ALGE^EEN NIEU¥/S- EN ADVERTENTIEBLAD YOOE ZEEUWSCh'-YLAANDEREN.
No. 6133.
Dinsdag 13 October 1914.
54e Jaargatig.
De Oorlog.
ABONNEJWENT
ADVERTENT1EN
Telefoosi
Bit BM verschljiit Maaadag-, Woensdag- en Yrydagavoad, uitgezonderd oil Feestdagen, Islj de Flrma P. J. VAN BE 8ANBE te Ter Renzen.
B I N N E L A N 0.
Het bombardement van Antwerpen
Per 3 maanden binnen de stad 1.Franco per post voor Nederland 1.10.
Bij vooruitbetalingvoor Belgie /1.40, voor Ned.-Indie en Amerika y 1.65,
overig Buitenland 2.
Men abonneert zich bij de Uitgeefster, of buiten Ter Neuzen ook bij alle
Boekhandelaren, Postdirecteuren en Brievenbushouders.
Van 1 tot 4 regels 0,40. Voor elken regel meer 0.10.
Bij diireete opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de
prijs slechts tweemaal berekend.
Grootere letters en cliche's worden naar plaatsruimte berekend.
Handelsadvertentien bij regelabonnement tegen verminderd tarief.
Inzending van advertentien voor I Mill® op den dag der uitgave.
Op het Loo is bericht ontvangen, dat in
den slag aan de Aisne aan Duitsche zijde
is gesneuveid de beer E. Ritseher, hofjager
van Z. K. H, Prins Hendrik. (N. R. Ort.)
lidad van Voogdij.
Bij Kon. Besl. van 30 Sept. (St.bl. no.
466) is, in plaats van nu wijien Jbr. Mr.
J. R6ell benoemd tot lid van den Raad van
Voogdij over den minderjarigen koning (wet
van 2 April 1909 St.bl. no. 89) Mr. P. A. V.
baron van Harinxtna tboe Slooten, Commis-
saris der Eoningin in Friesland. (St.-Ct.)
Verboden van uitvoer.
Het St.bl. no. 476 bevat bet Kon. besluit
van 9 dezer, houdende verbod van uitvoer
van koper.
Het St.bl. no. 477 bevat bet Kon. besluit
van 9 dezer, houdende verbod van uitvoer
van ruwe en gewasschen wol, schapevachten
en wollen garens.
De uitvoer is verboden van den dag der
afkondiging van dit besluit. De Kroon
behoudt zicb voor, deze verboden tijdelijk
op te beffen of in bijzondere gevallen daarvan
ontheffing te 'doen verleenen.
larwe en rogge in de provincie
Qroningen
Het Kamerlid de beer Teenstra heeft de
volgende schriftelijke vraag gerioht tot den
Minister van Landbosw, Nijverheid en
Handel
Is de Minister van Landbouw, Nijverheid
en Handel bereid, aan de Kamer nader in
bijzonderheden de feiten mede te deelen,
naar aanleiding waarvan voor de provincie
'Groningen speciale maatregelen werden ge-
nomen, door inbeslagnemiug van de aan-
wezige tarwe en rogge
De Schelde open voor het
lloode Krais.
Er liepen Vrijdag te Amsterdam hard-
nekkige geruchten, dat de Engelsche regee-
ring de onze geraadpleegd had inzake het
vrij laten passeeren van Engelsche schepen
naar Antwerpen.
In verband biermee heeft de //Tel." zicb
tot het Engelsche gezantschap gewend, waar
werd meegedeeld dat de Engelsche regeering
de toestemming gevraagd bad om hospit&al-
schepen onder de Roode Kruis-vlag naar
Antwerpen te zenden, om daar gewonden
te halen.
Dit verzoek werd door onze Regeering
onmiddellijk ingewilligd. (R. Crt.)
Steun aan slachtojffers.
Mr. Th. Stuart, voorzitter van het Neder-
landsche comite tot steun van Belgische
en andere slachtoffers te Amsterdam, heeft
den volgenden brief ontvangen
Mijnheer.
