
De beambten van het ministerie van justitie
worden uitgenoodigd, hun betrekkingen
Men
de Tel.
We zouden dus een vlug uitstapje doen
van Duinkerken tot Calais. Een spoor-
lijn verbindt beide kustplaatsen. Nurijden
er veel treinen over met Belgische en
Fransche gewonden, die te Calais, Boulogne,
elders in Noord-Frankrijk of zelfs in Enge
land verpleegd worden.
Tusschen Duinkerken en Calais willen
we even stilhouden te Bourbourg en Greve
lingen. Er liggen daar veel eigenaardige
dorpen, waar we in gewonen tijd wel eens
zouden poozen, bijvoorbeeld te Mardycke,
waar de visschers nog hun eigenaardige
kleedij dragen, te Spycker, waar we een
bezoek konden brengen bij pastoor Des-
camps, die ons veel zou vertellen van
Vlaamsch leven in Frankrijk.
Maar pastoor Descamps zal nu ook aan
andere aangelegenheden denken
We stappen dus even af te Bourbourg;
de Vlaamsche naam is welsprekender
Broekburg, Burg in de broeken, in de moe-
ren, moerassen
Moesten de Duitschers bij Yperen door-
breken en in Z.O, richting naar Duinkerken
willen optrekken, dan zullen ze hier weer
als aan den Yser kennis maken met het
land der //broeken", nu wel veranderd in
vruchtbare akkers, maar in dit seizoen
vooral zeer drassig toch.
Als men van't station Bourbourg nadert,
maakt dit stadje een vriendelijken indruk.
Boven de roode daken steekt de kloeke
kerktoren op met de beiaard half buiten,
half binnen de galmgaten. Water omringt
de oude veste en over ophaalbruggen, gelijk
in sommige Nederlandsche stedekes, stapt
men in de eerste, lange straat, waar' de
bewoners den vreemdeling nieuwsgierig
aankijken. Ik sprak er eenige vrouwen
't Vlaamsch
me niet.
in Bourbourg-ville was het Vlaamsch
uitgestorven, niet in Bourbourg-campagne,
zeiden ze. En meiden, die van t land naai
de stad kwamen dienen en sommige oude
menschen spraken ook nog veel Vlaamsch.
Bourbourg heeft van den vroegeren bloei-
tjjd want deze plaats is grooter geweest
dan ze nu is een schoone kerk overge-
bouden. Voor honderden menschen uit den
omtrek heeft in dezen tempel een Maria-
beeld de meeste aantrekkingskracht.
De Moeder des Heeren is er liggend
voorgesteld en heet daarom Notre-Dame
couchee". Twee vrouwtjes, die de kerk
moesten vegen, maar een praatje hielden,
wezen mij dadelijk 't beroemde beeld aan,
dat ook aan oorlogstijd herinnert Bp
'n inneming der stad door Engelsche troe-
pen, had een ruwe soldaat de gouden kroon
van Maria willen stelen, maar toen hij de
hand naar 't juweel uitstrekte, viel bij dood
neer, terwijl het beeld zich omkeerde.
Een ander, die zich door dit wonder met
liet afschrikken, voelde zijn begeerlust op-
gesvekt door het vergnldsel van Maria's
kleed. Hp poogde het er met zijn lans af
te schilveren, maar maakte zoo een wonde
waaruit 't bloed vloeide De klokken
der kerk begonnen plots te luiden. Een
vrouw snelde toe en ving 't bloed op in
een doek, die nog bewaard wordtDe
soldaat had intusschen een vreeselijke be-
roerte gekregen. v
Er was dus een goede reden, om Bour-
bourg's Maria-beeld wija en zpd in de ver-
eering van 't landvolk aan te bevelen.
Legenden langs de gansche kust
't Begint met Maria van Breedenebij Ostende,
dan hebben we Onze Lieve Vrouw van
Lombardzijde, van Nieuwpoort, aan de dui-
nen te Duinkerken en eindelijk //Notre
Dame couchee" van Bourbourg
En we herhalen hetin die legende spelen
ruwe soldaten een rol en dat alies werd
geacht als onvereenigbaar met onzen tijd.
