26 CULTUUR SHOW
Vijftien jaar geleden riep Joop van den Ende de Musical
Awards in het leven. Vanavond krijgt hij er zelf eentje.
Als bekroning van zijn levenswerk.
„Ik verlang ernaar iets moois te maken/1
De man heeft hu
mor. Joop van
den Ende (73)
opent met eigen
sleutel de voor
deur van zijn kan
toor in Amsterdam. „Ik kom solli
citeren", zegt hij als hij mij ziet zit
ten. Dan, met aangedikt venijn:
„Je moet tegenwoordig werken tot
je 90ste." Even iater Jopen we zijn
werkkamer binnen. „Hier hebben
we een plekje voor onze nieuwe
medewerker", zeg ik. Zijn preto-
gen stralen. „Dank u", klinkt het
bescheiden.
Je zou zo een musical over hem
kunnen maken. Joop! De Musical.
Maar die is er eigenlijk al. „Bar-
num was de eerste musical die ik
ooit zag", vertelt Van den Ende.
„Die wilde ik in Nederland produ
ceren omdat die voorstelling over
mijn leven gaat. Barnum vertelt
over een man die rariteiten liet
zien en daarvoor kaartjes ver
kocht. Een vrouw met drie bor
sten of vijf benen, dat soort din
gen. Ik ben met feestartikelen en
poppenkast begonnen."
De Nederlandse versie in rg88
werd geen succes. „Goed gemaakt
en lekkere muziek, maar toch een
van de grootste flops uit mijn car
rière. Ik heb er veel van geleerd.
Kijk: als succes voorspelbaar was,
zou iedereen het kunnen. Maar
dat is niet zo en dat maakt het
spannend. Neem Billy Elliot. Daar
in zit een ballet van mijnwerkers
en kinderen. Echt wereldtop.
Maar het verhaal over mijnwer
kers en Thatcher pakten we niet
in Nederland."
En dus viel na een jaar het
doek voor Billy Elliot. „Pijnlijk",
noemt hij dat. „Dan denk ik: pot-
verdomme, we maken wél kunst.
Hoeveel ervaring je ook hebt, je
weet nooit of het lukt. Naast een
goede musical maken, moet je
ook flink werken aan de naamsbe
kendheid ervan. Je moet de dia
mant zo mooi oppoetsen, dat ze
echt schittert. Dat hoort bij het
vak. En dan blijft het hopen dat de
mensen komen kijken."
Kritiek
Hij was de eerste die in Neder
land musicals met internationale
allure maakte. „Dat ging niet van
zelf. Er was veel kritiek. Dat heb
ik altijd gehad. Toen ik met Goede
Tijden, Slechte Tijden aan een dage
lijkse soap begon, werd ik in de
pers afgeschilderd alsof ik een
NSB'er was. Als ik nu terugkijk,
begrijp ik dat wel. We moesten
het vak nog leren. Niemand had
een idee van hoe je zo'n soap
moest maken."
Dan, reflecterend: „Ik heb in
mijn hele carrière geprobeerd om
in alles wat ik aanpakte, de beste
te zijn. Dat lukte niet altijd. Maar
als je er een publiek voor weet te
vinden, dan tilt dat publiek zo'n
project iets op. Bij de musicals ge
beurde dat sneller dan bij Goede
Tijden, Slechte Tijden. Pas met Les
Misérables in 199a ging dat echt
goed. De première daarvan was
een halfjaar na het mislukken van
TV10, het grootste fiasco in mijn
leven. Maar ik ging door, heb ver
der gezocht en uiteindelijk lukte
het. Ik ben er hartstikke trots op
dat ik aan de wieg van het musical
genre in Nederland heb gestaan.
Ik introduceerde hier het niveau
van Broadway en West End."
Les Mis is ook een beetje zijn
verhaal. „De muziek, die grote bar
ricade. Dat eerste nummer met de
tekst 'We zullen het bereiken'.
'Als succes
voorspelbaar was, zou
iedereen het kunnen.
