6We weten gewoon te weinig' Nog veel geld nodig voor restauratie joodse synagoge Middelburg PLAATSELIJK NIEUWS Roompot Vastgoed haakt af als kandidaat voor zwembad in Breskens Presentatie fotoboek op Sint Margriete Kermis GGD-arts Noord-Brabant en Zeeland over gezondheid en milieu TERNEUZET Aardenburg I stolen IJzendijke NIEUWS Oostburg KORT ZEEUWS Sea Sunday in Vlissingen Lange Jan Project Grote paardenhappening in buurtschap Motorrijder licht gewond C3 ZEELAND C4 3NNEMENT 55 samen zich ten doel stelden de synago- nadat Monumentenzorg het plan had ges van de ondergang te redden. Zo ge- goedgekeurd. Deze rijksdienst voor de beurde het ook in Middelburg, waar in Monumentenzorg verleent echter geen 1987 de Stichting Synagoge Middel- subsidie omdat het gebouw een ruïne burg werd opgericht met als belang- is. Verwacht wordt nu dat de provincie rijkste doelstelling de restauratie van Zeeland en de gemeente Middelburg de uit 1705 daterende synagoge, een zullen bijdragen, van de oudste buiten Amsterdam. Honderden donateurs brachten intus sen al f 120.000- bijeen en enkele De opgerichte stichting boekte intussen fondsen hebben aanzienlijke bijdragen al heel wat resultaat. De synagoge werd toegezegd. Een actie onder het Zeeuwse eigendom van de stichting, de gemeente bedrijfsleven bleef helaas ver onder de Middelburg gaf een bouwvergunning af maat. Na de restauratie zal de synagoge worden ingewijd en zullen er inciden teel weer samenkomsten worden ge houden. Zover is het nog niet, want er moet nog een gat worden gedicht in de begroting van zo'n half miljoen gulden. De namen van de donateurs worden opgenomen in een register dat na restauratie zal wor den aangelegd opdat men in lengte van jaren kan zien wie een steen of moge lijk wel een flinke hoeksteen voor de herbouw heeft bijgedragen. Het giro nummer van de stichting is 47295. Enkele overleefden het drama en kwa men terug. Zij vonden hun synagoge ernstig beschadigd terug. De joodse ge meenschap was echter te klein om het herstel ter hand te kunnen nemen, ter wijl overig Zeeland hard aan zijn her stel werkte. De synagoge verviel tot een ruïne en werd door de gemeente Mid delburg overgenomen, zoals ook elders vervallen synagoges in andere handen overgingen. Totdat een groep joden en christenen TOREN - De giftenstroom voor de restauratie van de to ren van de rk kerk, die inmid dels is voltooid, blijkt nu pas goed op gang te komen. In de afgelopen week kwam een be drag binnen van 889,45, zo dat de totaalstand nu 13.822,18 is. KERK HET LAM - Tijdens de zomermaanden zal de Kerk Het Lam tot Aaerden- burgh in de Weststraat weer voor bezichtiging opengesteld worden op dinsdag en don derdag van 14.00 tot 16.00 uur. Een groep vrijwilligsters zorgt voor toezicht en fun geert als vraagbaak voor de bezoekers. De kerk Het Lam is een schuilkerk van de Doopsgezinden. Groepen zijn eveneens welkom. BUITENDAG - De jaarlijks terugkerende Doopsgezinde Buitendag is dit jaar opnieuw in Aardenburg. Het ligt in de bedoeling zondag 27 septem ber na de kerkdienst in de Vermaning naar Sint-Kruis te trekken en het middagpro gramma zal zich afspelen in het gebied waar de eerste doopsgezinden voet aan de grond kregen, De Biezen bij Eede. 