Zwaar is de last, welke aan de Nederlanden
door dezen verschrikkelijken oorlog is op-
gelegd. De zorg voor de onschuldige en
hulpelooze vlucbtelingen nit Belgie is een
menschenlievende taak in welker uitvoering
ik van ganscber barte met u medegevoel.
Wilt u mijne bijdrage van 1000 tot steun
van dit werk aannemen.
Hoogacbtend,
HENRY VAN DYKE,
Amerikaansche gezant.
Postverkeer met Antwerpen.
Tot nadere mededeeling zal geen ver-
zending van brieven en andere stukken voor
Belgie uit Nederland naar Antwerpen plaats
vinden. („St. Ct.")
Verkeer met Belgie.
Er worden de laatste dagen aangeboden
nieuwe Belgische bankbiljetten tot zelfs van
1000 frank toe, alle met de beeltenis van
Koning Leopold I.
Niemand kent ze, zelfs de consul niet en
daar men zou denken, dat nieuwe Belgische
bankbiljetten stellig de beeltenis van Koning
Albert zonden dragen, wordt bezwaar ge-
maakt ze aan te nemen.
Het verkeer met hun land wordt voor de
Belgen bijna onmogelijk. De Duitsche vice-
consul te Maastricht mag geen retourpassen
meer afgeven aan Belgen. Dus er in mogen
ze wel, maar er uit niet meer. Dit is een
bevel van de commandantur uit Luik.
Onze onzijdigheid.
Een bizondere correspondent van de
Times heeft den 4en dezer aan zijn blad
geschreven over onze onzijdigheid. Bij
zegt o. a.
//Wat de Nederlandscbe koopman niet
ten voile inziet, is dat op bet oogen'blik
de menschen, die van de onzijdigheid partij
trekken, zijn ten eerste de Duitschers, die
kracbtens de Rijnakten tenminste iets krijgen
van wat zij noodig hebben en ten tweede
het Nederlandscbe volk, dat nog wat handel
kan drijven en zeker ontkomt aan al de
verschrikking van den oodog. Zij die zoo
goed als geen voordeel bij de onzijdigheid
hebben zijn de Engelscben. Een pogenblik
nadenken leert, dat, bij het ophouden Van
die onzijdigheid, doordat Nederbmd de zijde
van Duitschland kiest, ook alle aanvoer
voor Nederland, dien Engeland nu cm de
Nederlanders ter wille te zijn doorlaat,
dadelijk ophoudt, aaDgezien Engeland dien
aanstonds zou stoppen. Houdt daarentegen
de onzijdigheid op, doordat Nederland de
zjjde van Engeland kiest, dan zou de Engel
sche regeering haar eigen maatregelen treffen
om Nederland te voorzien. Beide gevallen
zouden Engeland beter voegen, maar des-
ondanks is het er met zorg op bedaeht om
een middel te vinden teneind.e de Neder
landers in staat te stellen ten minste een
deel van hun handel te drijven. Volgens
bevoegde beooraeelaars moet het voor een
oud handeldrijvend land als Nederland niet
moeilijk zijn om, wanneer het zekere markten
geslotea vindt, zijn handel naar andere landen
te leiden."
De schrijver gaat dan verder betoogen,
dat een overwinning van Engeland en zijn
bondgenootenen voor Nederland een gtooter
voordeel is dan van Duitschland. Wint
Engeland c.s. dan komt er een einde aan
de wapesingen, die ook Nederland zooveel
kosten, wint Duitschland dan wordt Neder
land stellig vroeg of laat Duitsch. Van
Duitschen kant, gaat de schrfjver voort,
wordt er hard gewerkt om de srmphatie van
de Nederlanders te verwerven vooral in
Rotterdam, meent hij, is dat erg. Maar
wij Hollanders zijn snugger en nuchter van
geest. De handel is ons voornaamste bezig-
heid, en wij. spreken bijna aldoor over zaken
doen. Oppervlakkig beschouwd zou men
zeggen, dat wij in niets anders beiang stellen
maar, meent de schrgver, die indruk zou
volkomen verkeerd zijn,
Diep in ons hart ligt een brou van vader-
landsliefde en trots op onze geechiedenis,
en als het noodig wordt zullen trouw en
zel'fopoffering rijkelijk vloeien. Spreekt
men van het buis van Oranje en van ooze
kolonien, dan komt er glans in onze oogen
En om die kolonien niet te verliezen, be-
danken wij er voor met Engeland in oorlog
te komen.
