UITBLAZEN
Ineens was ik
een crimineel'
Wereldraad van Kerken aan nieuwe strategie toe
Thuisblijvers zijn geen verklaring voor verkiezingsuitslag
even.
M
Verkiezingen
of voetbal
LOODAFFAIRE DRAMA VOOR RAAMSDONKSE MULDERSZOON KEES DE BRUIJN:
R
Bi
m
de Stem comiv
DESTEM ACHTERGROND ZATERDAG 24 MAART 1990
pE STEM BINNENLAND
WIM KOCK
JDE STEM.
CENTRAAL COMITÉ LIKT OOSTEUROPESE EN ANDERE WONDEN IN GENÈVE
Leden FNV
wijzen
bod NS af
Staking bij
Campina
opgeheven
Kabinet: geen aanpas
Vuist van verpleegkundige
HET is woensdag 21
maart. Verkiezings
dag. Ook PSV-
Bayem. We zijn op weg
naar huis. Beneden, weten
we, waait en regent het en
is het vroeg donker. Hier
werpt de avondzon haar
licht door de vliegtui
graampjes naar binnen in bun
dels die af en toe bewegen als
de kegels van zoeklichten. Ik
word soezerig van het zachte
gebrom van de motoren. De
lunch was laat en zeer Duits. Al
voor de start moeten we ons
vruchtesapje ophebben en zo
dra we boven de wolken zijn,
komt het karretje met eten.
Hoewel ik het avondmaal af
wijs en alleen maar een droog
broodje met zo'n vliegtuigflesje
Rotwein heb genomen, üjkt de
stewardess niets liever te willen
dan dat ik bij de koffie een cog
nac accepteer. Vriendelijheid
kan dwingend zijn. Ik moet nog
rijden. Ik kijk op mijn horloge.
Nog zo'n drie kwartier. Zou het
kunnen? Of het kan of niet: ik
kan het gewoon niet over mijn
hart verkrijgen andermaal nee
tegen het lieve kind te zeggen.
Naast me zit de jonge ver
slaggeefster van een vakblad.
„U kijkt vanavond zeker naar
het voetballen?" Haar toon ver
raadt dat ze het eerder vaststelt
dan dat ze het vraagt. De ge
dachte flitst voorbij dat ik te
genwoordig, ook in het gezel
schap van collega's, steeds va
ker met 'U' word aangespro
ken. Het begint te wennen.
„Nee", zeg ik, „ik ga vanavond
de stad in, achter de verkie
zingsuitslagen aan. En achter
de gekozenen."
„O ja, da's waar ook", zegt ze.
„Ik woon in Rotterdam", voegt
ze eraan toe, alsof dat een ex
cuus is voor het feit dat ze de
verkiezingen vergeten is.
Voelt de kiezer zich niet
meer betrokken bij de plaatse
lijke democratie? Ze zeggen
het. Als we het uitslagencen
trum binnenkomen, is net iets
meer dan de helft van de stem
men geteld. En hoewel er zich
opnieuw dramatische ontwik
kelingen aftekenen, heerst er
niet die merkwaardige span
ning van vier jaar geleden, toen
angstige vreugde zich voegde
bij bittere woede. Angstige
vreugde omdat men nog niet
durfde geloven in de spectacu
laire overwinning. Woede van
wege onverwacht groot verlies.
De verliezers van dit jaar zijn
door de opinie-onderzoekers en
de kranten beter op hun verlies
voorbereid, al blijkt dat het ook
nog erger kan dan al werd ge
vreesd..
De plaatselijke partij, die
vorige keer met drie zetels
winst in een klap de grootste
werd, wint opnieuw en neemt
nog een zetel meer afstand van
de nummer twee. Een opmer
kelijk fenomeen: een plaatse
lijke partij, die eenderde van de
stemmen haalt, in een ge
meente van bijna 50000 inwo
ners, van wie amper de helft
autochtoon. Een politiek feno
meen dat zo langzamerhand
wel een serieus onderzoek ver-
T5
dient. Wie weet wat eruit te le
ren valt. Die plaatselijke partij
heeft dus de onverwacht grote
aanwas van vier jaar geleden
vast weten te houden en zelfs
kunnen uitbreiden. Het electo
raat heeft blijkbaar wèl een ge
heugen. Het liep met de plaatse
lijke partij vier jaar geleden na
melijk niet goed af. Ze werd bij
de collegevorming op een niet
geheel loepzuivere manier ge
blokkeerd. Die misstap van de
concurrentie willen haar kiezers
blijkbaar alsnog rechtgezet
zien. Dat duidt toch op betrok
kenheid, of niet soms?
