Concorde tien jaar
'Rio Grande is duidelijke
zaak en verder aapjes
SUPERSONISCHE TOESTEL TE LAWAAIETE DUUR EN TE GULZIG
WAT KU1
VRIJDAG 24 JANUAR11986
TEM
EXTRA
r
JSP"
VRIJDAG 24 JANUARI
Brehme gaat
naar Bayern
München
NAC vraagt
ontslag
voor Smits
en Meyer
P ositief advies
trainerschap
Johan Cruijff
T47
IN DE Perzische Golf liggen ze naast elkaar
tankers te blussen. Op de Westerschelde snij
den ze eikaars trossen door. Strandt er een
schip bij Wassenaar dan wordt het een knok
partij tot in de rechtszaal. Een strijd tussen's
werelds grootste bergers die toevallig vanuit
hetzelfde land opereren. Hollands glorie op z'n
smalst. Met duinen als tribune keek de natie
genietend toe. De concurrentieslag tussen Smit
Tak en Wijsmuller als natte uitgave van Ajax-
Feyenoord! Een slag die steeds heviger wordt.
Er is veel oud zeer en de Rio Grande-affaire
heeft de vrede op het water niet gediend.
Door Paul de Schipper
„SMIT heeft er dagen dapper
liggen proberen, blijmoedig
driemaal daags trekken. Elke
keer als het misging zeiden ze:
Vanavond lukt het. Kijk naar
het materiaal: twee bevoorra
dingsschepen en een gehuurde
sleepboot. Da's niet bepaald op
timaal.
Smit zegt over ons dat we geen
sleepboten hebben. Moet je zien
waar ze zelf mee komen. Nee het
is allemaal niet erg professio
neel".
De druiven zijn zuur in IJmuiden.
Even alles op een rijtje: Er strandde een
schip. Ze warén er tegelijk bij. Smit
kreeg het ja-Woord van de kapitein!"
Wijsmuller tekende een contract met de
reder. Ruzie dus. Rijkswaterstaat sprong
er onverwacht snel tussen, verklaarde
de wrakkenwet van toepassing. De aan
nemers-bergers konden inschrijven.
Smit kreeg de klus en Wijsmuller stapte
naar de rechter. „Rijkswaterstaat heeft
te vroeg een onjuiste beslissing geno
men", benadrukt woordvoerder Gerard
Post-Uyterweer van Wijsmuller in IJ
muiden „Smit heeft Rijkswaterstaat on
juiste feiten voorgehouden. Iedereen
wist dat het niet in twee dagen kon luk
ken. De praktijk heeft dat bewezen".
„Ach", zegt Thijs de Rooij, voorlichter
bij Smit Tak, „dat zijn uitspraken van
hun. Daar ga ik niet op in. 't Is een goeie
zaak geweest dat Rijkswaterstaat snel
opdracht heeft gegeven aan de berger
die direct aan de slag kon. Hadden ze dat
niet gedaan dan was het waarschijnlijk
een sloperij op het strand geworden. De
Rio Grande is voor ons een duidelijke
zaak en verder 'aapjes' zoals we hier in
Rotterdam zeggen".
Het gevecht der giganten
Lloyds
Het bergingsbedrijf is een wereld van
zoute heroïek en van arbitrage-commis
sies, verzekeraars en advocaten. Een we
reldje waar miljoenen in omgaat. Cen
traal punt is het assurarantie-bedrijf
van Lloyds in Londen. Lloyds verzekert
niet alleen de schepen. Lloyds stuurt
schade-experts na een aanvaring of
stranding. Lloyds regelt ook de arbitrage
tussen bekvechtende bergers. Bij Lloyds
ligt de basis van het befaamde 'no cure
no pay' bergingscontract, geen berging
geen geld. Het Lloyds Open Form, kort
weg LOF, dateert uit 1892.
