ESTEM
ROEP OM BETERE
NAZORG VOOR
VOORMALIGE
KANKERPATIËNTEN
'Vrouwen moeten kunnen praten'
THERAPIE
VAN DR. BOS
JAARLIJKS
1420
GEVALLEN
ERDAGI
IL 19881
m. k m wam wam at
ZATERDAG IQ
16 APRIL 198810
e denkt dat je jezelf aanstelt en dat
je de enige bent die zo reageert op een baarmoeder
operatie. Je voelt je rot. Je wilt dat veranderen. Na de
operatie liepen de mensen voor mij weg, alsof ik een
besmettelijke ziekte had. De psychische problemen
van kankerpatiënten worden niet erkend. Niet door de
artsen en ook niet door de omgeving van de patiënten.
Je bent toch beter! Dan moet je juist blij zijn." Jannie
(35) uit Bergen op Zoom vertelt haar verhaal, omdat
ze vindt dat er vanuit de medisch hoek wat gedaan
moet woorden aan de psychische opvang van kanker
patiënten, vooral van vrouwen met gyneacologisch
kanker.
Huilbuien
Dood
Geen kinderen meer
Uit de weg
kwam een vijfde
Het kunstmatig
Vacht leidde wel-
xotere consump-
IFransen buiten-
sigen produkten.
jaren", zoals de
Roy Ladurie ze
litterrand en de
fiade en schande
ad was, maar af
ten in de wereld-
cialisme-è-la-fra-
fiasco. De werk-
nen en minister
elors, de huidige
ter zat met in de
net een gat van
Een record. Het
Frankrijk niet on-
>rden. Devaluaties
en 'soberheid'
s. De inflatie kon
nieuwe nationali-
>een sprake meer.
ken kunnen het
Sd", liet Mitterrand
ibius zeggen,
zen moderniseren,
'ruk naar rechts'
nunistische minis-
regering. De mis-
met de socialisten
i kostten. Francois
oit een geheim van
n de communisten
Als het de bedoe
ken dan is dat zeker
venst nu - en werkt
brede, centrum-
luwwerken in Parijs
;t als zijn voorgan-
rfelijkheid en imago
de socialistische pre-
Iragen als een mo-
,en hun staatshoofd
zien. Maar de smet
ke schandalen bleef
ird. Zijn rol in de
de Franse geheime
Greenpeace-schip
- waarbij een Neder-
1 het leven kwam - is
Jielderd.
,n de bemoeienissen
xet de illegale wapen-
Volgens Mitterrand
ander zijn medeweten
owel 'Greenpeace' als
e' vielen onder defen-
Mitterrand net als de
|ek voor zichzelf reser-
j zelf lagen van beide
niet echt wakker,
e hij in 1981 aan een
xtremisten verleende
i staan toen Action Di-
spoor door Frankrijk
geleden nog een uit-
jnder van kernwapens
le frappe' juist onder
breid en gemoderni-
leuze uit 1981 „de ka
aien tot ploegijzers" en
enstplicht te verkorten
zijn allang vergeten.
het belang van de
lustrie voor de nationale
En met een kortere
:eert hij alleen meer
dus deze idealen. De
adept van Charles de
:t vergelijkbare' Franse
il kan volgens hem niet
jen gesteld bij ontwape-
tussen oost en west.
Dfdthema's uit Mitter-
verkiezingscampagne is
residentiële stokpaardje,
i moeten zijn landgeno-
zetten om op 31 decem-
te zijn voor de interne
t. Het enthousiame van
>rdt weliswaar niet door
leeld, maar een meerder-
heil in het verenigd
ar hij reclame maakt. Het
an de kleine Mitterrand
elmut Kohl in Verdun,
r de Frans-Duitse toena-
>r de Fransen een van de
omenten van het septen-
ardt het 'Eureka'-initiatief
logische ontwikkeling in
stimuleren) op het actief
it geschreven,
jk daarom aan de hand
anton de 21 eeuw binnen-
:ker is de president-kandi-
lerverkiezing dat het ver-
mma deze keer de kerk in
it. Hoogst zelden valt Mi<-
t zijn rol van de man die
ril verenigen. Zo hoopt hij
xlenis in te gaan.
Wij hebben een diep inzicht
de materie. Als geen ander
oeven wij dan ook de trieste
latenheid in het verhaal van
vroegere zwarte presidents-
ndidaat in de Verenigde Sta-
Dick Gregory. Deze astro-
ut, die tijdens zijn explors-
s een kwijlend groen ge*
ocht ontmoette dat iets weg
id van een monsterlijke vlieg j
et sprak aldus: Ik wil niet dat
met mijn dochter trouwt.