Schotten
Ik ontving een brief van P.
Nefs uit Breda, maar afkomstig
uit Halsteren. Nefs heeft van de
oorlog een vriendschap overge
houden met een Schotse bevrij
der. Kort na de bevrijding arri
veerde in Halsteren de Glasgow
Highlanders and the Highland
Light Infantry. De Schotten wa
ren geland bij Westkapelle,
vochten in Zeeland en trokken
via Tilburg op naar Sittard, dat
ze twee keer bevrijdden. Ook
vochten ze aan de Maas. Nefs
is later met zijn Schotse vriend
vele plekken gaan bezoeken
waar de Schotten hun job' de
den. Daarbij kwamen de man
nen tot de onaangename ont
dekking dat niemand zich
Schotse soldaten kon herinne
ren. Men was bevrijd door En
gelsen, Canadezen of Polen,
maar Schotten? Nee, sorry.
Hoewel hij er niet wakker
van zal üggen, is dat toch een
beetje frustrerend voor Nefs
vriend. Nederlandse oud-solda
ten van de Prinses Irenebrigade
kennen dat ook. Het komt om
dat kleinere eenheden als regi
menten, bataljons en brigades
vrijwel altijd opereren als on
derdeel van een groter geheel.
Het onderscheid tussen Schot
ten en Engelsen zal voor de
meeste bevrijde mensen in 1944
sowieso niet gemakkelijk te ma
ken zijn geweest (het waren per
slot van rekening allemaal
Tommies), maar zelfs als een
Schots regiment, opererend on
der bevel van een Canadese di
visie, een stad had bevrijd, dan
zou de algemene gechiedschrij-
ving dat regjment de verdiende
eer hoogstens in de vorm van
een voetnoot gunnen. In het
dorp waar ik werd bevrijd heeft
men veertig jaar lang gedacht
dat de bevrijders Canadezen
waren, tot in 1984 bleek dat het
Engelse infanteristen waren ge
weest, ondersteund door Cana
dese tanks.
Wie nog herinneringen aan
de Schotse bevrijders heeft,
doet er misschien goed aan de
heer Nefs daarover in te lich
ten. Men kan dat doen via mijn
adres: Even Uitblazen, Postbus
3229, 4800 MB Breda.
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllin^
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem B.V.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans- hoofdredacteur.
H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteur.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
076-236911 Telefax 076-236405.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Telefax redactie 076-236309.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Steenbergsestraat 23-23a, ©01640-36850.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326.
Voor bezorgklachten: 076-236888.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Postadres: Postbus 4023, 4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45; ©01650-37150.
Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, ©01150-17920.
Postadres: Postbus 145, 4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen bij vooruitbetaling te voldoen:
per maand 26,10; per kwartaal 75,25 of per jaar 292,00.
Abonnees die automatisch betalen ontvangen een korting van
resp. 1,- per maand, 2,00 per kwartaal, 7,50 per jaar.
Voor posttoezending geldt een toeslag.
Losse nummers: ma. t/m vrijd. 1,35; zat. 1,60.
Service-afdeling abonnementen: 076-236472, ma. t/m vrijd.
9.00-12.30 en van 13.00-16.00 uur.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Centrale reclame-afdeling 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje ©076-236882.
Grote advertenties uitsluitend ©076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Rfinlffdfitip^'
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
Door Jan van Zuilen
„IN cliënt zien wij de ver
persoonlijking van een uit
stervend fenomeen in onze
samenleving: iemand die
het schopte van jongste be
diende totdirecteur van
een groot bedrijf", schrijft
de reclassering van het Le
ger des Heils in een rap
port aan de Bredase recht
bank.
De cliënt in kwestie is de 68-
jarige Kees de Bruijn uit
Raamsdonksveer, het bedrijf
waarvan hij directeur werd is
de firma D.M. de Bruijn BV
uit Waspik.
Het bedrijf is gisteren fail
liet gegaan, bestaat niet meer.
En Kees de Bruijn zelf moet
zich op 10 mei verantwoorden
voor de Bredase rechtbank op
verdenking van 'het in de
handel brengen van goederen
schadelijk voor de volksge
zondheid'. Al of niet met op
zet. Ondertussen heeft is hij
ook nog als privé-persoon
aansprakelijk gesteld voor
een schadeclaim van 3,75 mil
joen gulden.