'in ome correspondent (iddelburg - In 1992 is het precies ijftig jaar geleden dat de Joodse jnagoge in Middelburg op last van 2 Duitse bezetters werd gesloten, adat de joden sinds 1600 een gast- iij onthaal in Zeeland hadden ge- tonden. De Zeeuwse joden werden litgewezen naar Amsterdam en andaar naar vernietigingskampen jgevoerd. I Gisteren rond het werd van een par- aan de Langeweg is een rode BMW ito met aanhangw- tolen. Het voertuig NV-54-ZX) is 'an J. W. uit Bres- BOLLING - Bolclub Molen- zicht hield een afvalbolling waaraan 72 personen deelna men. Uitslag: 1. A. van de Bossche-S. Tas-F. Verbeke-R. Vermeulen, 2. M. de Coninck- A. Baecke-F. Pieters-G. de Boevere, 3. S. de Boevere-F. de Caluwé-I. Vermeulen-F. Blomme. De verliezersbolling telde 27 deelnemers. Uitslag: 1. H. Goossens-M. Holderbe- ke-R. Goossens, 2. R. van Limmen-G. Teerlinck-W. Cornelis, 3. A. de Schipper-F. Dellaert-R. van de Bogaert. an 10.00 tot 12.00 t hele werkgebied, rt in het kader van iderhandelingen. BOLLING - Bolclub Raak te gen Staak hield een drie daagse bolling. Uitslag vrou wen: 1. B. de Poorter, 2. A. Hubregtse, 3. M. Ghijs. Man nen: 1. C. de Wandel, 2. J. Fokke, 3. R. van Hee. (EN - Op camping kman werd in de ikreek een hengel- gehouden waaraan en deelnamen. Uit- van de Walle 1143 I St. Neyt 642, 3. W. 431, 4. mevrouw 5. A. Ploegaert 282 volgende wedstrijd |g 4 juli van 17.30 fan onze verslaggever Jreskens - Projectontwik kelaar Roompot Vastgoed lit Kamperland ziet af van le overname van het iwembad De Veste in Breskens. Bij de gemeente Jostburg hebben zich wel il vijf nieuwe gegadigden ioor het zwembad aange- iiend. Dat bevestigde wet- iouder J. Thomaes gister- Biddag. loompot haakte volgens de wet- iouder af omdat het bezig is met ie afronding van een project op jet eigen terrein in Kamperland. Be projectontwikkelaar had al ien voorovereenkomst met de gemeente. Roompot was van jlan het zwembad in Breskens igrijpend te verbouwen, naast iet bad een sporthal te bouwen u bovendien tweehonderdvijftig itingalows te bouwen in het ge- organisatie van de Angli caanse Kerk en is werkzaam in meer dan honderd haven steden over de gehele wereld. De dienst is gedeeltelijk in het Engels en gedeeltelijk in het Nederlands. Vlissingen - De Anglieaamse Gemeenschap in Zeeland en de Missions to Seamen vieren zondag 12 juli een dienst naar aanleiding van Sea Sunday. Het thema van de dienst, die om 19.00 uur begint in de St.- Jacobskerk, is Vissers van mensen. Voorganger is de voorzitter van de Raad van Kerken ds. A. de Nooij en de schriftlezingen worden ge daan door pastoor P. van Hecke (rk) en ds. Ch. van Dam (Evangelisch Luthers). De gebeden worden gelezen door Rev. Ch. Babb, Mission to Seamen uit Antwerpen. Bisschop R. Bar van Rotter dam houdt de preek, terwijl muzikale medewerking aan de dienst wordt verleend door de brasband van het Leger des Heils uit Vlissingen, on der leiding van kapelmeester C. Hageman. De Mission to Seamem is een wereldwijde ran Waes, D. de Zeeuw, k Dondorff, Sluiskil; M. M van de Heul-Quinten, Peijl-De Ranitz, J. van Stee, M. Vives Batista, ■te-De Vries, Axel; J. de ■rvliet; C. de Groff, R. iery, Sas van Gent; J. Oostburg; L. van Hoven, i; J. Kerckhaert, Hengst- de Slikke-Kotvis, S. Er- pelaar, Groede; J. Salo- Philippine; K. Inonita- ardenburg; J. de Zeeuw, akker, M. van den Berg- Buck-Buijze, K. Matena, H. van de Sloot, Terneu- ■ulhaan-Burm, Hulst; E. ■xel; N. Dees, Sluiskil; W. ■elwaarde, M. Seij, Koe- ■erdurmen, IJzendijke; E. ■rde, Oostburg. Arens, Spui; P. de Bak- Block, Sas van Gent; B. ■eerens, J. Buysrogge, P. ie, J. van Doorn, C. van van Geldere, M, Vogels- ■er, A,. Hamelink, S. van M. Jansen van Rosen- n Leeuwen, H. Legrand, V, M. Oudesluijs, L. Bei- ■eeuw, E. Sahetapy, G. ■hunnga, B. Valk, J. Ver- Wauters, M. Weug, M. ■van Zweeden, Terneuzen; i, Koewacht; C. de Blok, Knijff-Bongers, P. Cort- "1. Swagers-Maessen, C. ■ïsen, Philippine; J. Buijs- ■rckx, C. Picavet, E. de I P. Roelse-De^.Zeeuw, van Bunder, Glinge; F. ■urkin, W. van Ömbergen, M.; -BUrmT. 