Zal men in Bourbourg's tempel ook
mannen leggen, gelijk in dien van Dudzeele
bij Brugge of er paarden stallen, gelijk in
de St. Michielskerk van Rousselaere en in
't bedehuis van Aerschot Zal //Notre Dame
couchee" rustig blijven liggen in haar nis?
We denken aan de onthoofde heiligebeelden
in die kloosterkapel te Dendermonde.
Van Bourbourg wandelden we naar Gra-
velines, vroeger Grevelingen en nog vroeger
't Graven linge (denk maar aan de Betuwsche
Linge). We waren nu in Bourbourg-cam
pagne en ja, daar konden we onze moeder-
tal gebruiken. Een kloeke boer, die't gliiu-
mend kouter door den vettigen poldergrond
joeg, antwoordde ons in 't Vlaamsch en
wees met breed handgebaar de hoeven aan
waar 't Vlaamsch en die, waar tFransch
de taal was Vlamingen komen hier veelal
t zwaarste landwerk verricbten.
We stonden er d&n toch aan de grens
van ons taalgebied in Frankrijk. St. George,
dat door zijn toren aan Damme herinnert,
is reeds Fransch.
Langs een omweg vanwege de wallen
en poorten traden we het versterkte
Grevelingen (Gravelines) binnen, maar niet
zonder met ontroering de groote vlakte te
hebben aangestaard, waar Egmont in de
16e eeuw voor zijn koning de belangrijke
zege bevocht, waarvoor hp maar slecht
beloond werd op de Groote Markt te Brussel.
Historisehe herinneringen weeral. Maar
nog kan de vlakte van Grevelingen een
bloedig slagveld worden. Wee dan dien
grooten schoonen hoeven, welke ik me nog
zoo levendig voorstel in dat weelderige,
vette land.
Maar ook hier zal het veld drassig zijn,
want we zijn er nog steeds in de polders
Grevelingen ligt aan de rivier de 4.
Nederlandsche naam ook weer Het belfort
rijst boven de meestal kleine woningen als
de getuige van een rijke geschiedenis. De
haven met den hoogen vuurtoren bereikt
men van de stad na een wandel
een half uur. Daar en ook binnen de veste
wonen de stoutmoedige visschers, waarvan
velen nog op de kabeljauwvangst naar
Usland waren. Angstige uren worden bij
stormweer dan ook in die hutten doorge-
bracht en menige Grevelinger liet in dat
verre barre oord 't leven. Oorlogswee is
echter nog vreeselijker, en moesten de
Duitschers waarlijk naar Calais oprukken.
dan kipgt Gravelines weer zijn deel, te
wijten als voorheen aan zijn ligging tusschen
twee belangrijke steden.
Maar //Le Nord Maritime", Le Reveil du
Nord", en andere bladen uit dat
zullen nu wel met groote letters meiden,
dat althans bij Nieuwpoort de opmarsch
der Duitschers is gestuit, dank ook aan de
heldhaftigheid der Belgen vLe Petit Beige",
het klonk vroeger zoo beschermend, als van
'n grooten broer tot een kleioen. Maar nu
is //le petit Beige" hoog en kloek van
gestalte geworden.
Bij Luik heeft het Belgisch leger, in die
uiting van verontwaardigingover geschonden
rechten, met heerlijken moed den toegang
tot Belgie betwist aan den machtigen vijand
Bij St. Truiden, Diest, Leuven, Aarschot,
Mechelen was het David tegen Goliath,
zonder dat de eerste den wonderbaren slinger
met de gladde keien uit de beek hanteeren
mochtDe val van Antwerpen moest
ontmoedigend werken, zou men meenen
En ziet, bij den Yser met koning Albertus,
den jongen vorst, aan 't hoofd, hebben
Vlamingen en Walen, gesteund door de
verbondenen te land, de Engelschen ter
zee, 't overtrekken van den laatsten morzel
grond want Veurne Ambacht is klein
aan Duitschland verboden Uit Berlijn
werd het bekend
Maar ten koste van veel bloed
Hier langs Grevelingen werden er ver-
leden Maandag eenige duizenden gewonden
vervoerd.
