Gregory Peck
overtuigt
als sadist
WALT DISNEY VOORZAG STRIPFILMHELD ZELF VAN STEM
Mickey Mouse (50)
verdient nog twee
miljoen per jaar
k
>351^
<b
SÜSSBTÏ
JtiZl
AGENDA
Jazz tussen de
Franse bergen
Jess Terneuzen brengt
nu ook moderne jazz
ÜSlSSt—
Jubileumplaat
MPS erg
gevarieerd
beveiliging
De jongens uit Brazilië: een bloedstollende thriller
Geluid
Duck
aet trio, dat al Hi
"jdlandtheat?, het
ï^oende een k ''hozen om
hekken ®det publiek
South Point
Big Band
Kaarten
kunst. Maar niet me
kroot dichter gaat. Een
Igeen grenzen, Zoals de
■ken. Maar de stadsb»
|Geen duit meer, zejd.n
11 te bar. Wat zouden
■en? Quito keek toehal
iedaan wordeng
prbijgangers in Guaya"
len bronzen standbeeld
f\ocl* 5US
Iplaat kon iedereen ziin
I kijken burgers en tol
Ie grote dichter daarin
persoonlijk gekend En
Iron is die op JoseOlrne
lirgervaadren maar een
le ratten bewoonde mu
lyaquils plaza is. Kou
■Misschien wel zo gront
B MARION LAIDY
n
!l
1
Kj
ïen strenge controle op au-1
Imobilisten, een van de meer I
jerkbare vormen van vrij-
lidsbeperking. Volgens I
pbier komen er in de Bonds-1
oubliek ergere vormen voor.
gen het huis beukt, is het te
lat om het dak nog te beveili-
ln".
I Onder die beveiliging vielen
laatregelen van zowel wettige
Is onwettige aard. De veilig-
pidsdiensten begonnen bij-
norbeeld met de coördinatie
an hun aktiviteiten lang
Jiordat de wettelijke
pchtvaardiging daarvoor ge-
even was. Verder deed het
tobleem zich voor dat artikel
0 van de grondwet de on-
phendbaarheid van het PTT
vaaronder brief-)geheim ga-
imdeerde. Er kunnen hieraan
|echts beperkingen worden
pgelegd, zei men, door middel
an een wet.
In 1968 werd er echter een
Heuwe clausule aan toege
legd. „Indien de beperking
■op gericht is de basis van de
■emocratische orde of de vei- i
figheid van de Bondsrepubliek
If een van de deelstaten te be- j
chermen, dan mag de wet be-
■chikken dat degenen om wie
let gaat niet op de hoogte wor-
len gebracht. Diensten en
iulpdiensten die door ne
larlement zijn aangewezen
ïogen dan de plaats ïnneme
an aanklachten in een wette-
.jk proces". Met andere woor-
en, de betreffende wet werf
ngetrokken. Een van de
tieuwe maatregelen die Cowe
lehandelt is de wet voor
escherming van de
ichappelijke vrede uit
leze stelde onder andere h
lepleiten van criminee' 8
veld, onderscheiden van
iraktische steun daaraan g
'even, wat voorheen a
jaar was. In feite zijn
uurlijk de m°gellJkh5d nJet
lergelijke wetten bieden,
ïun huidige t°epassing
nensen zorgen baartWnfliSde
iet geval van de bewatong^d
midige praktijk van
iat het aanleiding e
jiedt voor algemene
ing.
In Berlijn wordt soms de
opmerking gemaak
anti-terroristiscne
veel meer mensf",„risme
dan er door het tr0£fen-
zelf worden r;de
Waar ben je banger J ]n
staat of de te*r° a[the'
West Duitsland bepa^ je
antwoord daarop un
bent. Cobler verUhet
woordigt in elk 6 endie
standpunt van d g de
het bangst z'Jn
staat.
