6l
StruAAWAV zoneter
of doel
Eeem jduj de zee...
dinsdag 4 december 2012
Maar je kan ook gericht
Mop zoek gaan naar
iets wat je alleen nog
uit het boekje kent.
Bijvoorbeeld een plant
of dier dat gelieerd is
aan een andere soort. Op luwe plekken waar
klimop groeit speuren naar de klimopbij
of onder oude beuken zoeken naar het
beukendopgeweizwammetje. Deze manier
van zoeken levert niet zelden spectaculaire
resultaten op en vaak merk je dat soorten die
als zeldzaam te boek staan in feite helemaal
niet zo bijzonder zijn. Dat geldt ook voor de
paddenstoeltjes waar we het dit keer over
gaan hebben. Ze zijn gespecialiseerd op het
parapluutjesmos en dat kan je in ieder geval
overal vinden.
Eerst maar even de gastheer, het
parapluutjesmos dus. Dat behoort tot
de levermossen. Dat wil zeggen dat de
plantjes niet bestaan uit een klein stengeltje
met minuscule blaadjes, zoals dat met
bladmossen het geval is. Nee zo'n levermos
heeft een thallus, een vaak wat onregelmatig
gevormd, schijfvormig object, waaraan
verschillende onderdelen te ontdekken zijn.
In het geval van het parapluutjesmos is de
vormenrijkdom wel heel groot; het kreeg
zijn wetenschappelijke naam 'polymorpha'
(=veelvormig) bepaald niet voor niets. Het
thallus zit met hechtdraden verankerd in de
bodem en het parapluutjesmos groeit vaak
op wat verslempte, beschaduwde plaatsen,
waar andere planten zich niet kunnen
vestigen. Zelfs doodgespoten perkjes raken
vaak overdekt met parapluutjesmos. De
lobben van het thallus zitten vol met kleine
gaatjes en dat zijn de huidmondjes van het
parapluutjesmos.
Bij nadere bestudering zie je op het thallus
kleine schaaltjes met een gekartelde rand.
In die schaaltjes liggen de zogenaamde
broedkorrels. Dat zijn in feite stekjes van het
parapluutjesmos. Zo'n schaaltje heet een
broedbeker en vaak liggen er ongeveer vijf tot
Als je op ontdekkingstocht gaat, de natuur
in, zijn er ruwweg twee manieren waarop je
te werk kunt gaan. Je kan op de bonnefooi
op pad gaan en je laten verrassen door wat
je min of meer toevallig voor de voet komt.
Natuurlijk; als je spechten wilt zien ga je naar
het bos en niet naar het strand. En voor een
steenloper geldt het omgekeerde. Maar voor
de rest heeft het beslist zijn charme om zo
maar wat te struinen zonder plan of doel.
tien broedkorrels in. Als in zo'n broedbeker
een regendruppel neerkomt spatten de
broedkorrels alle kanten uit en de korrels
die gunstig terecht komen groeien uit tot
een nieuw mosplantje. In feite wordt het
parapluutjesmos op deze manier gestekt en
dus is het een manier van ongeslachtelijke
voortplanting.
Maar het parapluutjesmos kent ook
geslachtelijke voorplanting. Als je het thallus
verder afzoekt vind je vroeg of laat een
soort minuscule palmboompjes. Dat zijn de
vrouwelijke organen van het mos. Aan de
palmboompjes of parapluutjes hangen - met
het blote oog onzichtbare - zakjes, waarin de
sporen, zeg maar de zaden van het levermos,
Parapluutjesmos
I Meerdere malen, de
afgelopen maand, maakte
de weerman aan het eind
van het acht uur journaal
melding van schitterende
I zonsopgangen. Uit de ve
ren ging ik dus om zo'n spektakel mee te ma
ken en ik had geluk! Nog voor er ook maar iets
van onze energie - en lichtbron te ontwaren
viel, verschenen de eerste kleuren in lila, gele
en oranjerode tinten voorafgegaan door een
bleek licht dat het nachtelijk donkerblauwe
duister langzaam maar zeker verdrong. De
dageraad manifesteerde zich! Scherp con
trasterend met deze uitbundigheid lagen
de dichtstbijzijnde, nog donkere, hoeven.
Verderop in de polder vertoonden zich, in het
diffuse licht, allengs de coulissen van boom
groepen en een dorp. De akkers kleurden,
onder een lichte nevel. Heel dichtbij blonken
de nog versgeploegde voren. Zo'n morgen
is eigenlijk onvergetelijk. Het beeld van de
blinkende voren deed me trouwens denken
aan het regelmatige patroon van golfslag
waarmee ik teriig was bij het oorspronkelijke
karakter van zovele Zeeuwse polders Eens
was diteen hoog opgewassen schorgebied
dat onder invloed van eb en vloed regelmatig
werd overspoeld. Het is aan de ambitie van de
ambachtsheren te danken dat we nu de vruch
ten plukken van de zo vruchtbare akkers: Die
ambitie stond echter in schril contrast met
het hier geschetste romantische beeld. Er was
maar één reden waarom de landeigenaren
hun kapitaal staken in het ontginnen van de,
rijp voor inpoldering, opgewassen schorren;
winstbejag. Aan de daadwerkelijke verwezen
lijking van hun activiteiten hebben zij nooit
deelgenomen. Hiervoor maakten ze gebruik
van de armoedzaaiers die uit noodzaak om
te overleven gedwongen waren het zware
dijkwerkersbestaan te ondergaan. Honderden
ruggen hebben zich gekromd om onze polders
uit de hier eens tekeer gaande zee te ontwor
stelen. Die realiteit dwingt minstens zoveel
bewondering af, zij het in andere zin, dan de
aanblik van een zonsopgang.
Adri Karman
Levermostrechter t j e
