De Westerschelde geeft verleden prijs 'Het resultaat is altijd verrassend' Vincent Pieters eerste in Splash-klasse Sneekweek Bij stukjes en beetjes wordt het voormalige dorp Valkenisse in kaart gebracht Sandee sponsort voetbalsters Lampionoptocht in Domburg SCHELDEBODE VAN WOENSDAG 17 AUGUSTUS 1994 313 Leo Frenks al dertig jaar in de ban van de keramiek IJsschotsen Straatjes Onderkaken Keulse potten Schatgraven Hardzeildag VVESTHOVE - Op 24 augustus is het mogelijk deel tenemen aan een rondleiding in en rond kasteel Westhove. Gezien de beperkte deelname is aanmelding vooraf noodza kelijk: tel. 01188-2620 of aande balie van het Zeeuws Biologisch museum, Duinvlietweg in Oostkapelle. Deelname kost 5 of 3 gulden. PRESTATIELOOP - Buurtvereniging van Duivenvoorde en atletiekvereniging Atletica organiseren een prestatieloop over de buitenwegen van Oost-Souburg. De loop vindt plaats op vrijdag 19 augustus, de afstanden zijn 2,5-5-10 en 15 km. Deelname kost 2 gulden, met herinnering 3,75. Inlichtingen: 01184-60361/71119. PARELMARKT - Op het parkeerterrein van zwemparadijs De Parel in Domburg wordt op zaterdag 20 augustus van 14.00 tot 21.00 uur de Domburgse Parelmarkt gehouden. Er is een warenmarkt, een vlooienmarkt en er zijn kinderspe len.'s Middags treedt op zanger Toni Marchell, 's avonds de band Remake. KLACHTEN - De Ruemapatiëntenvereniging Midden- Zeeland houdt een bijeenkomst, waar het werk van het Patiëntenplatform Zeeland en het Informatiebureau Klach ten Gezondheidszorg aan de orde komen. De avond wordt gehouden in de Stenge, Stengeplein in Heinkenszand en begint om 19.30 uur. ZOMERDISCO - Het COC afdeling Midden-Zeeland houdt op zaterdag 20 augustus een zomerdisco met playbackoptre- den. Aanmeldingen daarvoor zijn nog welkom: 01180-12280. Aanvang 21.00 uur, niet COC-leden betalen vijf gulden entree. DIXIELAND - De bekende dixieband Salt Lake Jazz Band treedt op zaterdag 20 augustus van 14.00 tot 17.00 uur op inde binnenstad van Vlissingen. QUILT - Bij Multi Colour aan de Torenweg in Middelburg is tot 31 augusts het werk te zien van de quiltcursisten. De expositie is te bezichtigen van dinsdag t/m zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur. Inschrijven voor de nieuwe wintercursus- sen quilt, zijdeschilderen, kleien met fimo of zijden tulpen maken is mogelijk. CIBACHROMES - Joost Heeren houdt tot en met 17 september een expositie in het Middelburgs koffiehuis aan de Lange Viele. De expositie omvat gouaches, cibachromes (foto-procédé van dia), gewassen- inkt- en met aquarel ingekleurde tekeningen, pentkeningen en papierknipsels. TUINFEEST - Verpleeg- en reactiveringscentrum Der Boede in Koudekerke houdt op zaterdag 20 augustus haar jaarlijkse tuinfees met ondermeer een ambachtenmarkt, muziek en. de laatste wedstrijd van het seizoen van de plaatselijke ringrijdersvereniging. Voor belangstelenden bui ten Der Boede is het terrein geopend van 12.30 tot 17.00 uur. AVONDWANDELINGEN - Op 17 en 31 augustus is het mogelijk om onder deskundige leiding mee te gaan met een avondwandeling in waterwingebied Oranjezon. Kaarten a f5,00, voor jongeren van 12-16 2,50 zijn verkrijgbaar bij de VVV-kantoren in Domburg en Oostkapelle. Houders van een gastenvoordeelkaart krijgen 50% korting. HOSPITAALTENTEN - De opbrengst van de jaarlijkse bazar in Grijpskerke is bestemd voor een project van Artsen Zonder Grenzen in angola voor de aanschaf van hospitaal tenten. De bazar speelt zich op 20 augustus vanaf 9.00 uur af op