Los van de vraag of De
Bruijn door eigen schuld of
door domme pech betrokken
is geraakt bij het schandaal
van het met lood vergiftigde
veevoer, kan in alle objectivi
teit worden vastgesteld dat
zich aan het haventje van
Waspik een persoonlijk
drama voltrekt. „Wat ik in 50
jaar met keihard werken heb
opgebouwd, wordt in een paar
maanden tijd vernietigd. En
ikzelf- word nu ineens als een
zware crimineel nagewezen".
Geëmotioneerd vertelt De
Bruijn over wat er is gebeurd
sinds bekend werd dat zijn
bedrijf de importeur was van
de noodlottige partij veevoer.
„Ik rij die ochtend met de auto
in Raamsdonksveer. Word ik
klemgereden door een politie
bus. Uitstappen meneer, u
bent gearresteerd".
Zijn voorgeleiding bij de
rechter-commissaris van de
Bredase rechtbank en vervol
gens zijn drie weken voorar
rest in een cel van de gevan
genis. „Als een boef werd ik
behandeld". De huiszoeking
door de politie, het onderzoek
van de Algemene Inspectie
Dienst van het ministerie van
Landbouw.
De meeste wrok koestert
Kees de Bruijn tegen de Ham-
burgse graanhandel Töpfer,
waarmee hij tot aan de lood-
affaire, steeds zo goed zaken
had kunnen doen. Van Töpfer
kocht De Bruijn het met lood
vergiftigde veevoer. De
Bruijn vindt dat Töpfer dat
had moeten melden.
„Het is precies zoals onze
advocaat het laatst op de Rot
terdamse rechtbank zei: 'Töp
fer heeft gezwegen daar waar
het de plicht had te spreken'.
Daarom: ik voel me bedon
derd, reuze bedonderd door
Töpfer. En het ergste vind ik
nog dat ze niet alleen mij
maar ook nog een van mijn
personeelsleden te grazen
hebben genomen. Die moet nu
samen met mij terechtstaan".
Sinds zijn vrijlating pro
beert De Bruijn op alle moge
lijke manieren zijn naam ge
zuiverd te krijgen. Hij laat
brieven zien van vrienden en
relaties, waaronder een domi
nee, die schrijven zich niet te
kunnen voorstellen dat De
Bruijn willens en wetens de
partij met loodvergiftigd vee
voer op de markt heeft ge
bracht.
De organisaties van graan
handelaren en veevoerfirma's
daagde hij uit verwijten van
Kees de Bruijn: 'Wat ik in 50 jaar tijd met keihard
werken heb opgebouwd, is in een paar maanden tijd vol
ledig vernietigd' - foto de stem johan van gurp
woordvoerders dat zij slechte
ervaringen hebben met De
Bruijn, hard te maken. „Niets
konden ze bewijzen. In de 80
jaar dat ons bedrijf bestaat, is
niet één aantijging bewezen".
Slump, de veevoerhande-
laar uit Groningen die het
met lood vergiftigde veevoer
aan boeren verkocht, en het
wèekblad Vrij Nederland
dwong hij tot een rectificatie
nadat het weekblad Slump in
een interview De Bruijn een
hyena had laten noemen.
„Vooral De Bruijn is een hye
na, die ruikt een lijk op een
kilometer afstand", had
Slump tegen Vrij Nederland
gezegd. 'Onnodig grievend',
stond in een rectificatie in VN
de week daarop.
De Bruijn is een koopman
in hart en nieren. Als kleine
jongen zit het handelen hem
al in het bloed. Vandaar dat
hij op zijn twaalfde jaar z'n
moeder 200 gulden kan lenen,
zijnde de winst van de konij-
nenhandel. Moeder De Bruijn
heeft dat geld hard nodig
want het valt haar niet mee
om het huishouden te doen
van de schamele opbrengst
van haar man's bedrijf.
Vader Dirk de Bruijn is de
molenaar van Raamsdonk-
dorp, 'tmulderke. De Bruijn
maalt graan van de boeren en
verkoopt bloem en meel aan
de bakkers. Het is de tijd van
het paard en wagen.
Kees de Bruijn: „De goeie
ouwe tijd, zegt u? Vergeet het
maar. Het was een rottijd".
Vader De Bruijn is ziekelijk,
vandaar dat Kees en zijn
broer al vroeg in het bedrijf
komen. Kees is de koopman,
zijn broer de regelaar. Samen
maken ze van de firma D.M.
de Bruijn een florissante
meelhandel, die kunstmest en
veevoer verkoopt aan boeren
in een gebied dat zich globaal
uitstrekt tussen Moerdijk en
Sprang-Capelle.
