DE STEM
Van Mick Jagger en Keith Richards naar Bertolt Brecht en Kurt Weill
RENTE.
D1
MUZIEK
K U INI S
BOEKEN
ïanciering (0% rente),
(tot f 2.300,-. In plaats
jeciale uitvoeringen of
sant inruilaanbod voor
aler langs te komen.
1 5.495,-.
met de gratis
jen 0% rente voor 36
FIAT BRAVO. FIAT BRAVA.
AUTO VAN
HET JAAR 1996.
Grot - Gids
DONDERDAG 24 OKTOBER 1996
Het Groot-Duitse verleden
van Marianne Faithfull
Door Dirk Vellenga
Mijn moeder danste in Ber
ijm Heel jong, vanaf haar 16e.
;0en ze in de balletgroep zat
ian de Dreigroschenoper,
nvam de grote Bertolt Brecht
net zijn gevolg langs. Alle
lanseresjes maakten een bui-
rjng voor hem. Mijn moeder
lok, zij was er bij! Ze werkte
■en tijd bij het gezelschap van
ilax Reinhardt. Dat was haar
laantje overdag en 's avonds
leed ze cabaret. Het echte ca-
laret, niet zoals Liza Minnel-
i."
larianne Faithfull vertelt op een
(arme dag in Amsterdam over
aar theatertournee An evening
a the Weimar Republic, haar eer-
letoon aan Kurt Weill en Bertolt
Irecht en over het danseresje
dat haar in 1946 in Enge-
and het leven schonk,
laar tournee brengt haar dit jaar
ii Israël, Australië, Europa en
legin volgend jaar in Amerika en
'apan. In de eerste helft van no-
lember doet ze elf Nederlandse
leden aan, met één begeleider,
lianist Paul Trueblood.
larianne Faithfull is er weer.
dein maar fier, uitgesleten stem,
chorre lach. Als ze loopt, valt
ten storing in haar motoriek op.
laar gezicht is vaal en hier en
laar pokdalig, maar nog altijd
expressief.
Ze probeert voor de zoveelste
;eer af te rekenen met het kost-
choolmeisje van As tears go by,
iet liefje van Mick Jagger, dat na
ie zoete sixties reddeloos ver-
laafd een roemloos einde tege-
moet ging. De spectaculaire val
(an een adellijk Engels meisje,
iat blijft tot de verbeelding spre
ien. Maar er is veel meer. Deze
.eer slaagt Marianne Faithfull er
icht in dat beeld te corrigeren en
er een breder, verhelderend per-
ipectief aan te geven,
ién ding lijkt nooit te verande-
'en: het ongeluk blijft op haar
oeren. Tijdens de lunch op een
taisterdams terras wordt haar
ïandtas gestolen en daarin zit
laar paspoort met een visum
'oor Amerika, waarvoor ze, ge-
lien haar verleden, zoveel moeite
leeft moeten doen.
Ontaard
Marianne Faithfull hield zich al
eerder bezig met het Groot-Duit-
ie verleden. In 1985 deed ze mee
«et het project Lost in the Stars
Hal Willner. Mensen als
üting, Lou Reed en Tom Waits
vertolkten Weill-songs en zij
long Ballad of the Soldier's Wife.
he Weimar Republiek is nu haar
onderwerp. Weimar staat voor
lolitieke verwarring in de jaren
wintig, artistieke vrijheid en
•ulturele experimenten met Ber-
ijn als bruisend middelpunt. Aan
a'los maakte Hitler in 1933
ibrupt een einde. 'Ontaarde'
fflnstenaars als Kurt Weill, Ber-
«t Brecht en Max Reinhardt
vluchtten en kwamen na enige
fflwegen in Amerika terecht.
"°mP°nist Kurt Weill stierf in
1950 in New York, hij had zich op
aten nemen in het Amerikaanse
'musement. Schrijver en marxist
oertolt Brecht zocht zijn heil uit
kijk in de DDR, waar hij in
'956 overleed. De unieke Weill-
rfodt combinatie leverde tussen
tot 1930 de legendarische
opera's Mahaqonny en Dreiqro-
f'henopero p
Sigaretten
haar kamer in het American
probeert Marianne Faith-
«U de zaken serieus aan te pakv
Haar goede voornemens
gaan zo ver dat ze sigaretten laat
bezorgen en dan besluit slechts
één pakje te kopen in plaats van
twee.