de Kerkring. KWAKOE - De stichting Surant stelt liefhebbers van het Kwakoe-festival in de gelegenheid om met een busreis naar Amsterdam te gaan. Kaarte 25,00 of ƒ12,50 (kinderen). Kaartverkoop: 01184-66989/11289ce578764/63889. DJALSA - De herdenking van de geboorte van de profeet Mohammed wordt in Vlissingen gehouden op zondag 28 augustus om 14.00 uur in de Oranjesstraat in Vlissingen. Langher Sharif (warme maaltijd) wordt verzorgd. DEBAT - In het kader van de Zomeruniversiteit Zeeland vinden de volgende debatten plaats. Op 22 augustus komt de vraag aan de orde of er nog ruimte is voor asielzoekers, op 23 augustus wordt gedebatteerd over de vraag 'Bent u goed geïnformeerd'. Beide debatten beginnen om 20.00 uur. Toe gang gratis. BEIAARDCONCERT - Jos D'Hollander verzorg een zom- deravond-beiaardconcert op 18 augustus om 19.30 uur. Beste luisterplaats: Abdijplein. ORGELCONCERTEN - Bram Beekman uit Middelburg bespeelt op 22 augustus het orgel van de gereformeerde kerk in Vrouwenpolder, aanvang 20.00 uur. In de Nieuwe Kerk in Middelburg geeft Sander van Marion op dinsdag 23 augustus een orgelconcert. Aanvang 20.00 uur. MIDDELBURG „Ik zag een pottenbakker in Goes een pot draaien en dacht, dat wil ik ook eens proberen." Dertig jaar later heeft Leo Frenks de tech niek aardig onder de knie, zo blijkt uit een tentoonstelling van een gedeelte van zijn werk in de Zeeuwse bibliotheek. Zijn werk valt op door de vorm, die fraai is van (ogenschijnlijke) eenvoud, waarbij de vorm ver sterkt wordt door randmotie- ven, die doen denken aan de potten uit het oude Peru, hoe wel heeft hij zich niet bewust door zijn voorgangers in het Andesgebied laten inspireren. „Maar", zegt hij, „dat kan na tuurlijk onbewust toch wel zo gegaan zijn, want ik ben wel eens in Peru geweest." De expositie is eenvoudig van opzet en daardoor zeer overzichtelijk. Zoals Frenks in zijn versieringen op zijn potten als vanzelf de vorm volgt, zo heeft hij de tentoonstellings ruimte ook op natuurlijke wij ze benut, waardoor de tentoon gestelde objecten goed uitko men. De drie manieren van bakken, die hij hanteert, wor den duidelijk uitgelegd en geïl lustreerd. Het bakken van steengoed gaat van speciale klei die gebakken kan worden op een temperatuur tot 1300 "C. Het verschil met aardewerk is dat steengoed niet poreus is. Meestal wordt de pot eerst ge bakken op een temperatuur van ongeveer 950 °C, waarna de glazuur wordt aangebracht en de pot nog eens de oven ingaat, die dan tot 1300 °C gestookt wordt. „Het is altijd weer een verrassing hoe de kleur van het glazuur wordt", zegt Frenks. Dat verrassende is voor hem ook de charme van het raku aardewerk. In verge lijking met ander aardewerk is het vrij zacht. Het bijzondere van raku is het glazuur en de bakmethode. Het aardewerk met het speciale glazuur wordt, zodra het uit de oven komt in een bak met zaagsel, hooi of bladeren gezet, waardoor rook ontwikkeling ontstaat. Het ge volg is dat er geen of weinig zuurstof bij het glazuur kan komen, de zogenaamde reductie. De reductie en rook zorgen ervoor dat de kleur van het glazuur en het aardewerk verandert. Hierna wordt het voorwerp, nog steeds gloeiend, in water afgekoeld, waardoor scheurtjes in het glazuur ont staan, het craquelé. „Deze techniek werd voor het eerst in Japan gebruikt in de 16e eeuw", vertelt Frenks., „De overlevering wil dat de potten bakker Tsjojira die de techniek WAARDE - Aan de voet van de dijk strekt het groene schor zich over een paar kilometer