In die jaren verhuist het
bedrijf van Raamsdonk (de
molen was al in de oorlog door
de Duitsers aan puin gescho
ten) naar het haventje van
Waspik waar het nog steeds
zit. „Kijk", wijst Kees vanuit
zijn kantoortje naar buiten.
„Daar zie je de silo's van de
Cehave. Toen die hier in 1956
kwamen was het met onze
handel met de boeren snel ge
daan. Wij als kleine meelboer
konden niet tegen de Cehave
op".
Ofschoon De Bruijn tot het
laatst toe nog een paar boeren
als klant heeft gehouden, gaat
hij zich na de komst van de
Cehave toeleggen op het ver
handelen van grondstoffen
voor veevoer. De Cehave
wordt later een van zijn afne
mers. Van de ene op de andere
dag verlegt zijn handelster
rein zich van de Dongemond
naar de wijde wereld. Met
nauwelijks meer Engels in
zijn bagage dan 'yes' en 'no'.
De Bruijn fleurt op als hij
daarover vertelt. „Zat ik 28
uur in het vliegtuig naar Peru
om een partij van 20.000 ton
korrelmaïs te kopen. Ik neem
iemand van de ambassade
mee als tolk. Samen rijden we
met een taxi naar het binnen
land. Nu nam ik meestal een
fles jenever mee als relatie
geschenk. Die laten we in de
taxi liggen. Wat denk je als
we terugkomen? Heeft de
chauffeur de hele fles leegge-
zopen. Zaten we zonder
chauffeur".
Door de lood-affaire is De
Bruijn vooral bekend gewor
den als opkoper van schade-
partijen. „Kennelijk denkt
iedereen dat daar de meest
verschrikkelijke dingen mee
gebeuren. In feite is het iets
heel gewoons. Het is net als
met auto's die total-loss wor
den verklaard. Die worden
door de verzekering ook door
verkocht: of aan de sloop 0f
aan iemand die het nog wel de
moeite waard vindt die auto
op te knappen.
„Wij doen het zelfde, maar
dan met grondstoffen voor
veevoer, die beschadigd zijn,
Meestal tijdens het transport,
bijvoorbeeld bij een aanva-
ring. Wat wij doen heet re-
conditioneren, we maken het
weer geschikt voor verwer
king in veevoeder. Als het nat
geworden is drogen we, als er
broei in zit koelen we. De ene
keer kopen we zo'n partij, de
andere keer reconditioneren
we alleen maar in opdracht
van de eigenaar en brengen
we gewoon loonwerk in reke
ning", legt De Bruijn's direc
teur Jack Spoorenberg uit.
Het is wel een handel waar
goed aan te verdienen valt,
beaamt Spoorenberg. „Maar
je moet wel geluk hebben. De
ene keer koop je iets waarvan
je denkt: dat ziet er nog goed
uit, dus je betaalt een flinke
prijs. Maar je gaat het schip
lossen en je ontdekt dat het
veel erger beschadigd is. Dan
zit j e letterlij k in het schip. De
andere keer denk je dat het
niks is en krijg je geld toe,
maar dan blijkt dat het mee
valt. Dan heb je dus een gou
den handel".
Het verwerken van schade-
partijen is overigens niet De
Bruijn's hoofd-activiteit g
weest. „Het meest verhande
len we toch in gewone grond
stoffen voor veevoer. Dat is
gemiddeld tussen de 70 a 80
procent van onze omzet", al
dus Spoorenberg.
Door Jan Bouwmans
UITHUILEN en vooral
wonden likken. Dat is voor
de Wereldraad van Ker
ken de directe nasleep van
de omwentelingen in Oost
en Midden-Europa. Het zal
de bijeenkomst van het
Centraal Comité van de
Wereldraad volgende
week in Genève tekenen.
Want de Wereldraad zit
met een enorm faillisse
ment wat Oost- en Mid
den-Europa betreft. Roe
menië is daarvan het mar
kantste bewijs.
Maar de Wereldraad gaat aan
het begin van de jaren '90 ge
bukt onder nog een aantal
frustraties meer. De twee
grote idealen van de oprich
ters van de Wereldraad bie
den nog altijd weinig of geen
perspectief. Die optimistische
idealen waren in 1948: voor
het jaar 2000 de hele wereld
tot hgt christendom bekeren
en de kerken tot daadwerke
lijke eenheid brengen.
De derde grote kater anno
1990 is dat er maar weinig
vooruitgang wordt geboekt in
de betrekkingen met de
Rooms-Katholieke Kerk, dat
wil zeggen: met het Vaticaan.
Dan is de laatste jaren de in
Genève zetelende -leiding en
staf van de Wereldraad zwak
gebleken. En financieel gaat
het de raad ook niet voor de
wind.