Voor die tijd was een gestrand schip
vogelvrij. Ook daarna bleek het LOF
niet altijd een heren-akkoord. Gezag
voerders zagen bergers meer als rovers
dan als hulpverleners. In 1919 strandde
een Engelse haringlogger op het Nieu-
wezand voor de kop van Schouwen-Dui-
veland. De kapitein stond met een revol
ver aan dek om bergers uit de buurt te
houden. Ip,,dit .geval waren het-vissers-
uit Ouddorp. In de berging viel er voor
hen meer te verdienen dan met het van
gen van spiering. Al in die tij3 bestond
er concurrentie tussen bergingsbedrij
ven. De vissers van Ouddorp werkten
voor de Salvage Company Brouwersha
ven van Van der Tak, anderen verbon
den zich aan het bergingsbedrijf van
Dirkzwager in Maassluis.
Bergen en het grote geld. Een beetje
berging levert al gauw vijf tot tien pro
cent van de waarde van schip en lading
op. Een praktijk voorbeeld van een door
een Iraakse Exocet-raket getroffen tan
ker in de Perzische Golf: Een schip met
een lading van 100.000 ton olie. De olie
kost 250 dollar per ton. De waarde van de
lading is 25 miljoen dollar. Een tanker in
redelijke conditie is al gauw 5 miljoen
dollar waard. De berger kan dus 10 pro
cent van 30 miljoen dollar vangen. Om
gerekend is dat een kleine 10 miljoen
gulden, maar er zijn al bergingsionen tot
40 en 50 miljoen gulden uitbetaald. Over
de hoogte van de uitgekeerde bedragen
houden zowel Smit als Wijsmuller zich
op de vlakte. Wijsmuller: „Er doen veel
verhalen de ronde, maar het is niet onze
gewoonte bedragen te noemen".
Scheidsrechter
De arbitrage. In Londen zit de club
van zee-scheidsrechters. Ze overwegen
de moeilijkheidsgraad van de berging,
wegen het gelopen risico, taxeren de
waarde van het geborgene en bepalen
vervolgens het bergingsloon. Mede door
parallel lopende juridische vechtpartijen
kan zo'n procedure jaren duren. Zo moet
de arbitrage-commissie bepalen of er
wel sprake is van een echte berging.
Bijvoorbeeld: een schip slaat van z'n
anker slaan, maar strandt niet. In nau
tisch taalgebruik heet dat 'een drifter'.
De berger die de drifter aan de sleeptros
krijgt en in veiligheid brengt zegt: Het is
een berging volgens Lloyds Open Form,
want hij dreigde te stranden. Het ant
woord van de concurrerent: Niet waar,
niks aan de hand. Wij doen zo'n klus
voor het dubbele bedrag van een gewone
sleepboot-assistentie. Zegt een insider:
„Als de kapitein geen LOF getekent
heeft, dan-kraak je voor zo'n arbitrage
commissie eikaars werk af tot ver onder
water. Het resultaat is meestal dat het
beide partijen eén smak geld kost".
Wat houdt dat tekenen van een LOF
in? Dezelfde bron: „Dat de kapitein door
de reder buitengedonderd wordt. Een
berging kost de reder extra verzeke
ringspremie. Daar houdt zo'n maat
schappij niet van. Een kapitein die vlug
tekent heeft z'n langste tijd gehad, 't Ge
beurt ook wel dat de kapitein denkt, dat-
ie een gewoon sleepbriefje tekent, ter
wijl het een LOF is. Hoe dat gaat? Ach,
het is donker, het waait hard, z'n schip
drijft weg en op de brug staan die ber
gers tegen mekaar op te bieden. Een
slimme jongen schuift die kapitein een
LOF onder z'n neus met een sleepbriefje
er driekwart overheen. Ik denk wel dat
ik zeker weet dat die praktijken gebeu
ren en in ieder geval gebeurd zijn".
Smeergeld
Een andere manier om een 'job' bin
nen te halen is het verstrekken van 'een
aanmoedigingspremie' aan de kapitein
of aan de verzekeringsexpert. Een ver
haal dat door verschillende bronnen be
vestigd wordt. „Tienduizend dollar in de
pocket is toch niks op een bergingsloon
van een paar miljoen", zo stelt een oud
berger ,je boekt het af op de post wer
vingskosten. Hier in de buurt komt het
minder voor. Je hebt het op de kust van
Afrikaanse landen, Indonesië is er ook
bekend om. Het zijn dikwijls kapiteins
van goedkope vlagschepen die er gevoe
lig voor zijn. Met Noren en Amerikanen
lukt je dat niet".
