c
Springlevende
huisdierrassen
voor arrestanten
van Schoondijke
i li
Nog blieje mee 'n leege portemonnee
Nieuwe Raadkaart
ONDERWEG
dinsdag 12 augustus 2003
Trekpaard
LW
pp 1
«i t %- i 4
Wasmand
Meester Willie
Zeldzaam vee heeft toekomst Mét een lokaal
Ooit wel eens een origi
neel Zeeuws melk-
schaap gezien? De kans erop
is niet erg groot, want het
beest wordt tot de zeldzame
huisdieren gerekend. In Ne
derland lopen er nog onge
veer 3000 rond. Overigens
nog altijd beduidend meer
dan bijvoorbeeld het Mer
gellandschaap (bijna 1600)
en de Schoonebeeker (circa
1300).
Het melkschaap kwam vroe
ger vooral voor in de kust
provincies. Vandaar dat er
Zeeuwse, Friese en Oostfriese
melkschapen werden onder
scheiden. In ons land is de be
langstelling voor melkschapen -
vooral voor de productie van
schapenkaas - nooit zo erg groot
geweest. Melkkoeien en geiten
waren als leveranciers van
grondstof meer in trek. Door de
jaren heen is toch een klein aan
tal melkschapen overeind ge
bleven.
Merkwaardige eigenschap van
het dier is de onbehaarde, bijna
kale staart. Vandaar bijnamen
als pinstaart, pijlstaart of rat-
testaart. En op Texel bestond de
inmiddels uitgestorven piel-
staart. Het melkschaap mag dan
nu een vrijwel onbekend ras
zijn, een belangrijk product dat
van de melk gemaakt wordt, is
wel wijd en zijd bekend: de Ro
quefort, blauwschimmelkaas
uit het zuiden van Frankrijk.
De geschiedenis van het
(Zeeuwse) melkschaap in een
notendop staat in het boek Be
houden Vee van Henk Hillegers.
Zeldzaam, maar springlevend,
luidt de ondertitel. Levend erf
goed is net zozeer van toepas
sing. In het boek worden, met
een flinke vleug nostalgie, bij
zondere rassen behandeld van
paarden, runderen, kleine her
kauwers (schapen en geiten),
varkens, honden, hoenders,
ganzen, eenden en duiven.
Herkenning dient zich meteen
aan bij het Nederlands trek
paard (vanouds met korte
staart). Hillegers tekent aan dat
het geen specifiek Nederlands
koudbloedras betreft: de Belgi
sche invloeden zijn heel sterk.
Overigens moet nog wel worden
onderzocht of er een genetische
samenhang bestaat met het Bel
gische trekpaard, waarvan de
stamboekgegevens teruggaan
tot 1822. Er zijn er nog 1150 van
geregistreerd.
De gedrongen, gespierde borst
kas en zware benen zijn bij elk
trekpaard aanwezig, maar ver
der yjerschillen de uiterlijke
kenmerken nogal. Veel variaties
in vachtkleur en type beharing.
De schimmelkleur overheerst:
rood-, bruin- en zwartschim-
mels. Er zijn ook bruine en
zwarte trekpaarden met lang of
kort behang, met of zonder sok
ken, bles of kol. Tijdens een
ringrijderij kunnen de verschil-
Van het aloude ras Witrik lopen er nog ruim duizend rond.
len goed worden waargenomen.
Veel groter in aantal dan de
trekpaarden, maar zeker zo in
drukwekkend, zijn de Friese
paarden. Koningin Beatrix mag
ze graag inzetten voor haar
koetsen. Het voortbestaan van
het Friese paard hing enkele
malen aan een zijden draadje,
nu zijn er ruim 14.000 van de
gitzwarte dieren (ook koolzwart
en vaalzwart zijn toegestaan).
De werkomgeving van dit paard
veranderde nogal eens, stelt
Hillegers. Leger, landadel, rijke
boeren, werkpaard voor de kar,
draver op de korte baan en het
Huis van Oranje.