'Oompiet, ■de; L. CozijnSen, A. de Schram-Van der Tol, LJ- E Crombeen, Y. Francke- I M. Pijcke, Westdorpe; B. Terhole; F. van Puijvel- E E. Koster-O verdulve, E. Groen, Zuiddorpe; E. de Kullu, T. Provoost-Krok- le; J de Graaf, W. de Krini, Zaamslag; I. Mabe- pliet; J. Mattens, St.-Jan- |Steeneveld-De Meer, K. |-Zegers, Schoondijke; S. I. de Vos, Vogelwaarde; S. fep, Breskens; A. van der pernimmen, E. Webbers, fentse, St.-Kruis. I - Katholieke Universiteit, ieerd tot doctor in de Let- ;et bijzonder klassieke ar- jop het proefschrift 'Hui- jerculaneum: Richard de [Tansteen. Middelburg - In 1989 zijn de Middelburgse Kerken gestart met het Lange Jan Project, waarbij in de zomermaanden elke donderdag (marktdag in Middelburg) een samenkomst wordt gehouden in de zoge naamde Tussenkerk of Wan- delkerk. Er is dan een koffieshop en er kan een tentoonstelling be zichtig worden. Het aanbod van de Middelburgse Raad van Kerken is er niet alleen voor de toeristen die dan in groten getale in Middelburg vertoeven, maar ook voor de eigen inwoners, voor heel Walcheren. Om 13.00 uur is er een bijbellezing. Gesprek Se gemeente Oostburg richt zich «i op de vijf nieuwe belangstel- inden voor De Veste en gaat dat jesprek aan onder gewijzigde «orwaarden, aldus Thomaes. .Desporthal zat tot nu toe altijd ii het eisenpakket en die willen wnu niet langer ten tonele voe- in. Ook wat het zwembad be- keft gaan onze gedachten een mdere richting uit. Zo willen we le proberen ervoor te zorgen dat le wettelijke eisen lager komen «liggen. Dat is mogelijk als het' huidige zwembad wordt afge broken en er een kleiner en on- lieper bad voor in de plaats tornt. Want om het bestaande bad aan de strenge milieu-voor schriften te laten voldoen is een bfdrag nodig dat in de buurt van een miljoen gulden ligt. Boven in is bij een bad dat niet fcper is dan een meter vijftig teen toezicht nodig. En dat scheelt ook weer in de exploita- iiekosten," legt Thomaes uit. Voorwaarden He verandering in de voorwaar- l#i zoals de gemeente die voor «gen heeft is bedoeld om de wername van het bad aantrek kelijker te maken voor de aieuwe kandidaten. Als een van le vijf De Veste over wil nemen loet die dat volgens de wethou- overigens op vrij korte ter mijn duidelijk maken. „De Boompot had vier maanden ex tra de tijd gekregen. Dat moet nu sneller, anders blijf je bezig." Van onze verslaggever Sint Margriete - De buurt schap Sint Margriete bij Aar denburg pakt van 24 juli tot en met 2 augustus weer uit met de jaarlijkse kennis. Hoogtepunten zijn de presen tatie van het derde fotoboek over Groot Sint Laureins, de tweede grote paardenhappe ning, wielerwedstrijden en muzikale optredens. Verder staan fietszoektochten, krulbollingen en een kroegen tocht op het feestprogramma. Het derde deel van het fotoboek over Groot Sint Laureins kwam tot stand onder het motto 'Alle goede dingen bestaan uit drie'. Het eerste deel van de boekense rie over de geschiedenis van Groot Sint Laureins verscheen twee jaar geleden. Deel drie be vat 270 foto's met uitgebreide informatie over de vijf dorpen van Sint Laureins. Bij de afslui ting van de voorintekenperiode noteerden de samenstellers al meer dan duizend kopers. De presentatie van het fotoboek is vrijdagavond 24 juli om 19.30 uur in de feesttent in Sint Mar griete. De bijeenkomst wordt opgeluisterd door de 'Heeren van Waetervliet', Lutgart Si- moens en stuntman Jacky de Tij ger. De traditionele wielerwedstrij den zijn