JAMES FENT°'
mard>ar,/
(Copyright The G gtem)
DE STEM VAN DONDERDAG 12 OKTOBER 1978
Samomffllling: Eug«n« loomant »n Dirk Vtlltnga
■Een/ragment uit de bloedstollende confrontatie tussen Nazi-jager Lieberman (rechts op canapé
p de door Dobbermans bewaakte dr. Jozef Mengele. In het midden één van de 94 Hitlertjes
Meer dan dertig jaar lang
is de nn 62-jarige Holly-
woodveteraan Gregory
Peck tot wederzijds genoe
gen geportretteerd als de
„pretty boy". Als de recht
schapen advocaat uit „To
Kill a Mockingbird", waar
voor hij in 1963 terecht zijn
eerste en tot op heden enige
Oscar kreeg. Of ais de be
zeten kapitein in „Moby
Dick" en de super-generaal
in de bij bioscoopkassa
voortijdig gesneuvel-
de„Mae Arthur".
Begin dit jaar keek men in
verwend Hollywood, dan ook
verbaasd op toen regisseur
Franklin J. Schafner, bekend
van successen als „Patton" (le
verde hem een Oscar op) en
„Papilion", tegen de wil van
producent Stanley O'Toole
juist Peck uitkoos voor schur
kenrol van dr. Josef Mengele in
de aangrijpende thriller „Dé
jongens uit Brazilië". Logisch
dat ik maar met één vraag naar
de persvoorstelling ben ge
gaan: is „pretty boy" Peck ook
te pruimen als aartsschurk?
Pas als Gregory Peck koel
tjes opdracht geeft tot het do
den van het jongetje uit de
sloppen, dat in alle onschuld
en voor een transistorradio
heeft meegewerkt aan het af
luisteren van Mengele's
krankzinnig moordplan, heeft
hij mijns inziens op indruk
wekkende wijze afgerekend
met zijn helden-image. Zowel
Peck als regisseur Schaffner
hebben de omwenteling met
zorg aangepakt. Het sadisti
sche karakter van dr. Mengele,
de ergens in Zuid-Amerika
ondergedoken „Engel des
Doods" van het concentratie
kamp Auschwitz, wordt niet
botweg in het gezicht gegooid
van de kijker, die Gregory
Peck alleen maar kent als
edelman. Hoe zeer Peck zelf
bewust is geweest van het ge
doseerd overbrengen van
Mengele's waanzin blijkt
vooral uit de angstaanjagende
confrontatie tussen hem en
zijn tegenstander, de Nazi-ja
ger Ezra Lieberman formida
bel gespeeld door Sir Laurence
Olivier. De waanzin parelt in
die scène van zijn gezicht.
Overigens moest ik ook heel
even wennen aan Olivier als
Nazi-jager. Want in de „Ma
rathon Man" was juist hij de
opgejaagde „Engel des
Doods", die Dustin Hofman's
gebit onder handen nam.
„De jongens uit Brazilië is-
allerminst de titel voor een
film-musical. Het scenario is
gebaseerd op bestseller „The
Boys from Brasil" van Ira Le
vin, ook bekend van „Rose
mary's Baby" en „Kus me en
sterf". Nazi-moordenaar Josef
Mengele en zijn jager Simon
Wiesenthal - logische dat al
leen Wiesenthal aanwezig was
op de 4 oktober in Los Angeles
gehouden wereldpremière... -
zijn de tegenpolen in deze film.
Mengele heeft enkele van
zijn Nazi-vrienden, verenigd
in de „Kameraden-Organisa
tie", opdracht gegeven om in
twee-en-een-half jaar tijd 94
aan hun AOW toezijnde bur
gervaders, verdeeld over
Amerika, Canada en West-
Europa, te vermoorden. Door
deze „heilige missie" moet het
Arische Ras weer overeind
komen. Het plan wordt echter
afgeluisterd en doorgespeeld
naar een in het begin onwillige
Lieberman in Wenen, Oosten
rijk.
Na het doornemen van hon
derden krantenknipsels over
„verongelukte" 65-plussers en
na een lesje in „clonen" (zaad
loos en identiek voortplanten
van een mens) ontdekt Lie
berman, dat Mengele bij die
vaders allemaal Hitlertjes
heeft ondergebracht in de
hoop, dat één of meer van hen
de wereld weer tot scanderen
van Sieg Heil kan bewegen.
FILMFIGUREN die vijftig
jaar na hun eerste optreden
nog1 door iedereen worden
herkend en dan zelfs nog
voorkomen op uurwerken en
I T-shirts zijn er maar weinig.