De koe is in Nederland meer en
meer een 'fabriek' geworden:
producent van zoveel mogelijk
melk of vlees. Rassen die de pro
ductienormen niet haalden, zijn
naar de zijlijn geschoven. Dood
zonde, want het zijn vaak
prachtige dieren. Zoals de la
ken velder (1780 geregistreerde
exemplaren), herkenbaar aan
de egaal witte band om het mid
dendeel. Het behoud van deze
opvallende koeien wordt een
handje geholpen doordat ze
meer als 'sierrund' worden ge
houden, dat wil zeggen als be-
grazer op landgoederen.
In de knel zit ook het aloude ras
Witrik (rik is rug in het Zeeuws)
Zo genoemd vanwege de witte
streep over de rug, die doorloopt
in de staart en het laagste deel
van de buik. Er staan er nog
ruim 1000 te boek. Vooral op ini
tiatief uit Zeeland is vorig jaar
een stichting opgericht, die de
contacten behartigt tussen de
fokkers en streeft naar een 'dub-
beldoel' Witrik (melk én vlees)
van het oude type.
Hillegers' boek is niet het eerste
dat aandacht vraagt voor bijna
verdwenen huisdieren. Zo ver
scheen in 2001 Van stal gehaald
(van René Zanderink), waarin
70 authentieke huisdierrassen
worden geportretteerd, even
eens van paarden tot en met
pluimvee. Doublures zijn uiter-
foto's uit Behouden vee
aard niet te vermijden, al is de
benadering in beide boeken wel
anders. Centraal staat sowieso:
meer aandacht voor zeldzame
huisdierrassen, waarvoor ove
rigens al ruim 25 jaar een stich
ting actief is.
Voorzitter Leffert Elving van
deze SZH wijst op de interna
tionale verenging van het aantal
rassen, vooral gevolg van speci
alisatie in landbouw en veehou
derij. Ook vindt veel meer een
uitwisseling van fokmateriaal
plaats. Er ontstaat wereldwijd
één populatie en dat maakt
kwetsbaar (denk aan gekke
koeienziekte, varkens- en vo
gelpest).
„Behoud van genetische ver
scheidenheid is noodzakelijk,
zodat men bij veranderende
omstandigheden snel over het
geschikte genetische materiaal
kan beschikken", aldus Elving.
Maar onbetwist spelen ook an
dere overwegingen een rol: be
houd van cultuurhistorisch erf
goed (waarom wel boerderijen
en schepen en geen dieren), edu
catieve, recreatieve en weten
schappelijke waarden.
Rinus Antonisse
Behouden vee. Zeldzaam, maar
springlevend. Door Henk Hille
gers. Uitgave Reed Bussiness
Information, Doetinchem.
Wie aan de hand van de
raadkaart van vorige
week ter plekke gaat kijken, zal
een heel andere situatie aantref
fen. Nu staat er hotel-restau-
rant-brasserie De Zwaan, maar
tot de oorlogshandelingen in het
najaar van 1944, was op de hoek
Willemsweg-Sasputsestraat
(later Prinses Beatrixstraat) het
gemeentehuis van de toen nog
zelfstandige gemeente Schoon
dijke gevestigd. Met rechts er
naast de rooms-katholieke kerk
en pastorie (aan de IJzendijkse-
straat).
„Tegenover de kerk woonden
voor de verwoesting mijn groot
ouders, waar ik in de oorlogsja
ren vaak logeerde", schrijft A.
Koster uit Koudekerke. „Mijn
grootvader Piet Risseeuw had
daar een eenmans-schildersbe
drijfje, naast de fietsenzaak van
Den Hollander. In het laatste
huis aan de linkerzijde, richting
Hoofdplaat, was voor de oorlog
de bakkerij van mijn oudoom
Jan Risseeuw gevestigd. De
twee kinderen voor de deur zijn
waarschijnlijk mijn moeder
Adriana Risseeuw met haar
broertje Piet."