Maandag, op Allerzielen, toen er in Ylaan-
deren voor de rust der dooden, maar ook
voor het welzijn der afwezigeu, van wie
men geen mare kreeg, zoo vurig gebeden
werd in de met zwarte draperieen behangen
kerken
En hoe velen zijn ter ruste gelegd in
den drassigen bodem langs den Yser.
Daarom als we hooren van zege aan
den Yser, juichen wij, Vlamingen, niet, en
luiden we evenmin, als na Antwerpen's val
te Keulen gebeurde, de klokken, de klokken
der laatste onbezette dorpen. Neen, we
buigen ons ontroerd en weemoedig voor de
gevallenen, vervloekend den wreeden krpg,
die zooveel ledige plaatsen maakt in huizen,
waar voorheen tevredenheid en geluk woon-
de En wij, Belgen, zijn onzen strijders
dankbaarMaar juichen, neen, we kunnen,
we mogen niet juichen, als zooveel vrouwen
en kinderen en moeders en vaders en zusters
en verloofden weenenwe zpn stille
dankbaar.
En ook van Grevelingen zal men nu weer
in spanning staren naar leperen, waar thans
Amerika, dat zooveel schonkaan die//Armee'
Wonderlijke mentaliteiten toch Nu is 't
waar, moet men zich niet om juiste inlich-
tingen tot soldaten zelf wenden.
Toen ik Belgische troepen bezocht, was
de eerste vraag altijd //Hoe is het met den
oorlog?" Tusschen de oude en nieuwe stad
staat 't station Calaisville. Een groote loods
van dit gebouw is nu van .bestemming
veranderd. Er staan lange tafels in. En
als de treinen met gewonden biuuengereden
zijn, worden de getroffen soldaten op die
tafels neergelegd en nader onderzocht. Som
mige arme jongens sterven daar. Anderen
liggen zacht te kreunen.
Weer anderen uiten hun smart in heftige
kreten.
Toen ik in dit station, niet ver van die
loods, met Vlaamsche arbeiders stond te
praten over 't harde lot van hen die in
Frankrijk den zwaarsten arbeid moesten
verrichten, vermoedden we niet, dat veel
erger ramp duizenden landgenooten zou
treffen.
Op 't kerkhof van Calais sluimeren al
veel Belgen. Een kruis met hun naam
dekt de groeve. Zondag, met Allerheiligen,
hadden vriendelijke handen erChrysanthemen
opgelegd. Hulde aan de gevallen strijders.
Maar als ik me weer Calais voorstel,
met zijn vreedzame drukte, met de blauwe
lucht en watten wolkjes boven de stede en
de zee, en dan aan d:e loods denk, waar-
binnen zoo geleden wordt, en aan de graven
op 't kerkhof en aan al die neergeschoten
of neergestoken jonge mannen en 't ver-
goten, verkuiste kostbaar bloed, om aan
den Yzer een weg naar Calais te banen,
roep ik weer uitAfschuwelijke oorlog,
die zooveel ontelbare wooden slaat, gansch
Europa door
Niet ver van Calais ziet men nog de in
vervai geraakte werken van de tunnel, die
men voornemens was naar Engeland te
graven. Was 't goed, was 't verkeerd, dat
werk te staken Zal Calais andere oor-
logsdrukte beleven, dan 't ontschepen van
soldaten, paarden, krijgsmateriaal of't insche-
pen van gewonden
Vragen nog. En we staren naar leperen,
uit welke richting we heden kanongebulder
hoorden
hvee Uollandsche visschers door
een mijn verongelukt.
Door den stoomtrawler //jkr. Karel Her
man van den Brandele" is Vrpdagmorgen
de erond dreunt onder de vreeselijke oorlogs- I te IJmuiden binnengesleept de^ laardingsche
I i emr»
schokken
Gezellig zijn de meestal nauwe straten
van Grevelingen niet. Maar in welke kleine
vesting is 't gezellig Na even yerpoosd te
hebben op 't vierkante marktplein met zpn
kerktoren en belfort, begaven we ons naar
't onoogeljjk, houten stationnetje en stapten
daar op den trein voor Calais.
De Vlamingen en ook veel Fransehen in
Fransch-Vlaanderen noemen deze stad Kales.