zaterdag 25 juli vanaf 14.00 uur. Dan gaan de natio nale nieuwelingen van start. Het startschot voor de juniorenwed strijd klinkt om 16.00 uur. De paardenhappening vindt dit jaar voor de tweede keer plaats; De eerste editie vorig jaar was met duizend mensen aan de ver trekplaats een enorm succes. De organisatie slaagde er in het eve nement uit te breiden met de deelname van het aantal paar den, koetsen, sjezen, huifkarren en oude boerenwagens. Ook zijn er meer demonstratieritten met originele koetsen en sjezen, die gemend worden door mannen en vrouwen in oude klederdracht. Ter omlijsting van de paarden- en koetsen show is er een ten toonstelling van oude tractoren en zijn er demonstraties oude ambachten. Ook muziek heeft een plaatsje gekregen in het feestprogramma van de kermis. De Koninklijke- Fanfare De Heidebloem uit Lembeke treedt zaterdagavond 25 juli op. Een dag later komt de Koninklijke Fanfare Nooit Ge dacht uit Bentille om samen met de majoretten de kermis op te luisteren. Verder is zaterdagavond inge ruimd voor de jeugd. Die kan zich vermaken tijdens de Rock- nacht. Daar treden een plaatse lijke band en de groep Gorky op. De Vlaamse vedettenparade is zondag 25 juli vanaf 21.00 uur. De sterren die op het podium verschijnen zijn Robin Nills, Bart van den Bossche en Mar griet Hermans. Voor de der tiende keer vindt 28 juli een fa milie fietszoektocht plaats. Die zelfde dag is er een kroegen tocht. *rr;,A .n-mn Henk Jans: „De laatste zes jaar komt het aspect gezondheid als het om het milieu gaat steeds verder op de achtergrond.- foto de stem dick de boer xyde oplopen. Hoofdpijn is een van de klachten die mensen in verband brengen met het mi lieu. Net zoals duizeligheid, moeheid, vage zenuwklachten, het gevoel te hebben dat het ze teveel is. Allerlei malaises die je ook hebt bij een griepje. Het zijn klachten die met van alles en nog wat te maken kunnen hebben". ten hebben een hogere impact. Er valt voor politici meer mee te scoren". Kantoor Bij de GGD in Breda, waar Jans zijn kantoor heeft, krijgt hij dagelijks twee, drie bellers aan de lijn over iets uit het mi lieu dat mogelijk invloed heeft op de gezondheid. Niet na elk telefoontje hoeft actie te wor den ondernomen. Maar per jaar zijn er daarvoor toch zo'n honderd alarmerend genoeg. „Er wordt actie ondernomen als er sprake is van een echte ramp. Een flinke wolk, een ex plosie. Dan is het duidelijk dat er klachten kunnen ontstaan." Als er klachten binnen komen over lucht- of bodemverontrei niging gaat Jans na of mensen dingen doen die nadelig zijn voor hun gezondheid zoals ro ken en drinken. „Daarin on derscheid ik mij niet van an dere artsen. Als ze aangeven, dat ze klachten hebben door de lucht ben ik geïnteresseerd in hun leefomgeving". Deze opstelling houdt niet in, dat Jans vindt dat er helemaal niet moet worden gekeken naar de gevolgen van milieu vervuiling op de mens. Inte gendeel. Zo vindt hij met mi lieuvereniging Benegora dat er in de Zuidwesthoek van Noord-Brabant meer meetpun ten voor luchtverontreiniging moeten komen. Zwaar belast Dat deze regio zwaar belast is, staat voor hem vast. Het zal volgens hem zeker een nega tieve bijdrage aan de gezond heid leveren, maar hoeveel weet hij niet. En evenmin of daarmee het grote aantal klachten over Cara, ziekten van de luchtwegen, samen hangt. Of er inderdaad meer Cara voorkomt en of dat dan aan de vervuiling is te wijten, is nooit vastgesteld. Begin dit jaar is de GGD begonnen met een onderzoek naar de hoe veelheid en het soort klachten dat voorkomt in de Zuidwes thoek. „Dat zal een