UITBLAZEN
CDA vreesde te grote schade voor Brokx na Kamerdebat
Moskou voor nieuw dilemma in Hoorn van Afrika
Arbeid behoort vooral prettig te zijn
VOOR V
Embryo's uil
Techniek
Niet gerust
Vrienge
en vrijke
KABINET SCHUIFT PROCEDURES AAN DE KANT EN BENOEMT BROKX IN TILBURG
ETIOPIË-POLITIEK VAN KREMlIN STROOKT NIET MET BELEID GORBATSJOV
DE STEM BINNE'
DE STEM C<
tl
DE STEM ACHTERGROND ZATERDAG 16 APRIL 1988
T5
DE STEM
ARBOWET: WERK VEILIG, GEZOND EN VOOR WELZIJN WERKNEMER
DEN HAAG (ANP) - A
gaat krijgen zowel wejj
nen recht op onbetae
verzorging en opvoedi
vier jaar.
i qoeric dleLnstbaar of heer:
yoeds, ook niet als dat in
WIMKOCK
DOOR de vele aan
dacht die de perre-
weps en het zand af
gaan opeisten, zijn er wat
oudere vragen van lezers
blijven liggen. Zo was er
de vraag van Jan Bas-
tiaansen uit Rijsbergen die
weten wilde wat vrienge en
vrijke betekende. Verschillende
lezers stuurden prompt het ant
woord. Mevrouw Th. van Lonk
huizen uit Breda is het uitvoe
rigst: Vringen en vrijken „zijn
verbasteringen van wringen en
wrikken. Men bedoelt ermee te
zeggen dat iemand, na heel veel
moeite er toch in geslaagd is
zijn doel te bereiken." Als
voorbeeldzin geeft mevr. Lonk
huizen: Nao veul vrienge en
vrijke 'eet ie 't toch veur meka-
or."
De uitdrukking wordt ook
gebruikt met betrekking tot
iemand die een ander, eventu
eel met slinkse middelen, zijn
wil oplegt. Van zo iemand zegt
men „da's 'nen echte vrienger en
vrijker. Opmerkelijk is natuur
lijk dat in het ene woord de 'e'
is gehandhaafd en in het andere
is veranderd in een 'ij'. Die 'ij'
bracht Peter Dictus uit Zundert
op de gedachte dat vrijken van
ver-ijken kwam, in de betekenis
van: de geijkte plaats verlaten.
In dat geval zou het een beris
ping kunnen zijn, dacht hij.
„Zit niet te vrienge en te vrij
ke!" Mij lijkt dit wat ver ge
zocht.
Uit Dongen meldt H. Oerle-
mans dat hij vroeger vrijken
heeft horen gebruiken in de be
tekenis van (iemand) het bloed
onder de nagels vandaan halen.
„Zit niet te vrijken", zeiden ze
tegen iemand 'die een ander zat
op te pinnen'. Deze verklaring
sluit wel enigszins aan bij wat
mevrouw Van Lonkhuizen
schrijft. Tussen haakjes: dat op-
pinnen, is dat soms een schoen
makersuitdrukking? De Van
Dale kent wel het zolen pinnen
en verder het woord 'oppen
nen', met een 'e' dus.
Dan had A. van Tetering uit
Made gevraagd waar de uit
drukking 'De laatste man de
zak opgeven' vandaan kwam.
Op die vraag ontving ik over
tuigende antwoorden van H.
van Dorst uit Breda en Jac.
Blommaert uit Oosterhout. De
verklaring bleek eigenlijk nogal
voor de hand te liggen. Bij het
versjouwen van zware zakken
(graan, kolen etc.) heb je hulp
nodig om de zak op je rug ge
tild te krijgen. De man die deze
hulp bood was de man die de
ander de zak opgaf. Wie de
laatste man de zak opgaf was
dus vanzelf de allerlaatste man
die het toneel verliet. De uit
drukking 'de laatste man de zak
opgeven' slaat meestal, zeker
met uitsluitend, op degene die
als laatste een feestje verlaat.