Alles bijeen mag gesproken
worden van een malaise. Die
malaise zal gekeerd moeten
worden op de Zevende Alge
mene Vergadering van de
Wereldraad die volgend jaar
februari plaats heeft in de
Australische hoofdstad Can
berra. Het Centrale Comité
moet volgende week in Ge
nève het voorwerk verrichten.
Hoe dat voorwerk zal uit
pakken, valt volgens de bed
achtzame president van het
Gerechtshof in 's-Hertogen-
bosch, de oud-katholiek mr.
G.C. Kok, in de actuele situa
tie niet te voorspellen. Daar
voor zijn er te veel onzekere
factoren die tot verrassingen
zouden kunnen leiden.
Wat Oost-Europa betreft
staat het Centraal Comité een
pijnlijke zitting te wachten.
Ds. Van der Veen heeft al pu
bliekelijk haar woede gelucht
over het jarenlange zwijgen
van de Wereldraad over de
schending van de mensen
rechten in de Oosteuropese
landen en de Sovjet-Unie.
•De -Roemeense predikant
Laszlo Tökes, die de aanzet
was tot de val van dictator
Ceausescu, heeft zowel de
Wereldraad als de Wereld
bond van Gereformeerde
Kerken (WARC) waarover
Allan Boesak de scepter
zwaait, zeer bittere verwijten
gemaakt - onder meer in een
Noors dagblad - over elk ge
brek aan steun van Genève.
Tökes komt het Centrale
Comité nu ook direct toespre
ken. Secretaris-generaal Emi-
lio Castro en WARC-voorzit-
ter Allan Boesak hebben het
falen van hun instellingen in
middels toegegeven. Maar of
daarmee alleen genoegen ge
nomen wordt? Voor Oost-
Europa is op het laatste mo
ment een hele dag uitgetrok
ken.
Mr. Kok verwijt de Wereld
raad ten aanzien van Oost-
Europa altijd een fluwelen
handschoen te hebben gehan
teerd: „Vooral niets zeggen
om regeringen en kerkleidin
gen maar niet voor het hoofd
te stofen." Sinds. Emilio Cas
tro's aantreden geldt de be
leidslijn dat geen oordelen
over (mensenrechten)situaties
in landen worden geveld door
de Wereldraad wanneer lei
ders van de lidkerken uit die
betrokken landen zich daarte
gen verzetten.
Voor zo'n beleidslijn valt
volgens mr. Kok best wel wat
te zeggen. Maar tussen het
hardnekkige zwijgen over
communistische regimes en
de - overigens terechte -
harde veroordelingen van het
apartheidsbewind' in Zuid-
Afrika was elke verhouding
zoek geraakt.
Wat Zuid-Afrika betreft
ging de Wereldraad zelfs
zover om de blanke kerken de
deur uit te werken. Maar de
Wereldraad liet zich mond
dood maken door even erg
met communistische onder
drukkers collaborerende
kerkleiders, zoals bijvoor
beeld metropoliet Antonie
van de Roemeense Orthodoxe
Kerk, nota bene een van de
zeven presidenten van de We
reldraad.
"S"« £k r* O" •- -A U A/NT
Alleen al de implicaties van
de omwentelingen in het oost-
blok maken duidelijk dat de
Wereldraad van Kerken toe is
aan een diepgaande nieuwe
positiebepaling. Maar dat
mag ook worden afgeleid uit
het reorganisatieplan dat vol
gende week ter discussie
staat. De ingrijpende reor-
gansatie moet volgend jaar in
Canberra zijn beslag krijgen.
Tegen het plan zijn onder
meer door de Maastrichtse
hoogleraar Th. van Boven
grote bezwaren geopperd.
Van Boven, eertijds de grote
mensenrechtenvoorvechter
van de Verenigde Naties, is
voorzitter van de Commissie
voor internationale Zaken
van de Wereldraad. In die
hoedanigheid heeft hij het fa
len op vele fronten van de
Wereldraad publiekelijk ge
weten aan het gebrek aan lei
derschap. Het reorganisatie
plan zoekt het falen daarente
gen in de structuur van de or
ganisatie.
De samenwerking Genève-
Rome vormt een apart agen
dapunt van het Centrale Co
mité volgende week. Er is al
felle kritiek geleverd dat het
Vaticaan de dienst uitmaakt i
en dat het Genève's hoogste
prioriteit is het Rome naar de j
zin te maken.