De nieuwe wijken Calais-St. Pierre, zijn
modern aangelegd, maar daarvoor kwamen
we niet hier. We moesten in de oude stad
zijn, met haar nauwe kronkelende straten
en kleine huizen met de eerbiedwaardige
gebouwen, wel geteekend door den tijd,
maar er niet onder bezweken, met haar
eigeuaardigen uitkijktoren, den grpzen tem
pel en dan de visschersstegen, nog zoo veel
zeggend //Courgain" genoemd. Court gaen
immers, korte of kleine winst, doelend op
den harden visschersarbeid, waarmee men
geen fortuin maakt. Aan 't eind van de
oude stad rijst de hooge, nieuwe vuurtoren
op, van hier onderscheidt men met een
goeden kijker de Engelsche kust.
Wat verder staat het haveustation. waar
in gewone tijden sneltreinen van of naar
Brussel. Parijs en andere voorname steden
de reizigers naar of van de boot vervoeren.
De booten van of voor Dover legg n vlak
bij 't station aan en doen den overtocht
van //le pas de Calais" of, zooals wij in
Vlaanderen zeggen, „'tNauw van Kales'
in ongeveer een uur. Ca!a's bezit ook een
pier, een strandboulevard, een Casino, maar
men peinst nu ook daar over andere dingen
dan over genoegens.
't Is voor de Duitschers nog een lange
moeilijke weg tot Calais, waar ze hun zwaar
geschut zouden willen stellen.
z/Wir gehen nun nach Calais", zei me
enkeie dagen geleden een Pruisisch soldaat.
,/Dunkerk haben wir gestern eingenommen
Hij zei het met voile overtuiging. Maar
even beslist vertelde hp mij ook, dat hij
en zpn makkers het in Belgie zoo goed
hadden gehad, //viel essen und Wein und
Zigarren", dank aan de mildheid van
logger //Fievo 1'
Het schip was gistermiddag op de hoogte
van Lowestoft door het ontploffen van een
mijn in het net aan den voorsteven zwaar
beschadigd en eenigszins lek.
Toen de schipper bemerkte dat er een
mijn in het net zat, poogde hij met een
stuurman de vleet te kappen, doch plotse-
ling ontplofte de mijn, waarbij de schipper
en de stuurman over boord sloegen en
verdronken. De stoomtrawler, die in de
buurt was, nam toen den logger op sleep-
touw en bracht hem te IJmuiden binnen.
Een der opvarenden van dit schip, dat
Zaterdag te Vlaardingen is binnengeloopen,
deelt ons over dit ongeluk het volgende mee
Maandag 2 November hadden we met
heel goed weer, om ongeveer 3 uur, de
netten in zee uitgezet, op ongeveer 30
Engelsche mijlen ten Oosten van Lowestoft.
Daar het goed weer was, ging 's avonds
omstreeks half negen de eerste wacht op.
Bij het einde van de tweede wacht circa
half elf, voelden we een geweldigen schok
door het schip, alsof het uit elkander barstte
en daarna hoorden we een vreeselijken knal,
de kruitdamp vloog hoog de lucht in.
Dit gebeurde op ongeveer 30 meters van
een schip af.
We zagen dat het 't werk van een mijn
was. Onze heele vleet was verdwenen.
Terwijl we onze mast en zeilen in orde
brachten, om zoo gauw mogelijk de plaat
te poetsen, voelden we eensklaps weer een
ontzettende rilling door het schip, opnieuw
gevolgd door een ontploffinwi.
Dit gebeurde nog di'chter hp ons schip.
Wij alien dachten dat we vertoren waren,
doch de explosie scheen ons /-chip niet ge
troffen te hebben.
In korten tijd volgden nog een tiental
mijnen, welke alle met donderend geweld
ontploften.
Kolossale wolkeu kruitdamp teekenden
zich af tegen het heldere maaalicht.
Terwijl wij met ons schip vluchtten,
hoorden wij nog talrijke ontploffingen.
Ook andere visschersvaartuigen moeten
crroote
schade bekomen hebben.
in SpctllLilLl£J siciicLi uaai I tuau ran c