Het Bredaos Leesplangeske
dat in het kader van de perre-
weps al aan de orde was, bevat
ook de uitdrukking Geneuk in
de glaoze. Jan Schoenmakers uit
Dorst vraagt waar die uitdruk
king vandaan komt. Ook C.M.
de Wijs uit Raamsdonksveer
heeft een vraag met betrekking
tot het woord neuken. Hij geeft
als voorbeeld de zin: „Hij zal
het wel gedaan hebben, want 3
hij gaat 'm neuken. Bij ons zou-
iiiiuiiiiiiiiiiiniiuuiiiTiiiïniniiiiniiiiiiiiiiiiuiiiüiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiirB
den ze gezegd hebben: „...want
hij neukt er tussenuit. Ik heb het
opgezocht in de Van Dale. j§
Het woordenboek geeft als 3
eerste betekenis: stompen, sto-
ten. Voorbeeld: iemand in het
water neuken. In het Zuidne- 3
derlands betekent neuken ook
nog: foppen, bedriegen, vemeu- 3
ken. Plat wordt het pas (vol-
fens Van Dale) als onovergan-
elijk werkwoord voor zeuren, 3
zaniken. Voorbeeld: lig niet te 3
neuken. En dan is er ook nog de
betekenis: hinderen. Voor- 3
beeld: dat neukt niet, dat don- 3
dert niet. Daarmee is, dunkt
mij, het Bredase geneuk in de
glaoze voldoende verklaard. 3
Niet in de Van Dale staat 3
de dialectische betekenis van
neuken, de betekenis waar De
Wijs het over heeft, namelijk: 3
er vandoor gaan. Voorbeelden: 1
hij neukt 'm, maar ook: hij gaat 3
aan de neuk, een 'verbrabant-
sing" van 'hij gaat aan de haal'? 3
Het bargoense woord neuken, 3
waarover de columnisten Jan 3
Mulder (Volkskrant) en Piet
Grijs (Vrij Nederland) pas nog 3
een felle pennestrijd hebben ge- 3
voerd, lijkt zo langzamerhand 3
salonföhig te worden, maar niet
dan nadat het de oorspronke-
lijke betekenissen in het (Zuid- 3
nederlands en dialectisch) 3
spraakgebruik heeft overwoe- 3
kerd en vrijwel verdrongen. Te
veel mensen kijken gek op van-
daag de dag wanneer je aan- 3
kondigt: „Ik neuk 'em. Hou- 3
d'oe," En daarom ook wil de
carnavalsstichting in mijn
woonplaats alsmaar niet aan 3
het motto dat ik zo aardig zou E
vinden: Bende benukt?
Jan Schoenmakers vraagt
ook nog een verklaring voor de 3
uitdrukkingen hij komt uit het 3
en da's Pietje Poetje.
uitdrukkingen beteken-
den zoveel als: hij of dat is niet 3
veel soeps. Ik ken de uitdruk- 3
kingen geen van beide, maar
misschien zijn er lezers die er 3
meer over kunnen zeggen? Het 3
adres is bekend: Even Uitbla-
zen, Postbus 3229, 4800 MB
Breda.
Tot slot nog S. van Ginne-
ken uit Wouw. Hij bestrijdt de 3
opmerking van Bertus de Vree 3
dat in woordsamenstellingen
met pèèrde- de 'd' nergens ver- 3
loren gaat. (perreweps-pere- 1
wesp). Hij kent het Zeeuwse
woord pèregrope, waarbij de 'g" 5
wordt uitgesproken als een 'h'.
Betekenis: het geslachtsdeel E
van een merrie. Wel 'n pèèrd 3
dus. (Wordt vervolgd).
(Dit is de zestiende aflevering 3
van een serie waarvan de voor- 3
gaande afleveringen in de krant
stonden op 27 jan.; 4, 5, 10, 12, 3
13 en 26 febr.; op 2, 10, 15, 22, 3
25en30mrtenop8enl3apr.
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans- hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176 Telefax 076-236405.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Telefax redactie 076-236309.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65,4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, «01608-21550.
Postadres: Postbus 363,4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13,4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Postadres: Postbus 62,4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Postadres: Postbus 4023,4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9,01150-17920.
