Restanten oude
De verbazing in Vlissingen
wordt alleen maar groter
Broche brengt Schotse
leven terug in Veere
'Kijkend naar het bombardement
sloeg ook bij ons de vonk over'
26 Donderdag 5 juli 2007 pzc
W
De externe deskundigen vel
len in september niet alleen
een oordeel over het Schel-
deterrein, maar ook over de
toekomst van de wethouder.
Een besloten raadsvergade
ring komt in Vlissingen niet
vaak voor, een extra vergade
ring achter dichte deuren nog min
der vaak. Dat de raad dinsdag tij
dens het net begonnen reces
moest terugkomen voor zo'n beslo
ten bijeenkomst, geeft aan hoe ern
stig het probleem is dat Vlissingen
heeft met het Scheldeterrein.
Het moment waarop, de manier
waarop (per koerier bereikte hen
om zes uur het verzoek om ander
half uur later te verschijnen) én
het onderwerp wekten alom verba
zing. Vorige week nog had de raad
vergaderd en toen had wethouder
Tineke Verhage niks verteld over
problemen. Ook tijdens eerdere in
formatiebijeenkomsten over het
Delta Cultureel krijgt
badge van laatste 'lord
conservator' te leen.
door Selma Osman
veere - Een zilveren kleinood van
9,5 bij 5 centimeter, maar voor
Veere van een bijzondere waarde.
De stichting Delta Cultureel is er
in geslaagd de badge van de laatste
'lord conservator' naar Veere te ha
len. Een nazaat van deze Sir
Alexander Ferrier heeft het erete
ken dat bij deze titel hoorde voor
vijf jaar in bruikleen gegeven. De
broche wordt het topstuk van een
tentoonstelling over het Schotse le
ven in Veere, volgend jaar.
Verschillende conservators hebben
tussen 1541 en 1799 in Veere ge
diend. Maar ook na die tijd werd
de titel nog uitgedeeld, zo bewijst
Ferrier die pas in 1822 werd be
noemd. „De conservators in Veere
ANALYSE
door Maurits Sep
Scheldeterrein had zij niets gezegd
over 'onduidelijkheden', laat staan
over een gebrek aan informatie
om een 'verantwoorde keuze' voor
een projectontwikkelaar te kun
nen maken. Terwijl die volgens de
mededeling van dinsdag toch al 'in
de loop van de afgelopen maan
den' aan het licht waren gekomen.
De verrassing bij de raad werd al
leen maar groter toen bleek dat in
dit voor de toekomst van Vlissin
gen allesbepalende project op be
slissende punten grote vragen on
beantwoord blijven. „Wat hebben
ze dan zitten doen? Wie heeft hier
zitten slapen?", verzuchtte SP-frac-
tievoorzitter Trix de Roos. Met 'ze'
doelde zij op de ambtenaren die
het project al jaren begeleiden.
waren belangrijke figuren die con
stant in contact stonden met de
Engelse en Schotse koning", ver
telt stadsarchivaris Peter Blom. Ze
traden ook op als rechter en con
troleerden de lading van Schotse
schepen. Tot de Fransen een eind
maakten aan het belastingvrijdom
en alle andere privileges die de
Schotten hadden.
Hoewel de Schotten het lang heb
ben volgehouden, is er in Veere
maar weinig tastbaars overgeble
ven. Daarom gaat een werkgroepje
dit jaar op zoek naar voorwerpen
uit die tijd. Een boek uit 1900
bracht Blom op het spoor van de
Ferriers badge. De Brit John Dur-
mot Turing kreeg hem van zijn
grootvader. De conservators-badge
is volgens Blom bijzonder, vanwe
ge de directe relatie met de enige
buitenlandse mogendheid die in
de achttiende eeuw nog in Zee
land zat. De conservator droeg het
Aangezien het Scheldekwartier zo
belangrijk is, waren dat ervaren
mensen met aanzien binnen de or
ganisatie. Toch zijn zij nu door B
en W van hun taak ontheven en
vervangen door deskundigen van
buiten. Die moeten voor eind sep
tember wel de antwoorden leve
ren die het college nodig heeft.
Het ontlokte raadsleden van SP en
WD al de conclusie dat de ge
meente een project van deze om
vang kennelijk niet aankan. Ter
wijl zij de ontwikkeling van het
Scheldeterrein zo graag in eigen
hand wil houden om te kunnen
bepalen wat er gebeurt.