Smit Tak, ondergebracht bij Smit In
ternationale, en Wijsmuller, zijn de
enige bergingsbedrijven die op alle
zeeën opereren. Na deze twee giganten
komt er een hele tijd niks. Nummer drie
op de ranglijst is Selcoe in Singapore.
Selcoe is vooral actief in de Perzische
Golf en op de Indische Oceaan. Wijsmul
ler: „Welke zaak ook, waar ook ter we
reld, wij zijn er bij, Smit is er altijd bij.
Midden-Oosten, Indische Oceaan,
Noordzee, kan niet schelen waar. Ter
plekke moeten we dan concurreren te
gen bergers die in die regio werken. In
de Golf zitten we piet Selcoe. Daar is het
ook vaak een race om er het eerst bij te
zijn. Echt wilde taferelen zoals hier op de
Westerschelde zie je daar niet. Dikwijls
liggen we er broederlijk naast Smit een
tanker te blussen. Later wordt dan wel
uitgemaakt wie de beloning krijgt en
hoeveel. Je hebt misschien wel oorlog in
de rechtzaal, maar als je daar bij een
fikkend schip ligt maak je geen flauwe
kul".
Statendam
Hoe dichter bij huis, hoe groter de ri
valiteit. Een kleine veertig jaar geleden
al zaten Smit en Wijsmuller elkaar in de
haren. Dat was bij de proefvaart van de
Statendam. Het schip kreeg motorpech
op de Noordzee. Smit en Wijsmuller
hadden de Noordzee ondere elkaar ver
deeld. De Statendam lag in Smit-gebied,
maar Wijsmuller ging er met de buit
vandoor.
Echte wildwest-tonelen doen zich nog
regelmatig voor op de Westerschelde. El-
kaars trossen loskappen, sleepboten die
elkaar rammen en regelrechte knokpar
tijen. Niet voor niets wordt de Zeeuwse
zeearm wel eens als Western-schelde be
titeld. De sleepbootoorlog gaat er niet
rechtsstreeks tussen Smit en Wijsmuller,
maar wordt uitgevochten door dochter
bedrijven. Vanuit Vlissingen opereert
het bergingsbedrijf Van den Akker, een
bedrijf uit de Smit-stal. Bovendien
werkt Smit in Zeeland samen met de
Antwerpse Unie van redding-en Sleep-
diensten(URS). Daar tegenover staat de
sleepdienst Willem Muller in Terneuzen,
sinds 1984 een volle dochter van Wijs
muller. Die overname deed de verhou
dingen ook al geen goed. De in financiële
nood verkerende sleepdienst Willem
Muller onderhandelde aanvankelijk met
directeur Ron Scheffer van Smit. De
koop leek gesloten, maar Smit rekende
buiten Frank Wijsmuller. Smit spande
nog een kort geding aan, maar had het
nakijken. Muller Terneuzen ging naar
IJmuiden en zo verscheen Wijsmuller op
de Westerschelde, een zaak die in Rot
terdam nog steeds moeilijk te verteren
is. f qmetf-ieen ->><
xsjto itoV. - ih si'S£Q£ fïTfnoa
De strijd op het water is*nog harder.
In februari '84 verdween een URS-sleep-
boot bijna onder de oppervlakte in het
gedrang rond een gestrand schip. In sep
tember '85 meldde de Rijkspolitie te wa
ter in Vlissingen 'een handgemeen en
een wirwar van verwijten' bij de ber
ging van een gestrande Liberiaanse
bulkcarrier. „Geweld op zee is niet te
dulden", aldus de Middelburgse officier
van justitie mr. J. Daverschot, „maar bij
zo'n grote bergingsklus laat het gezond
verstand het afweten. Het gaat om zo
veel geld dat de oogkleppen er aan te pas
komen en de reacties heel primitief wor
den".
