Boterbloem voelt vet aan Op de foto met de veldwachter Nieuwe raadkaart Aol die ouwe troep ka je wè delete dinsdag 11 juli 2006 Een behaarde boterbloem met teruggeklapte kelkblaadjes. foto: Chiel Jacobusse Een weiland met koeien is een typisch Zeeuws plaatje. De overheersende kleur is groen, met daarin zwart/witte of bruine vlek ken. In veel weilanden is nog een kleur rijk vertegen woordigd het geel van boter bloemen. De koeien hebben boterbloe men blijkbaar niet op het menu staan. Zelfs als een wei land kaal gevreten is, worden deze bloemen nog gemeden. Heel selectief grazen de koeien alle gras weg en blijven de boter bloemen staan. Dat is maar goed ook, want boterbloemen zijn giftig voor vee. Als een wei land met boterbloemen gemaaid en gehooid wordt, kunnen koeien en schapen het hooi ge rust opeten. De giftige stoffen worden namelijk afgebroken wanneer de plant gedroogd wordt. Boterbloemen komen niet alleen in het weiland voor. Ze zijn ook te zien in bijvoorbeeld bermen en slootkanten. Wie de bloemen goed bekijkt, kan verschillen waarnemen. In Nederland komen twintig ver schillende soorten boterbloe men voor, waartoe ook waterra nonkels behoren. Iedere soort heeft zijn eigen, specifieke ken merken. De bekendste soorten zijn de kruipende boterbloem, de scherpe boterbloem en de be haarde boterbloem. Kenmerkend voor alle boter bloemsoorten is de bouw van de bloem. Die bestaat meestal uit vijf kroonblaadjes en vijf kelk blaadjes. Een uitzondering vormt het speenkruid. Daar kan het aantal bloemblaadjes varië ren per bloem, van zeven tot ne gen. De kroonblaadjes hebben een gele kleur. Ze zijn voorzien van een glanzend laagje. Dat voelt ook een beetje vet aan. De asso ciatie met boter is makkelijk te verklaren. Het vettige laagje heeft een bij zondere functie. Als het regent, gaat de gele bloem open staan. De PZC sponsort Het Zeeuwse Landschap. In 'Natuurlijk Zeeland' doen medewerkers van deze stichting verslag van wat er speelt in de Zeeuwse na tuurgebieden: onverwachte vondsten en bijzondere ge dragingen passeren weke lijks de revue. En natuur lijk ook de successen en mislukkingen in het be heer. Dit in tegenstelling tot bijvoor beeld een klaproos die z'n kop laat hangen of een madelief die zijn blaadjes sluit. Een regen druppel valt op het boterbloem blad en rolt naar beneden. Voor dat hij terecht komt in het hart van de bloem, waar de stamper zich bevind, passeert hij de stuif- meelkorrels. Op die manier wor den de stuifmeelkorrels naar de stamper gebracht en kan be vruchting plaatsvinden. Dat heet regenbestuiving. Het groot ste deel van de zorg voor het na geslacht wordt echter gedaan door insecten. Na de bloei vergroeit de stam per tot een bolvormig hoofdje. Dat is groen van kleur. Momen teel zijn ze al te vinden. Op landgoed Ter Hooge, bij Mid delburg, komt een voor Neder land bijzondere soort voor: de gulden boterbloem. Het is een sierlijk lid van de familie. Deze boterbloem is een voorjaars- bloeier. Wie binnenkort op Ter Hooge gaat wandelen, zal niet veel exemplaren meer aantref fen. De bladeren zijn lang en smal en de stelen zijn relatief lang. Ook de scherpe boterbloem is een middelhoge plant. Deze is vaak in de berm te vinden. De bladeren zijn handvormig en be staan uit vijf tot zeven segmen ten. Vaak zit er op het blad een zwarte tekening. Bij de kruipende boterbloem zijn de stelen relatief kort, waar door de bloemen niet ver de lucht ingaan. Vandaar de naam 'kruipend'. De kruipende boter bloem is de meest algemeen voorkomende soort, doordat de ze plant op eigenlijk alle bo demsoorten groeit. Zon of scha duw, een droge of vochtige on dergrond, het zijn omstandighe den die er niet toe doen. Ook de behaarde boterbloem is een tamelijk lage plant. Deze bo terbloem heeft een bleekgele klem'. De kelkblaadjes, de klei ne blaadjes onder de gele kroon- bladeren, zijn teruggeklapt rich ting de steel. Dat is een onder scheidend kenmerk van deze soort. De behaarde boterbloem verdraagt een wat zoute stand plaats en zon en is daarmee een plant die in natuurgebied De Yerseke Moer volop te vinden is. Carolien van de Kreeke Het algemeen Nederlands kent honderden Engelse woor den. Dagelijks gebruiken we die leenwoorden zonder er bij stil te staan. We horen het amper. We