Topolino, Miguel Ratoncino,
N'iki Kuchi, Musse Pig, Mikel
I Mus en EI Raton Miguelito
hebben het toch maar ge-
I presteerd. Onder die naam
verscheen Mickey Mouse in
Italië, Spanje, Japan, Zwe-
I den, Griekenland en Argen-
tinië.
's Werelds bekendste muis
I bestaat omstreeks deze tijd
vijftig jaar, De preciese ge-
I boortedatum van MICKEY
IS NIET BEKEND. De ene
stripantiquair houdt het op
19 september, de ander op 28
J november. De plaats is wel
la zeker: het Colony Theater in
Manhattan, New York.
Over de vader bestaat weer
wel onduidelijkheid. Hoewel
algemeen wordt aangenomen
dat Walt Disney verant-
woordelijk is voor de creatie
Ivan zijn filmfiguren is het
niet zeker dat dit ook opgaat
l|voor Mickey Mouse. Waar-
schijnlijk is zijn animator, de
I' briljante tekenaar Ub Iwerks
I de schepper van het uiterlijk
van de legendarische muis.
Onbelangrijk, maar interes-
I - sant detail: Iwerks was van
IJ oorsprong Nederlander.
I Mickey Mouse treedt al
vijfentwintig jaar niet meer
op in films. Toch is zijn po-
- pulariteit nog steeeds enorm.
Jaarlijks brengt hij nog een
IIkleine twee miljoen op voor
II bet Disney concern. Afgelo-
■jpen zomer kreeg Mickey
Mouse een ereplaats op de
Ub Iwerks, de tekenaar van Mickey Mouse.
beroemde Hollywood Boule
vard waar al 1700 filmster
ren hun voetstappen in ce
ment mochten vereeuwigen.
Hij was de eerste filmfiguur
aan wie deze eer te beurt viel
en dat zal voorlopig wel zo
blijven.
Mickey Mouse heeft zijn
bekendheid vooral te danken
aan het moment waarop hij
bekend werd. Hij stond aan
de wieg van de stripfilm en
was de eerste held die dat
medium heeft voortgebracht.
Mickey Mouse lijkt overi
gens in het geheel niet op een
muis. Hij is dan ook familie
van een konijn, dat overigens
ook niet op een konijn lijkt.
Op de tekentafel is Mickey
voorgekomen uit „Oswald
the Lucky Rabbit"; een eerde
creatie van het duo Disney/
Iwerks. Het konijn Oswald
beleefde zijn avonturen in de
eerste „zuivere tekenfilms"
die Disney maakte na zijn
mislukte experiment met
films waarin naast geteken
de, ook echte figuren voor
kwamen.
Oswald the Rabbit heeft
een bol hoofd en een buikig
Een van de eerste „model sheets" van de stripmuis.
lijf. Zijn kleding bestaat uit
sluitend uit een broek. Deze
elementen vinden we terug
bij Mickey, die later overi
gens ook schoeisel en hand
schoenen zou krijgen. Mic
key is dus duidelijk familie
van Oswald, maar Disney's
beste tekenaar Iwerks ver
simpelde de vorm van het
dier aanzienlijk. Het werd
opgebouwd uit twee cirkels,
een voor de romp en een voor
het hoofd, waar twee andere
cirkels bij wijze van oren op
werden geplaatst. Enige
muis-kenmerken zijn de lan
ge spitse staart en de pruim-
vormige neus. Hij was ont
worpen voor een zo makke
lijk mogelijke animatie; men
had juist ontdekt dat ronde
vormen het geschiktst waren
voor de tekenfilm.
Belangrijker dan het ui
terlijk is waarschijnlijk het
karakter van de muis. Het
idee dat een stripfiguur ook
een duidelijk karakter kon
hebben was op dat moment
nog nieuw. Disney had be
grepen dat het moest zijn als
of de getekende figuren ook
werkelijk dachten.
In 1927, op het moment dat
de filmmuis nog in ontwik
keling was, werd de filmin
dustrie in de Verenigde Sta
ten verrast door een nieuw
fenoneem. Warner Brothers
bracht „The Jazz Singer" uit
en luidde daarmee het tijd
perk van het filmgeluid in.
Met Mickey Mouse kon Dis
ney niet achterblijven. Het
debuut, genaamd „Steam
boat Willy", werd voorzien
van een geluidsband.
