PZC
17
18
18
19
19
Vliegenvangers beginnen zittend aan hun jacht
Getijdepoelen
Neeltje Jans
weervvcora
Witrik en
melkschaap
overleven
Dialect op
visserijfeest
in Breskens
Vlinders in
de schaduw
Rusthoeve
bloeit op
in de zomer
dinsdag 12 augustus 2003
as
ié. -*v« 1,
Het weder op Sint
Cassiadn houdt
nog dagen aan
Allure
HET TUINTJE
VAN
Advertentie-exploitatie:
Noord-en Midden-Zeeland: 0113-315520;
7Peuws-Vlaanderen: 0114-372770;
Nationaal: 020-4562500.
Redactie: 0113-315680
www.pzc.nl
E-mail: redactie@pzc.nl
postbus 31,4460 AA Goes.
j
Getijdepoelen in de vroegere bouwdokken bij Neeltje Jans. Op de achtergrond het nieuwe vogeleiland, dat in februari gereed is gekomen.
Het onderwaterleven komt boven
Bij de bouwdokken op het voor
malige werkeiland Neeltje
Jans overheerst de stilte. Dankzij
een hooggelegen terrein is er wei
nig te merken van de nerveuze
drukte die de bezoekers van attrac
tiepark Waterland teweegbrengen.
Van het met vetplanten belegde
dak van het nieuwe Delta Plaza is
maar nét een randje zichtbaar. Het
water in de bouwdokken rimpelt
om de reserve-pijler van de storm
vloedkering. Twee scholeksters
protesteren luid kwetterend tegen
de verstoring van hun rust en in de
lucht sluit een paartje visdieven
zich daarbij aan.
Afblijven - dit is van ons, lijken de
vogels te roepen. Jammer, maar ze
zullen eraan moeten wennen dat er bij
de dokken, waarin de pijlers van de ke
ring gebouwd zijn, meer dan voorheen
mensen komen. Er zijn namelijk vier
getijdepoelen aangelegd, die bedoeld
zijn om kennis te nemen van het leven
in de Oosterschei de. Overigens is er ook
aan de vogels gedacht: ze hebben sinds
enkele maanden de beschikking over
een splinternieuw vogeleiland en daar
zijn mensen taboe.
De aanleg van de getijdenpoelen en het
vogeleiland is onderdeel van de land
schappelijke afwerking van Neeltje
Jans, evenals de herinrichting van de
binnenhaven waar een zandstrand is
gemaakt en de havendammen worden
verlengd. Regelmatig, als er geld voor
beschikbaar is, voert Rijkswaterstaat
een deel van het afwerkingsplan uit.
Uitgangspunt daarbij is zoveel moge
lij k werk met werk te maken, waardoor
kosten worden gespaard.
Het vogeleiland, bijna twee hectare
groot, is in februari gereed gekomen.
Een bouwdokdam is ongeveer drie me
ter afgegraven en afgewerkt met een
dikke laag grind en kokkelschelpen.
Tussen de wal en het eiland gaapt een
100 meter brede waterbarrière, om te
voorkomen dat ratten het eiland kun
nen bereiken. De eerste kustbroedvo-
gels hebben het nieuwe eiland al ont
dekt, vertelt Anton van Berchum van
Rijkswaterstaat: dwergsterns en vis
dieven maakten er nesten.,Dat is voor
een eerste seizoen mooi meegenomen."
In april was het werk aan de getijde
poelen klaar. Vier bassins met een tota
le oppervlakte van 70 bij 50 meter. Van
Berchum is er zeer mee in zijn sas. Het is
volgens hem een uniek project, nooit
eerder in Nederland toegepast. Hij
werd op het idee gebracht door de na
tuurlijke getijdepoelen langs de Atlan
tische rotskust. „Die zijn geweldig in
teressant en ze barsten van het leven.
Ze zijn ook heel gevarieerd. Een poeltje
dat hoog in de getijdezone ligt, bevat
heel andere organismen dan een poel
die lager ligt."
