Psychologie Liever geen Big Brother op Minachting Relatie-angst na scheiding 20 Maandag 10 september2007 PZC DENKWIjZER door René Diekstra Openlijke minachting is huurmoordenaar binnen een relatie Stel, u zit in een restaurant en aan het tafeltje naast u zit een echtpaar. Met enig opletten kunt u hun gesprek vol gen. U vangt verschillende keren opmerkingen van haar jegens hem op als 'Je moet niet denken dat ik onder de indruk ben van de manier waarop jij met dat soort dingen omgaat...' en 'Het verbaast me echt niet dat (naam) geen prijs meer stelt op jouw advies...'. Vraag: hoe groot acht u de kans dat dit stel over vijfjaar nog bij elkaar is? Het meest veilige antwoord lijkt te zijn dat het niet aangaat om op grond van een paar gesprekfragmenten daarover een voorspelling te doen. Toch zou ik het in dit geval aandurven een gok te wagen. Die zou zijn dat de kans dat ze over vijfjaar nog samen zijn beduidend lager is dan 50 procent. Ik heb daar twee argumenten voor. Het eerste is dat de ene partner de andere op een negatieve manier toespreekt in een openbare ruimte, en dan ook nog op een manier waarbij ze er geen rekening mee houdt dat anderen het kunnen horen. Het tweede argument is dat uit haar uitlatingen minachting spreekt. Openlijke minachting van de ene partner voor de andere, of minachting die zover gaat dat het je weinig kan schelen of vreemden daar deelgenoot van worden, is de huurmoordenaar van een relatie. In de partnerrelaties uit mijn directe omgeving die op een ge geven moment uit elkaar zijn gespat, was het in de meeste ge vallen deze moordenaar die toesloeg. Een paar voorbeelden. Een vrouw wreef haar man bij herhaling in dat hij tweede keus was en dat haar echte grote liefde met een ander was ge trouwd. Soms zei ze het min of meer plagend, maar op andere momenten werd duidelijk dat er een belangrijke grond van waarheid onder die plagerij lag. Na bijna twintig jaar huwelijk verdroeg hij op een dag de minachting niet meer en vertrok. Iets soortgelijks deed een vrouw uit een andere relatie nadat haar man vanaf een bepaald moment, ook onder het mom van plagerij, haar af en toe zijn 'ouwe trouwe postduif noem de. Ook waar anderen bij waren. Ze had dat, terecht, geïnter preteerd als symptoom van het feit dat hij haar lichamelijk niet meer aantrekkelijk en zelfs soms ronduit afstotend vond. Hij ontkende dat, tegen beter weten in, en verdedigde zich met te zeggen dat zij tegen een grapje moest kunnen. Maar tegen grappen die minachting in zich dragen, kunnen mensen niet of daar willen ze niet tegen hoeven kunnen. Hoe dan ook, na ruim 15 jaar huwelijk was zij er vandoor gegaan met een man die dit soort grappen niet maakte. Toevallig, deze twee voorbeelden van het verband tussen min achting en scheiding? Absoluut niet. Er is inmiddels een hele stapel goed psychologisch onderzoek dat laat zien dat van alle negatieve relatiekenmerken die een verband vertonen met scheidingsrisico, minachting door een van de partners jegens de andere of door beiden ten opzichte van elkaar, de belang rijkste is. Hoewel we intuïtief aanvoelen dat dit klopt, is daar mee het antwoord op de vraag waarom minachting zo schade lijk is nog niet meteen duidelijk. Dat wordt het wel als we bedenken wat het tegenovergestelde van minachting is: respect. Alleen, het probleem met het woord respect is dat het zo'n uitgehold woord is geworden. Ie dereen, van politicus tot patjepeeër, roept tegenwoordig dat we meer respect voor elkaar moeten hebben. Het zou veel overtuigender zijn als ze zouden roepen dat minachting de we reld uit moet. Het moet in ieder geval uw relatie uit. Als u tenminste prijs stelt op voortzetting ervan. De kans te trouwen of samen te wonen, neemt na een (echtschei ding af. Vooral als mensen ge trouwd zijn geweest of kinderen uit een eerdere relatie hebben, is de kans op een nieuwe relatie klei ner. De kansen nemen sterker af voor vrouwen dan mannen. Mogelijke verklaring is dat mensen voorzichtiger worden na een schei ding, blijkt uit een onderzoek van Anne-Rigt Poortman naar gevol gen van eerdere relationele ervarin gen op iemands verdere 'relatiecar rière'. Gescheiden mensen hebben een sterke voorkeur voor een latre- latie of ongehuwd samenwonen. Mensen die ooit getrouwd waren, willen vaak niet meer samenwo nen, terwijl mensen die samen woonden dat nog wel willen. Ge scheiden mannen en vrouwen heb ben vaak