Afgelopen donderdag verschenen de
bergers opnieuw voor de Middelburgse
rechtbank. Dit keer naar aanleiding van
een incident op het Schelde-Rijnkanaal
bij Bergen op Zoom. Een Van den Ak-
ker(Smit)-sleepboot zou een Mul-
ler(Wijsmuller)-sleper onder een steiger
gedrukt hebben.
De verklaring van de betrokken
schipper: „DieMuller boot lag op onze
plek. Hij was onder de steiger terechtge
komen, niks aan de hand..nou ja het
werd natuurlijk wel hoog water".
De Vlissinger Wout Mange is direc
teur van Van den Akker en tevens voor
zitter van de Nederlandse Vereniging
van Bergingsbedrijven. „Concurrentie?
Ik zit achtenveertig jaar in de berging.
Ik heb nooit iets anders meegemaakt I
Bergers zijn vrijbuiters. Ze reageren im
pulsief Van een deukje liggen we niet
wakker, 't Is de meest gewone zaak c
het hardhandig gaat".
Dreggen
Van de knokpartij om de Rio Grande
heeft heel Nederland kunnen genieten
Vanuit IJmuiden keek Wijsmuller I
meesmuilend toe hoe Smit ploeterde I
voor het Wassenaarse strand. Een week I
heeft het geduurd. Meer sleepboten er I
naar toe, zeiden de betere stuurlui aan I
de wal. Onmogelijk en levensgevaarlijk I
aldus Smit. Dé verklaring: Sleepbotei
met één sleeptros achter zich hebben bi;
zwaar weer de neiging heen en weer te I
gieren. Achter de drie boten bij de Rio I
Grande hingen trossen van 800 meter
lengte en met een breeksterkte' van i
ton. Komt een sleepboot onder z'n draad
dan kunnen er twee dingen gebeuren:
het stuurhuis gaat er af of de boot ver
dwijnt onder water. Of zoals iemand bij
Smit het uitdrukte: „Lig je op dat on-1
diepe water met tien boten op een ri), I
dan kun je binnen de kortste keren naar
mekaar gaan dreggen".
De berging van de Rio Grande is uit
gelopen op een prestigeslag. De aan-
neemsom zou 850.000 gulden bedragen
De Rotterdamse bergers kunnen er nau
welijks op verdiend hebben. Het bedrijf I
huurde de sleepboot IJsland en bracht I
zelf twee offshore-bevoorradingssche-1
pen in stelling. Een sleper als de IJsland
kost dertig- a veertigduizend gulden per
dag. de dagprijs voor supply-schepen zo
als de Smit Lloyd 117 en de Smit Lloyd
123 ligt rond de 25.000 gulden. Smit ver
speelde vier trossen met een kostprijs
van naar schatting 10Q.000 gulden (100
gulden per meter). Bij de berging waren I
60 tot 70 man betrokken. Vraag aan Thijs I
de RooijHoudt Smit Tak nog wat over
aan het spektakelstuk van de Rio Gran-1
de. De reactie van de Smit-woordvoer
der: ,,'t Zal er om hangen, maar ja ber
ging is nou eenmaal een riskant beroep I
Je kunt er ongelooflijk veel geld mee
verdienen, maar je kunt ook enorm on
deruit gaan".
Door Bob van Huët
PARIJS - Als de supersoni
sche vogel met zijn typische
snavel onder donderend ge
raas opstijgt vanaf het Pa-
rijse vliegveld Charles de
Gaulle dan maakt dat nog
steeds grote indruk op het
publiek op het bezoekerster
ras. De Fransen zelf lijken
er nog het meeste van te ge
nieten. Voor hen blijft dit
gevleugelde Frans-Britse
produkt toch in de eerste
plaats een 'Avion F rangais'
en'een fenomenaal prestige
object.
Deze week was het precies
10 jaar geleden dat de
Franse luchtvaartmaat
schappij Air France en diens
Britse tegenhanger British
Airways voor het eerst
'commercieel' vlogen met
Concorde.
Met een snelheid
van 2200 km per uur open
den de Fransen het superso
nische reizigersverkeer op
Rio de Janeiro, terwijl de
Britten voor de oliestaat
Bahrein kozen. Sinds die
dag werden ruim 600.000 rei
zigers door de geluidsbar
rière getransporteerd over
een totale afstand van 1740
keer de omtrek van de aar
de.