De Mickey die in deze film
zijn intrede deed, verschilde
op nogal wat punten van de
grappige goedzak die later
beroemd zou worden. Hij
maakte voortdurend schuine
toespelingen en had sadisti
sche trekjes. Naarmate zijn
popularitiet steeg, werd zijn
karakter aangepast aan het
beeld dat men nu eenmaal
van een fatsoenlijke muis
heeft.
Na enige tijd bood het ka
rakter van Mickey alle reden
tot sympathie. Zijn slechte
eigenschappen werden over
genomen door Boris Boef.
Mickey werd gekoppeld aan
Minnie, aan wie hij zonodig
zijn heldhaftige gedrag kon
tonen. Erg belangrijk was de
stem die de muis geluid zou
gaan geven. Na iedereen af
gewezen te hebben, deed
Disney het tenslotte zelf. Hij
heeft die rol twintig jaar ver
vuld.
De exploitatie van Mickey
Mouse verliep in de jaren
twintig uitstekend. Maar het
perfectionisme van Disney
kostte handenvol geld.
Daarbij werd het steeds
moeilijker om originele
avonturen te verzinnen.
Daarom kreeg hij ook com
pagnons in Pluto, Goofy en
(van 1934 af) Donald Duck.
Dat laatste heerschap
maakte zijn debuut in The
little Wise Hen, en zou bin
nen een jaar net zo populair
worden als Mickey zelf.
In het begin van de dertiger
jaren, groeide Mickey uit tot
een symbool voor Amerika.
In 1931 wijdde het serieuse
TIME er een artikel aan. In
die tijd hielden minstens
Deze ontdekking leidt ten- t
slotte tot een bloedstollende
ontmoeting in een door streng
afgerichte Dobbermans be
waakte burgermanswoning
ergens in Pennsylvanië.
Toch zal Gregory Peck zijn
gedurfde schurkenrol niet be
kroond zien met een Oscar.
Daarvoor was zijn tegenspeler
Sir Laurence Olivier te brilj ant
als Lieberman. De 71-jarige
Britse topacteur zal hiervoor
zeker genomineerd worden
voor eer. Oscar. Niet in het
minst, omdat iedereen weet
dat de doodzieke acte r juist :n
het vertolken van Lieberman,
de Nazi-jager, zijn nagenoeg
allerlaatste energie heeft ge
stopt.
De Europese premier van
„De Jongens uit Brazilië is op
12 oktober in Nederland. In
twintig bioscopen (Nijmegen,
Arnhem, Maastricht, Venlo,
Den Bosch en Tilburg) begint
de thriller in San Paolo, Para-
quay met een op SS-leest ge
laarsde militaire mini-para
de...
Hans Toonen
twee firma's zich bezig met g
de vervaardiging van pro- ra
ducten waar Mickey op
voorkwam. In totaal werden
er zo'n vijfduizend verschil- 9
lende producten onder het g
Mickey-label verkocht. En n
dat niet alleen voor kinderen.
Er was een Mickey-radiator
voor op je auto en een Mie- Q
key-halssnoer voor je gelief- g
de. Het spreekt vanzelf dat n
overal ter wereld Mickey-
fanclubs ontstonden.
Mickey werd een dankbaar |J
object voor de filmmakers, g]
want zijn karakter was mak- r:
keiijker aan te passen en zijn
verschijning met minder 0
moeite te exploiteren dan g
filmhelden van vlees en n
bloed.
Zo gebeurde het dat een u
nieuw project van Disney, Q
een reeks „Silly Sympho- g
nies" met variabele helden b
(in Technicolor) simpelweg
werden aangekondigd door H
Mickey Mouse. Een gegaran- Q
deerde publiekstrekker. n
Naar het einde van de der-
tiger jaren ging de roem van
Mickey toch tanen. Als mo- 3
gelijk redmiddel portret- g
teerde Disney hem toen nog ra
in „De Tovenaarsleerling" op
muziek van Dukas. Een
prachtig experiment, dat de 9
aanzet vormde voor het am- Q
bitieuze „Fantasia", waarin ra
abstract getekende beelden 2
op muziek werden gezet. De
dirigent van het orkest dat de 9
muziek voor deze film |j|
maakte, Leopold Stokowski, m
mocht hierin Mickey de hand
drukken. Hij werd wereld- H
beroemd.
