Demp de valkuilen
dat strafblad
7 spectrum
Zaterdag 17 december 2011
Het 'enkelbandje', elektronische detentie thuis.
Vroeger werd een afgestrafte plompverloren
buiten de deur gezet. Tegenwoordig worden
gedetineerden op allerlei manieren
voorbereid op hun rentree in de
maatschappij. Want als die slaagt, is de kans
op terugvallen kleiner.
Hij herinnert zich het gevangeniswereldje
als keihard. „En ik was een buitenbeentje,
geen doorsneecrimineel. Ieder mens, van
hoog tot laag kan door bepaalde omstan
digheden in het gevang belanden, weet ik
nu. Van havenarbeider tot en met tand
arts."
Vanwege zijn zelfmoordgedachten wordt
Bram op een afdeling voor kwetsbare inge-
slotenen geplaatst. „Als ik een gordijnrail
zag, vroeg ik me af of die sterk genoeg was
om me eraan op te hangen. Dat was het
enige waar ik mee bezig was. Ik kan me
herinneren dat ik er alleen maar niet meer
wilde zijn, maar niet de kracht had om er
daadwerkelijk een eind aan te maken."
Aanvankelijk verloopt de terugkeer naar
het normale leven redelijk soepel. „Ik
kwam die poort uit met een paar grote tas
sen aan mijn arm. Kleren, een tandenbor
stel... veel meer zat er niet in. Aanzienlijk
minder dan als ik nu op vakantie zou gaan.
Ik had een taxi gebeld en die bracht me
naar het station."
Naar zijn oude huis kan Bram niet meer
terug. De huur is opgezegd, zijn bezittin
gen liggen opgeslagen.
En ook al heeft de rechter geoordeeld dat
zijn daad hem niet volledig kan worden
aangerekend, in zijn oude buurt is hij niet
meer welkom. Iedereen weet wat hij in
zijn verwarde toestand gedaan heeft. De
politie waarschuwt: kom maar niet meer
terug.
Als hij uit de trein stapt, staat een goede
kennis hem op te wachten. Bij hem mag
Bram logeren tot hij, een paar weken later,
wat anders gevonden heeft.
ALTIJD ZWIJGEN De euforie van dat
vriendelijke begin ebt snel weg. „Als onder
nemer kon ik niet meer aan de slag. Ik pak
te alles aan wat ik kon krijgen: groenvoor
ziening, lopendebandwerk, losser in de ha
ven... Voor veel banen heb je een Verkla
ring Omtrent Gedrag nodig, en die krijg ik
niet Je verleden blijft: je parten spelen.
Ook als het gaat om relaties. Ik had me
voorgenomen: als ik een relatie krijg ga ik
het niet verzwijgen. Toen ik iemand leerde
kennen waarmee het wat serieuzer werd,
heb ik het na een aantal dagen inderdaad
verteld. Gelukkig had zij zelf ook een gete
kend leven achter de rug, dus kon zij mij
wel enigszins begrijpen."
Hij berust erin dat hij de rest van zijn le
ven aan de zijlijn zal staan, terwijl hij voor
heen door zijn werk veel in de openbaar
heid trad. „Dat durf ik niet meer. Af en toe
zie ik een programma op tv en denk ik:
daar zou ik ook wel een bijdrage aan wil
len leveren. Maar dat kan niet meer, ik
blijf bewust in de schaduw. In dat opzicht
zit ik nog steeds in een gevangenis. Mijn
eigen gevangenis. Een isolement."
In zekere zin is zijn detentie heilzaam ge
weest, verklaart Bram. Het laatste deel van
zijn straf bracht Bram door op een thera
pieafdeling. „Soms was het moeilijk en ver
velend, al dat praten en af en toe vlogen
de stoelen door de lucht, maar achteraf
was die therapie ook heel leerzaam. Boven
dien stelde een psychiater eindelijk vast
welke stoornis ik precies had en kreeg ik
de juiste medicijnen voorgeschreven.
Sindsdien ben ik nooit meer psychotisch
geweest."
DIENSTVERLENER Natalie is
medewerker maatschappelijke
dienstverlening (MMD). Inwoners
van het Huis van Bewaring of van
de gevangenis die twee weken of
langer blijven, krijgen bezoek van
Natalie. Onderwerp van gesprek:
hoe was de situatie voor de deten
tie? En hoe zal het zijn na de deten
tie? „Ik vraag hoe het staat met de
huisvesting, met het inkomen. Ik
ga na of er schulden zijn, of er zorg
nodig is. Sinds een jaar delen we
informatie met gemeenten; hulp
vragen komen zo automatisch te
recht bij de gemeente. Zo kunnen
we actief samenwerken om proble
men te tackelen. Het is de bedoe
ling dat iemand na zijn vrijlating
een goede start kan maken. En na
tuurlijk, dat terugvallen vookomen
wordt."
