Raadselige Roos 2015
De Schelde in kaart
Struikelen
in donker
duister
De Vliegende Hollander is een Engels verzinsel
ZEELAND 9
We koesteren de Vliegende
Hollander. Hoe kwam die duivelse
Vanderdecken in Terneuzen terecht?
e geloven
zo graag.
Er zijn
echt Ter-
neuzen-
aren die
het geboortehuis van kapitein
Willem Vanderdecken kunnen
aanwijzen. In de Noordstraat. En
het spookt er, dat wil je niet we
ten. Terneuzen - echt waar - is de
haven van waaruit de voor niets
en niemand bange VOC-kapitein
Vanderdecken halverwege de 17e
eeuw uitvoer. Op een paasdag, of
een zondag, in elk geval op een
dag dat gelovigen niet in actie ho
ren te komen. Een andere versie
van het verhaal wil dat Vander
decken er niet in slaagde om de
Kaap te ronden en uit frustratie
zijn stuurman doodde. Sindsdien
verbood God hem ooit nog een
haven aan te doen en doolde hij
over de wereldzeeën als het
spookschip De Vliegende Hollan
der. Altijd vol onder zeil en met
open geschutspoorten.
Cultuurwetenschapper Agnes
Andeweg - verbonden aan de Uni
versiteit Maastricht en het Univer
sity College Utrecht - verdiepte
zich in de geschiedenis van het
spookverhaal. Waar komt het van
daan, en hoe is de duivelse kapi
tein in Terneuzen terechtgeko
men. Ze vatte haar bevindingen
samen in het zeer leesbare boekje
De Vliegende Hollander en Terneu
zen - Van internationaal symbool
tot lokale legende.
Hoe graag we ook zouden zeg
gen dat het verhaal een van oor
sprong Nederlandse, zelfs Zeeuw
se sage is - dat klopt niet. Rond
1800 dook de spookkapitein voor
het eerst op in Engelse reisverha
len. Een mogelijke verklaring is
dat de Engelsen tegen die tijd de
hegemonie op zee van de Hollan
ders definitief hadden overgeno
men. Hun eeuwenoude vijand
zag er nog dreigend uit, maar was
niet meer dan een fantoom.
Als er al een thuishaven werd
vermeld, dan was dat in de mees
te oude verhalen Amsterdam. Pas
'Rond 1800 dook De
Vliegende Hollander op
in Engelse reisverhalen.
Hij zag er dreigend uit,
maar was niet meer
dan een fantoom'
De Vliegende
Hollander en
Terneuzen
toen de Britse schrijver Frederick
Marryat (1792-1848) in zijn The
Phantom Ship Terneuzen als thuis
basis aanwees, kwam de Zeeuwse
havenplaats in beeld. Het verhaal
verscheen vanaf 1837 eerst in afle
veringen. Marryat had zelf geva
ren en was in 1809 bij de Engelse
landing op Walcheren betrokken.
Zijn schip zou langs Terneuzen
gevaren en beschoten zijn. Waar
schijnlijk gaf hij Vanderdecken
om die reden daar een thuis. In
Nederlandse vertalingen werd
het spookschip vervolgens steeds
Nederlandser en Zeeuwser.
In zijn tijd was Marryat net zo
populair als Jules Verne. Zijn Vlie
gende Hollander overleefde. Me
de dankzij de KLM, die aan de
spooknaam een gevoel van snel
heid en vooruitgang verbond. Tot
op de dag van vandaag laten we
Hollanders vliegen, zoals voetbal
ler Robin van Persie en turner Ep-
ke Zonderland. Minister Melanie
Schultz van Haegen opperde be
gin dit jaar om de nieuwe zee
sluis van Terneuzen naar het
spookschip te vernoemen.
U schrijft, verhalen of ge
dichten. En u wilt wel
eens weten hoe goed
uw pennenvruchten
nou eigenlijk zijn? Doe dan mee
aan de nieuwe editie van de
Raadselige Roos 2015. Deze
schrijfwedstrijd wordt sinds
1993 jaarlijks georganiseerd.
De schrijfwedstrijd is speciaal
bedoeld voor mensen die van
taal houden en het leuk vinden
om te schrijven. Iedereen boven
de 18 jaar en die woonachtig is in
of afkomstig is uit Noord-Bra
bant, Gelderland, Limburg, Zee
land en Nederlandstalig België
kan meedoen. Drie jury's kiezen
uit de ingezonden verhalen en
gedichten drie winnaars.