Mr. Kok sluit niet uit dat j
zich een gevoel in de Wereld
raad gaat verbreiden om 'Ro-
me' maar eens op een laag
pitje te zetten in de oecumeni
sche activiteiten. De wereld is
van aanschijn aan het veran
deren. Dat stelt de Wereld-
raad voor hele nieuwe uitda
gingen en noopt tot een I
nieuwe strategie. Daarop
moet de aandacht zich maar
concentreren, taxeert mr,
Kok.
Door Max de Bok
ALS dit of als dat dan
zou
Het is een wat lange, maar
duidelijke, naam voor het
gezelschapspel dat sinds
woensdagavond in kringen
van politici, politicologen
en onderzoekers met
hartstocht wordt gespeeld.
Als het nu eens niet om
Raadsverkiezingen maar om
Kamerverkiezingen was ge
gaan. Als het percentage
thuisblijvers niet veertig
maar slechts twintig zou zijn
geweest.
Tja, als
Maar de feiten zijn onmis
kenbaar. Wat rest is de vraag
naar 'het waarom. Waarom
bleven zovele kiezers thuis en
waarom trof dat vooral de
PvdA?
Die vragen zijn nog niet te be
antwoorden en het is zelfs on
waarschijnlijk dat ooit een
afdoende verklaring zal wor
den gevonden.
De feiten dan maar.
Uit de schaduwverkiezin
gen die het bureau Inter/
View in opdracht van het
ANP hield, blijkt zonneklaar
dat de PvdA het meest onder
de niet-stemmers heeft gele
den. Niet minder dan 35 pro
cent van degenen die bij de
Kamerverkiezingen van vorig
jaar op de PvdA stemden,
vond het nu niet de moeite
waard om naar de stembus te
gaan. Ook andere partijen on
dervonden de negatieve in
vloed van de Partij van de
Thuisblijvers. Het CDA bij
voorbeeld zag 29 procent van
Winnaar Van Mierlo
'zijn' kiezers thuisblijven.
Dat duidt op een wijd ver
breide politieke desinteresse,
waarvan men slechts kan ho
pen dat die incidenteel is en
alleen betrokken op de lokale
democratie. Een deel van-een
verklaring voor het feit dat
juist de sociaal-democraten
de klap van de kiezers hebben
gekregen, kan liggen in het
feit dat zij traditioneel sterk
vertegenwoordigd zijn in het
lokale bestuur. Wie zich het
meest heeft geprofileerd is het
meest kwetsbaar. Als dat zo is
dan is er ook hoop dat de
aloude, maar nimmer weten
schappelijk bewezen, wijsheid
dat een hoge opkomst goed,
een lage altijd slecht is voor
de PvdA, niet per definitie
juist hoeft te zijn.
Een afgeronde verklaring
voor het verlies van de PvdA
kan evenmin worden afgele
zen uit de winst-en verliesre
kening van de partijen. De
PvdA verloor aan alle partij
en. Het meest aan D66, waar
niet minder dan 37 procent
van het verlies heen ging. An
ders gezegd: zo'n 210.000 kie
zers die bij de Kamerverkie
zingen nog PvdA stemden,
gaven nu hun stem aan D66.
Daartegenover stonden
slechts 40.000 kiezers die de
omgekeerde weg gingen: van
D66 naar PvdA. Aan het CDA
verloor de PvdA 25 procent,
140.000 kiezers, terwijl 70.000
kiezers zich van het CDA
naar de PvdA bewogen. Aan
de WD verloor de PvdA ne
gen procent, wat staat voor
50.000 kiezers. 10.000 WD-
kiezers waagden de overstap
naar de PvdA.
Om een stukje van de ver
klaring voor het verlies van
de PvdA te vinden, is waar
schijnlijk de winst-en verlies
rekening ten opzichte van
Groen Links het meest inte
ressant. Aan deze nieuwe par
tijcombinatie verspeelde de
PvdA 26 procent of 150.000
kiezers die bij de Kamerver
kiezingen nog sociaal-demo
cratisch kozen. Het resultaat
van Groen Links bij die ver
kiezingen viel tegen. De
Groenlinksers zelf hadden
meer verwacht ook op grond
van de opiniepeilingen. Het
tegenvaller kon worden ver
klaard uit de werking van de
machtsvraag.
Als het gaat om het ver
werven van regeermacht in
'Den Haag', willen kiezers
wier eerste voorkeur uitgaat
naar klein-links hun stem
toch wel op de grote sociaal
democratische broer uitbren
gen. Want dan is de kans het
grootst dat 'links' - de PvdA -
gaat deelnemen aan de macht.