uit. In het hoge gras een nauwelijks zichtbaar pad, dat langs kreekjes naar de Westerscheldeoever voert. De kusto rand is onverwacht steil en via een laddertje kom je op het slik en in het verdronken dorp Valkenisse. De noordoosten wind geeft helder zicht en bij laag water lijkt de. Schelde smal en Zeeuws-Vlaanderen bedrie- gelijk dichtbij. Door de vaargeul varen de zeeschepen van en naar Antwerpen en de twee dubbeldekkers van het veer Kruiningen Perkpolder gaan heen en weer. Bij de restanten van de kerk van Valkenisse heeft men daar geen oog voor; alle aandacht is gericht op het voorzichtig en met beleid uitgraven van de middeleeuwse bebouwing. Onder leiding van Henk Hendrikse, depotbeheerder van het P.D.B. (Provinciaal Depot voor Bodemvondsten) trachten een aantal deskundigen en vrijwilligers stukje bij beetje het in 1682 door de zee verzwolgen dorp bloot te leggen. Ongeveer vier uur per dag hebben ze daar de tijd voor, twee uur voor en twee uur na laag water. Dan neemt de zee als vanouds weer bezit van Valkenisse. Valkenisse was aanvankelijk, zoals uit de naam af te leiden is, een uitstekende landtong in de Westerschelde en zou zijn naam te danken hebben aan een ridder die Falco of Valke, heette. In 1233 werd er door Witte, de zoon van Falco, een kerk gesticht toegewijd aan Sint Jan Baptist. Het dorp werd door de Allerheiligen vloed van 1570 verzwolgen om na meerdere overstromingen voorgoed in de Westerschelde te verdwijnen. De afgelopen vijf jaar kwam er door een wijziging in het stroömpatroon van de rivier steeds meer van Valkenisse bij eb boven water. Genoeg om de aandacht te trekken van het P.D.B. en van schatgravers en souvenirjagers. Jan Kuipers, documentalist bij het Depot legt uit hoe men te werk gaat: „IJverig, deskundig en met overleg wordt er gegra ven. Van te voren wordt vanaf een gelokaliseerd punt bekeken waar zich wat zou'kunnen be vinden. Kijk, hier wordt een houten paal opgegraven en dat gebeurt voorzichtig en zo vlak mogelijk anders steek je hem zo af. Door het uitzetten van lijnen kunnen we de vorm van de dorpskern afbakenen. Er is wel iets meer bekend van dit verdronken stuk land en daar houden we dan ook rekening mee. Ten zuiden van Valkenis se, nog verder de Westerschel de in, lag de Oude Polder, met op de punt het fort Keizers- hoofd, maar dat is in de storm vloed van 1682 verdwenen. Het belangrijkst is toch het dorp met zijn sporen van vroegere bewoning. Opvallend zijn hier de skeletrêsten die van het voormalige kerkhof afkomen. Door de getijdenbeweging spoelt er steeds meer bloot." van een schuur of stal en dan is het logisch, dat er daar en daar ook van die palen zitten." Hij wijst in het rond. Na enig wroeten komen de palen te voorschijn en de situatie wordt gelijk nauwkeurig opgemeten. Henk Hendrikse licht toe: „Aan de hand van dit palenpatroon wordt de juiste plaats van de schuur bepaald." In Valkenisse zijn er veel goed zichtbare sporen. Is er een res tant ontdekt en herkent, dan wordt de functie vastgesteld en wordt gezocht naar een even tuele aansluiting. Sinds vijf jaar is er beweging in het afge zette slik en komt Valkenisse aan de oppervlakte. „Omdat we niet weten wat ons qua waterbeweging en weer te wachten staat moeten we er snel bij zijn om dit goed te archiveren. Een winter met ijs- schotsen en zou hier veel kun nen vernielen", stelt Hendrikse vast. „We hebben tot nog toe mooie resultaten geboekt, het grootste gedeelte van de kerk is vastgelegd, het zijn op het eerst