SS
•OW
Y a T B
WO
SsK
10
WWW
T’ZC 4
1'A G.,.
T
JOURNALIST GIDEON RACHMAN NEEMT OPKOMST MACHO-LEIDERS ONDER DE LOEP
V.
STERKE MANNEN
Met Vladimir Poetin
begon het tijdperk van
de hedendaagse ‘sterke
man', zegt de Engelse
schrijver en journalist
Gideon Rachman. Hij
ontmoette alle
autoritaire leiders van
onze tijd en schreef er
een pakkend boek over.
Vanaf het begin van het nieuwe mil
lennium, toen Vladimir Poetin de
macht overnam in Rusland, zijn
spierballenpolitici langzamerhand
de wereldpolitiek gaan domineren,
constateert Gideon Rachman (59).
Hij schrijft al decennia over buiten
landse zaken voor gezaghebbende
Britse bladen als The Economist en nu
The Financial Times.
Zelfverklaarde sterke mannen wer
den de baas in onder meer Moskou,
Peking, Manilla, Brasilia, Delhi, Boe
dapest, Ankara en Washington. Op
merkelijk: ze blijken vaak populair
der op het platteland dan in de grote
steden van hun land. Dat kun je op
van alles terugvoeren (welvaartsni
veau, onderwijs en politieke cultuur,
om maar wat te noemen) maar mis
schien heeft het er ook mee te maken
dat plattelanders wereldwijd in het
dagelijks leven minder in contact ko
men met andersdenkenden, zegt
Rachman. In de grote stad kun je de
halve wereld tegen het lijf lopen en
dus ook kennisnemen van andere
opvattingen. Die kans is kleiner in
een dorp in Pennsylvania. En als het
dan economisch tegenzit en er komt
iemand die zegt ‘we moeten terug
naar hoe het vroeger was’, dan is dat
herkenbaar voor de meesten in het
dorp en zeggen mensen al snel ‘hij
heeft gelijk’.
Zo ‘iemand’ was bijvoorbeeld Do
nald Trump, een miljardair die pre
cies wist wat ‘gewone mensen’ aan
sprak. Trump legde de vinger op zere
plekken, excelleerde in toffe commu
nicatie en mobiliseerde hele volks
stammen in de Verenigde Staten met
wat Rachman ‘nostalgisch nationa
lisme’ noemt. Niet voor niets loopt
de ex-president en mogelijk toekom
stige presidentskandidaat rond met
baseballpetjes met de tekst Make
America great again. Het zijn de tools
van de sterke man.
Restauratie grootsheid
Rachman: „Ook Vladimir Poetin
harkt terug naar het grote verleden
van Rusland en Xi Jinping benadrukt
het nieuwe elan van het Chinese
volk. Narendra Modi in India en Re
cep Tayyip Erdogan in Turkije zitten
op dezelfde lijn: ze beloven de restau
ratie van nationale grootsheid en dat
slaat aan als tegelijkertijd het gevoel
Gedeukt imago
Het tijdperk van de sterke man zal
met een afgang van Poetin niet me
teen eindigen, maar het imago van
zijn wapenbroeders zal worden ge
deukt, verwacht Rachman. „Hele
maal als duidelijk wordt dat Poetin
zich verschrikkelijk heeft vergist in
Oekraïne en bovendien een wrede
moordenaar is gebleken. Pijnlijk ook
voor zijn imago als macho als hij het
onderspit delft tegen tegen Joe Biden,
om wie grapjes worden gemaakt om
dat hij suf en oud zou zijn en ook te
gen Ursula von der Leyen, nota bene
een vrouw die in Brussel de scepter
zwaait.”
Bijzonder is dat Rachman alle
sterke mannen die hij beschrijft ooit
zelfheeft ontmoet. In zijn lange jour
nalistieke carrière kwam hij ze regel
matig tegen op persconferenties. Zijn
overpeinzingen over de harde jon
gens in de wereldpolitiek zijn nu dus
ook in het Nederlands vertaald.
wordt aangewakkerd dat er een nati
onale crisis heerst.”