Die machtsvraag speelt bij lo
kale verkiezingen niet en dat
is waarschijnlijk de verkla
ring voor de trouw van
Groenlinkse kiezers aan hun
eerste voorkeur.
Bij de schaduwverkiezin
gen is aan een representatieve
steekproef onder de thuisblij
vers gevraagd of men naar de
stembus zou zijn gegaan als er
nu Kamerverkiezingen zou
den zijn geweest en welke
partij men dan zou hebben
gekozen. Uit het resultaat van
dat deel van het onderzoek
blijkt dat de opkomst dan
rond twintig procent hoger
zou zijn geweest. Dat zou voor
de PvdA een slok op een bor
rel schelen. Maar niet een zo
grote slok dat daarmee het
verdriet zou kunnen worden
weggedronken.
De PvdA zou dan niet elf
maar 'slechts' zeven Kamer
zetels verliezen, nog steeds
een dramatische achteruit
gang. Groen Links zou één ze
tel minder winnen: drie in
plaats van de nu (fictieve)
vier. Het CDA zou bij die
tachtig procent opkomst niet
drie maar vijf zetels verlie
zen. D66 zou haar aanhang
nog verder vergroot zien:
geen zeven maar acht zetels
winst.
Een verklaring voor het
verlies van de PvdA zou ook
gevonden kunnen worden in
de geringe aantrekkings
kracht van de sociaal-dèmo-
craten op jongere kiezers. Van
de vier grote partijen (CDA,
PvdA, VVD en D66) scoort de
PvdA het slechts onder de
kiezers van 18 tot 24 jaar.
Slechts zestien procent in die
leeftijdsgroep stemt op de
Verliezer Kok
- foto's de stem/johan van gurp
PvdA. Dat is geen nieuw ver
schijnsel. Al sinds de verkie
zingen van 1977 kampt de
PvdA met dit probleem. Bij
het CDA is 28,8 procent van de
kiezers tussen 18 en 24 jaar,
bij de WD 20,6 procent en bij
D66 17,9 procent. Overigens is
in de hogere leeftijdsgroepen
de aanhang van de PvdA het
meest evenwichtig gespreid.
Ze schommelt tussen de 22 en
29 procent. Dat is bij het CDA
geheel anders. Die partij is
het meest vergrijsd. Ze vindt
41,9 procent van haar aan
hang onder de vijftig- tot 64-
jarigen en zelfs 44,6 procent
onder de 65-plussers.
Bij de raadsverkiezingen
van 1986 realiseerde de PvdA
in het zuiden en in mindere
mate in het oosten van het
land de doorbraak. De aloude
macht van de KVP, waarbij
voor de sociaal-democraten
geen plaats was, werd gebro
ken. Bij de Kamerverkiezin
gen in datzelfde jaar
de PvdA er goeddeels in
succes vast te houden. De|
doorbraak is nu voor
groot gedeelte te niet
al zal het nooit meer worden
zoals vroeger. Maar in i
tricht, Nijmegen, Arnhem
Breda en Den Bosch is nu k
CDA weer de grootste pari
Nog ernstiger is dat de PvdAl
in traditionele bolwerken alsl
Rotterdam en Amsterdam ge-1
nadeloos werd afgestraft.
Tegenover de door de Pv<W|
altijd welbewust nagestreefd:
doorbraak staat, vooral sind'
Lubbers de politiek leider ii
de omgekeerde doorbraak va»
niet-godsdienstige kiezer'
naar het CDA. Die kwam t'
stand toen bij de Kamerver
kiezingen van 1986 het CDA!
de steun kreeg van elf proce»!
niet-confessionele kiezers
Dat percentage liep op
bijna veertien procent bij *1
Kamerverkiezingen van sep l
tember vorig jaar. De uitstel
van de raadsverkiezingen la»]
zien dat er aan de omg
doorbraak voorlopig
einde lijkt te zijn gekomen. Wl
niet-confessionele kiezehl
vertegenwoordigt 8,4 proce»1!
van de CDA-aanhang.
Al dit cijferwerk, hoe feite
lijk ook, verklaart weinig"
niets over de werkelijke oor-J
zaken van de zwarte woens'l
dag voor de PvdA. Maar Wl
kan helpen bij het vinden var I
die oorzaken, waaraan de SJT
ciaal-democraten als de blib|
sem moeten gaan werken. -
zouden er daarbij goed tesl
doen zich niet te laten leide"
door beschouwingen die ifj
ginnen met: als dit of dat da»|
zou
UTRECHT (ANP) - De tot
nu toe geraadpleegde le
den van de Vervoersbond
FNV bij de Nederlandse
Spoorwegen wijzen het
bod van NS voor een
nieuwe cao van de hand.