Het gemeentehuis maakte
plaats voor hotel De Zwaan en
aan de linkerkant ervan werd de
nieuwe rk-kerk met pastorie
herbouwd, aldus Koster. „Hotel
De Zwaan stond vroeger aan de
andere zijde van de straat, op de
hoek van de IJzendijksestraat
en de weg naar Oostburg." F.H.
Dees uit Schoondijke volgde tij
dens de Tweede Wereldoorlog
op de zolder van het gemeente
huis de lessen aan de lagere
landbouwschool. „Alle school
lokalen waren toen gevorderd
door de Duitsers."
J.M. Meesen-Feijtel uit Kortge-
Markt
ne geeft aan dat het gemeente
huis in 1900 in gebruik werd ge
nomen. „Links de raadzaal,
rechts de gemeentesecretarie en
daaronder het arrestantenlo
kaal. Na de oorlog is een nieuw
gemeentehuis gebouwd op de
Brink. Dat was in gebruik tot de
herindeling van Zeeuws-Vlaan
deren in 1970." M.C. de Rijke-
Quist uit Oosterland meldt dat
links het huis van een oom van
haar moeder stond, de naaima
chinehandel van P. Riemens.
Die naaimachinehandel noemt
ook J. Verkruysse uit Schoon
dijke, alleen met de naam Con
tant. „En rechts de huizen van
Johanna Almekinders, Corn.
Schijve en Vermue."
Verschillende inzenders wijzen
op de breeduit aanwezige tram
rails. „Deze zijn van de lijn
Breskens-Maldegem van de ge
lijknamige maatschappij. Ge
heel rechts op de foto zou nog
een stuk van een goederenwa
gon zichtbaar kunnen zijn",
schrijft J. Strooband uit 's-Gra-
venpolder. „Deze wagen staat
echter op een spoor van de lijn
Schoondijke-IJzendijke van de
Zeeuwsch-Vlaamse Tramweg
Maatschappij, tot 1911 de IJ-
zendijksche Stoomtramweg
Maatschappij." B. Volmer uit
Vlissingen voegt daaraan toe:
„Van horen zeggen heb ik dat de
dienstregelingen van de twee
maatschappijen zelden of nooit
op elkaar aansloten."
Eén inzender meende het ge
meentehuis van Hoofdplaat te
herkennen. De winnaars van de
waardebonnen zijn: E.J. van
Lare-Risseeuw, Schoondijke,
R. Rijckbost, Sluis en A. A. Mog-
gré, Middelburg.
Rinus Antonisse
LX'
t V .y. - y
TAV
Ze hebben zeker die gele
scooter pas gekocht op de
rommelmarkt, denk ik. In de ge
le doorkijktas van moeder zie ik
het voertuig zitten. Zoonlief
loopt slenterend met vader ach
teloos voorbij de andere uitstal
lingen. Het lijkt ook allemaal op
hetzelfde wat er te koop wordt
aangeboden. Dan blijft het
mannetje plotseling staan en
zegt: Pappa, 'k bin zó moeg, gao
je hie me draogen Moeder loopt
gewoon verder en pa pakt me
chanisch zijn zoontje op. An 'k
was gevallen, raope hie me dan
op? Pa knikt en antwoordt: Mao
hie gao toch nie vallen? Het
ventje schudt met zijn blonde
stekeltjes van nee en fluistert in
papa's oor: Nêê, noe nie mêê. Ze
schuifelen verder tussen de
koopwaar, 't Is zaterdagmorgen,
de eerste dag van de visserij
feesten in Breskens. Een bijzon
dere ochtend, want het feest
begint altijd met een rommel
markt. De laatste jaren is het
vooral een grote verkoping ge
worden van tweedehands spul
letjes. Maar, het is ook de vijf
tigste keer dat het feest gevierd
wordt. Daarom is er een jubile
umboek gepresenteerd, dat gre
tig aftrek vindt in het vissers
dorp. Al is het moeilijk de kraam
te vinden waar het boek ver
kocht wordt. Even een vrouw
aangeschoten, die tussen de
kramen in het boek staat te bla
deren. 't Is dao joengen, op dien
'oek, zegt ze, terwijl ze ijverig
bladert in het pas aangeschafte
boekwerk. Behalve boeken en
Maandag 18 augustus wordt er
rond Aardenburg gewandeld.