Dat Verhage op het allerlaatste nip
pertje heeft ingegrepen, kan dui
den op slechte regie door de wet
houder. Maar ook op het lef om
uiteindelijk toch deze moeilijke
stap te nemen en topambtenaren
terzijde te schuiven. De deskundi
gen vellen in september niet al
leen een oordeel over de toekomst
van het Scheldeterrein en daarmee
van Vlissingen, maar ook over die
van Verhage en het hele college.
zilveren schijfje als hij in functie
was. De broche is versierd met een
distel en een Sint-Andrieskruis.
Op het verlanglijstje van de werk
groep staat nog een portret van
conservator John Davidson, die in
1668 in Veere verbleef Of dit schil
derij naar Zeeland komt, hangt af
van de National Gallery in Edin
burgh. Het museum weet nog niet
of ze het portret wil uitlenen.
Archeologen brengen
historie Middelburgse
kruitmolen in kaart.
door Carla van de Merbel
MIDDELBURG - Een plattegrond uit
1742 laat zien hoe kruitmolen De
Eendracht er ooit uitzag: een bin
nenplein, daaromheen hoofd- en
bijgebouwen en daar weer om
heen een dikke muur met toe
gangspoort.
De buskruitfabriek, of wat daar
van over is, ligt nu onder de mod
der van de Middelburgse nieuw
bouwwijk Mortiere. Vier archeolo
gen zijn sinds vorige week maan
dag aan het graven naar resten van
De Eendracht. Sinds gisteren laten
ze op woensdagmiddagen zien
wat ze gevonden hebben.
Tien geïnteresseerden ploeteren
mee door de modder van dit nog
braakliggend deel van de Mortiere,
in de buurt van de Nieuwlandse-
weg. Met een grote kraan zijn een
paar lange, dikke stroken grond af
geschraapt. Archeologen Bram Sil-
kens van de gemeente Middelburg
en Jeroen Vanden Borre van ADC
Archeo-projecten uit Amersfoort
vertellen wat ze tot nu toe hebben
aangetroffen in de bodem. Dat is
nog niet zo heel veel. Wel is de
oude Eendrachtsweg blootgelègd.
Deze liep vroeger door de kruitmo
len. „Dit is het originele 18e eeuw-
se niveau", zegt Vanden Borre.
„Nou ja, waarschijnlijk dan. Zoals
je kunt zien, is het een samenraap
sel van stenen. Andere gebouwen
zijn ervoor gesloopt. Zo is de weg
later weer verhard met waarschijn
lijk puin van het gebouw waar wij
naar op zoek zijn."
Er zijn ook delen van een funde
ring gevonden, maar de archeolo
gen weten nog niet precies waar
deze van zijn. De gewenste water
en beerputten zijn nog niet aange
troffen. Deze kunnen veel informa
tie geven over hoe de mensen in
en om de kruitfabriek leefden.
Henny Osté uit Kamperland is één
van de geïnteresseerden die meelo
pen met de rondleiding. Hij is na
zaat van Adriaan Osté, die de kruit
molen in 1812 kocht en er een
boerderij begon. De vader van
Adriaan Osté was kruitmaker ge
weest in De Eendracht, zo heeft
Henny Osté teruggevonden in de
archieven. In 1848 is Adriaan Osté
overleden en een jaar later is De
Eendracht verkocht.
Ook mevrouw De Visser uit Mid
delburg loopt mee met de rondlei
ding. Zij is één van de laatste bewo
ners geweest van boerderij De Een
dracht. In 1932 is ze, op deze plek,
geboren. Ze herkent nog wel een
paar dingen van vroeger. „Kijk",
wijst ze naar een stukje bestrating,
„hier was wat wij noemden de
bakkeet. Hier was een grote open
haard en daar was de schoorsteen,
in de toren. Het is ontzettend leuk
'Dit heeft lange tijd onder
de grond gezeten. Je zou er
emotioneel van worden.'
om het weer terug te zien. Dit
heeft lange tijd onder de grond ge
zeten. Je zou er emotioneel van
worden."