W E E K t
J
Door Monique Bakker
Vorig jaar werd bij Jannie kanker aan de
baarmoeder geconstateerd. In februari
werd zij voor de eerste keer geopereerd
en daarna nog een keer in april, waarbij
haar baarmoeder werd weggehaald.
„Ik wilde precies weten wat er met mij
ging gebeuren. Ik heb om duidelijke uit
leg gevraagd. De gyneacoloog zei mij
recht in mijn gezicht dat hij geen tijd had
om mij het allemaal te gaan uitleggen.
Zelfs mijn huisarts belde die man om te
vragen of hij aan mij uitleg wilde geven.
Ook daarop ging de gyneacoloog niet
in."
Nadat de arts het kwaadaardig weefsel
bij Jannie geconstateerd had,zei hij tegen
haar dat ze toch wel veel wisselende
sexuele contacten moet hebben gehad,
ook gezien het feit dat ze gescheiden
was.
„Het was alsof ik een klap in mijn ge
zicht kreeg. Ik ben inderdaad geschei
den, maar ik heb helemaal geen wisse
lende sexuele contacten. En de arts in
Leiden waar ik nu onder behandeling
ben, heeft mij verzekerd dat wisselende
contacten niet de oorzaak zijn van gy
neacologisch kerker. Dit vooroordeel
moet maar eens uit de wereld worden ge
holpen."
Vrouwenartsen zouden volgens Jannie
maar eens beter met vrouwen moeten
omgaan. „Je ligt daar al niet in de meest
fijne positie en je voelt je al rot, en dan
word je nog eens behandeld alsof je er
helemaal niet bent."
Dat het ook anders kan, heeft Jannie
gemerkt toen ze bij een psychologe in
Leiden kwam. „Zij heeft mij uitgelegd
wat ze nu precies met mijn lichaam had
den gedaan en wat de gevolgen daarvan
waren. Waarom doen die art.sen dat dan
niet meteen?"
Na de operatie ging Jannie met de
beste voornemens naar huis. „Na een
tijdje begon ik me rot te voelen. En je
blijft toch met angst leven. Je blijft je af
vragen of het nu allemaal wel goed is. Ik
woonde toen samen met mijn vriend en
ik had de steun en liefde van hem nodig.
Ik had echter het gevoel dat hij mij juist
uit de weg ging. Het was alsof ik een be
smettelijke ziekte had. Later heeft hij mij
gezegd dat dit niet zo was, maar ik had
dat gevoel wel. Die relatie is toen ook
stukgelopen. Ook door andere mensen
werd ik gemeden, alleen mijn moeder be
greep mij."
Door de tegenslagen, het stuklopen van
haar relatie en een baan die niet lukte,
raakte Jannie nog verder in de proble-
De medische kant van een operatie hoeft geen probleem meer te zijn. Het psychische effect van de operatie wordt In veel gevallen ernstig onderschat
Genezen, maar toch ziek
In het ziekenhuis Is er voor en na de operatie de nodige zorg. De problemen ko
men voor de vrouwen wanneer ze weer thuis en met niemand over hun gevoelens
kunnen praten. - foto archief de stem
E
ten op de drie vrou
wen raakt geestelijk zeer ernstig in
de problemen, nadat ze aan kanker
aan de baarmoeder of eierstokken
is geopereerd. De psychische pro
blemen komen meestal pas zes tot
negen maanden nadat de vrouw uit
het ziekenhuis is ontslagen".
Door Monique Bakker
Dr. Gerianne Bos-Branolte, klinisch psy
chologe en psycho-therapeute in het
Academisch Ziekenhuis in Leiden, pro
moveerde op 3 december 1987 op de
psychische gevolgen bij vrouwen van gy
neacologisch kanker en de resultaten van
psycho-therapie bij die vrouwen. Zij
helpt vrouwen die na een operatie aan de
baarmoeder of eierstokken psychisch in
de problemen zijn geraakt. Met deze
vorm van hulpverlening verricht zij voor
Nederlandse begrippen uniek werk.
Dr. Bos meent dat de problemen na de
operatie voor een deel veroorzaakt wor
den door onbegrip in de naaste omge
ving van de patiënte. „Zo'n vrouw krijgt
vaak te horen: Je moet blij zijn dat je ge
nezen bent. De vrouw wil praten om
haar verdriet te verwerken, maar haar
omgeving wil niet met haar praten. Het
verdriet wordt dus een stil verdriet. Voor
hulp kunnen ze nergens naar toe. Hun
huisarts kan ze niet helpen. Die stuurt de
vrouwen vaak door naar het RIAGG,
waar ze er ook geen raad mee weten. Die
hebben geen ervaring met kankerpatiën
ten en vinden het eng. Net als de mensen
m de omgeving van de vrouwen".