een partner die ook ge scheiden is. Vrouwen en ouderen zonder schei dingservaring hebben vaker een ge scheiden partner, terwijl gescheide- nen mannen en jongeren vaker een nieuwe partner hebben zon der relatieverleden. Toegeven dat je je eenzaam voelt, is nog steeds taboe. De buitenwereld vat dat op als falen. Wordt dit taboe groter in de huidige 'maakbare' samenleving? We accepteren inderdaad niet meer zo gauw dat er iets mis is, zegt onderzoeker Theo van Tilburg. „Maar het taboe op eenzaamheid is aan het afzwakken." door Patricia van der Zalm foto Harmen de Jong Eenzaamheid komt voor op alle leeftijden en in al le lagen van de bevol king. Werkend of werk loos, ziek of gezond, al leenstaand of met een partner. Ie dereen weet wat het is, maar nie mand praat er graag over. Een zaamheid wordt immers geassoci eerd met 'losers'. Toch is het taboe op eenzaamheid iets aan het afzwakken, zegt Theo van Tilburg, hoogleraar sociale ge rontologie (wetenschap van het ouder worden en oud zijn) aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. „We accepteren inderdaad niet meer zo gauw dat er iets mis is. En we zoeken de oorzaak van onge luk, pech of onvolkomenheid het liefst buiten onszelf. „Toch is er ook een andere trend zichtbaar: emoties spelen een gro tere rol, er is veel meer oog voor kwaliteit en inhoud van persoonlij ke relaties. De media besteden er aandacht aan, maar het blijft lastig te vertellen dat je zelf eenzaam bent. Kijk maar naar straatinter views op tv. Je hoort iemand niet snel zeggen dat hij zich eenzaam voelt. Ze zijn 'te druk' of ge trouwd, dus gaat het wel goed met ze. Het taboe is er dus nog steeds." Van Tilburg, verbonden aan de fa culteit Sociale Wetenschappen, doet al jaren onderzoek naar rela tienetwerken en eenzaamheid, met name onder ouderen. Dit VU-onderzoek naar eenzaamheid, veertig jaar geleden gestart door professor dr. Jenny Gierveld, wordt sinds vijftien jaar ook ge voed met gegevens uit de Longitu dinal Aging Study Amsterdam (LA- SA) onder 55-plussers. Deze doorlopende 'ouderenstudie' is uniek in de wereld en leverde al veel gegevens op. Samen met oud collega Gierveld is Van Tilburg au teur en samensteller van het boek Zicht op eenzaamheid, dat begin de ze week (3 september) is gepresen teerd op een congres van de natio nale vereniging De Zonnebloem. Eenzaamheid is in het boek om schreven als een tijdelijke of uit zichtloze, onvrijwillige en negatief beleefde situatie, waarin iemand sociale contacten mist. Slecht sla pen, veel drinken/roken of drugs gebruiken en jezelf slecht verzor gen, kunnen symptomen zijn. Een zaamheid speelt een op de drie Ne derlanders parten; een op de tien voelt zich zelfs heel erg eenzaam. Eenzaamheid kan iedereen tref fen, al kan Van Tilburg wel een paar risicofactoren noemen. „Men sen die alleenstaand zijn, behoefte hebben aan vrienden of begrip, die zijn verhuisd naar een nieuwe omgeving of die door gezondheids problemen in een gedwongen iso lement verkeren, lopen een grote re kans op eenzaamheid." Ook persoonlijkheid/karakter en woonomgeving spelen een rol. „Uit onderzoek blijkt dat 40 pro cent van de ernstig eenzamen ook last heeft van depressieve sympto men. Zij hebben dus ook nog an dere, psychische problemen, die niet zomaar op te lossen zijn. Niet dat ze meteen onder de brug sla pen, maar zij zijn waarschijnlijk ge baat bij professionele hulp." Van Tilburg onderscheidt twee soorten eenzaam heid: sociale en emotione le. „De laatste kun je het best omschrijven als het niet be schikken over een vertrouwensper soon met wie over intieme en per- Hoe gedragen mensen zich tijdens een anderhalfjaar durende reis naar Mars? Dat is de vraag van het Mars500-experiment, waarbij vrijwilligers vijfhonderd dagen lang in metalen tanks worden opgesloten. door Serve Vaessen illustratie GPD/ESA De overeenkomst met Big Brother dringt zich op, beaamt Mare Heppener. „Maar er is een groot verschil. Bij Big Brother worden de deelnemers zo geselecteerd dat er geheid mot ontstaat, terwijl wij geïnteresseerd zijn in mensen die Artist impression van de metalen tank van het Mars500 experiment. samen een hecht team zijn." Hep- wetenschappelijke voorbereiding pener houdt zich bij het Europese van toekomstige reizen naar Mars. ruimtevaartbureau ESA bezig met Hij is betrokken bij Marssoo. ESA

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2007 | | pagina 20