Postadres: Postbus 145,4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5,01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen bi] vooruitbetaling te voldoen:
24,90 per maand; 71,85 per kwartaal of 279,15j3er Jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van resp. f 1,- per maand,
1,90 per kwartaal, 7,60 per jaar. Prijzen: inclusief 6% B.T.W.
Voor posttoezending geldt een toeslag. Losse nummers: ma. t/m zat. f 1,25.
Service-afdeling abonnementen: 076-236472, ma t/m vrijd. 8.30-17.00 uur.
Heeft u de krent niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Centrale reclame-afdeling 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur en
zondag van 18.30 tot 21.30 uur076-236394/236911
Bankrelaties:
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
Door Pieter Eggen
„Het kabinet wilde niet
wachten tot volgende week
met de benoeming van
Brokx. Dan praat de
Tweede Kamer over de re
sultaten van de bouwen-
quête en dat zou een hoop
negatieve publiciteit heb
ben opgeleverd. Vandaar
dat er een wat ongebruike
lijke procedure is ge
volgd".
Een bron dicht bij het kabinet
licht toe waarom het kabinet
mr. G. Ph. Brokx als een dief
in de nacht benoemd heeft tot
de nieuwe burgemeester van
Tilburg. Met de benoeming
komt een einde aan een van
de meest grillige en grimmige
benoemingskwesties van de
laatste jaren.
Toen het kabinet eind de
cember Brokx passeerde voor
de functie van burgemeester
van Eindhoven - om gedonder
met de PvdA te voorkomen -
riep premier Lubbers monter
dat Brokx „ook een heel goede
kandidaat is voor Tilburg".
De politiek vleugellam ge
maakte Brokx afgeschoven
naar Tilburg, daar zagen de
Tilburgse politieke partijen
niet zoveel in. En vooral het
CDA, onder leiding van za
kenman Jan Melis, keerden
zich scherp tegen de 'para-
chuteer-actie' van de in Den
Haag besmet geraakte Brokx.
De grimmigheid aan Til
burgse kant nam toe toen
kringen rond het kabinet in
deze krant meldden dat de
Tilburgse raad niet dwars
moest gaan liggen Dat deed
de raad en vooral het CDA in
de wolstad dus wel.
De vertrouwenscommissie
uit de raad leek uit op een re
gelrechte confrontatie met
Bossche en Haagse kringen
Deze week stuurde de raad
een lijstje met drie kandida
ten aan de Commissaris van
de Koningin, mr. F. Houben
Op dat lijstje ontbrak aan
vankelijk de naam van
Brokx, zo zeggen goedinge-
lichte kringen. Koortsachtig
overleg en zware dreigemen
ten aan het adres van Tilburg
leverden uiteindelijk op dat
Brokx nog wel op de voor
dracht terecht kwam, maar
wel als derde en laatste keus.
Eerste stond mr. Don Burgers
uit Rosmalea
Het geleverde verzet was
het hoogst bereikbare voor
Tilburg. De Tilburgers wisten
wel dat ze Brokx zouden krij
gen, als ze hem eenmaal op de
voordracht zouden zetten De
Commissaris van de Koningin
en het kabinet mogen afwij
ken van de volgorde op de
Brokx tijdens een hoorzitting van de parlementaire
bouw-enquête-commissie. Op de achtergrond commis
sievoorzitter De Vries. - fotoanp
voordracht, zoals een gemeen
teraad die aangeeft
Dat 'Den Haag' Brokx in
Tilburg wilde, was eind ja
nuari de Tilburgse bestuur
ders via deze krant al duide
lijk gemaakt „Als hij op de
voordracht staat wordt hij
het", zei toen een bron dicht
bij het kabinet.
En deze week zei een an
dere informant: „Het argu
ment dat Tilburg Gerrit niet
wil hebben, zal door het kabi
net bruusk terzijde worden
geschoven. Ze mogen in Til
burg best laten weten dat ze
het niet lekker zit, zoals het is
gelopen en dat het even slik
ken is".
En dat is het inderdaad ge
worden. Nadat de Tilburgse
CDA'ers voor de druk bezwe
ken waren en Brokx deze
week op het lijstje zetten, ging
alles razendsnel in zijn werk.
Sneller nog dan gebruikelijk
of ooit vertoond.