Het archeologisch onderzoek in de
Mortiere (genoemd naar een mor
tier, die gebruikt werd bij de pro
ductie van buskruit) duurt in to
taal vijf weken. Als het klaar is, ho
pen de archeologen meer te weten
over kruitmolen De Eendracht. Ze
hopen dan te kunnen reconstrue
ren hoe de mensen toen leefden,
of het productieproces van bus
kruit klopt met zoals het in de lite
ratuur staat beschreven en of de
plattegrond uit 1742 klopt met de
werkelijkheid zoals zij die 265 jaar
later onder de modder aantref
fen.
Belangstellenden kunnen nog de ko-
mende drie woensdagen om 15.00
uur een rondleiding krijgen van de
archeologen. Opgeven hiervoor kan
bij Bram Silkens (06-50850164).
Geschiedenis van kruitmolen De Eendracht in Middelburg
Op een nog braakliggend deel van de Middelburgse nieuwbouwwijk
Mortiere stond ooit kruitmolen De Eendracht.
De Eendracht is gebouwd in 1701. Evenals de zeventien andere kruitmo-
lens in de rest van Zeeland en in Holland leverde De Eendracht buskruit
aan de handelsvaarders. In de 19de eeuw daalde de vraag naar buskruit.
Vanaf 1812 was kruitmolen De Eendracht in gebruik als boerderij.
In 1944 ging boerderij De Eendracht verloren door de inundatie.
Het echtpaar Janse-de Nooijer uit Middelburg is zestig jaar getrouwd. Ze
wandelen nog graag over de Vlissingse boulevard. foto Ruben Oreel
door Maurits Sep
MIDDELBURG - Zijn ouders waren
iets te anti-Duits en moesten hun
huis uit. In hetzelfde Arnemuidse
huis waar hij werd ondergebracht,
kwam een Vlissings gezin terecht,
ook uit hun huis verdreven.
Zo, vertelt P. lanse 64 jaar later,
leerde hij zijn latere vrouw ken
nen. Gisteren was hij zestig jaar ge
trouwd met E. de Nooijer. „Toen
de Sloedam werd gebombardeerd,
stonden wij in Arnemuiden in de
tuin te kijken. „De vonken sloegen
over. Ook bij ons", grapt Janse.
Zijn vrouw lacht. „Jaja, zo was het
het."
Dat was in 1944. Drie jaar later
huwden ze. Geld voor een groot
feest of een mooie witte jurk was
er niet. „Ik had nog een vrij nieuw
mantelpakje. En met een nieuwe
blouse eronder, ging dat keurig."
De prachtige trouwfoto bewijst
het. Een mooi stel. En hij in een
charmant en stoer marinepak. lan
se zat toen bij de marine, was ge
plaatst in Engeland. Via ruilhandel
was hij aan Engelse kledingbon-
nen gekomen en zo kon hij een
nieuw pak laten maken. Op maat.
Bij de marine kwam Janse terecht
bij de torpedomakers, in het ate
lier.
Dat was alleen weggelegd voor
mannen met 'gouden handjes'.
Maar toch: „Niks voor mij. Als ik
de hele dag aan een werkbank
moet staan, kan ik wel in een fa
briek gaan werken", oordeelde hij.
Zo kwam (anse uiteindelijk te
recht bij de Vitrite. Daar had zijn
vader ook lang gewerkt.
Enig nadeel: verhuizen naar Mid
delburg. „Ja, en deze Vlissingse
moest mee. Dat was wel jammer
hoor", lacht zijn vrouw. Ze wonen
er nog steeds en maken regelmatig
een wandelingetje over de Vlissing
se boulevard. Al wordt dat met het
stijgen der jaren wel steeds iets kor
ter.
Trots wijst ze wel op een foto van
het Keizersbolwerk in de gang.
„Daar kwamen we vroeger ook
langs als we naar school gingen.
Het water sloeg er dan echt zo
over als je op de foto ziet. Dan
werd je lekker nat."
Hij is nu 84, zij vier jaar jonger. Sa
men kregen ze één dochter, en die
heeft ook weer een dochter gekre
gen. Gezamenlijk vieren ze hun
60-jarig huwelijk dit weekeinde.
Hoe, dat wordt een verrassing van
de familie. Ze zijn zeer benieuwd.
„Maar het zal zeker leuk worden."
Op de badge staan een distel en een
Sint-Andrieskruis. foto Ruben Oreel