Er mcgen er dan enkelen zijn zoo
besluit de schrijver bij wie het tijdelijk
gewin zwaarder weegt dan de belofte van
een Toemrijke toekomst, zij zijn niet te
vinden hij heeft ze tenminste niet kunnen
ontdekken in de trotsche stad Amsterdam
met zijn wereldhandel, zijn groote over-
leveringen, zijn gesehiedenis als Neerland's
hoofdstad. Daar voor bet minst leeft nog
het ideaal van 's lands vrijheid en onaf-
hankelijkheid, niet te verkwanselen voor
een schotel liuzen of een handvol zilver of
goud. Daar voor bet minst brandt nog
het vuur van een zuivere vaderlandsliefde,
die uitziet naar een toekomst, waarin de
Nederlanden weer hun plaatst zullen innemen
onder de groote mogendheden van Europa.
Missebien zal bet den schrijver goed
doen te vernemen, dat dat ideaal en die
vaderlandsliefde bier en daar ook buiten
Amsterdam nog voorkomen.
(N. R. Crt.)
Regeerin gsma'is.
De van Regeeringswege aangekochte ma'is,
voor zoover die te Rotterdam wordt inge-
voerd, zal naar de H. Crt. meldt, door bet
bestuur van het comite van Graanhandelaren
aldaar bij inscbrijving uitsluitend worden
verkocht aan in Nederland gevestigde graan-
importeurs, die bij dat bestuur als zoodanig
bekend zijn en alleen voor den inschrijver
zelf.
Voor de inschrijvers wordt door de Re
geering een maximum-verkoopprijs vast-
gesteld.
De importeurs, die bij minsteus 100 en
hoogstens 500 ton moeten inschrijven,
mogen alleen aan in Nederland gevestigden
verkoopen of leveren. Zij zijn voorts ver-
plicht aan Cooperatieve landbouwvereeni-
gingen te leveren, wat deze znllen opgeven
noodig te hebben, zoolang de voorraad strekt.
Het bestuur van het voornoemd comite
is belast met de controle over de juiste
naleving ran de bepalingen, waaronder de
inschrijving plaats vindt. Als eerste maat-
regel bier voor dient, dat ieder inschrijver
verplicht is dageljjks aan het bestuur
schriftelijk op te geven boeveel, tot welken
prijs en aan wien bij verkocht heeft. Bij
overtrediug kan hij worden gestraft met
uitsluiting bij verdere inschrijvingen en
verder met verbeurdverklaring eener waar-
borgsom ten bedrage van 10 pOt. van het
bedrag, waarvoor door bem is verkocht.
Opno vlig zal het zijii op ie merken, vats
hoeveel belatlg het is voor he/a, die nog
niet bij de bestaande landbouworganisaties
zijn aangesloten, dat zij daartoe thans over-
gaan. Reeds is door verscbillende dezer
organisaties besloten om in deze moeilijke
tijden ook aan niet aangeslotenen de be-
hulpzame hand te bieden.
Rijkssteun voor de vluchtelingen.
De Minister van Biunenlandsche Zaken
heeft op de begrooting voor dit jaar een
post van 100 000 gebracht ter bestrijding
van de kosten van onderhoud en verdere
uitgaven van tengevolge van den oorlogs-
toestand uit het buitenland van Nederland
uitgewekenen, en van tengevolge van den
oorlogstoestand behoef'tig geworden in Neder
land verblijvende buitenlanders.
In de toelichting tezen we
z/De Europeesc'ne oorlog heeft vele, hier
te lande wonende, gezinnen van buitenlan
ders tot armoede gebracht, doordat de kost-
winner in zijn geboorteland onder de wapenen
moest komen. Bovendien komen de duizenden
vktcbtingen uit Belgie in Nederland. Ten
deele hebben dezen voldoende middelen van
bestaan ten deele ook hebben zij onvol-
doende middelen of "a zij van alle mid
delen ontbksot. Het is voor Nederland, dat
tot dusver buiten den verschrikkelijken strijd
kon blijven, een plicht van menscbelijkheid,
deze slachtoffers binnen zijn grenzen hulp
en bgstand te verleenen.