De geboden loonsverho
ging van 2,5 procent dekt
alleen de stijgende kosten
van het levensonderhoud.
De onderhandelaars van
de bond moeten daarom
onder dreiging van acties
onverkort vasthouden
aan de looneis van 3 pro
cent en 1 procent voor
verhoging van de einde
jaarsuitkering.
Dit heeft de Vervoersbond
FNV meegedeeld na vijf
ledenvergaderingen.
Vano
DEN
beslt
defir
snell
bepe
kilor
Eerst
geld
contr
1
DEN BOSCH (ANP) - De
staking in de ijsfabriek van
Campina-Melkunie in
Roermond is beëindigd.
Maandag gaat het personeel
weer aan het werk. Ook wordt
de blokkade van in de fabriek
werkzame uitzendkrachten op
geheven. Dat is de uitkomst
van het kort geding dat diende
voor rechter mr J. Hermans in
Den Bosch.
Rechter Hermans kwam tot
het voorlopige oordeel dat de
staking en de blokkade van
uitzendkrachten kunnen wor
den opgeheven. De onenigheid
over de toeslag die Campina
niet wil uitbetalen moet binnen
drie weken aan een geschillen
commissie worden voorgelegd.
Intussen moet Campina wel
betalen. Het geld gaat naar een
geblokkeerde rekening tot de
commissie een bindend advies
heeft gegeven.
Di
hou
het
ovet
AM£
colle
sterc
advi
goec
laeu
men
de
Vrie
tie te
Mevi
Lent
disci
zij zc
wore
heefi
rectc
per 1
colle
wetT
DEN HAAG (ANP) - Het kabinet ziet i
een ander beleid wat betreft juridische
in gevallen van aids-risico. Het gaat d
beidsongeschiktheidsverzekeringen van
den.
De ministerraad heeft ingestemd met
Hirsch Ballin (Justitie) waarin deze wi
de verzekeraars aangekondigde studie i
criteria voor HIV-testen oplevert.
Hirsch Ballin, minister Kok (Financië
mons (Volksgezondheid) sturen de noti
teit, erfelijkheidsonderzoek en verzeker
Tweede Kamer.
De donderdag begonnen cao-onderhan<
werknemers in de ziekenhuizen hebben
digs. Het heeft te maken met de status
van de vakbonden, de Nationale Zieki
werkgeversorganisaties bij 'normale' c<
bouw onderhandelen over hun eigen
NZR bij de ziekenhuis-cao over het geld
van verplegenden en verzorgenden - de
tor - worden namelijk betaald door de
van Sociale Zaken. Het is ook die minis
hoeveel extra geld er over is voor bijvoor'
Dit jaar heeft minister De Vries die extr
op 2,25 procent. Daarbij komt dan nog
procent als gevolg van het dalen van d<
mee de totale vooraf vastgestelde extra
cent komt.
Dat aanbod steekt tamelijk schril af tegei
den stellen. De ambtenarenbonden Abv
procent meer, de Nederlandse Maatscht
eist zelfs acht procent extra. De NMV wc
de vereniging Verpleegkundigen en Vi
(VVIO), die zelf niet aan het cao-ove
slechts langs de zijkant mag aanmoedi
ruimte moet twee procent worden get
verlichten van de werkdruk, vinden ze a
worden gebruikt voor het verhogen van
ue werkgevers zijn het eigenlijk met de
vinden de salarissen te laag en de werk
van mening dat er flink wat meer geld n
voor de arbeidsomstandigheden in de
dan komt het bekende verhaal: de zieki
uit eigen zak betalen, ze hebben geen gi
Dus is het een logisch vervolg dat de v
aar het kabinet om daar meer geld te be
e daar niet afgaan. Een truc zoals die v
Pennoenen - via verlaging van de pr
eno-ionen bewerkstelligen - lijkt er nu
ai het kabinet daadwerkelijk zélf met
u echt vrijgevig kan ook dit kabin
'dior? J l. zeer cle vraa9 is of de NZR su
mot h. n. de werkgevers aangekond
vior kabinet inzetten op een stijginc
p_ Procent, toch aanzienlijk minder dan
hannr 1 het 9een a( te gewaagde vc
twi?fo?,lngen 00k dit iaar bijzonder mo
stakfngen9 ZU"en worden- met mogelijke
no?!*®em,voor de militante verpleegkunc
dpo?tdeel een procent of twintig - ben-
wao^nemen- De h°9e srbeidsmoraal
erht 2ich natuurlijk niets is aan te
stnJd voor een betere cao op voort