Als maatschappelijk dienstverlener
beperkt Natalie zich tot praktische
hulp. „Als het verder gaat, verwij
zen we door; naar een psycholoog
of psychiater, naar de medische
dienst. Ook met de reclassering
werken we nauw samen, om dub
bel werk te voorkomen."
BINNEN BEGINNEN Wie na
de uitspraak van de rechter nog
vier maanden of langer moet 'zit
ten', komt in aanmerking voor het
programma Binnen Beginnen. Dat
is erop gericht recidive (terugvallen
in het criminele gedrag) te voorko
men. Daarbij biedt het gedetineer
den de kans om hun detentie zin
vol door te brengen.
Martin begeleidt gedetineerden
daarin: „Het probleem met veel
van onze cliënten is dat ze wel wil
len zijn maar niet willen wórden.
Anders gezegd: ze willen wel status
Zeker na een lange straf is aanpassing aan het leven
buiten niet eenvoudig.
hebben, maar de weg ernaartoe, de
moeilijke weg, willen of kunnen ze
niet gaan. Of ze zien wel het eind
punt, maar niet de weg die erheen
leidt. En daar zijn wij dan voor."
Wie wil meedoen, ondertekent
een deelnameformulier. „Bij goed
gedrag mag je na verloop van tijd
door naar een plek waar je meer
vrijheid hebt. Een halfopen, Be
perkt Beveiligde Inrichting - BBI -
en later naar de Zeer Beperkt Bevei
ligde Inrichting of ZBBI. De laatste
fase is het 'enkelbandje' ofwel de
elektronische detentie. Dan mag je
de rest van je straf onder voorwaar
den vanuit je eigen huis werken of
studeren."
Maar het omgekeerde kan ook ge
beuren: iemand die in de fout gaat,
kan weer teruggezet worden. De
kans om terug te vallen of weer
drank of drugs te gebruiken, wordt
aan het begin van het traject inge
schat.
Martin: „Het gaat erom de valkui
len in beeld te brengen. We probe
ren de oorzaken van recidive weg
te nemen. Bij alcohol- en drugsge
bruik ligt een leefstijltraining voor
de hand. Wat doen die drugs met
je? Wat zijn je 'trekmomenten'?
We bieden ook cognitieve vaardig
heidstrainingen aan, zeg maar een
opfriscursus voor denken en ge
drag. Eerst denken, dan doen."
Soms blijkt dat iemand zo veel pro
blemen heeft, dat hij moet worden
doorverwezen naar een gespeciali
seerde instelling. „Daar zoeken ze
dan uit wat er precies aan de hand
is welke behandeling het beste is."
DE NEDERHOF Om de over
gang naar volledige vrijheid te ver
gemakkelijken, brengen de bewo
ners van ZBBI De Nederhof hun
dagen vooral 'buiten' door. Een
langdurig verblijf in de gevangenis
kan de bewoners heel passief heb
ben gemaakt. „In de gevangenis
wordt bijna alles voor je geregeld
en besloten. Zelfs uit bed komen
kan dan al moeite kosten", legt
groepswerker Anton uit.
In de ZBBI helpen groepswerkers
dit patroon te doorbreken en van
'gehospitaliseerde' gedetineerden
weer zelfstandige mensen te ma
ken.
Doordeweeks wordt gewerkt aan
de terugkeer naar de maatschappij.
De bewoners hebben een baan,
wat hen helpt weer een dagritme
te krijgen, en kunnen naar openba
re gelegenheden zoals een sport
school, bibliotheek of zwembad. El
ke vrijdagmiddag om 17.30 uur mo
gen de bewoners van ZBBI De Ne
derhof op weekendverlof. Zondag
om 21.30 uur moeten ze terug zijn.
„Wij onderhouden de contacten
met werkgevers en zorgen dat be
zoeken aan openbare gelegenhe
den goed verlopen", zegt Anton.
„Wij ondersteunen hen bij het zoe
ken naar een baan of bij de inschrij
ving voor een opleiding. Wij hel
pen hen bij het regelen van een uit
kering, inschrijving bij een gemeen
te of woonruimte. We helpen hen
weer een toekomst te zien."