De particuliere liefdadigheid en gemeente-
bestnren hebben tot dusver de Nederlandsche
gastvrij heid j egens de ongelu kkige slachtoffers
van den oorlog hoog gehouden en de Minister
vertrouwt dat zij zicb ook in het vervolg
niet zullen onttrekken aan de vrijwillig
opgenomen taak. Rijkssteun is evenwel
tea eenenmale onmisbaar. Gegevens voor
den omvang van dien steun ontbreken echter,
(H. Crt.)
Men schrijft van Vlaamsche zijde 1.1.
Donderdag aan de Tel.
't Is bijna middernacht. In een Waasche
hoeve zit ik te schrijven, en, als ik door
't raam kijk, zie ik de vlammen opslaan
boven Antwerpen.
Vreeselijk, verschrikkelijk, ontzettend,
gruwelijk
Ons Antwerpen in brand In brand ge-
schoten Moedwillig in brand geschoten
door menschen
De hemel staat over grooten afstand in
fellen gloed.
En hier aan den Westkant bij de forten
Haasdonk, Steendorp, Beveren, die nog niet
hebben gewerkt, blijft het landvolk op,
angstig door de vuurzee gind9, angstig nog
door booze geruchten van de nadering der
Duitschers in 't Land van Waas.
De vlammen boven Antwerpen stad
van handel, kunst, hoofdstad ouzer Ylaamsche
Beweging.
O, de tranen springen me in de oogen.
Ik moet schreien over die gruwelijke ver-
woesting.
En nog buldert het kanon, nog spuwt
het bommen op de woningen vau een be-
volking, die zoo gehecht is aan haar stad,
die door 't werk en door kunst en weten-
schap, haar bloei bevorderde
Ik gevoel het, ik kan de woorden niet
vinden om mijn vollen indruk weer te
geven
Ik zie telkens en telkens weer die vuur
zee, die laaiende, lekkende vlammen
En over den steeuweg langs de herberg
boor ik gesleep van voeten nog duurt
de uittochtvaart, die lange, overlange,
droevige stoet van vluchtelingen
Maar ik moet geregelder vertellen.
Woensdagmorgen las de bevolking op
plakkaten aan de muren en in de dagbladen,
dat de Belgische militaire overheid haar
waarschuwde voor T bombardement der stad.
Zonder paspoort kan men heen gaan in
Noordelijke of Westelijke riehting.
Een der bladen stelde het wel voor,
alsof men in den kelder zonder a' te veel
vrees het bombardement kon afwachten.
Duizenden hadden echter in die ver-
maningen geen vertrouwen en Woensdag
morgen reeds heerschte eeri paniek in de
stad. 't Was een vreeselijk gedrang aan
de treinen naar Esschen—Roosendaal, aan
de booten, welke naar Vlissingen voeren,
aan 't veer bij het Steen, aan't station van
Waas, waar treinen in de riehting Gent
Vertrokkeri.
En duiz.ndea Ook verlieten te voet de
veste, een wandeling van uren ver verkiezend
boven 't angstig wachten.
Maar 't grootste deel der bevolking bleef
en 's avonds daalde men in den kelder, om
daar te slapen als er tenminste iets van
slapen zou komen.
En even voor middernacht bulderde't eer
ste schot en vloog met vreeselijk gesis de
eerste bom over de stad.
't Bombardement was begonnen en werd
met geweldige kracbt voortgezet tot Donder-
dagnamiddag.
O, in de kelders werd angst uitgestaan.
Vol moed had men er zich heen begeven,
velen gewapend met bijl, hamer, breekijzer,
om, zoo de woning getroffen werd, en ineen-
stortte, een opening in 't puin te kunnen
maken.
Maar dat afsehuwelijk gedonder, dat ont
zettend gesis, die hevige ontploffingen grepen
de zenuwen aan, daartegen was de kalmte
niet bestand.