Dinsdagochtend ontving
commissaris Houben de Til
burgse wensen, dinsdagmid
dag en- avond overlegde Hou
ben met minister Van Dijk
(Binnenlandse Zaken) en de
in zijn ogen twee belangrijk
ste kandidaten Brokx en Don
Burgers en stelde vervolgens
zijn voordracht op aan Van
Dijk en het kabinet.
Hoe dat lijstje er precies
uitziet, is niet bekend, maar
wel duidelijk is dat Houben
Brokx of nummer één of
nummer twee heeft gezet en
daarmee heeft gepromoveerd.
Donderdagochtend tot slot
ontving Van Dijk achtereen
volgens Brokx en Burgers op
gesprek op zijn ministerie. En
donderdagavond spraken Van
Dijk, Lubbers en Bert de
Vries af dat niets meer een
benoeming van Brokx in de
weg mocht en kon staan.
Afgesproken werd tijdens
het wekelijks topberaad van
CDA-politici op het Catshuis
dat het kabinet de volgende
dag nog Brokx zou moeten
benoemen. Eenstemmig oor
deelden de CD A-ministers dat
verder uitstel ongewenst was.
De Tweede Kamer be
spreekt de komende week de
uitkomsten van de parlemen
taire enquêtecommissie naar
de bouwsubsidies. Die uit
komsten waren niet al te be
moedigend voor ex-staatsse
cretaris Brokx, die in de ogen
van de commissie op nogal
wat punten had gefaald.
De dag dat de enquête ver
scheen probeerde uitgerekend
Bert de Vries (de man die
Brokx eerder uit het kabinet
werkte, vanwege de enquête)
de kritiek op Brokx wat weg
te nemen.
„Brokx is voor in alle func
ties benoembaar", sprak De
Vries parmantig. CDA'ers be
vestigen achteraf dat De
Vries' uitspraak toen vooral
bedoeld was, om Tilburg niet
nog meer ammunitie te geven
in hun verzet tegen Brokx In
werkelijkheid was de harde
taal van de commissie over
Brokx ook het CDA fors te
gengevallen, „maar dat kon
natuurlijk niet naar buiten".
MOSKOU staat voor een
nieuw dilemma in Afrika,
zo meent een Britse specia
list prof. Richard Green-
field uit Oxford.
Dit komt door het succes van
de rebellen in Eritrea, dat in
1962 werd geannexeerd door
Etiopië, en door de strijd van
het TPLF-verzet in de aan
grenzende provincie Tigray.
Blijvende steun voor het
bewind van president Men-
gistu Haile Mariam in Addis
Abeba past op termijn niet bij
de sfeer van liberalisering in
Moskou onder Gorbatsjov.
Bovendien is het EPLF-verzet
in Eritrea ook marxistisch
georïenteerd, aldus Green-
field, die tot de revolutie van
1974 adviseur was van de re
gering in Addis Abeba. EPLF
is het Eritrese Volksbevrij
dingsfront
„Maar wat het Kremlin in
elk geval niet wil is opnieuw
uit een Afrikaans land te
worden geworpen, zoals ge
beurde in Egypte en Somalia.
Daarvoor is dit steunpunt te
belangrijk Vertrek zou ook
de weg vrijmaken voor de
Amerikanen", zo meent Haile
Kiros, de vertegenwoordiger
van TPLF (Tigray Volksbe
vrijdingsfront) in Europa.
Het EPLF is volgens
Greenfield thans weer bij
machte heel Eritrea over te
nemen. Dit was ook in 1978 het
geval, toen het verzet, mede
geholpen doordat Etiopië ook
nog in oorlog was gewikkeld
met Somalia, kon oprukken
tot de Eritrese hoofdstad As
mara en de strategische ha
venplaats Masawa.
Moskou deed toen het tij
keren ten gunste van Addis
Abeba.
Ook in de jongste crisis
rond Eritrea, die midden
maart ontstond door de ne
derlaag van drie Etiopische
divisies bij de plaats Afabet,
heeft de Sovjetunie volgens
westelijke diplomaten in eer
ste instantie opnieuw gerea
geerd met vergroting van de
hulp aan Addis Abeba. Er
werden tien Antonov-trans-
portvliegtuigen beschikbaar'
gesteld voor het vervoer van
wapens. Nieuwe wapenzen
dingen arriveerden via Ma-
sawa zowel als Asab, een an
dere Rode-Zeehaven, aldus
diplomaten.