veel beter beeld geven. Het is met name belang rijk om te weten of mensen hier wel of geen verminderde longfunctie hebben. Die hoort honderd procent te zijn, Als in verband met hoofdpijn of luchtwegklachten. Maar er is een heel verschil tussen lucht wegklachten en stankklachten. „Stank wordt vaak geasso cieerd met gif. Maar stank en gif zijn twee verschillende din gen. Bij stankklachten speelt met name de psychische bele ving van de omgeving een rol. Het ruikt niet zoals het hoort. Mensen denken dat er een ge vaar achter zit en weten niet wat. Ze hebben er ook geen in vloed op en het belemmert hun vrijheid". De politiek zou er volgens Jans voor moeten zorgen dat er meer geld komt voor onder zoek naar het verband tussen milieu en gezondheid. „Daar mee zou ze solidariteit betui gen aan de onzekerheid van mensen. Nu weten we te wei nig. Ze moeten er niet zomaar vanuit gaan, dat het allemaal wel zal loslopen. Als ik kon be wijzen dat nagels uitvallen van zure regen zou de politiek nog vandaag maatregelen nemen. Maar ook zonder wetenschap pelijke bewijzen moeten ze er naar handelen". Achtergrond In '76 was gezondheid voor de overheid het uitgangspunt om iets aan het milieu te gaan doen. „Het aspect gezondheid is steeds verder naar de achter grond verschoven. Nu wordt gestreefd naar duurzame ont wikkeling en 'het bewaken van de kwaliteit van het leven'. Maar aan die kwaliteit stellen we steeds minder eisen. Is kwaliteit dat we iedere dag met honderdvijftig over de autoweg rijden en ongebrei deld produceren? Milieu, ge zondheid, economische groei staan op gespannen voet. Kies je onbeperkt voor economie, dan gaat dat ten koste van ge zondheid. De gezondheid moet iets nadrukkelijker worden meegenomen". In Nederland zitten we met heel veel mensen, vee, auto's en fabrieken op een kluitje. Dat dit sterk vervuilt, staat als een paal boven water. Politici hebben het mi lieu dan ook hoog in het vaandel. Maar naar de invloed van verontreini ging op de gezondheid wordt de laatste jaren steeds minder gekeken, zegt Henk Jans, milieu arts in Noord-Brabant en Zeeland. Het is een aspect waarmee voor politici weinig valt te scoren en dat door de wetenschap heel moei lijk is aan te tonen. Want gezondheid wordt beïnvloed door tal van factoren. „Kon ik be wijzen dat van zure re gen nagels uitvallen, dan zou de politiek nog vandaag maatregelen nemen." bij de behendigheids- jden waren P. ten Hoe-' Vogelwaarde en P. de it Axel. In totaal deden onden mee aan de wed^ fcgen waren: Gehoorzaam- gevorderden: 1. A. Stege- ■Sluiskil met Mechelse her- 2. C. Migom uit Zuiddorpe ■sing Jody, 3. E. Stegeman ■eurense herder Dooby. Gé- ■ïheid voor beginners: 1. S. liit Hoek met bordercollie,, |H. van Geffen uit Hoek met iDjokko, 3. J. Veen uit Koe- let doberman Baiky. Exa- fcndigheid: 1. M. de Dobbe- [Axel met kruising Rakker, legeman met Dooby, 3. S.f I uit Terneuzen met Duitse Errow. Behendigheid open I. B. Koster uit Axel met Eoran, 2. A. Thuringer uit I Bobtail Mendy, 3. P. Selis lan Gent met kruising rott- lando. Behendigheid fe. Stegeman met Dooby, 2.. fens met Errow, 3. B. Koster |tie Zoran. Behendigheid af- 1. E. Stegeman metDooby, prtens met Errow, 3. R. Eli- Lit -Sluiskil met Mechelse' azan. Behendigheid estafet- Hamerlinck met Terveu- rder Beau en A. Thuringer tail Mendy, 2. B. Koster met poran en A. Stegeman met P. Selis met Sando en S. met Errow. 