Netwerken tegen
de eenzaamheid
weg naar Mars
PZC Maandag 10 september 2007 21
Eenzaamheid wordt omschreven als een 'als onplezierig ervaren gemis aan sociale relaties'. Ongeveer 3,5 miljoen Nederlanders, dertig procent van de vol
wassen bevolking, heeft er in mindere of meerder mate last van. Twintig procent voelt zich matig eenzaam en tien procent is sterk eenzaam.
soonlijke zaken wordt gepraat, een
partner of een hartsvriend (-in).
„Maar een partner is niet zaligma
kend. Als je al je kaarten op je part
ner zet, maak je je ook kwetsbaar.
Hoe groter en gevarieerder het so
ciale netwerk, hoe minder kans op
eenzaamheid. Emotionele een
zaamheid komt inderdaad dicht in
de buurt van 'gebrek aan verbon
denheid' met andere mensen,
maar dat zou ik toch eerder sociale
eenzaamheid willen noemen."
Dat laatste, zegt hij, zie je veel bij
ouderen in stadsvernieuwings- en
multiculturele buurten. „Zij verlie
zen al snel aansluiting met hun
omgeving. Maar ouderen die tot
op hoge leeftijd actief en betekenis
vol bezig zijn, behouden dat con
tact wel. Een van de manieren om
dat te doen, is werken voor een
vrijwilligersorganisatie met maat
schappelijke betekenis. Het is fijn
nuttig voor anderen te kunnen
zijn. Dat geeft voldoening en de
vrijwilligers leren er zelf ook iets
van."
Van eenzaamheid bij jongeren we
ten we nog weinig, zegt Van Til
burg. „Bij het begin van de volwas
senheid, rond de 25 jaar, is er nog
weinig sprake van eenzaamheid.
Daarna loopt het op: door drukke
werkzaamheden weinig toekomen
aan sociale contacten, kinderen de
deur uit, partner die overlijdt, li
chamelijke gebreken. De vergrij
zing speelt zeker een rol bij het risi
co op eenzaamheid. Maar dat geldt
zeker niet voor iedere oudere."
Hoort eenzaamheid af en toe niet
gewoon bij het leven? „Daar zit
iets van waarheid in. Mensen zeg
gen na een eenzame periode ook:
het was niet prettig, maar ik ben
er sterker door geworden, ik heb
ervan geleerd. En als alles altijd op
rolletjes gaat, kan een periode van
eenzaamheid wel even een duwtje
geven. De meeste mensen vinden
de sociale kant van het leven heel
belangrijk, veel belangrijker dan
geld of elektronische gadgets."
nH Zicht op eenzaamheid. Achtergron-
den, oorzaken en aanpak. Theo van
Tilburg, Jenny de Jong Gierveld. Uit
geverij Koninklijke Van Gorcum, As
sen. Prijs 14.90 euro.
roept vrijwilligers op voor dit pro
ject, een zo realistisch mogelijke si
mulatie van een bemande missie
naar Mars. Iedereen tussen de 25
en 50 jaar die technisch of me
disch goed onderlegd is en gezond
is, mag solliciteren. Ook het spre
ken van een beetje Russisch is een
vereiste. Plaats van handeling is
het Russisch Instituut voor Biome
dische Problemen in Moskou.
Daar worden vanaf eind 2008 of
begin 2009 zes personen 520 da
gen van de buitenwereld afgezon
derd in een aantal aan elkaar ge
koppelde containers. Het complex
omvat een ziekenboeg, een onder-
zoekslab, een keuken en een woon
gedeelte; samen een ruimte van
tweehonderd vierkante meter.
Alle fasen van een toekomstige
Marsmissie worden nagebootst,
niet alleen de heen- en terugreis,
ook het verblijf op Mars in een spe
ciaal daarvoor ingericht comparti
ment. Het eerste echte retourtje
Mars wordt pas tegen 2030 ver
wacht, maar ESA wil nu al meer
inzicht in de psychologische gevol
gen voor Marsreizigers. In de an
derhalfjaar dat de trip duurt, zijn
de astronauten volledig op zichzelf
aangewezen. Marssoo bootst niet
alleen het langdurige isolement
na, ook worden calamiteiten in scè
ne gezet en misschien doen zich
'Wij zijn geïnteresseerd
in mensen die samen
een hecht team zijn'
echte crises en conflicten voor.
Welke invloed hebben culturele
verschillen tussen de deelnemers
op het functioneren van het team?
Wat zijn de gevolgen van het isole
ment voor bijvoorbeeld nachtrust
en gevoeligheid voor stress? Psy
chologische en medische experi
menten die de Marssoo-proefko-
nijnen tijdens de simulatie onder
gaan, moeten antwoorden geven.