Als Moskou evenveel hulp
zou geven als toen, zou het
Etiopische leger het verzet
wellicht kunnen terugdrijven.
Maar het Kremlin kan, vooral
onder Michail Gorbatsjov, ook
besluiten Mengistu niet meer
tot het bittere einde te steu
nen, zo menen zij. De kans dat
de Etiopiërs 'terugbetalen' is
niet best en de liberalisering
Eritrese verzetsstrijders tijdens een militaire training.
in de Sovjetunie zelf zal vol
gens hen eerder leiden tot een
tolerantere benadering van de
problemen van Derde-We
reldlanden.
„De Sovjetunie zou bij
Mengistu kunnen aandringen
op onderhandelingen met het
verzet, maar deze zal daar
zeer waarschijnlijk niet mee
instemmen", zo meent Haile
Kiros.
Als mogelijk scenario
waarvoor Moskou kan kiezen
ziet Greenfield een opstand
binnen het gedemoraliseerde
Etiopische leger tegen Men
gistu, die zichzelf als macht
hebber naar voren heeft ge
vochten vanuit de militaire
groep die in 1974 keizer Haile
Selassie ten val bracht
„Als de militairen de macht
zouden overnemen, zou het
kunnen komen tot een ronde
tafelconferentie met al dege
nen die nationalistische ge
voelens hebben", meent
Greenfield.
Addis Ebeba heeft namelijk
niet alleen te kampen met
Eritrea en Tigray, maar ook
met de Somalis in de Ogaden,
de etnische Oromo groep in de
zuidelijke provincies en met
- foto ap
de Afars in het grensggebied
met Djibouti.
In Etiopië worden meer dan
twee miljoen mensen met
honger bedreigd omdat de re
gering het internationale
hulpwerk beperkt, verklaarde
het Amerikaanse ministerie
van buitenlandse zaken deze
week
„Wij betreuren de beslis
singen die door de regering in
Addis Abeba zijn genomen
om miljoenen van haar bur
gers te verwaarlozen of op te
offeren bij het nastreven van
militaire doelen," zei woord
voerder Charles Redman „De
wereld kan niet met de armen
over elkaar langs de kant blij
ven staan en onschuldige
mensen laten doodgaan".
De militaire regering van
Etiopië gelastte op 6 april
hulpwerkers weg te gaan uit
de door oorlog geteisterde
provincies Tigray en Eritrea,
omdat de gevechten er hevi
ger waren geworden. De po
gingen om de inwoners van
eten te voorzien stranden,
volgens het Agency for Inter
national Development van het
ministerie van buitenlandse
zaken in Washington.
Volgens Redman speelt zich
in Etiopië een menselijke ca
tastrofe af en worden als ge
volg van het verbieden van
het internationale hulpwerk
onder leiding van de Ver
enigde Naties meer dan twee
miljoen mensen met de hon
gerdood bedreigd. Hij zei dat
het hulpwerk toch al terrein
aan het verliezen was door
het groeien van het aantal
mensen dat honger lijdt Red
man deed een beroep op de re
gering in Addis Abeba van
haar 'ongevoelige besluit' te
rug te komen en humanitaire
hulpacties ondanks de ge
vechten toe te laten.
„Hulpwerkers zijn bereid
het risico te nemen zodat mil
joenen Etiopiërs kunnen le
ven. Regering en rebellen zijn
verplicht de onaantastbaar
heid van het leven te eerbiedi
gen en toe te staan dat hulp
acties ongestoord kunnen
plaatshebben," aldus Red
man. (RTR)
Door Jan van de Ven
ARBEID behoort prettig te
zijn. Veilig, niet bedrei
gend voor de gezondheid
en goed voor het welzijn
van de werknemer. Werk
gever en werknemer heb
ben van de wetgever de
taak gekregen samen te
werken aan ideale werk
omstandigheden. Een op
dracht, neergelegd in de
Arbo-wet, de arbeidsom
standighedenwet, die de
komende jaren gefaseerd
wordt ingevoerd.