Vlucbten weg uit de stad, waar dood
en vernieling waarden en weldra vlammen
laaidenals de dag kriekte, heen naar
veiliger streken.
En gejaagd werden pakken gemaakt en
reeds spoedden duizenden menschen zich naar
de stations of de ponton aan de Schelde.
Op verschillende plaatsen woedde al brand.
Lezer, meer en meer zullen ons allerlei
vreeselijke bijzonderheden bekend worden.
Nn moet ik me tot'de beschrijving van
enkele tooneelen bepalen
Het vuur woedde heftig in't Zuid-kwartier,
de Losanna en omliggende straten. Ook
Deurne en Borgerhout moesten den eersten
schok doorstaan. Bommen sloegen op veel
plaatsen de keien uit den grond en boorden
diepe putten. Ramen barstten, daken vielen
en muren waggelden.
Een man toonde me drie stukken van
een bom, die hem aan rug en been hadden
getroffen. 't Projectiel was door bet dak
en 't tweede verdiep terechtgekomen en
de brokken kwetsten den man, die op de
eerste verdieping te bed lag. 'n Meisje
in zijn buurt werden de armen afgeslagen.
Hij zag een vrouw stervend op straat.
Maar beden zullen we wel meer bijzonder
heden vernemen. Wie weet hoe Iang de
lijst van dooden en gewonden wordt
In de gevangenis aan de Begijnenstraat
heerschte een ontzettend geweld. De
opgeslotenen schreeuwden, tierden, builden,
beukten de deuren, rukten aan de tralies
Donderdagmorgen werden ze ten getale van
400 losgelaten.
Met nog van angst verwrongen gezichten
verdwenen ze in allerlei ricbtingen, plots
in vrijheid, ja, maar nog bevend en rillend
van de doorgestane verschrikking.
De Belgen lieten in den voormiddag, om
een groote ramp te vermijden, de vuur-
werkscbool springen. Die ontploffing moet
uren in 't ronde gehoord zijn. Ook werden
de petroleumtanks in brand gestoken.
Dien brand zag ik in den namiddag,
van den anderen Scheldeoever. 'c Was
indrukwekkend. Vijf reusachtige kolommen
van zwarten rook, die den scboonen herfst-
middag versomberden als op een grijzen
regendag. Brandende planken dreven met
't opkomend tij de Schelde op en de rook-
kolommen teekenden aldus van ver den loop
van den stroom af.
De sombere hemel, bet nu zwakker
klinkend kanongebulder, en de zoelte van
den waarljjk prachtigen berfstmiddag. Dat
alles gaf den indruk van een dreigend
onweer.
De uittocht duurde voort. In den na
middag fietste ik tot aan de Hollandsche
grens en terug. Welnu, van 's Jansteen
tot binnen den vestirggordel, dus over een
aistand van bjjna 20 K. M. was het een
onafgebroken rij van karren, wagens, rij-
tuigen, fietsen, kruiwagens, terwijl aan
weerskanten van de baan de voetgangers
stapten.
't Was Antwerpen niet alleen, maar
't waven ook de omliggende dorpen Bornkera,
Puers, Elversele
U dat beschrijven, lezer?
Ocb, ik zou iedere groep afzonderlijk
moeten schilderen.
zooveel andere nog.
Hier een wagen hoog beladen met bedde-
goed, kleederen en meu'oelen daarboven
kinderen en vrouwen, stevig vastgebonden,
om bij 't schokken er niet af te tuimelen.
Een rijtuig, door den heer zelf gemetid,
want binnen de met kussens bezette ruimte
liggen ruw gemaakte pakken. En naasffden
voornamen man zit zijn gade, deftig gekleed,
maar bulp'oeboevend nu toch, als haar
armste pacbter.
Daar een heel dorp. Ik zie denzelfden
plaatsnaam op de zeer verscbeiden voertuigen.
