In de jaren twintig schittert Sally Hertzberger als voetballer én atleet van PSV. Tijdens de Tweede Wereldoorlog sterven hij, zijn moeder en zus in Auschwitz. Een voorpublicatie uit '100 jaar PSV'. 4 SPECTRUM boek Hoe zorgeloos, hoe zonnig is het le ven in de jaren twintig voor Salo mon 'Sally" Hertz berger. Tijdens het interbellum biedt de gemeenschap van Eindhoven alle vrijheid voor de Joden in de dan al uitdijende stad. In hun synagoge aan de Kerkstraat vormen de Joden van Eindhoven een heel eigen groep en hoewel loodse kinderen ook in Eindhoven van andere kinderen ho ren dat de Joden Jezus Christus heb ben vermoord, is Sally Hertzberger al vroeg een populaire jongen. Hij is knap en een uitblinker in sport. Meis jesharten gaan al gauw sneller klop pen voor dit soort jongens; al zal Sally in de 41 jaar die hij leeft altijd vrijge zel blijven. Als de razendsnelle en technisch vaar dige rechtsbuiten van PSV wordt hij bejubeld. Minder leuk vindt de club het wanneer hij voor het seizoen 1927/1928 samen met Gerrit Hermans een gat bij PSV achterlaat. De twee cracks kiezen ineens voor MW in Maastricht. Weer een jaar later voet balt Sally alweer in zijn woonplaats. Dan niet meer bij PSV, maar bij EW Eindhoven, de aartsrivaal met een ka tholieke achtergrond, die de Joodse ge meenschap van oudsher gastvrijheid biedt. In die periode heeft EW met Johan de Heer zelfs een Joodse voorzit ter. De families De Heer en Hertzber ger zijn verwanten en bekende textiel- families in de stad. Sally is in het dage lijks leven kleermaker in het familie bedrijf. De Hertzbergers zijn een ge goede Joodse familie. Het riante heren huis aan de Kruisstraat getuigt van hun welvaart. Vooral door zijn snelheid is Sally Hertzberger tussen 1921 en 1927 voor PSV een belangrijk lid. Van zijn snel heid profiteert niet alleen de voetbal afdeling van PSV, maar ook de atle tiek. Met zijn voetballende vrienden Harry Broos, Bertus van Dijk en Char les van Erp vormt hij PSV's 4x100 me ter-estafetteploeg, die in 1925 natio naal kampioen wordt. Sally is, kort om, een gevierde jongen bij PSV en ook voor hem is het gedicht bestemd dat Corn. Kruse op 7 juni 1926 publi ceert in de Meierijsche Courant, nadat PSV een dag eerder is gepromoveerd naar de hoogste klasse: O, schoone dag van groote glorie Muziek en sport viert thans hoogtij! Voor 't prachtig werk dubbel victorie En heel de stad, zij juicht met mij Dat Uwe gloriezon blijv' schijnen Standvastig saam naar hooger op Muziek en sport, gij kunt niet kwijnen Met ijz'ren wil steeds in den top In de zomer van 1942 schijnt de glorie zon niet meer voor Salomon Hertzber ger. Samen met zijn moeder Carolien Hertzberger-van Boelen en zijn zusje Rosina staat Sally in dubio. Moeder en zus willen niet onderduiken. En Sally wil moeder en zus niet in de steek la ten. Hij besluit bij hen te blijven. „Via mijn vader hadden ze in Stiphout de mogelijkheid onder te duiken, maar ze kozen ervoor in Eindhoven te blij ven", vertelt Mieke Van den Heuvel- Hertzberger. Zij is een dochter van Sally's broer Maurits Hertzberger. Maurits is met een katholieke vrouw getrouwd en heeft om die reden in 1942 nog wat meer bewegingsvrijheid dan de Volljuden Sally, Rosina en hun moeder. Medio 1942 is ook in Eindhoven de dreiging groot voor de Joodse gemeen schap. In samenwerking met het Ne derlandse politieapparaat en ook dank zij een gedetailleerd informatiesys teem op de gemeentehuizen, kan de bezetter de Joden eenvoudig lokalise ren. Zoals overal in het land worden ze thuis opgehaald en bijeengebracht op stations, vanwaar de reis gaat naar Amsterdam (de Hollandse Schouw burg, nabij Artis), of de doorgangs kampen Vught en Westerbork. Vanuit Westerbork is voor de meeste Joodse Nederlanders de volgende reis ook de laatste reis. De reis naar de dood in een vernietigingskamp. Maurits, het zesde kind van Carolien Hertzberger-van Boelen en haar in 1930 overleden man Nathan Hertzber ger, waarschuwt in 1942 al maanden lang dat moeder en kinderen naar zijn huis in Stiphout moeten komen, want daar heeft hij voldoende moge lijkheden voor onderduikers. De jong ste broer van Sally profiteert in Stip hout van twee voordelen. Behalve dat hij dus getrouwd is met een katholie ke vrouw - half-Joodse gezinnen wor den aanvankelijk met rust gelaten - is Maurits in Stiphout bevriend met een politieman die in het dorp de hoogste in rang is ('d'n opper"), een man die zijn lippen stijf op elkaar houdt, ter wijl hij weet dat het huis van Maurits Hertzberger een doorgangshuis is voor Joden - vooral kinderen - op weg naar veiliger onderduikadressen in met name de Peel. Maurits heeft in die regio nog een derde voordeel. Als textielkoopman heeft hij in de jaren twintig en dertig in de Peel vrienden gemaakt. Het zijn deze vrienden die hem nu helpen bij het onderduiken van Joden. 