ESA voerde al eerder kleinere isola
tie-experimenten uit en ook het
langdurige verblijf van kosmonau
ten in het Russische ruimtestation
Mir leverde veel informatie op.
Wat kan Marssoo daar nog aan toe
voegen? Heppener: „Aan boord
van Mir viel het isolement mee.
De kosmonauten ontvingen gere
geld nieuwe bezoekers en wisten
dat ze in noodgevallen snel terug
konden naar de aarde. Marsreizi
gers kunnen dat niet. Ook is er
sprake van vertraagde communica
tie. Snel hulp inroepen van de
vluchtleiding kan niet, zodat de be
manning problemen zoveel moge
lijk zelf moet oplossen. Dat brengt
extra psychische druk mee."
Hoe groot de problemen ook zijn,
de deelnemers moeten zichzelf
redden. „Ingrijpen van buitenaf ge
beurt alleen in situaties van levens
gevaar. Wel heeft iedereen het
recht er tussentijds uit te stappen.
Het gaat immers om een experi
ment met vrijwilligers."
Welke persoonlijkheidstypen ko
men voor Marssoo in aanmerking
om tumultueuze Big Brother tafe
relen te voorkomen? Heppener:
„We zoeken vooral mensen die
goed met elkaar kunnen samen
werken. Daarbij wordt niet alleen
op psychologische kenmerken ge
let, ook technische en onderzoeks
vaardigheden zijn voor het slagen
van de simulatie van belang. In
het teammoeten verschillende ach
tergronden vertegenwoordigd zijn,
maar we hebben niet vooraf een
ideale groepssamenstelling in ons
hoofd. Bovendien geeft selectie op
bepaalde persoonlijkheidskenmer
ken geen garantie dat je daarmee
problemen in de groep op voor
hand kunt voorkomen."
Omdat Rusland de leiding heeft
over het hele project, levert dit
land ook de meeste deelnemers.
ESA mag, inclusief de reservekan
didaten, twaalf mensen selecteren.
De inschrijving voor Marssoo sluit
op 30 september. Belangstellenden
kunnen terecht op: www.spa-
ceflight.esa.int/callforcandidates
Brein Tourette-lijder
werkt soms sneller
Kinderen met de ziekte Gilles de
la Tourette zijn beter in bepaalde
vormen van grammatica dan gewo
ne kinderen, concludeert M. Wa-
lensky (Georgetown University)
in het vakblad Neuropsychologia.
Acht kinderen met Tourette en
acht gewone kinderen moesten
een werkwoord zo snel mogelijk
in de verleden tijd zetten. Ook
moesten ze plaatjes aanwijzen van
objecten die 'verplaatsbaar' zijn
(hamer) of niet (olifant). De Tou-
rette-kinderen verbogen regelmati
ge werkwoorden sneller en wezen
verplaatsbare objecten sneller aan.
Schimmelige omgeving
vergroot kans depressie
Je woonomgeving kan behoorlijk
van invloed zijn op je geestelijke
gesteldheid. Wonen in een voch
tig, schimmelig huis vergroot de
kans om depressief te raken. Met
name als de bewoner van het huis
daarbij het gevoel heeft dat er
niets tegen de damp en schimmels
te doen is. Dit concludeert E. Sha-
nassa van de Brown School of Me
dicine, Providence in het vakblad
American Journal of Public
Health. Shanassa analyseerde gege
vens van ruim 5800 volwassen uit
diverse landen.
Hypnose vermindert
behoefte aan narcose
Vrouwen die voorafgaand aan een
operatie wegens borstkanker 15 mi
nuten onder hypnose gebracht
zijn, hebben tijdens de operatie
minder narcosemedicijnen nodig
en na de operatie minder behoefte
aan pijnstillers. Ook herstellen zij
sneller van de operatie dan vrou
wen die geen hypnose hebben on
dergaan. Dat stelt G. Montgomery
(Mount Sinai Medical Center,
New York) in het vakblad Journal
of the National Cancer Institute,
op basis van een vergelijkend on
derzoek onder 200 patiënten.
foto GPD
Trap beter gebruikt met
wervende teksten
Het gebruik van trappen in plaats
van liften in bijvoorbeeld winkel
centra, verdrievoudigt als de trap
voorzien wordt van wervende tek
sten als 'Neem de trap' of'Zeven
minuten traplopen per dag is goed
voor je hart'. Dit concludeert O.
Webb van Kingston University,
Londen in het vakblad American
lournal of Health Promotion, op
grond van een test in een winkel
centrum. Ook het gebruik van een
nabijgelegen trap, niet voorzien
van teksten, nam toe.