Een deel van de Arbo-wet
functioneert al: bepalingen
betreffende medezeggen
schap, beleid, opleiding en
sinds 1 januari melding en re
gistratie van ongevallen en
beroepsziekten en veilig
heidsdiensten. Aan het begin
van de jaren negentig zal de
gehele wet voor alle geledin
gen van het bedrijfsleven van
kracht zijn, inclusief de wel-
zijnsbepalingen, die het laatst
gelding krijgen.
Tijdens een studiedag in
Amsterdam, mogelijk ge
maakt door Euroforum in
Eindhoven, blijkt dat het
grootste deel van het bedrijfs
leven - met de meeste werk
nemers - (midden- en klein
bedrijf) vreemd aankijkt te
gen de Arbo-wet. Minder on
wennig blijken grote indu
strieën (Philips, Shell, Dow
Chemical), die door hun om
vang al jaren werken met bij
voorbeeld een eigen gezond
heidsdienst, een eigen veilig
heidsdienst De groten hebben
al veel gedacht over en geïn
vesteerd in 'de arbeidsplaats'.
Grote bedrijven, zo zeggen
inleiders op de studiedag,
hebben in een voorbij stadium,
al ingezien dat het welzijn
van de werknemer rendement
oplevert Een goed, helder
promotiebeleid, een gedeelde
verantwoordelijkheid, een ge
zonde werkplek en nog vele
andere factoren bepalen of de
werknemer zich ten volle in
zet, het bedrijfsrendement
vooruit gaat Zij hanteren een
variant op een bekend ge
zegde (gezonde geest in ge
zond lichaam): een gezonde
werknemer maakt een gezond
bedrijf.
Ook een ander verschijnsel
maakt aanpassing van be
drijfsbeleid noodzakelijk. Mr.
N. van Resteren (secretaris
sociaal beleid NCW): „Er ver
schijnt een nieuwe werkne
mer. Gericht op kwaliteit,
goed geschoold, zelfbewust,
met weinig gevoel voor ge
zagsverhoudingen en geïnte
resseerd in zijn rol in het ge
heel van de onderneming."
„Arbeidsomstandigheden-b
eleid moet in deze stroom
meegaan. Zorg voor arbeids
omstandigheden past in het
kwaliteitsdenken (van werk
gever en werknemer). Inven
tarisatie van arbeidsomstan
digheden, selectie van knel
punten, kosten-batenafwe-
ging. Dit alles in goed werk
overleg en met een actieve be
trokkenheid van bijvoorbeeld
de bedrijfsgezondheidsdien
sten. Deze moeten ook een
produkt leveren dat is afge
stemd op de specifieke situa
tie van de onderneming."
Het omgekeerde is niet zon
der meer waar. Een zieke
werknemer hoeft niet tevens
de onderneming te verzieken.
Toch kijkt men in grote be
drijven angstvallig naar het
ziektebeeld van de werkne
mers. Zijn er veel regelmatig
afwezig, dan mankeert er iets
aan de bedrijfsvoering. Komt
een bedrijf onder het lande
lijk percentage ziektegevallen
dan gaat het redelijk. Zakt
het percentage tot ver onder
het gemiddelde dan is er voor
het management reden om
trots te zijn.
Handelt een werkgever
naar de geest van de Arbo-
wet, krijgt een werknemer
naar tevredenheid armslag,
draagt een werknemer een
eigen portie verantwoorde
lijkheid, dan zal het ziekte
beeld naar een ongelooflijk
minimum zakken. Goed voor
de continuïteit van het be
drijf, dat geen ervaren krach
ten hoeft te missen Goed ook
voor het rendement, dat een
graadmeter is voor geldschie
ters.
De zegeningen van een
goed personeelsbeleid worden
op de studiedag uit de doeken
gedaan door R. Ruules (raad
van bestuur Dow Chemical).
Ruules hoopt op navolging
van het midden- en kleinbe
drijf. Niet met straffe wetge
ving, maar aan de hand van
richtlijnen van de overheid.
Zijn midden- en kleinbedrijf
aan de nieuwe situatie ge
wend, dan zouden zij via re
gelgeving moeten worden ge
bonden.