„De problemen van de vrouwen zijn
veelzijdig. De angst, nadat de vrouw ge
nezen is verklaard, is erg groot. Angst
dat de kanker terugkomt. Ook zijn ze de
pressief, omdat ze zich gaan realiseren
dat ze toch belangrijke vrouwelijke orga
nen missen. Hierdoor daalt het gevoel
van eigenwaarde. Veel partner-relaties
verslechteren of lopen stuk. Niet omdat
het met de sexuele relatie niet meer gaat,
maar omdat de man niet met de vrouw
wil of kan praten," aldus dr. Bos.
De psycho-therapie die dr. Bos geeft,
bestaat uit praten in groepen of uit indi
viduele gesprekken. „Ik vraag ook altijd
de man erbij. Niet zozeer om samen met
man en vrouw te praten, want dan zou
den beide partijen zich toch wat te ge
remd voelen. Ik praat graag met de man
apart om zijn kant van het probleem te
horen. De partner is een vergeten groep.
Die hebben het vaak ook verschrikkelijk
zwaar."
„Eerlijke informatie van de gyneaco
loog, ook al is die informatie negatief, is
beter dan gegevens achter houden of de
situatie verkeerd voorspiegelen. Dit
„Ik woonde toen samen en Ik had de steun en liefde nodig. Ik had echter het ge
voel dat mijn vriend mij Juist uit de wegging". - foto archief de stem
werkt ten nadele van het psychisch ver
werken van de kanker. De vrouwen gaan
dan een grote wrok en agressie tegen de'
arts koesteren, wat het proces absoluut
niet bevordert".
Vrouwen zouden bij de gyneacoloog veel
beter voor zichzelf moeten opkomen
vindt dr. Bos. Maar tegelijk vertelt zij
hoe moeilijk dat voor de vrouwen is.
„Veel vrouwen durven dat niet. Ze zitten
vaak in een levensbedreigende situatie.
Er is een dubbele ongelijkheid. De arts
tegenover de patiënt en de arts die over
het algemeen een man is, tegenover de
vrouw. Sommige artsen zeggen dat de
vrouw het toch niet snapt. Dat kan na
tuurlijk helemaal niet."
„Ook wordt de uitleg door vrouwen
vaak vergeten. Zij zitten in een crisissi
tuatie. De gyneacoloog kan het dan wel
uitgelegd hebben maar de vrouw heeft
dan van het hele verhaal niets gehoord."
Een behandeling duurt gemiddeld zes
tot negen maanden. Daarna houdt dr.
Bos regelmatig 'doorsmeerbeurten'.
„Een auto breng je ook regelmatig naar
de garage waarom zou je dat bij mensen
ook niet doen?" Dr. Bos herhaalt dan
iedere keer weer dat de kwaliteit van je
leven belangrijk is. „De kwantiteit is dat
je medisch gezien genezen bent maar de
kwaliteit, de geestlijke gesteldheid, hoe je
je voelt, daar gaat het om".
Met geld van het Koninklijk Wilhel-
mina Fonds (KWF) doet dr. Bos al vier
jaar lang onderzoek. Dit project wordt in
juli van dit jaar afgesloten. Voor dit on
derzoek worden alleen patiënten uit het
Academisch Ziekenhuis gebruikt. Bij
grote uitzondering behandelt dr. Bos
vrouwen die van buiten het ziekenhuis
komen.
De enige hulporganisatie die er op dit
moment voor de vrouwen is, is een pa
tiënten-organisatie. De hulporganisatie
NVGK (Netwerk Vrouwen met Gynea
cologisch Kanker) bij vrouwen beter be
kent als de stichting Olijf, is te bereiken
op Postbus 1478, 1000 B.L. Amsterdam.
men. Bij wie ze ook aanklopte, de meeste
mensen reageerden toch zo van 'je moet
toch opgelucht zijn datje beter bent'. „Je
bent ook opgelucht. Maar tegelijk leef je
in angst of het allemaal wel goed is."
Omdat er bijna niemand luisterde,
sloot Jannie zich steeds meer af. „Ik
wilde daar wel iets tegen doen, maar ik
kon er gewoon niets tegen doen. Ik zei
tegen mezelf dat ik me niet zo moest
aanstellen en dat er nog veel meer men
sen waren die er nog veel slechter aan
toe waren dan ik. Maar ik kon er gewoon
niets tegen doen. Ik had verschrikkelijke
huilbuien en had nergens meer zin in. Ik
ging aan mijzelf twijfelen. Ik dacht dat ik
gek werd. En wilde ook niet meer leven.