De eerste wagen met allerlei goederen, hoog
bepakt, voert ook den pastoor mee. Deze
spreekt tot een schreiende vrouw, O, hij zal
nu veel troost moeten geven Boeren en
boerinuen, krom gewerkte arbeiders, afge-
sloofde vrouwtjes, grgsaards en zuigelingen,
frissche kinderen, als gegroeid uit Ylaan-
derens weligen bodem, jeagdige en bejaarde
kloosterzusters met haar bestedelingen,
ouderwetsch doch deftig gekleede renteniers.
Ja, 't gebeele dorp is op de vlucht. Een
van ben vertelt me, dat het op raad van
de krijgsoverkeid is.
Een man leidt een fiets aan de hand.
Op 't frame zijn kussens gebonden en daarop
ligc een kindje te slapen. Slapende wicbten
ook op kruiwagens en karren, in kinder-
rijtuigjes. Ocb, de arme kleinen zijn dezen
nacht immers wakker gemaakt, omdat
't alarm sloeg in't dorp, en vadc-r en moeder
zeiden, dat ze moesten vlucbten voor //den
Duitsch", want dat 't dorp beschoten zou
worden.
Deernis scbeurt u 't harte bij 't zien van
een andere karavaan nonnen leiden wees-
meisjes weg. De ouderlooze kinderen
stappen snel voort, gekleed in bun zwart
gewaad, op de lokken een zwarte hoed met
breeden rand. Eenige wagens voeren bun
have mee.
z/Zuster, ft is toch erg, he," zeg ik tot
de moeder-overste.
//Ja, 'tis erg m'n jongen," klinkt bet in
ft zoet Vlaamsch der Sebeldeboorden. ,/Men
zegt, dat de Duitscher over den stroem in/*
Yelen spreken van //hij^ hg is te
Dendermonde hij is voor Temsche.
ieder wee't wie »hij" is, de reus, die
ft kleine volk uit dorpen en steden, uit
hutten en hoeven verjaagd, brand sticht
op snelle, methodische wjjze, die open
plaatsen bombardeert en burgers neerschiet,
altijd weer onder ft zelfde voorwendsel //Man
hat geschossen".
En de uittocht duurt voort
Omwillekeurig denk ik aan ft protest der
93 geleerde Duitsche mannen.
Nog zie ik dien kranken knaap in een
kruiwagen, warm toegestopt, al straalt
krachtig de zon
Nog zie ik den Antwerpschen dokwerker
een //pracbtkerel", zooals D. Rene Declercq
hem heeft genoemd, in een zgner schoonste
gedichtennog zie ik bem de gebalde
vuist opheffen en boor ik hem ver wenschingen
uiten, vol baat in zijn machtelooze woede.
En dan stroomen tranen over zijn ruige
wangen en tusschen snokken en snikken
klinkt ,/En wij, die zoo'a plezant
leven hadden in ons schoon en goed Ant
werpen en den Duitsch bebandelden als
een Belg En nuft Is een schande
voor God en de menschen 1 Wat bad
Belgie bem misdaan
Boeren drijven bun koeien voort. Een
meisje sukkelt met een onwillig varken.
Een man draagt een korf met vette
konjjnen en zegt nog schertsend ,/Ik
zal in de eerste dagen toch eten hebben."
De strcom vloeit voort. Ik zal er u
meer van vertellen als ik rustiger zit dan
hier, waar ik dikwijls de pen neerleg om
naar die spelende vlammen te staren.
Engelschen en Duitschers strijden nu
buiten de tweede vestinglinie. Kanonnen
bulderen weer. De Duitschers dringen in
de dorpen. Contich, waarover ik scbreef,
is verscbeidene malen gebombardeerd en ik
boor, dat ft plat ligt. Onze afgestreden
Belgische troepen trekken af en worden
door Engelsche vervangen.
Hedenavond ontmoette ik nog Belgische
soldaten, doodop van vermoeienis bijna
slapend, waar ze voortschreden.
Treinen met gekwetsten en vluchtelingen
stroomen weg.
ft Volk zit zelfs op den kap der wagons
Ja, we zagen vluchtelingen vastgeklampt
op de buffers.
De burgerwacht van Antwerpen is ont-
bonden.
Wat zal de uitslag zijn van den strijd
tusschen Brit en Duitschers
V
ft