Wanneer was je eerste kennisma
king met Kurt Weill en zijn tijd?
„Mijn vader en moeder hadden
78-toeren platen met nummers
van Weill en Brecht. Ik luisterde
er als kind naar. Ik had een vaag
beeld van Mahagonny. Ik vroeg
me af waar het lag."
Je moeder is van Oostenrijkse af
komst. Leeft ze nog? Heb je met
haar over die tijd en dié muziek
kunnen praten?
„Mijn moeder is overleden. Ze
wist wel dat ik geïnteresseerd
was. Ze heeft ruwe opnamen ge
hoord, ik had een bandje opgeno
men in New York. Maar ze be
steedde er niet veel aandacht aan.
Ze wilde eigenlijk niet meer over
die dingen van vroeger praten. Ze
wilde het gewoon helemaal ver
geten. Ik smeekte haar: vertel me
nou hoe het was. Ik nam op een
gegeven moment iemand anders
mee, een componist, toen ik bij
haar op bezoek ging. Ik dacht:
mij vertelt ze niks,~Tnaaj^mis-
schien deze man wel. Nptpmür^
rend liet ze iets los, maar veel was
het niet."
Wat ben je wél te weten geko
men?
„Ze was heel knap, ze was 24 in
1940. Haar doel was eigenlijk
Hollywood. Ze wilde een echte
filmster worden. Maar ze moest
uit Berlijn terug naar Wenen. De
oorlog was uitgebroken en haar
broer had zich onmiddellijk aan
gemeld bij het leger van Tito in
Joegoslavië. Mijn moeder moest
naar huis om haar ouders te ver
zorgen.
Ik vond het niet eerlijk van haar
dat ze er niet meer over wilde
praten toen ik ouder was. Als
kind had ik er zoveel over ge
hoord, juist toen ik het allemaal
nog niet goed snapte. Ze deed het
altijd met heel veel theater. Het
was waar wat ze vertelde, maar
ik geloof wel dat ze de details be
hoorlijk kleurde."
Je weet nu niet wat er in de fami
lie heeft plaatsgevonden?
„Ik weet het precies! Dit is er ge
beurd. Mijn grootouders werdén
in Wenen geconfronteerd met een
verschrikkelijke onrechtvaardig
heid. Mijn grootmoeder was
joods en ze moest dus een joden
ster dragen. Dat pikte mijn
grootvader niet. Hij was kolonel
geweest in het Oostenrijkse leger
in de Eerste Wereldoorlog, het
was een lange man met een echte
militaire houding. Hij stapte re
gelrecht af op het hoofd van de
Gestapo en dat bleek een man te
zijn die onder hem gediend had.
Mijn opa eiste dat hij een docu
ment kreeg, ondertekend, in drie-
of viervoud, waarop stond dat
mijn oma geen ster hoefde te dra
gen. Hij kreeg het gedaan, maar
het bracht wel heel veel spanning
in de familie. Later waren mijn
opa en mijn moeder actief in het
verzet tegen de Duitsers, in dat
hele kleine beetje verzet dat er in
Oostenrijk geweest is."
Ben je zelf ooit bij de familie in
Oostenrijk geweest?
„Ik ben rond mijn derde verjaar
dag in Wenen geweest. Ik herin
ner me de aankomst en het ver
trek, ik herinner me ook kerst
klokken en dat ik waterpokken
Marianne Faithfull: „De politieke kant is voor mij niet zo interessant. In Duitsland word ik juist daarover aan m'n kop gezeurd. La
zer toch op, denk ik dan." FOTO PAUL BERGEN
kreeg. Maar het indrukwek
kendst was een voorstelling van
Assepoester. Het was een gratis
show voor kinderen door de beste
acteurs van Oostenrijk, tenmin
ste die de oorlog overleefd had
den. De stad was kapot, er was
helemaal niks. Ik ging naar de
schouwburg met mijn opa en
mijn moeder. Er was geen decor,
er waren geen kostuums, er was
alleen belichting. Maar voor mij
was het er allemaal. Ik had nog
nooit een toneelstuk of een film
gezien, ik wist niks. Dit was zo
écht voor mij. In mijn geheugen
zit een perfect aangeklede voor
stelling! Dat is de magie van het
theater. Je ziet wat je je van bin
nen voorstelt.