Het supersonische
sprookje van de 'eendracht'
kende geen fraai slot, want
zoals bekend werd het Con
corde-project een financieel
drama van formaat. Al
spoedig bleek de snelle ma
chine te lawaaierig, te duur
en zeer gulzig in het kerosi-
ne-verbruik. De capaciteit
van de reizigerscabine be
perkte zich tot 100 stoelen.
Dat alles vindt de gebruiker
terug in de prijs van het
vliegticket. Een retourtje
Parijs-New York (de enige
lijn dié Air France nog ex-
ploiteert) kost al gauw
ƒ10.000,-. Bijna 20% meer
dan een eersteklas-biljet in
een 'normaal' vliegtuig. Een
feit is wel dat de reiziger
voor dat geld op luxe wijze
wordt onthaald. En vier uur
sneller dan met een Boeing
747 vliegt hij van de Champs
Elysee naar Broadway.
Maar de internationale
luchtvaartmaatschappijen
bleven ondanks dat toch de
voorkeur geven aan de ver
trouwde, subsonis kisten.
14 Toestellen
Air France en British Air
ways delen eerlijk de 14 toe-
itellen die tot op heden zijn
gefabriceerd. De Engelsen,
lie meer mogelij kheden
lebben om op Amerika te
/liegen, boeken daarmee het
meest succes. Air France
leeft 4 Concordes in bedrijf
jn eentje wordt stand-by
gehouden voor president
Vfitterrand, voor als die
weer onverwacht besluit een
:röpische uithoek van
Frankrijk te bezoeken.
Ondanks het geringe aan
tal toestellen is Air France
president Marceau Long te
spreken over het supersoni
sche vliegtuig: „Concorde
leeft een trouwe cliëntèle
aan zich weten te binden.
Een kwart van onze passa
giers neemt het vliegtuig
meer dan 8 keer per jaar.
Dat zijn voornamelijk za
kenmensen. De gemiddelde
oezetting bedroeg vorig jaar
31%, een behoorlijk resul
taat. Concorde betekende
voor Air France een bruto
winst van 30 miljoen."
Tijdwinst is de belang
rijkste troef van deze uit
zijn voegen gebarsten
straaljager. 'Sneller dan de
zon', zo prijzen de Fransen
hun met Rolls Royce-moto-
ren uitgeruste vliegtuig. Om
vertraging door onver
wachte technische manke
menten te voorkomen staat
er in de schaduw van elke
Concorde die uit Parijs ver
trekt een reserve-toestel.
„Op een vlucht van drie uur
naar Washington kun je na
tuurlijk moeilijk verkopen
dat je in Parijs aan de grond
anderhalf uur hebt verloren
door vertraging", zegt een
Air-France woordvoerder.
In tegenstelling tot de be
ginperiode gebruikt de
Franse luchtvaartmaat
schappij zijn paradepaardje
steeds minder als een vlie
gend visite-kaartje. „We
zijn realistischer geworden.
De rentabiliteit van de
vluchten is het belang
rijkst", aldus president Long
vorige week op een jaar-
a.
Een Concorde van Air France op weg naar New
York. Een retourtje kost al gauw tien mille.
De Concordes van British Airways werden deze week
speciaal voor de tiende verjaardag uitgestald. - fotoap
lijkse persconferentie van
Air France. De supersoni
sche vluchten op Japan,
Australië en Afrika werden
daarom geschrapt.
Is Concorde de vele mil
jarden die erin zijn geïnves
teerd wel waard geweest?
Marceau Long antwoordde
onlangs op originele wijze
met de tegenvraag: „Was
het paleis van Versailles een
rendabele investerii._?"
Vruchten
Vaststaat dat de Franse
vliegtuigindustrie tal van
vruchten van het Concorde-
project heeft kunnen pluk
ken. De gebruiksvriende
lijke Airbus bijvoorbeeld
bevat een aantal nieuwe
technieken die dankzij Con
corde konden worden getest.
De Franse nucleaire indu
strie en ook de spoorwegen
(vensters voor een volgende
generatie TGV-treinen) pik
ten eveneens een graantje
mee.