'Hoofdpijn is een van de klachten die mensen in verband kunnen brengen met het milieu' 'Als ik kon bewijzen dat nagels uitvallen van zure regen zou de pobtiek snel maatregelen nemen' 'in onze verslaggeefster Msteren - Bergenaar De L. is Sislermiddag rond 15.30uur met motor geslipt op de Een- "rachtseweg (tussen Halsteren mTholen). W) gleed weg door een klodder ïet op de weg en raakte gewond zijn enkel en zijn elleboog. man werd overgebracht naar ®kenhuis Lievensberg in Ber- W op Zoom. Volgens de politie jonken passerende automobi- nauwelijks aandacht aan gewonde. De motorrijder lag tijd op de grond voor er "Hp werd gehaald. Als milieu-arts houdt Jans zich bezig met de invloed van de milieuverontreiniging op de gezondheid. Hij heeft nog elf collega's in Nederland. Deze medische milieukundigen, zo als ze officieel heten, hebben behalve een opleiding tot arts een opleiding milieukunde ge volgd. Aanspreekbaar De milieu-arts is aanspreek baar voor gemeenten, GGD's en hulpverleners, die met pro blemen of vragen zitten over mogelijke gevolgen voor de ge zondheid van vervuilde grond, lucht of water. Ook veel parti culieren doen een beroep op Jans. „Bijvoorbeeld als ze de ther mometer hebben gebroken en er een plas kwik in de kamer drijft. Of als hun huis vol as best zit en ze net hebben ge hoord, dat het kanker geeft". Tot voor kort werkte Jans voor het gebied vanaf Breda tot en met Vlissingen. Hij kreeg de rest van Brabant erbij, toen de collega daar naar elders ver trok. „Er zijn geen vervangers opge leid. Jammer. Er is genoeg werk. Maar de laatste zes jaar komt het aspect gezondheid als het om het milieu gaat steeds verder op de achtergrond. De juridische en technische kan- het is verminderd, kan dat een teken zijn dat er iets aan de hand is. Maar dan weet je nog nietwht". De tweede stap is dan nagaan welke factoren in de omgeving de vermindering veroorzaken. Luchtverontreiniging kan er een zijn. Maar ook roken. En dan zijn er nog ontelbare an dere stoffen die een negatieve invloed op Cara kunnen heb ben. „Bovendien heeft vijf tot vijf tien procent van de mensen al tijd Cara. Ze hebben dat als er felijke belasting meegekregen. Het valt nu meer op dan vroe ger. In een gemiddelde klas zit ten nu veel kinderen met een 'pufje', waarmee ze poeder in de neus verstuiven als ze last krijgen. Het is moeilijk om bij klachten van de luchtwegen de luchtverontreiniging de boos doener te noemen. Het is an ders wanneer ergens opeens een zeldzame ziekte zoals beenkanker veel voorkomt. Dat valt op. Dat is dan een sig naal, dat er iets aan de hand is. Maar wat weet je dan nog Van onze verslaggeefster Joyce Ernest HET EERSTE slachtoffer van een verontreinigd milieu moet milieu-arts Henk Jans nog zien vallen. Daarmee wil hij niet zeggen, dat mensen niet ziek kunnen worden door milieu vervuiling. Het is alleen heel moeilijk aan te tonen. Want mensen kunnen ziek worden van allerlei dingen. Voeding, leefgewoonten, de woning, het werk en vrije tijdsbesteding le veren allemaal hun bijdrage aan de gezondheidstoestand van de mens. „Hoofdpijn kun je zowel door een stevige borrel als door een hoge concentratie koolmono- an onze verslaggever ^rpenisse - Zondag rond M uur raakte motorrijder j!:®' (29 jaar) uit Sint Maartens- 'l« gewond bij een aanrijding P oe kruising Stoofdijk-Provin- :«eweg in Scherpenisse. G. geen voorrang van auto- "oilist p.w. (56 jaar) toen die ®mt de richting Poortvliet ®3( de Stoofdijk overstak. G. lo C Cvergebracht naar het zie- ®uis in Bergen op Zoom. Er 'ond voorts lichte schade a® auto en motor. Mensen, die veelvuldig getergd worden door stankoverlast, brengen die stank gemakkelijk PE STEM DINSDAG 30 JUNI 1992

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1992 | | pagina 13