'Kom onmiddellijk naar ons', smeekt Maurits Hertzberger zijn moeder Ca rolien, zijn broer Salomon en zijn zus je Rosina. Het jongste zusje van Salo mon is al ondergedoken. Dit kind, Antje, zal de oorlog overleven, net als Maurits en zijn gezin. Wie ook over leeft is Hertog Hertzberger, een ande re broer van Sally. Het is deze Hertog, wiens Joodse voornaam Hartog bij zijn geboorte door de ambtenaar van de burgerlijke stand is gewijzigd in Hertog omdat hij dat beter vond pas sen bij zijn tweede voornaam Napo- leon, op wie Carolien en haar twee kinderen hun hoop hebben gevestigd. Hij woont in de Bondstraat in het stadsdeel Woensel, niet ver van hun huis in de Kruisstraat. Net als Maurits is Hertog getrouwd met een katholie ke vrouw. Het is voor de opgejaagde Carolien en haar twee kinderen nu een keuze tussen het huis dichtbij in Eindhoven bij Hertog, of het huis iets verder weg in Stiphout bij Maurits. Ze beslissen bij Hertog in te trekken, alle dringende waarschuwingen van Mau rits ten spijt. Moeder Hertzberger denkt nog altijd dat het niet zo'n vaart zal lopen. Maar dat blijkt een il lusie. Zelf blijft zij nog enkele maan den bij Hertog in de Bondstraat, voor dat zij voor de ogen van haar familie door de politie wordt opgehaald. Ze gaat naar het politiebureau en nooit meer zal iemand iets van haar verne men. Het is het Rode Kruis dat na de oorlog meldt dat zij op 15 oktober 1942 in Auschwitz is vermoord. Met een al na de inval in het huis aan de Kruisstraat, hartje zomer 1942, zijn Sa lomon en Rosina vanaf het station in Eindhoven naar het doorgangskamp Westerbork getransporteerd. Jet Hertzberger-van Dijk, de echtgenote van Maurits, wordt in Stiphout geïn formeerd dat ze op transport moeten. Zij reist onmiddellijk naar Eindhoven en ziet het angstaanjagende tafereel op het perron aan. Jet kan niets meer doen. Mieke Van den Heuvel-Hertz berger, 71 jaar na dato: „Het afscheid voor altijd heeft op het station alleen nog maar uit oogcontact bestaan." Vanuit Westerbork gaat Rosina als eer ste naar Auschwitz. Op 31 augustus 1942 vertrekt ze. Vrijwel meteen na aankomst wordt ze vermoord; op 3 september. Precies drie dagen zit er ook voor moeder Carolien tussen het vertrek uit Westerbork en haar dood in Auschwitz. Sally mag nog enkele maanden blijven leven. Hij is een man met een goede conditie en kan blijkbaar nog nuttig zijn in de moord- fabriek van de nazi's. Op 28 februari 1943 wordt Sally vermoord. Nathan Hertzberger, de zoon van Maurits, is acht jaar wan neer hij in 1942 bij 'oom Sal ly' en zijn oma in Eindhoven logeert en uitgerekend tijdens die logeerpar tij een Duitser het huis binnenvalt. Op dat moment bevat Nathan nauwe lijks wat er gebeurt, maar de gebeurte nis staat hem ruim zeven decennia la ter nog altijd op het netvlies. Hij is als kind ooggetuige van een tragedie. „Nog zie ik die Duitser in zijn rij broek en een zweepje in de hand bo ven aan de trap staan. Oma en tante Rosina kregen te horen dat ze precies een dag de tijd kregen om zich gereed te maken voor de reis. Oom Sally was vrijwilliger voor het Rode Kruis. Door die functie dacht hij zich nuttig te kunnen maken en besloot hij bij zijn moeder en zijn zus te blijven. Later is het in Westerbork ook zo gegaan, zo heb ik gehoord van iemand die daar toen ook zat. Sally hoefde niet mee naar Auschwitz, maar hij wilde zijn fa milie niet in de steek laten." Naast Hertog en Maurits heeft Sally Hertzberger nog een derde broer, Simon. Ook hij is in het Eindhovense voetbalwereldje van de jaren twintig Sally Hertzberger laat door Matty Verkamman I In zijn huis te Stiphout geven Maurits Hertzberger en zijn echtgeno te Jet Hertzberger-van Dijk gastvrijheid aan de onderduikers 'tante Corry' (staand links) en 'tante Suus' (staand rechts) - Joodse vrou wen uit Hilversum. In het midden Jet Hertzberger. Het Joodse jonge tje in het midden is Lex Kater. Links en rechts van hem broer en zus Mieke en Nathan Hertzberger.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2013 | | pagina 36