De gidsen Rein Coster en Jan
Janssens van natuurvereniging
't Duumpje gaan voor tijdens
een tocht van circa 5 kilometer.
De natuur krijgt aandacht,
maar ook de historie van Aar
denburg komt zeker aan bod.
Aanvang 19.00 uur bij deVW
op de Markt in Aardenburg.
Maandag 18 augustus kan er
onder begeleiding in de Hoofd
plaatpolder worden gefietst. De
zomerexcursiegroep van
't Duumpje organiseert een
tocht van circa 20 kilometer
langs dijken en drinkputten met
aandacht voor wilde planten,
vogels en historie. Janny van
Emous en Frans Baijens zijn de
gidsen. Vertrek om 19uurbij het
oude stadhuis op de kruising in
Hoofdplaat.
Elke dinsdag in augustus wor
den in de heemtuin bij het
Zeeuws Biologisch Museum in
Oostkapelle twee roofvogel
shows gegeven. Om 16.30 en
19.00 uur geeft een valkenier
vliegdemonstraties en vertelt
hij een en ander over de vogels
en de opleiding tot valkenier.
In de week van de verlichte
boerderijen en woningen op
Walcheren wordt woensdag 20
augustus een fietstocht georga
niseerd tussen Sint Laurens, Se-
rooskerke, Gapinge en Middel
burg. Aanvang 21 uur, sluiting
23.30 uur. Er zijn diverse stop
en stempelplaatsen.
zonnekleppen, zijn er ook T-
shirts te koop. Ei hie nog 'n mao-
te X?, vraagt een man naast me.
De koopman kijkt eens tussen
de andere shirts en zegt: Da za
moeten lukken. Hij kijkt de
klant terloops aan en gaat ver
der met zoeken. Je hoort hem
denken dat deze klant echt niet
afgescheept kan worden met
een kleiner maatje. Er zijn wel
eens van die winkels, waar het
personeel met allerlei verhaal
tjes komt over het niet krimpen
van het materiaal en het zet zich
naar je lichaam als het gedragen
wordt.
Onze klant aan de kraam van de
shirts liet zich niet afschepen
met zulke mooie praatjes en
wachtte geduldig totdat zijn
maat boven water kwam. Da
gaot 'm ziin, zei de verkoper,
terwijl hij nauwkeurig het
merkje met de maat bestudeer
de. Die kan je wel antrekken,
dan maoke hie nog reclaome
voor de visserijfêêsten.
Een meisje van een jaar of zeven
staat halverwege de Philips van
Kleefstraat met een grote blau
we wasmand. In de mand liggen
allemaal kleine pakketjes, zorg
vuldig gewikkeld in krantenpa
pier. Het is aandoenlijk te zien
hoe zorgzaam het meisje, ze
heeft lang zwart haar, alle ca
deautjes keurig netjes heeft in
gepakt. Netjes dichtgeplakt met
cellotape. En alle pakjes lijken
op mekaar. Een klein mannetje,
ook van een jaar of zeven, stapt
op het meisje af en geeft haar 10
cent. Zijn moeder en tante knik
ken naar hem. Het zijn Turkse
mensen, zo te horen. Dapper
stapt het mannetje op de blauwe
mand af. Hij rommelt er wat in
en zijn moeder beduidt hem, dat
hij er een pakje uit mag kiezen.