Ruules steekt zijn misnoe
gen over een regelende over
heid niet onder stoelen of
banken. Ambtenaren weten
met de relatie werkgevers
werknemers geen raad. Zij
hebben aan ons (grootindus
triëlen) moeten vragen, wat er
noodzakelijk is. Toen pas zijn
zij regels gaan maken." Ruu
les ziet het liefst de overheid
samen met het (gehele) be
drijfsleven tot afspraken over
de werkvloer komea Niet ge
detailleerd, maar globaal om
dat de voorwaarden per be
drijf of onderdeel daarvan
verschillend kunnen zij a
Ruules krijgt steun van
Van Kesterea De NCW-man
poneert: Alleen kernwetge
ving vormt geen hindelpaal
voor noodzakelijke ontwikke
lingen." Waarom? Vanwege
veranderingen in de bedrij
ven: internationalisering,
technologische vernieuwing,
veranderend consumentenge
drag. Deze ontwikkelingen
leiden tot noodzaak van een
flexibel sociaal beleid.
„Het NCW heeft aan dit
veranderingsproces de afge
lopen maanden een discussie
gewijd. Kern daarvan: sociaal
beleid moet kunnen worden
afgestemd op de positie van
de onderneming. Dat betekent
keuze voor een decentrale
aanpak. Voorwaarde is een
terugtredende overheid."
Moet de stoffering van de
werkplek dan maar aan de
goedgunstigheid van de
werkgever worden overgela
ten? Toch niet, de wetgever
wijst in het kader van de Ar
bo-wet twee verantwoordelij
ken aan: werkgever en werk
nemer. De ondernemingsraad
bepaalt bijvoorbeeld mede
hoe het welzijn op de werk
vloer kan worden verbeterd.
De ondernemingsraad be
schikt over drie rechten, aldus
A Westerlaken (secretaris
CNV). De ondernemingsraad
heeft het instemmingsrecht
bij regeling op het gebied van
veiligheid, gezondheid en
welzijn. De raad kan het ini
tiatief nemen om Arbo-on-
derwerpen op de agenda van
de overlegvergadering te
plaatsea En de raad is be
voegd advies uit te brengen
over onderwerpen betref
fende werkomstandigheden.
Westerlaken heeft tot dus
ver weinig goede ervaringen
met de Arbo-wet De wetge
ving zou te ingewikkeld zijn
voor ondernemingsraden en
de gefaseerde invoering
maakt de verwarring alleen
maar groter. „Er is een duide
lijke noodzaak om te komen
tot vereenvoudiging van wet
telijke regels". En: „Onderne
mingsraden hebben meer tijd
nodig om in te spelen op de
mogelijkheden en onmoge
lijkheden van de wet Zeker
als in die organen andere be
langrijke punten aan de orde
zijn als gevolg van bijvoor
beeld de recessie."
„De tweede fase (vanaf 1
januari van kracht) biedt
werkgevers en werknemers
de mogelijkheid ervaringen in
concreet beleid om te zetten
Ondernemingsraden kunnen
actiever bezig zijn met Arbo-
beleid." Westerlaken geeft ra
den van kleine en middelgrote
bedrijven zelfs het advies te
rade te gaan bij raden van
grootindustrieën, die immers
beter zijn ingeschoten en
meer ervaring hebben.
Waar werkgevers terug
schrikken voor de konse-
kwenties van de Arbo-wet,
een veel gehoorde opmerking
luidt: er zijn wel kosten, maar
geen baten van te verwach
ten, zouden ondernemingsra
den een kosten-baten analyse
kunnen maken. Loopt de be
hoefte aan betere werkom
standigheden helemaal vast
op weigering door de werkge
ver, dan staat altijd nog de
weg naar de Arbeidsinspectie
open.
Van Resteren houdt zijn
gehoor voor: „De risico's op de
werkvloer worden groter (ge
vaarlijke stoffen). Iedereen
heeft er belang bij, dat werk;
omstandigheden verbeteren."