pinnen, chatten, checken, sco ren, scannen, maken goals en hebben kids die Britt, Mitchel of Candy heten. Als Engelse woorden in het Zeeuws, de Zeeuwse dialecten, doordrin gen, valt dat nog op, om niet te zeggen dat het storend klinkt. Ergerlijk is nog een beter woord. Zoals: Een steutje elee kwaeme de kids van oanze oudste zeune. Ze were amper in uus of ze woue op de computer. D'n oudsten van het stel, een lease boy (een angenome jongsje) is echt a zö'n nerd die a nie aars zou doe as eêle daegen achter zö'n keyboard zitte mie natuur lijk een moai groat flat-screen en het liefste ok nog zö'n head set op z'n kop. Afijn, ik zegge: 'Gae je gank mae.' Die wou z'n mp3-speler even update mie de nieuwste hits. D'n twidden is ok behoorlijk up-to-date en, om a die noe nie op de computer kon game of chatte, wou die naè de agrifair op z'n eêntje en dan zou t'n daè wè vrienden tegenkomme van schole. Dat von ik toch een bitje te gevaerlijk en mie wat angen en wurmen sloot ik een deal. Nie naè de fair, mae dan wè ska te. Bie de schole ze op het plein een nieuwe jumpramp en dat vond 'n toch ok wè cool. Voe a t'n goeng smst'n die eêst nog naè een paer andere jongers. 'Ze ker voe een date?', vroeg ik. Dat was zö. 'Baai!' riep 'n en die was wig. Niks een eindje keure of fietse, schiete mie piel en booge of land- verövertje en zeker gin ganze- bord of sjoele. 'Aol die ouwe troep ka je wè delete', zeid'n Ke vin toen at'n in de ouwe spinne keek daè a me 't speelgoed be- waere. De guus 't het veeste goed te genwoordig. Wacht mae. Daè za nog wè es een tied komme a ze anders piepe. Dan zulle ze de waerschuwingen van opa en oma misschien nog wè es down- loade. Mae noe aele je goeie be doelingen nie vee uut. Je kan je mond beter mae in laète tape. Kieke, luustere en zwiege. Mie de ouwere jeugd is het nog a erger. Ze bin glad los 'esloge. Aolles mö kunne, het mö gauw en het liefst zö makkelijk meuge- lijk. Ze zoeke gin verkeêring, ze geve de voorkeur an een one-night-stand. Ze aele d'r eten bie een cateraer dat a ze dan opete in d'r appartement of d'r loft. M'n nichtje is zö'n babe, ze is mental-coach bie een reïn- tegratiebedrief en die leef op zö'n meniere. D'r ouwelui bin d'r nie groas mie, mae j'ei t'r niks over te zeggen. Ze gaè van d'n eêne cocktailparty naè d'n aren. Netwerke doe ze dan. Z'ei aoltied een note-book bie d'r of een laptop om anteêkeniengen te maeken a ze scoort mie 't eên of 't andere. A ze een off-day eit, bluuf ze gewoon tuus. Dat was vroeger toch not-done, zou 'k zö zegge. Mae ja, ik a ook gin lease-auto van d'n baes, zelfs gin city-bi ke en ik gae nie mie een last-minute-reize naè de middle of nowhere. A ze in mien tied an human resourcement edaen ao, dan aot het natuurlijk glad aars 'ewist, dan ao m'n car rièreplanning d'r glad aars uut 'ezie. Mae relaxed kiek ik het noe an en ik ope a de kids wee op tied thuus bin. Franse herkomst Gerard Smallegange vertelde een keer een verhaal waarin hij woorden van Franse herkomst had verwerkt. 'Echt ouwerwes Zeêuws', zeiden de mensen. Denk maar aan woorden als ku- velesse, negosie, diverdasie, traktement, akkevietje, boeze- nere, murpel, salu, allé enz.. Veel van die woorden zijn we in middels vergeten en worden niet of zelden meer gebruikt. Ne derlandse woorden of andere vreemde woorden kwamen er voor in de plaats. Taal is altijd in beweging. Of we de stroom Engelse woorden ook zullen overleven is nog maar de vraag, want Engelse woorden worden niet meer verzeeuwst, maar rechtstreeks overgenomen uit het Engels of Nederlands. Onlangs verscheen een lijst met Engelse woorden met een goed Nederlands woord erachter. Wie trots is op zijn (Nederland se) taal, zou zich daar wat van aan kunnen trekken. Het Amp- zing Genootschap strijdt op zijn manier voor behoud van goed Nederlands en steekt in het boekje Aap Noot Mies Wim Not Yet in versvorm de draak met de overdosis Engels in het Neder lands. Hier zijn enkele van die (verzeeuwste) versjes. Michael, Brian en Whitney, het wor me soms wat te vee. Wat is t'r eigenlijk mis mie Jan, Piet, of Jannekee? Bie de kinderopvang in Waerde geve ze Engelse les. Een anvaering tussen twi kleu ters noeme ze daè een kinder- crash. Gezocht assistant manager, dat klienkt glad nie zó slecht. In het Engels zou het klienke looking