Het thema voor de nieuwe
wedstrijd is: 'Onderweg'.
Caert Thresoor is het Ne
derlands-Belgische tijd
schrift voor de geschie
denis van de cartogra
fie. Het pas verschenen tweede
nummer van 2015 is helemaal ge
wijd aan het onderzoek naar
oude kaarten in België.
Kees Bos (1937) uit Koudeker-
ke schrijft in dit nummer over
laat-middeleeuwse kaarten van
het Scheldegebied. Bos was ver
bonden aan lerarenopleidingen
in Zeeland en Tilburg. Met land
schapsarchitect Jan Willem
Bosch publiceerde hij in 2008 de
Landschapsatlas van Walcheren.
In zijn artikel onderzoekt hij
twee kaarten van rond 1500. De
Oosterschelde en niet de Honte
of Westerschelde was in die tijd
de officiële vaarweg naar Ant
werpen. De kaarten deden waar
schijnlijk dienst in rechtszaken
over tolheffing. Ze worden be
waard in Brussel en Antwerpen.
Schrijven zonder voornaam,
dat is pas voornaam. F. van
Dixhoorn is een van de
zeldzame schrijvers van
wie we niet weten hoe hij van vo
ren heet. Er is weinig over hem be
kend, alleen dat hij in 1948 werd
geboren te Hansweert en opgroei
de in Vlissingen. En dat hij fascine
rende poëzie heeft gepubliceerd.
In de hoop op toelichting sloeg ik
een bundel Gesprekken en essays
over De kunst van het dichten op.
Daarin spreken alle dichters, al
leen F. van Dixhoorn neemt een
absoluut stilzwijgen in acht.
Zijn abstracte werk is met con
creet Zeeuws landschap verbon
den. De reeks Jaagpad houdt ver
band met het jaagpad langs het ka
naal tussen Middelburg en Vlissin
gen. Zijn gedichten hebben een
telsysteem, 1,2,3,4, maar door
gaans wordt die volgorde losgela
ten. In Jaagpad krijgt dat systeem
een achtergrond: 'tussen de bo
men kom ik tot vier/ steeds het
zelfde niet/ vergelijkbaar.'
In Loodswezen I neemt de
dichter ons mee naar de Vlissing-
se boulevard. Vlissingen is ook
het decor van Dan op de zeevaart
school waarin hij varieert op de be
kende Zeeuwse leus: 'ik kom bo
ven'. In Takken molenwater gaan
we naar Middelburg. Maar ver
trouwd gebied wordt bij F. van
Dixhoorn al snel onbekend ter
rein. Dat bezorgt je een onbehaag
lijk gevoel, hetzelfde onbehaaglij
ke gevoel als wanneer een raadsel
onoplosbaar blijkt.
De dichter voelt vreemd ge
noeg met onze verwarring mee,
hij weet het evenmin. Zijn werk
wijze, erkent hij ergens, berust
meer 'op struikelen/ in het don
ker duister' dan op doelbewuste
strategie. Alsof hij zegt: heel het le
ven is een ongemakkelijk raadsel,
we willen er graag orde in, maar
die orde is een leugen.
Van Dixhoorns poëzie is aller
minst steriel, neem Loodswezen I:
'wanneer je straks/ op de
boulevard/ amorata tegenkomt/
doe haar dan de groeten/ van mij
en zeg haar dat/ loods zwart/
weer naar zee is.' We zien hier lief
de ('amorata') en afscheid, heel
ons leven, met achternaam en
voornaam. Je kunt flarden van het
leven grijpen zonder het leven te
begrijpen.
ZATERDAG 1 AUGUSTUS 2015
Wij Hollanders
vliegen nog steeds
door Jan van Damme
W
Agnes Andeweg, auteur
Agnes Andeweg
Den Boer|De Ruiter
96 pagina's
12,50 euro
Inzenden kan tot 1 oktober 2015,
uitsluitend per e-mail
raadseligeroos@literaircafevenray.nl
door Mario Molegraaf
Loodswezen I
F. van Dixhoorn
(1948)
Jaagpad
Loodswezen I
Dan op de
zeevaartschool
Takken
molenwater
Robin van Persie scoort op het wereldkampioenschap 2014 met een formidabele zweefduik tegen Spanje. Hij ging
de wereld over als de Flying Dutchman, foto ANP