Maar de race tegen de
klok gaan onverminderd
voort. De Franse vliegtuig
bouwer Aerospatial maakte
een paar dagen geleden be
kend met een Britse partner
aah een verbeterde Con
corde te werken, die niet
meer supersonisch, maar
hypersonisch zal zijn. Een
groter en sneller toestel dat
zuiniger is in het gebruik
Men zoekt Europese part
ners om dat project te be
kostigen.
Op hun beurt zijn de
Amerikanen al weer verder.
De firma Douglas ontwik
kelt een vliegtuig dat acht
maal sneller moet gaan dan
het geluid. Zeg maar, aanko
men voordat je bent ver
trokken.
Van onze speciale verslaggever
OSLO - Henk Gemser is er
niet van overtuigd dat Neder
land morgen en zondag in Oslo
tijdens het Europees kam
pioenschap all-round het
sterkst mogelijke viertal op
het natuur-ijs van het Bislett-
stadion zal brengen. De Friese
trainer van het vaderlandse
heren-kernploeg had graag
gezien dat junior Gerard
Kemkers het toernooi over de
grote meerkamp in de Noorse
hoofdstad had afgewerkt.
Wie voor de Drentse jonge
ling (pas achttien geworden)
had moeten wijken in de EK-
ploeg die nu bestaat uit titel
verdediger Hein Vergeer,
nummer twee in het eindklas
sement van vorig seizoen Frits
Schalij, Yep Kramer en Egbert
Post, wilde Henk Gemser niet
zeggen.
Oostei
■rv
1(8
door onze sportredactie
MÜNCHEN - FC Bayern
München heeft met FC Kai-
serslautern overeenstemming
bereikt over een transfer van
Andreas Brehme.
FC Bayern, dat al in een
eerder stadium met de voet
baller tot een akkoord geko
men was, betaalde DM. 2 mil
joen voor de 25-jarige links
back, die 20 interlands speelde.
*FC Köln heeft zijn Schotse
reserve Vincent Mennie voor
DM 250.000 aan de Schotse
Premier League-club FC
Dundee verkocht. Mennie
komt voor het eerst in zijn
prof-carrière uit voor een
Schotse club. De zoon van een
in West Duitsland gelegerde
militair, begon zijn loopbaan
bij Borussia Lippstadt, de club
waar ook de Rummenigge-
broers ooit hun eerste schre
den zetten.
In navolging van Hans
Krankl kiest een andere ex-
topspeler voor een tweede di
visieclub uit Wenen. De Ar
gentijn Mario Kempes verruilt
deze week de Spaanse eerste
divisieclub Hercules Alicante
voor Vienna.
Van onze sportredactie
BREDA - Eerste divisieclub
NAC heeft bij het Gewestelijk
Arbeidsbureau in Breda ont
slag aangevraagd voor de se
lectiespelers Tom Smits en
Geert Meyer. De twee voetbal
lers vormen een relatief zware
last voor de begroting van de
elub, zijn beiden de dertig ge
passeerd en zijn geen basis
speler meer.
De contracten van Meyer en
Smits lopen aan het eind van
het seizoen af. Voor Tom Smits
werd vorig jaar eveneens ont
slag aangevraagd. Toen oor
deelde het Arbeidsbureau.de
aanvraag van NAC ongegrond
en werd de club verplicht
Smits voor de duur van ten
minste een seizoen een aan het
aflopende contract gelijk
waardige verbintenis aan te
bieden.
ZEIST (ANP) - De licentie
commissie van de KNVB heeft
het bondsbestuur positief ge
adviseerd over het verlenen
van dispensatie aan de onge
diplomeerd werkende Johan
Cruijff.
Komende dinsdag neemt het
Pestuur van de voetbalbond de
beslissing. Dat college staat
"et als de commissie onder lei-
mng van bondsvoorzitter Jo
an Marie. Voor de interim-
noofdtrainr van AZ '67, Frits
oetekouw, is het advies gege-
hem een tijdelijke dispen-
e te verlenen. Over Wim
an Hanegem van Feyenoord
Pegatief geadviseerd.