JEROEN TROMMELEN ft
s?e,j Evenementen
schelde Stichting (Jess) heeft
*"iterprogramma rond.
ülVf1 ^are"Sweeën, zoals
t l'!*! mtis men «in
Si eDgevarieerdpr°-
samen te stellen.
h«S°adestiiliazz wordt
«k mendSeiz°enook ter_
gehouden met
teA,eerVandem<«1erne
A1'e concerten (op een
'««•bescherm''' °rkest de
opent het
"üjks orkest Joven-M°er-
bl»ekeiazf' d" zwarte en
««twiitiv P?',.uit de )a-
«rranoement11 g' VooraJ
<2 ';a» Beider-
PauI Whitem»' GaJdkette en
27 oktober is P vriidaS
op,de'v.i" sdrtsemaia"
<ml,n«5 eenri,.,enen'heef'
0 P'»at gemaakt.
hit
P,'*ts°inepÓ" rindt niet
Diksie Mesjien is op vrij
dag 29 december, dan weer in
Porgy and Bess, te horen. De
nieuwe groep van Cees Slin
ger, pianist van de Diamond
Five, Just in Case is op 9 ja
nuari te gast in de club. Door
middel van goed ingestu
deerde arrangementen speelt
deze groep eigentijdse be
bop.
De koek is, voor wat be
treft de moderne jazz, voor
dit seizoen op. Wel nog oude
stijl, The Limehouse Jazz
band komt 30 maart. Het sei
zoen wordt afgesloten met
een special-concert door de
Lazy Mamma's and their
Crazzy Papa's uit Amster
dam. En omdat dit concert op
Koninginnedag wordt ge
houden, is de VW mede-or
ganisator. Na dat laatste
concert zal dan ook nog het
tradiotionele festival in Ter-
neuzen worden gehouden,
maar dat is zeker niet voor
eind mei, begin juni.
Vanavond speelt het Her-
bie White Combo in jazzclub
De Markt in Eindhoven.
Het Archie Shepp kwartet
is maandagavond vanaf tien
uur te horen in Club De Luxe
in Tilburg.
Door: Ron Gregoor
The South Point Big Band
uit Breda speelt zondagmid
dag in Het Hijgend Hert voor
Modern Jazz Breda. Onder
leiding van Frits Bayens en
Michiel van Zundert repe
teert het orkest al iedere
maandagavond openbaar in
de zaal van de HTCB. South
Point bestaat uit 24 muzi
kanten. Tijdens het Tros Til
burg Big Band festival afge
lopen jaar haalde het orkest
een negende plaats. En dat
was, gezien het uitgebreide
aantal deelnemers (20) geen
slechte prestatie. South
Point Big Band speelt, naast
eigen arrangementen van
Frits Bayens, muziek van
Thad Jones, Mel Lewis, Gil
Evans en Frans Eisen.
Een aantal Nederlanders, die op de Franse toer gaan:
Van links naar rechts zijn dat Albert Schmidt, Patrick van Helsdingen, zangeres Yvonne de Kok,
H. van Leusden, Ferry Robberts, Joop Scholten, Kees Meulenberg, Robbie Bakker, Jos Post (en
zittend) Wim Beekhuizen en Robbie Engels.
Ongeveer dertig Nederlandse jazz-musici
zullen acte de présence geven tijdens de jaz-
zweek in het Franse plaatsje Bonlieu in de
Jura, nabij Clairvaux-les-Lacs. De jaz-
zweek zal gehouden worden van 24 tot en
met 27 oktober, onder het motto „Les qautre
jours du jazz". Hotel du Lac in Bonlieu een
prachtig plaatsje in het meren- en bergenge-
bied van de Franse Jura met ongeveer 200
inwoners, zal dan het middelpunt zijn van
het jazzfestijn. Vroege wintersporters, die
hun geliefde muziek niet willen missen kun
nen die hele week iedere avond van de jazz
genieten.
De dertig Nederlanders, die optreden, ma
ken deel uit van een vijftal jazzgroepen.
Daarnaast zal ook een aantal musici als ses-
sion-muzikant op het podium verschijnen.