De enkele werknemer hoeft
zich in zijn behoefte aan pret
tiger werken niet door ont
slagdreiging te laten af
schrikken. Hij kan anoniem,
zonder aantasting van de
sfeer tussen hem en de werk
gever, met inschakeling van
de Arbeidsinspectie toch de
vruchten van de Arbo-wet
plukken.
rHENEN (ANP) - Volgens
de voorzitter van de Vereni
ging voor Gezondheids
recht, prof. dr. H. Leenen, is
een verplichte aids-test ir|
strijd met de artikelen 10 er
11 van de Grondwet,
pie verbieden onderzoeker
zonder toestemming van de be
trokkenen. Leenen zegt dat dii
toestemming weliswaar onder
druk gegeven kan worden, bij
voorbeeld als het afsluiten var
een verzekering ervan afhangt
Ook dat is echter in strijc
met de Grondwet: „Het gaa
echter niet alleen om direct fy
siek ingrijpen maar ook om he'
onder psychische druk iemand
aan procedures onderwerpen'
aldus Leenen.
Een bedroevend voorbeel-
van hoe gemakkelijk er mi
vrij fundamentele waarde:
Onl
Dit kan hoogstens een hal.
minimaal 20 uur bij een v
een jaar werken.
De ministers De Koning (S<
ciale Zaken), Korthals Alt
(Justitie) en Van Dijk (Binner
landse Zaken) hebben vrijd;
het lang verwachte voorsi
voor een Wet op het Oudi
schapsverlof bij de Tweede
mer ingediend.
De mogelijkheid tot onl
taalde deeltijd geldt niet alli
voor de 'eigen' ouders van
kind, maar ook voor degen;
die een kind onder de
duurzaam verzorgen en e:
op hetzelfde adres wonea
Bij ieder kind is het recht
verlof er opnieuw, bij
meerling echter maar eenma;
De regeling geldt voor zo1
het particuliere bedrijfsle'
als voor werknemers bij
overheid.
Ouders die onbetaald min;
gaan werken hebben geen a;
spraak op bijstand in geval
gezinsinkomen beneden het
HET ACADEMISCHE zieken
geveer honderd menselijke
ven dus in zijn allerprilste bec
woordig voor de een niets bi'
groot kwaad. En of men het
gelukkig, onze moderne sam
algemeen aanvaarde norm o
En om dit soort feiten te h,
telkens weer voor onrust. N
bevredigend antwoord is g;
raad menselijke embryo's r.
baar is of niet, heet het dan
I niet om of de wet het al of
goed of slecht is.
Nou is er met de voorraa
de hand. De embryo's zijn
ting. Dat kweken is gebeurd
ken met het hepatitus-b viri,
embryo's zelf ook besmet zi
heid ontstaat na de geboort
een mogelijk besmet embi
ting). Tot zolang bewaart Dij
elk niet groter zijn dan eenti
opslagperiode ook niet gro;
sing moeten vallen of ze wel
ALS JE dit verhaal goed tot
paald beeld op. Het beeld
industriële productie van mi
Weliswaar op - naar verhoi
I is vervreemdend, doet koud
ke Voortplanting is techniek
Is dat nou erg? Dat vrage
sen. Niet de mensen bijvoo
I officiële leer van de r.k-Ker
menselijke voortplanting als
I tot die groep te behoren or
raad leverbaar' toch af te
eigenlijk mee bezig is. Komt
I goed, geld terug'.
I u Tecllniek is niet neutraal.
Het denken over wat mens-
zaam is voor de samenlevii
mens en maatschappij, op
met elkaar omgaan. Ze vori
I Je de mens bijvoorbeeld tei
uier naast andere zoogdier
r? menselijkheid dan wanrl
niet met alle overige versch
t^NSEUJKE EMBRYO'S b
™is)iaboratoria: zu||en wj
«menselijk leven gaan
fann t? uik een Uitdrui
tpn 9 cet Zleker|huis moet
En.dat laboratoria hu
[®?,elmat|g moeten verversi
7iBr,9Uv Waarin dit S00rt dir
n? 2ou daarin humanitei
Deze vragen stellen is zi
ke inn m?t,een ze9gen da
aan Maar als het Dijf
uaawie de embryo's toebi
brief zullen wi
vanïi besmette voorra
htr ?®n°m9ekeerde were!