Sterke mannen vinden zichzelf ex
treem belangrijk, schrijft Rachman.
Ze dichten zichzelf ook graag unieke
kwaliteiten toe om een land te lei
den, waarbij ze bestaande instituties
en democratische gedragsregels kun
nen ondermijnen.
In algemene zin proberen sterke
mannen mensen bang te maken voor
van alles en nog wat, vooral voor de
toekomst, zo lijkt het wel.
Xi, Erdogan en Orban staan nog
wel even sterk, maar Trump en Boris
Johnson (die door Rachman ook op
de lijst is gezet) zat het tegen en
Bolsonaro wankelt. Zelfs Vladimir
Poetin, die het sterkemannentijdperk
inluidde, is niet meer onaantastbaar.
Rachman: „Populisten in het Westen
prijzen hem regelmatig om zijn
sterke leiderschap. Ze vinden hem
hard, macho, hij moet niets hebben
van dat gedoe over homorechten.
Tucker Carlson, de populairste pre
sentator van Fox News, zei het zo:
‘Wat je ook van Poetin vindt, hij is
niet degene die zegt dat je racist bent
of datje een sekseveranderingsopera-
tie nodig hebt’. Mocht Poetin de oor
log in Oekraïne verliezen, dan zal dat
in kringen van bewonderaars hard
aankomen.”
Onderbuikgevoelens
Sterke mannen claimen ook graag
een rechtstreekse band met het volk.
„Ze hebben het niet over de partij
waarvoor ze zijn gekozen, maar spre
ken in termen van ‘ik en de mensen’,
‘wij’ zetten ons af tegen de elite. De
sociale media hebben ze tot hun wa
pen gemaakt. Rodrigo Duterte van de
Filipijnen was de eerste die dat deed.
Via Facebook bespeelde hij de onder
buikgevoelens van zijn achterban.
Sociale media kunnen beroerd zijn
om de waarheid boven water te krij
gen, maar heerlijk om emoties mee
op te stoken. Daarom werd Twitter
zo’n wapen voor Trump en ook voor
Modi. Ze konden daarmee niet alleen
hun achterban opstoken, maar ook
politieke tegenstanders bedreigen.”
Angst zaaien is ook een bekende
truc van sterke mannen. Bolsonaro
en Duterte maakten de angst voor
misdaad tot een dankbaar thema. „In
zijn campagne gaf Duterte feitelijk
groen licht aan burgerwachten om
drugsdealers te vermoorden”, zegt
Rachman. „In Brazilië zijn de mis
daadcijfers ook heel hoog, dus speelt
Bolsonaro daarop in. In het Westen
zijn veel mensen bang voor migratie.
Hier wordt het verhaal dan dat we
worden overspeeld door vreemdelin
gen die ons van onze identiteit bero
ven. Trump wilde daarom die muur
bouwen langs de Mexicaanse grens.
Orban maakte zichzelf belangrijk
door zo’n muur te bouwen. De laatste
bangmaker is dat we onze seksuele
identiteit dreigen te verliezen door
transgenders en zo.”
‘1
IS®
SWISS
pi
Vladimir Poetin was de eerste
in een reeks spierballenpolitici
V’-
"lien must-read.*
Peter I r-,uik<»p;tii
Gideon Rachman:
Het tijdperk van de
sterke man. Hoe de
cultus van de leider de
democratie bedreigt.
Gideon Rachman.
FOTO ALAMY STOCK
r- t
Bob van Huët
Rotterdam
Vladimir Poetin toonde zich in
2010 als macho aan zijn volk, met
blote torso en jachtgeweer, fotoap
Xi Jinping benadrukt graag de
grootsheid van China, foto getty
Victor Orban zaaide angst met
de bouw van een muur, fotogetty
Hoede
cultus van
de leider de
democrat ie
bedreigt
'■«.M
Jair Bolsonaro tijdens een mo
torrit met aanhangers, fotoanp/epa
DONDERDAG 3 NOVEMBER 2022 GO
T’.'i *4
ri
.5