De vijf Nederlandse groepen, dis ingeschre
ven hebben zijn; Lazy Bird, het combo Pa
trick van Helsdingen met zangeres Yvonne
de Kok, het orkest Joop Scholten, het combo
Wim Beekhuizen en het orkest van Rob
Agerbeek.
Het eerste concert op Les Quatre Jours du
Jazz is meteen al een galaconcert. Op twee
plaatsen wordt er gemusiceerd, op de par
terre waar het restaurant zich bevindt en in
de Cave des Chartreux, de discotheek onder
het hotel. Aan het jazzfestijn neemt uiter
aard ook een aantal Franse orkesten deel.
Welke dat zijn, is nog niet helemaal bekend.
Het festival is georganiseerd door de di
rectie van Hotel du Lac in samenwerking
met de exploitanten van een tweetal Neder
landse jazzcafés, de Freek in Den Haag en
d'Ouwe Droog in Naaldwijk. Doel van het
gebeuren is, behalve het bieden van
jazz-muziekvermaak, het op gang brengen
van een muzikale dialoog tussen Nederland
en Frankrijk. Voor Nederlanders, die toch in
de buurt zijn, misschien een aardige gele
genheid om het Franse sfeertje eens te proe
ven. Mogelijk wordt de jazz-meeting vol
gend jaar in Nederland gehouden.
De Amerikaanse platen
maatschappij MPS, die
voornamelijk jazzplaten uit
brengt, bestaat tien jaar. Zij
vierde dat onlangs met het
uitbrengen van een elpee,
„The MPS Decade,
1968-1978. Een collage van
bekende opnamen, die in de
afgelopen tien jaar door MPS
uitgebracht zijn. De plaat be
vat vele variëteiten in de jazz,
echter niet in oude stijl.
Het beste nummer van de
plaat is het vijf minuten du
rend „A New Thing" van
Dexter Gordon. Een opname
uit 1969, getrokken van de
elpee „A Day in Copenha
gen". Gordon, vorig jaar nog
te zien geweest in Bredalaat
zijn mede-instrumentalisten
(wie dat zijn is onduidelijk)
de volle ruimte om te soleren,
met gevolg een uitstekend
samenspel met ingenieuze
soli. Het nummer wordt op
kant één voorafgegaan door
Chicago, uitgevoerd door het
Count Basie Orchestra. Deze
opname is uit '70, een Basie
op zijn retour, maar toch ac
ceptabel, hoewel het nummer
de meeste mensen wel niet
zal aanspreken.
Verrassend is ook het
nummer Chasin „The Brid
van Supersax (1977). De
merkwaardige bezetting van
deze groep, een big band sax
team (vier of vijf man), en een
trompet, die toch muziek be
stemd voor kleine bezettin
gen speelt, geeft een opwek
kend effect. Er is letterlijk
voor elk wat wils te vinden op
de plaat. Van close harmony,
de Singers Unlimited, die
vreselijk stereotiep Sweet
Georgia Brown op de plaat
brengt, tot het zeer moderne
Spiral Crackers van Volker
Kriegel. Een aantal nummers
zal de gemiddelde luisteraars
zeker te moderen zijn.
Toch zit er wel goed spul
bij. One Bass Hit van Dizzy
Gillespie is een goed voor
beeld van een compromis, die
op de plaat bereikt is tussen
de uiterst moderne en wat
oudere jazz. Maar ook Oscar
Peterson met Herb Ellis en
George Shearing met Ste
phen Grapelli zijn best de
moeite van het luisteren
waard. De rest van de twaalf
nummers moet u dan maar
voor lief nemen.
Deze week is de voorver
koop gestart van het lu
strumconcert, dat de Roaring
Twenties Club op zaterdag
21 oktober in Het Turfschip
houdt. Daar spelen dan Vic
toria Band, Blue Rhythm
Four en Joop Hendriks, Lazy
Mama's and Crazy Papa's en
Cotton City Jazzband met
Chris Burke. Kaarten zijn
verkrijgbaar bij de club zelf
en muziekhandel Spronk.
Zaterdag speelt in de club
The Limehouse Jazzband
onder leiding van Remco van
de Gugten, een negen mans
orkest, dat voor het nodige
vuurwerk kan zorgen. Maar
daar weten de insiders alles
van af.