Maar dat is niet zo en
dat maakt het
spannend'
Dat was natuurlijk dubbel voor
mij. Ik ben veel dingen begonnen
die er niet waren. Dat gebeurde
steeds impulsief. In die zin ben ik
altijd een kind gebleven: ik ver
lang ernaar iets moois te maken.
Dat moet je dan gewoon doen, an
ders gebeurt er niets."
Er waren veel mensen die in fi
nancieel opzicht op de rem trap
ten. „Gelukkig maar, anders zou
er van al die dromen niet veel te
rechtgekomen zijn. Soms kreeg ik
te horen: waarom zou jou dat wel
lukken en een ander niet? Daar
kan ik niet tegen. Ik ben een doe
ner, geen dromer. Ik weet dat ik
heel dominant ben. Maar dat is
slechts één kant van mij. Ik kan
ook goed samen met een groep
iets doen. Leidinggeven, betekent
ook letterlijk géven: aandacht,
tijd, respect. Dat wordt vaak verge
ten door leidinggevenden."
Waar hij tegenaan liep, was de
minachting voor de musical, al
hadden de recensenten het genre
wél geaccepteerd. „Veel acteurs in
Nederland zijn verwend. Ze spe
len veertig keer een stuk en gaan
daarna weer wat anders doen. In
een musical speel je een jaar lang
hetzelfde. Je moet een enorme dis
cipline hebben om dat te kunnen.
Dat dédain verdwijnt als er min
der werk is; dan zijn acteurs blij
als ze weer een seizoen onder dak
zijn."
Strategie
Nadat hij zich had teruggetrokken
uit tv-bedrijf Endemol, richtte
Van den Ende zich volledig op mu
sicals in Europa met zijn bedrijf
Stage Entertainment. „Theaters ko
pen en zelf bepalen wat daar te
zien is", zo legt hij zijn strategie
uit. „Ik wilde een grote partij zijn
voor buitenlandse producenten
als Disney. Zodat die wisten: Joop
zit daar, heeft het geld en zorgt er
voor dat er goede producties van
onze succesvolle titels in de lokale
taal komen."
Dat plan ontstond na een 'gi
gantische burn-out'. „In die perio
de wilde ik bestuurslid van een
voetbalclub worden en bij de to
neelvereniging van Baarn gaan re
gisseren. Toen het weer beter met
me ging, kwam ik bij zinnen. Ik
was 59 en dacht: ik kan méér,
moet mijn talent gebruiken. Jani-
ne heeft me een schop onder mijn
kont gegeven toen ik met zo veel
zelfmedelijden in een hoekje zat."
Zijn grote liefde voor het thea
ter overwon. „Ik ben continentaal
Europa gaan veroveren. Stage is
nu marktleider in dit deel van de
wereld. We verkopen 9 tot 10 mil
joen tickets per jaar. Ik heb er eer
der dit jaar voor gekozen om 60
procent van mijn aandelen in het
bedrijf te verkopen. Er moest een
andere bedrijfsstructuur komen
om verder te kunnen groeien."
Presteren
Van den Ende blijft betrokken bij
Stage Entertainment als creative
producer en aandeelhouder, maar
bouwt zijn werkzaamheden voor
het theaterbedrijf drastisch af. „Ik
wil mijn opvolgers niet voor de
voeten lopen. Dat afstand nemen,
was een moeilijk proces; de eerste
paar weken kwam dat hard aan. Ik
had me er niet op voorbereid.
Maar sinds een paar weken voel ik
me weer best goed. De druk om al
tijd te moeten presteren is weg. Ik
voel me bevrijd."
De Oeuvre Award, die hij van
avond krijgt, ziet hij als een bekro
ning van zijn harde werk. „Ik ben
trots dat ik in het rijtje namen van
grootheden als Willem Nijholt,
Alan Menken en Andrew Lloyd
Webber sta. Ik heb het gevoel dat
ik de musical in Nederland naar
een hoger niveau heb getild. Dus
ja, die prijs voelt wel terecht."
foto Marco Okhuizen
door Martin Hermens
De uitreiking van de Musical Awards
is vanavond vanaf 20.30 uur te volgen
via NPO 1.