Wat weet je nog van je grootou
ders?
„Mijn grootmoeder kreeg na de
oorlog de klap. De emoties kwa
men los, ze had het gevoel dat het
allemaal haar schuld was. En
toen kwamen ook nog de Russen
Wenen binnenmarcheren. Ze
sprak op een dag niet meer en ze
verplaatste zich ook niet meer.
Dat duurde een jaar of tien. Ze
stortte in, maar ze deed het heel
rustig, zo gaat dat in de familie.
Ik weet nog dat ze lang, zilver
haar had en dat mijn opa haar
door het appartement droeg. Ik
heb nog nog zoiets vreemds ge
zien. Later deed ze opeens weer
gewoon, toen was het over.
Moeder Eva mocht zich barones
noemen en haar vader, Glynn
Faithfull, had ook een scheut
blauw bloed. Glynn zat bij de En
gelse inlichtingendienst MI6. Ma
rianne herinnert zich dat hij per
fect Duits, Pools en Russisch
sprak. „Hij had een muzikaal ge
voel voor talen." Zelf spreekt ze
geen Duits, maar ze kan het goed
volgen.
In 1953 brak het huwelijk. Glynn
omgaf zich met feesten, vriendin
nen en schulden. Eva verruilde
het ruime herenhuis in Oxfords
hire voor een woninkje in Rea
ding. Een Oostenrijkse vrouw in
Engeland, alleen met een kind
van zes. Het was na de door Hit-
Ier afgebroken showcarrière de
tweede grote teleurstelling in
haar leven.
Marianne Faithfull is ondertus
sen overgegaan op brede gebaren
met haar blote armen. Ze rookt
nu gretiger, ze is op dreef ge
raakt. Dan komt een telefoontje
van de manager die haar inter
viewschema in de gaten houdt.
„Tien minuten wil ik nog, nee,
een kwartier. Dit is het beste tot
nu toe," zegt ze.
Er zit een groot gevoel voor dra
matiek in de familie. Grootmoe
der, moeder, je kunt de lijn moei
teloos doortrekken. Marianne liet
zich vele jaren meeslepen naar
haar ondergang. Ze ging nog een
stuk verder dan haar grootmoe
der destijds in haar na-oorlogse
apathie. Het was pure zelfdes
tructie.
De jaren zeventig beleefde ze als
junkie, op straat-en in kraakpan
den. Na een afkickperiode in
1978 nam ze met haar zwaar be
schadigde stem het verrassende
album Broken English op. Een
behandeling van zes maanden in
een Amerikaanse kliniek in 1985
verloste haar definitief van haar
drugsverslaving.
Ze woont sinds 1989 in Ierland,
een half uurtje rijden van Dublin,
in een landhuis met veel grond en
een zwaar hek. In 1994 verscheen
haar autobiografie, waarin ze
(bijna) alles zegt.
Haar zoon Nicholas en kleinzoon
Oscar schijnen de degelijkheid
zelve te zijn. Zo lijkt er een einde
te zijn gekomen aan de historie
van vrouwelijke dramatiek in de
familie.
Wat trekt je aan in de liedjes van
Weill en Brecht?
„In de eerste plaats de muziek.
Die is zo mooi! Weill is on
geëvenaard. Hij verenigde aller
lei genres, melodieën uit de syna
goge, Hongaarse muziek, zigeu-
nermuziek, jazz. Hij stond open
voor alles. Als de teksten bedrei
gend worden, wordt de muziek
juist des te mooier.
Voor mij is Brecht een van de
grootste dichters van deze eeuw.
Boodschap? Ach:... ïk moet hele
maal niks hebben van ismen.
Fascisme, socialisme, communis
me, fuck it all. Dat interesseert
mij niet."