Zijn ogen rollen over alle pre
sentjes. Blijkbaar heeft hij
moeite met kiezen. Vragend
kijkt hij moeder aan, die hem
vriendelijk toelacht. Het meisje
kijkt ook nieuwsgierig en op de
achtergrond ziet haar trotse
moeder ook nieuwsgierig toe.
Niemand weet, wat er in dat ene
pakje zit, dat het jongetje op
hoog steekt. Moeder en tante
zeggen tegen hem, dat hij het
open mag maken. Dat doet onze
Memmet. Voorzichtig zoek hij
het plakband op en scheurt het
pakje open. Hij wikkelt het pa
pier eraf. Tante, moeder, het
meisje met het mooie zwarte
haar en d'r moeder, ze zijn alle
maal benieuwd wat onze Mem
met heeft gekozen. Zou het iets
breekbaars zijn? Misschien wel,
daarom knijpt hij er maar niet te
hard in. Dan komt er iets roods
tevoorschijn. Het meisje is de
eerste die het weet, maar ze zegt
niets. Memmet steekt triomfan
telijk zijn hand omhoog, met
daarin een rood portemonnee-
tje. Tevreden kijkt hij naar moe
der en tante. Het meisje is ook
blij; ze kijkt lachend naar d'r
moeder. Die knikt naar de Turk
se vrouwen. Dünyalar onun ol-
mak zegt zijn moeder, wat zoiets
betekent als: Die is de koning te
rieke. Een oudere man die ach
ter me staat en het hele zaakje
ook heeft gevolgd zegt: Kiek, da
vintje is nog blieje mee 'n leege
portemonnee. Wao kom je da
nog tegen?
Ik wil me omdraaien, maar op
dat moment begint de dweil
band achter het meisje te spelen.
Ik had het kunnen weten, want
de muzikanten stonden al enige
tijd gereed om te beginnen. Het
leek wel of ze wachtten op Mem
met, die de eerste prijs in ont
vangt moest nemen. Net als bij
Armstrong, die de Tour de Fran
ce won en waarvoor het volks
lied werd gespeeld. (Ik zag trou
wens Memmet niet meer, die
was vlug verdwenen toen de
eerste klanken uit de toeters
kwamen).
Waar de dweilband vandaan
kwam, weet ik niet. Ik denk van
Hoofdplaat, omdat meester
Willie erbij stond. Misschien
was hun openingslied, Het klei
ne café bij de haven, wel toepas
selijk voor het dorpdat onlangs
het 225-jarig bestaan vierde.
Leute boven alles, staat er met
plakletters op de trommel. En ze
kunnen het, dat moet gezegd
wordenVooral die kérel mee die
schuuftrompette. Mao joengers,
die 'ei gêên last van de wèrmte.
In minder dan geen tijd, stroomt
het volk toe. Na ieder nummer
tje, volgt er een warm applaus.
Do's nog 's leutig ee, hoor ik
meester Willie zeggen. Ik knik
en zeg dat de dweilband van
grote klasse is.
Terwijl ik terug ga over de rom
melmarkt, zie ik de vrouw nog
staan met het boek in d'r han
den. Mee studie zit ze te lezen. Ik
tik d'r op d'r schouder. Da'sraok
ee, zegt ze, alles staot 'r in. Ik
ook.
Rinus Willemsen
De nieuwe raadkaart uit de collectie van Hans Lindenbergh
voert naar een dorp in het oostelijk deel van de provincie. Om
welk dorp gaat het? Nadere informatie over de afgebeelde situatie
(en de huidige) is welkom bij de redactie van Buitengebied.
Oplossingen kunnen tot en met uiterlijk zaterdag 16 augustus wor
den gezonden aan: Redactie PZC Buitengebied, postbus 31,4460
AA Goes; fax 0113-315669; e-mail redactie@pzc.nl. Er zijn drie
waardebonnen beschikbaar voor inzenders van goede oplossingen.
Het melkschaap heeft een onbehaarde, bijna kale staart