gezicht drie grote klompen steen, maar het zijn de restan ten vas de toren en twee zijka pellen. Er is ook een stenen huis gelokaliseerd met de daar bij behorende omringende ele menten. Vanmorgen is er een natuurstenen pad blootgelegd en dat is op zich weer een leuke vondst. Om het onderzoek door te zetten hebben we vrijwilli gers nodig. Het grote belang van dit onderzoek is de enorme hoeveelheid gegevens die het oplevert." Dat kunnen de heren Elshout en Koster beamen. „Wij zijn van het Adminstratief Dien stencentrum Zeeland en als zo danig betrokken bij het Pro vinciaal Depot voor Documen tatie. En wat de skeletten be treft, daar is de laatste twee jaar heel wat van weggespoeld, dat hou je niet tegen. Wat wel opvallend is, dat je onderkaken ziet en weinig bovenkaken. Wel allemaal met gave tanden, ca- riës was toen nog niet aan de orde. Dat zal waarschijnlijk een kwestie van voeding ge weest zijn." Tijdens het ge sprek wordt met kleine troffels de verse slik plakje voor plakje omgelegd en de heren stuiten zowaar op een tinnen ringetje. „Kijk, dat is een vondst, dat maakt de dag al weer leuk." Getooid met een blauwe pet geeft Henk Hendrikse aanwij zingen hoe en wat te graven. .„Hier zijn drie houten palen Met een kleine troffel in de hand is Leida Goldschmitz, se cretaresse van de A.W.N. (Ar cheologische Werkgemeen schap Nederland), in het ver dronken Valkenisse aanwezig. „Wij zijn de grootste amateur- archeologenclub van Neder land", vertelt ze, „tienduizend leden in 23 afdelingen; de afde ling Zeeland telt 66 leden. Ik doe dit werk in de vakantie en ik vind het heel bijzonder fas cinerend. Het is uniek in Ne derland zo'n vindplaats, een verdronken dorp dat vanonder het schor te voorschijn komt. Ik ben hier vooral bezig met meten en intekenen, de funda menten, de straatjes. En er worden ook monsters van de gevonden dijbenen genomen. Uit het onderzoek daarvan kan veel opgemaakt worden zoals het vaststellen van de lichaam slengte, of men ziekten had als kanker of geslachtsziekten." Wij denken wel eens, dat de mensen vroeger altijd veel klei- voor het eerst gebruikte, iedere keer zo blij was met het onver wachte resultaat, dat hij als handtekening achter op de theekommen het Japanse ka rakterteken voor vreugde of ra ku zette." Omdat deze vorm van bakken geen hoge tempe ratuur nodig heeft, hooguit 950 °C, kan het gestookt worden in zeer primitieve ovens. Frenks: „We hebben het thuis wel eens op oudejaarsavond gedaan in de open haard. Allemaal je ei gen kom maken, zoals ze dat vroeger in Japan ook deden als onderdeel van de theeceremo nie. Het leuke ervan is, dat het resultaat zo onverwacht, zo verrassend is. Het blijft altijd spannend." Deskundigen bezig met opgravingen bij het verdronken dorp Valkenisse; vanaf links: Bas Oele (ass. van de provinciaal archeoloog), Leida Goldschmitz (secretaresse van de Archeologische Werkgemeenschap voor Nederland), Henk Hendrikse (depotbeheerder D.P.B.) en Jan Kuiper (documentalist P.D.B.). Een andere vorm van glazu ren is het glazuren met zout. Er wordt nat zout in de (niet elek trische) oven gegooid, die lang zaam tot ongeveer 1300 °C is gestookt. Het zout verdampt en slaat neer op de potten en de wanden van de oven, waardoor een glazuurlaag ontstaat door de chemische verbinding va het natrium uit het zout en het kiezelzuur uit de klei. Deze techniek werd al gebruikt in de Romeinse tijd. De bij ons be kende Keulse potten zijn ook Het werk van keramist Leo Frenks kenmerk zich