for a knecht. Z'ao 't over de cast en de crew, spelers in een film of een show. Een vee moaier woord is t'r voe: Wat zou je dienke van kroo? Ok zo'n 'ekel an kids twint a je toch vee van guus oudt? Engel Reinhoudt Vanuit Bruinisse schrijft C. de Jonge-van de Velde namens haar moeder B. H. van de Velde-Anemaet uit Kapelle, dat de raadkaart van vorige week een beeld geeft van het hart van Schore. „Mijn moeder - ze is nu 94 jaar, van 1912 - is heel stellig. Ze meent de woning in Schore te herkennen, waar ze van 1914 tot 1938 heeft ge woond. Ze denkt dat de man met het wiel waarschijnlijk naar smederij Boone (naast het café) op weg is. De veldwachter in uniform zou Hemmekam kun nen zijn en de man met de pet rechts heet Koole." Met het geheugen van mevrouw Van de Velde is niks mis. De kaart laat met name café De Jonge in Schore zien en is bijna negentig jaar geleden door W. E. van Kogelenberg ver stuurd aan de militair J. van Helderen, door de mobilisatie gelegerd in het Overijsselse Has selt. Het gaat om de toenmalige Schoorse Zandweg, nu Friso- straat, meldt M. C. Verbogt- Rijk uit Schore, die zelf ook in het bezit is van een exemplaar van de kaart, destijds verzon den naar Sjef Boonman, een van degenen die op de foto staan. „Mijn moeder is in 1907 gebo ren op Schore aan de Schoorse Zandweg, op de boerderij Anna Hoeve, als oudste van de kinde ren Boonman. Ze vertelde altijd over deze prentbriefkaart dat ze met haar broers en zussen op weg waren naar de katholieke school in Hansweert, toen ze met de veldwachter op de foto gingen. Ze waren katholiek en Schore had alleen een hervorm de school. De kinderen Boon man die op de foto staan zijn Marie (mijn in 1999 overleden moeder), Melene, Nelly, Sjef en Ko", aldus Verbogt. Brandbommen K. Wisse uit Schore wijst erop dat het gebied op de foto, in de Tweede Wereldoorlog groten deels is verwoest. Volgens A. El- sing-Stevense uit Middelburg is dat gebeurd met brandbommen in mei 1940, in de strijd om Zee land tussen Duitse en Franse troepen. Café De Jonge heette officieel Het Wapen van Zee land en was ook logement en af spanning. Inzender Wisse meent dat de man met het wiel smid Piet Boone zelf is. „Achter het café staat een rijtje huisjes. In het eerste ervan woonde Marcus Pieterse, in het middelste Anne- mate Schilder en het laatste was de melksalon van Gustav Luik. Achter de man rechts, landarbeider Jaap Koole, is een tuinhekje te zien. Dat hoorde bij de tuin en woning van Jaap Mange." Net voorbij het café (dus nog voor de huisjes) is de schuur zichtbaar van zaadhandel De Jonge, stelt J. P. A. Stevense uit Goes. „De bekende Nederlan der Freek de Jonge is verwant aan de familie. Deze inzender noemt als bewoners van de hui zen brugwachter Pieterse, bak kersknecht Quist, huisschilder Annemaat, de melksalon (later café van De Pree), de winkel van P. Goossens en aan het eind de familie Van der Vliet. „Wanneer in Zeeland iemand uit eigen kring wat anders is dan anderen en afwijkt van de gangbare zeden en gewoonten, dan zegt men tegen die persoon: 't is een butendieker, waar schijnlijk niet wetend dat deze uitdrukking is ontstaan in het dorpje Schore", geeft C. F. Ste vense uit Middelburg aan. Hij voegt de verklaring eraan toe: in 1702-1712 was dominee Go- suinus van Buytendijck predi kant in Schore. Doordat hij af week van de 'rechte leer', werd hij voor Spinozist aangezien en in 1711 geschorst als predikant. Hij trok zich echter niets van de ze schorsing aan en bleef een te gendraads persoon, die anders was dan anderen. Zijn volgelin gen werden butendiekers ge noemd. Rinus Antonisse De waardebonnen gaan naar: A. Elsing-Stevense, Middel burg, J. P. A. Stevense, Goes en C. de Jonge-Van de Velde, Brui nisse. De nieuwe raadkaart uit de verzameling van Hans Lindenbergh Iaat opnieuw een dorpsbeeld zien; in een heel andere regio dan Zuid-Beveland. Vraag is: om welk dorp gaat het? Meer bijzonder heden over de straat toen en nu zijn welkom. Oplossingen kunnen tot en met uiterlijk zaterdag 15 juli worden gestuurd naar: Redactie PZC Bui tengebied, postbus 31, 4460 AA Goes; fax 0113-315669; e-mail redactie@pzc.nl. Onder inzenders van goede oplossingen worden drie waardebonnen verdeeld.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2006 | | pagina 22