Heb je een bepaalde leeftijd nodig
om dit genre te kunnen zingen
„Ik weet het niet. Weill maakte
ook liedjes voor kleine meisjes
hoor. Hij schreef niet voor jong,
niet voor oud. Lotte Lenya was in
de twintig toen ze deze nummers
zong. Je doet het als je je in staat
voelt om het te doen"
Voel jij rebellie in de nummers
„De nummers zijn zeker subver
sief. Avant garde. Pirate Jenny is
de meest perfecte feministische
song die ik ken. Dat was in die
tijd erg schokkend. Het gaat mij
vooral om de muziek. De politie
ke kant is voor mij niet zo inte
ressant. In Duitsland word ik
juist daarover aan m'n kop ge
zeurd. Lazer toch op, denk ik
dan.
Aan de andere kant moet ik zeg
gen dat ik een flits kreeg toen ik
in de Driestuiversopera zong in
Dublin in 1992. Het was in de tijd
dat Gorbatsjov in de problemen
begon te raken. Toen merkte ik
opeens dat Brecht nog steeds re
levant is. Dit was helemaal Solo
mon Song! Rusland schrompelde
ineen, het was een langzaam pro
ces. Ik voelde het op dat moment.
Gorbatsjov weg, Jeltsin erin, het
was een variatie op Hitler en Sta
lin.
En dan Mackie Messer. Ik zag het
bloedbad in Dunblane in het
nieuws op de tv in hotels en op
vliegvelden. Thuis kijk ik weinig
tv, maar op tournee ontkom je er
niet aan. Mijn tourmanager is een
Schot, daarom kreeg het mis
schien extra nadruk. Die moor
denaar, dat was Mack the Knife!
Hij is overal, in iedereen. Je kunt
mensen niet opdelen in goed en
kwaad. Het ligt veel ingewikkel
der. Brecht wist wel beter, Sha
kespeare ook.
Ik ben gek op Pirate Jenny en die
is eigenlijk ook lekker slecht. Een
prostituee, met een paar abortus
sen achter de rug. Jenny is niet de
persoon die je zou uitnodigen op
de theevisite bij de dominee,
maar je kunt met haar veel ple
zier beleven."
Kun je dat allemaal overbrengen
■op de jeugd van nu?
„O, dat heb ik al bewezen. In Ber
lijn zat en stond de zaal vol jon
geren en ze hingen aan mijn lip
pen. Sommigen zeiden: we be
grijpen nu Mack the Knife pas
goed. Het is in een andere taal en
dat geeft een nieuw perspectief.
Het is ook een compliment voor
de nieuwe vertaling van Frank
McGuinness. Ik sta daar echt niet
als de weduwe Weill, die een
boodschap heeft door te geven
aan een nieuwe generatie. Nee, ik
hou van de liedjes, ze hebben nog
steeds geldigheid.
De jongsten in het publiek weten
misschien niet eens dat je in de
sixties een hit-carrière had.
„Ze weten het! Ze weten alles! Ze
hebben allemaal het boek gele
zen. Maar bij mij geen nostalgie,
daar hou ik niet van. De hele zaal
begreep wat ik op dat moment
zong. Niemand was boven de 25.
Ze verwachtten een soort Nico,
zwak, verdwaasd, gebroken. Ze
luisterden heel intensief, je kon
een speld horen vallen."
De laatste zin spreekt ze uit met
toneel-intonatie.
Marianne Faithfull is terug in het
theater van haar moeder. Ze
heeft zichzelf overleefd. Ze toont
aan dat de geschiedenis, haar ge
schiedenis, veel verder gaat dan
de jaren zestig.
Marianne Faithfull: 'An evening
in the Weimar Republic', theater
tournee, vanavond en morgen in
de Sint Gilliskerk in Brugge, op 2
november in het Muziekcentrum
in Eindhoven, op 9 november in
Chassè Theater in Breda.
De cd '20th Century Blues' bevat
een deel van het concert van Ma
rianne Faithfull (opgenomen in
Parijs), o.a. Alabama Song, Pirate
Jenny, Mack the Knife, Solomon
Song en Surabaya Johnny.
anna
Theo van
Gogh:
provocerend
én kundig
PAGINA D3
PAGINA D4
PAGINA D6
PAGINA D7
Peter Faber:
acteur
bij toeval
Het snelle
succes van
popgroep
Mizpah
Hugo Claus
rekent
opnieuw af
Het veld
in met Jan
van Goyen
