Schrijver Peter Watson denkt in drieën
PZC
loopjongen
RUDEN RIEMENS FOTOGRAFIE
zaterdag 10 december 2005
„De mens denkt al miljoenen jaren in drie
ën. Ik - voor of achter. Ik - boven of bene
den. Nu - verleden en toekomst. De kerk
denkt al eeuwen in de heilige drie-eenheid,
bij de Olympische Spelen worden drie me
dailles uitgeloofd, in Amerika zeggen ze
three strikes, you're out'de meeste histori
ci delen hun werk ook in drieën.
De Britse wetenschapper, archeoloog en
schrijver Peter Watson wil maar zeg
gen dat zijn nieuwste boek Ideeën, over de
ideeën van de mensheid door de eeuwen
heen, logisch en simpel van opzet is. Dat
laatste is wat bedrieglijk: hij kijkt terug
naar de ontdekking van het maken en be
heersen van vuur twee miljoen jaren gele
den en eindigt bij de ontdekking van atoom
splitsing.
Tijdens een ontmoeting in Amsterdam ver
telt hij: „Ik koos voor drie gedachten. De
eerste is dat de mens in zichzelf op zoek is
naar inspiratie. Waar komt kunst vandaan?
De ziel is belangrijker als concept dan God,
zeker in de huidige wereld waarin traditio
nele religies steeds minder van invloed
zijn." Watsons tweede idee is dat van Euro
pa. „In de pre-renaissaince, in de Middeleeu
wen, ontstond in Europa een dubbele cul
tuur. Aan de ene kant was er de macht van
de katholieke kerk, centraal geleid vanuit
Rome. Aan de andere kant waren er de ver
schillende machten in landen als Frankrijk,
Duitsland en Engeland."
Watson wijst erop dat het Latijn van de
kerk betekende dat monniken door heel Eu
ropa konden reizen en altijd met iemand
konden spreken, ook in gebieden waar de
lokale taal abacadabra was. „In een kerk of
klooster konden zij altijd communiceren."
Door de versplintering van macht in Euro
pa ontstond er ruimte voor onafhankelijke
gedachten. „De denkers in de samenleving
zochten hun eigen ruimte - zij wilden niet
behoren bij de kerk, noch bij de plaatselijke
macht." Watson meent dat hierin bij voor
beeld de kern ligt van universiteiten: kun
nen denken zonder afhankelijkheid.
Dat laatste leidt hem tot het derde centrale
idee van zijn boek: het experiment. Zonder
onafhankelijkheid van geest gebeurt er
Peter Watson: „Denkers zoeken hun eigen ruimte".
niets in de wereld en zonder experimenten
is er geen vooruitgang. „Dit concept leidt de
Westerse wereld. Door de eeuwen heen kun
je zien dat gebieden en culturen die zich ver
zetten tegen experimenten vroeger of later
op achterstand kwamen."
Watson schreef eerder het boek A Terrible
Beauty (Wrede Schoonheid) waarin hij ge
schiedenis wilde beschrijven zonder aan
dacht te besteden aan oorlogen, politiek,
Vrijheid doet geest bloeien
veldslagen en de andere traditionele mar-
keerpunten van historici. Cultuur en weten
schap vindt hij belangrijker: „De rest komt
daaruit voort, op het slagveld of aan de on
derhandelingstafel", zegt hij.
Het nieuwe boek ligt in het verlengde van
Wrede Schoonheid, een uitgave die in heel
de wereld in herdruk is. „Dat blijft maar lo
pen", constateert de vertegenwoordigster
van uitgeverij Het Spectrum tevreden.
Ideeën is geen eenvoudig boek, al deed
Watson verschrikkelijk zijn best een soepel
verhaal te vertellen. „Ik moet wel enigekf>.
nis van de geschiedenis bij de lezer veron-
derstellen. Het is nu al zo'n omvangrijk
boek geworden!"
„Lezers willen graag een gevoel van bevfr
ging hebben, dat dingen van het een naar
het ander gaan. Geschiedenis is niet altijd
logisch, maar ik probeer te laten zien war
óm de ene gebeurtenis tot de andere leidde
en wat daarvan de gevolgen waren."
Watson schreef een heel persoonlijk boek
„Het is natuurlijk mijn selectie van ideeën
Maar ik wil niemand iets opdringen. Het
gaat erom dat je met geschiedschrijving
kunt zeggen: denk eens na over de wereld
om je heen! Historie is iets anders dan je
vast te laten roesten in bekende patronen
James McGoni?
Peter Watson, Ideeën - - -
het menselijk denken, 1021 pag., Uitgn<
Het Spectrum, ISBN 9027480583, prijs
59,95 euro.