Mijn huisdokter die altijd voor me klaar
stond maar me ook niet echt kon helpen,
heeft me toen doorverwezen naar het
RIAGG (Regionaal Instituut Ambu
lante Geneeskundige Gezondheidszorg,
red.). Daar vonden ze mijn problemen
toch niet ernstig genoeg om me verder te
helpen. Wel zeiden ze dat, wanneer ik
het echt niet meer zag zitten, ik hun al
tijd kon bellen. Dat was in augustus
1987."
„Toen ik er op een avond echt slecht aan
toe was, heeft een kennis van mij het
RIAGG gebeld. Daar wilden ze me al
leen kalmeringstabletten geven. Ik wilde
die niet hebben omdat ik zeker wist dat
ik ze toch in een keer zou innemen. Toen
ik later alleen thuis was heb ik ze inder
daad allemaal ingenomen. Het waren er
niet genoeg om dood te gaan."
Via het RIAGG kwam Jannie in de
cember 1987 terecht bij dokter Gerianne
Bos in het Academisch Ziekenhuis in
Leiden. Mevrouw Bos is psychologe en
behandelt vrouwen die psychische pro
blemen hebben overgehouden aan bij
voorbeeld een baarmoederoperatie.
Voor Jannie was het een verademing
om bij dokter Bos in Leiden terecht te
komen. „Zij was de eerste die nu eens zei
dat ik niet de enige in Nederland was
met dit probleem. En dat ook heel veel
relaties hierdoor stuklopen. Als ik niet
bij haar was gekomen was ik ongetwij
feld in een psychiatrische inrichting te
recht gekomen."
„Veel vrouwen hebben na een baarmoe
deroperatie moeite met hun lichaam,
problemen met hun vrouw zijn, dat ze
geen kinderen meer kunnen krijgen en
dat ze niet meer ongesteld worden. Ik
had hiervan geen last. Ik had voor mij
zelf toch al besloten dat ik geen kinderen
meer wilde omdat ik al een zoon had.
Met het vrouw zijn had ik ook na de
operatie geen problemen. Mijn probleem
was dat ik door mijn omgeving behan
deld werd alsof ik een besmettelijke
ziekte had. En ik was bang. Bang dat de
kanker weer terug zou komen."
„Ik denk dat wanneer de gyneacoloog
in hel ziekenhuis mij voor de operatie
goed had voorgelicht en op de hoogte
had gebracht wat er zou kunnen gaan ge
beuren, dat ik lang niet zo diep in de
problemen was geraakt."
Jannie heeft er geen moeite mee om haar
ziekte, waarvan ze nu gelukkig genezen
is, bij de naam te noemen. „Veel mensen
hebben nog steeds moeite om het woord
kanker uit te spreken. Men doet. allemaal
wel alsof het zo geaccepteerd is in de
maatschappij, maar dat is helemaal nog
niet zo. Men loopt er nog steeds voor
weg."
Vijf jaar geleden overleed de vader
van Jannie aan kanker. „Toen werd het
al niet bij de naam genoemd. Nu zijn we
inmiddels een paar jaar verder en men
sen durven nog steeds het woord niet uit
te spreken. Ik heb het met mijn vader
meegemaakt en nu ook zelf weer. Wan
neer een persoon in het gezin kanker
heeft dan is het hele gezin ziek. De goede
opvang is er bijvoorbeeld wel bij de kin
deren met jeugdkanker en hun ouders.
Dat is een hele goede zaak."
„Ik heb mijn mijn ziek zijn leren le
ven. Ik heb met kanker leren leven. Het
wordt tijd dat de mensen om de patiën
ten heen ook met kanker leren leven!"
N.B.: Om de privacy van de vrouw te waarborgen is
haar voornaam veranderd en baar achternaam wegge
laten.
Volgens de cijfers van het Centraal Bu
reau voor de Statistiek wordt er per jaar
bij ongeveer 1420 vrouwen gyneacolo
gisch kanker geconstateerd.
Dit getal is een gemiddelde van de pe
riode '80-'85. Onder gyneacologisch kan
ker verstaat men kanker aan de eierstok;
ken, de baarmoeder en het baarmoeder-
lichaam. Wat betreft kanker aan de
baarmoeder is het aantal patiënten afge
nomen. Bij de ander twee is het percen
tage gelijk gebleven.
Volgens het Integraal Kanker Cen
trum, dat zich bezig houdt met het verza
melen van gegevens over de ziekte kan
ker, zijn er in Nederland te weinig op-
vang-instanties voor vrouwen met gy
neacologisch kanker. Veelal moeten pa
tiënten voor opvang naar hun specialist.,
Sinds kort is er wel een patiënten-groe
pering met de naam Stichting Olijf in
Amsterdam.
Dit is een netwerk van vrouwen met
gynacologisch kanker die andere vrou
wen helpen. Op dit moment is men bezig
met het opzetten van regionale netwer
ken en het opleiden van vrouwen voor
telefoondiensten.