door strakke vormen, harmonieuze, niet-symme- trische vlakken, sobere versieringen en veelal bescheiden kleuren. foto harry de lange op deze manier gemaakt. Frenks maakt veel van zijn glazuren zelf. Dat kan tot poe der gewreven marmer zijn, maar net zo goed een beetje Vim. „Ik zeef ook wel eens de as uit de asla van de haard", noemt hij nog als voorbeeld. „Hoe de kleur van het glazuur uitpakt hangt af van het soort hout wat je gestookt hebt." Voorlopig is Frenks nog lang niet uitgeëxperimenteerd. „Door iedere keer weer die on verwachte vormen en die ver rassende kleuren blijft het een fascinerende bezigheid." De keramiektentoonstelling van Leo Frenks, getiteld 'Kera miek uit drie ovens' rakau-, elektrische- en houtoven is tot en met 10 september te zien tijdens de openingsuren van de Zeeuwse bibliotheek aan de Kousteensedijk. ner waren dan nu, maar een medisch student die hier hielp en zelf een meter negentig lang was, vond toch een dijbeen dat even lang was als het zijne. Dus waren er toen ook lange mensen, dat blijkt wel." Van de houtsoorten die tevoor- schijn komen worden monsters genomen, zodat de soort en de ouderdom vastgesteld kan wor den. „Er is hier ook een oude waterput, maar die is al lang geleden leeg gehaald. Schat gravers waarschijnlijk, net als de afvalput. Het is jammer, dat zo veel gegevens vernietigd is. Er zijn hier schedels meegeno men en daar werd terecht over geklaagd. Ondertussen zijn er nu wat bekeuringen uitgedeeld en loopt er een zaak wegens overtreding van de monumen tenwet. Dat komt nog voor. bij de officier van justitie. Sinds die bekeuringen is het hier een stuk rustiger geworden." De weg terug leidt door sporen in het slik, sporen uit het verle den, langs meetlinten, middel eeuwse bakstenen en skelet- resten. Wat eerst stenen leken blijken nu twee versteende schedels te zijn. Als ik het laddertje op, en weer terug op vaste bodem ben, denk ik aan wat de heren Elshout en Koster met gevoel voor humor op merkten: „Wij zijn op zoek naar dat kistje." DOMBURG De jaarlijkse lampionoptocht, die donder dagavond 18 augustus gehou den wordt, kan bogen op een lange traditie. Een jury, aange steld door de Evenementen- commissie Domburg Actief, be oordeelt zowel de lampionnen als de kleding. De tien mooiste en origineelste creaties krijgen een kleine prijs. Al voor de oorlog werd in Domburg iedere zomer een lampionoptocht gehouden. Ini tiatiefnemer toen was de socië teit Luctor et Emergo. De fa milies die in Domburg logeer den, namen van thuis spullen mee voor de optocht, die toen was voorbehouden aan de va kantievierende élite van bui tenaf. Maar de tijden zijn ver anderd en nu kan iedereen aan de optocht meedoen. De enige voorwaarde is dat de reaties van originaliteit getuigen. Het hoeft niet heel ingewikkeld, al leen met een lampion meelopen kan natuurlijk ook. De deelne mers kunnen zich alleen of per groep inschrijven. Lopend, fietsend, op rollerskates of per tractor voortgetrokken op een boerenwagen, alles mag. Opstellen gebeurt tuSsen 20.00 en 20.30 uur op het par keerterrein van de VW Dom-' burg aan de Roosjesweg. Daar vindt ook de jurering plaats. Daarna zet de stoet zich in beweging, begeleid door de muziekkorpsen Voorwaars uit Koudekerke en OKK uit West- kapelle. Rond 21.45 uur vindt de prijsuitreiking plaats op het bordes van het gemeentehuis. Voor de kinderen is er 's och tends om 11.00 uur gelegenheid om zelf lampions te maken bij het strandpaviljoen. Vincent (vooraan) en Bastiaan Pieters daar achter in de Splash tijdens de wedstrijd. GOES - Het was even een teleurstelling toen de broers Bastiaan (17) en Vincent (16) Pieters te horen kregen dat ze niet konden starten in de 470-klasse tijdens de Sneekweek. Maar hun vader wist toch nog een bootje te versieren voor de jongens. Hij nam contact op met Roel Westra uit Graauw, de boten bouwer die sinds enkele jaren de Splash op de markt brengt. En het resultaat was dat Vin cent en Bastiaan ieder een de- mo-Splash tot hun beschikking kregen om, tijdens de Sneekweek die van 6 tot en met 11 augustus werd gehou den, van start te gaan. Ondanks dat de broers nog nooit in een Splash gevaren hadden ging het prima. Er moesten zes wedstrijden wor den gezeild van elk 24 kilome ter. Afhankelijk van de wind een kwestie van anderhalf tot drie uur. „De eerste dagen was er een lichte wind, later was er meer wind", vertelt Vincent. Hij werd uiteindelijk eerste in de splash-klasse en dat was meer dan mocht worden ver wacht. Een fraai Delftsblauw- wandbord is het tastbaar be wijs van de overwinning. „Ik had totaal geen verstand van deze boot. Voor dat de wedstrijd begon heb ik dus bij deze en gene wat geïnformeerd en het was een leuke en spor tieve groep die me best wegwijs wilde maken." In de zes wedstrijden behaald Vincent respectievelijk een 13e, 15e, 11e, le, 4e en 2e plaats. De slechte wedstrijd mocht verval len. Hij kwam op een totaal van 47 punten. De volgende drie plaatsen waren voor Frie zen en op de vijfde plaats ein digde Sebastiaan Pieters; hij werd tijdens de wedstrijden 15, 13e, 7e, 3e, 11e en 6e. Vorig jaar namen de broers ook deel aan de Sneekweek. In hun ei gen boot in de 470 klasse be haalden ze toen een verdeinste- lijke vierde plaats. Bastiaan en Vincent gaan al vanaf hun achtste jaar op zeil kamp in Nieuwpoort (België). Vier jaar geleden kregen ze hun eigen zeilboot een 420. Twee jaar geleden werd deze inge ruild voor een 470. De jongens zijn lid van de watersportver- VLISSINGEN Het vorig jaar opgerichte damesvoetbalteam van de Douane Vlissingen (D.V.V.) heeft een sponsor gevonden in de vorm van accountants- en adviesburo Sandee.Het team speelde het afgelopen seizoen met wisselend succes in de damesaf deling van de KNVB, afdeling Walcheren, maar dat neemt niet weg dat het team douanedames zich dit jaar weer met groot enthousiasme in de strijd zal gooien voor nog veel betere resultaten. Op de foto staand vlnr: Diana Blokzijl, Antje Kats- man, sponsor Sandee, Anja Onderdijk, Maivis America, Anja Ton en verzorgster Corrie Koops. Zittend vlnr: Frangoise van Sluys, Satidra Flemmer, Yvonne Smid, trainer Ronnie Krocké en Ria Kempkes. foto andy kort Vincent Pieters. In de Splash-klasse klasseer den zich ook andere leden van de w.s.v. Wolphaartsdijk. Nienke de Looff uit Vlissingen werd 12e, J.J. van Sisseren uit Goes 14e en G.J. de Werd uit Bergen op Zoom 19e. eniging 'Wolphaartsdijk' en zeilen op het Veerse Meer. Bas tiaan is dan de stuurman en Vincent bediend fok, spinaker en houdt zich bezig met het trapezewerk. Met de Splash moesten ze solo varen. De sfeer tijdens de Sneekweek was geweldig. In de 32 wed strijdklassen gingen ongeveer 750 deelnemers van start, waaronder diverse jeugdboot- types. „Op het starteiland waar je met een pontje naar toege- barcht werd zag het zwart van de mensen", vertelt vader Cees Pieters. „De winkels in de stad waren de winkels gesloten we gen de 'hardzeildag'."

Krantenbank Zeeland

Scheldebode | 1994 | | pagina 13