Zo'n natuurlijke rotskust ontbreekt in
de Deltawateren. Wel zijn er door de
mens aangebrachte glooiingen van de
zeeweringen en die zogenaamde 'harde
substraten' huisvesten, uiteenlopende
en bijzondere levensvormen. Van Ber
chum noemt wieren, anemonen, zak
pijpen, sponzen, slakken, poliepen,
krabben, vissen en schelpdieren. Via de
getijdepoelen moet deze wondere flo
ra- en faunawereld zich makkerlijker
laten zien aan de mens.
„We proberen de situatie, zoals die aan
de rotskusten is, hier in de praktijk te
brengen. Het is een mooie combinatie
met natuureducatie en goed in te pas
sen in de natuurwandelingen die op
Neeltje Jans gehouden worden", zegt
Van Berchum. „Het is niet zo afstande-
lijk als in een aquarium. Je kunt met je
handen zo het water in en je hebt geen
duikuitrusting nodig om te kunnen
zien wat er onder water allemaal leeft
Met opzet verschillen de getijdepoelen
van elkaar. Er zijn twee smalle (18 bij
36 meter, 50 centimeter diep) en twee
brede (31 bij 36 meter, 1 meter diep). En
ze liggen op verschillende hoogte: 30
centimeter +NAP en 1,30 meter NAR
Dat zorgt voor variatie in begroeiing en
organismen. Gelet op de contouren van
het bouwdok is gekozen voor vierkante
poelen. Van Berchum: „Het is een beet
je een knipoog naar de oesterputten
van vroeger in Yerseke. Dit is een mo
derne variant."
Sint Cassiaan is
op 13 augustus)
Nieuwe weerwoorden zijn welkom
bij de redactie PZC, postbus 31,
4460 AA, Goes, fax 0113-315669,
e-mail reclactie@pzc.nl.
foto Dirk-J an G jeltema
Met uitzicht op de klimpijler.
In de poelen worden nog drijvende stei
gers aangelegd en op een plateau in het
midden komt een excursiegebouw van
stichting Het Zeeuwse Landschap en
Vereniging Natuurmonumenten. Van
Berchum vindt het een goede gedachte
om te kijken of ook elders dergelijke ge
tijdepoelen kunnen worden aangelegd.
„Ik juich dat zonder meer toe. Wellicht
is er iets te combineren met de komende
versterking van de glooiingen langs de
Oosterschelde."
Chiel Jacobusse van Het Zeeuwse
Landschap deelt het enthousiasme van
Anton van Berchum. „Het is iets heel
bijzonders, iets van allure. Waar kun je
een getijdepoel van deze omvang vin
den? Het is een soort dierentuin. Je ziet
er wezens die je normaal gesproken
nooit ziet.
Dankzij de open verbinding met de
Oosterschelde en de invloed van eb en
vloed, gaat zich er leven ontwikkelen
dat ik uiterst bijzonder vind.
De medewerker van Het Zeeuwse
Landschap laat weten dat het ontwerp
voor het excursiegebouw al klaar is.
Dit naj aar wordt een beslissing over
een subsidie verwacht. Als die rond
komt, kan het gebouw in 2004 in ge
bruik zijn. Het krijgt twee verdiepin
gen: de bovenste is bedoeld als
vogelobservatiepunt en op de beneden
verdieping wordt informatie over het
onderwaterleven verstrekt. In de zo
mer zal het gidsenteam van Neeltje
Jans gevraagd worden om voor de be
zetting te zorgen. Pas als de voorzienin
gen klaar zijn, kunnen de poelen be
zichtigd worden.
Rinus Antonisse
Buitengebied is een wekelijkse
bijlage over natuur en
landschap, land- en tuinbouw,
streektaal en streekcultuur,
visserij, recreatie en vrije tijd.
Vragen, opmerkingen en
suggesties zijn welkom bij de
redactie Buitengebied van de
PZC, postbus 31, 4460 AA,
Goes,
fax 0113-315669,
e-mail redactie@pzc.nl
Het is een warme middag. We
zitten in de schaduw van de
els en hebben vandaaruit zicht
op het weilandje dat aan onze
tuin grenst. Zinderend staat de
warme lucht boven de open
ruimte. Zelfs de vlinders schij
nen de schaduwpartijen in de
tuin op te zoeken, maar daar
zijn ze dan ook behoorlijk ac
tief. Boven het weiland zijn an
dere insecten als zweefvliegen,
horzels en bijen, wespen en li
bellen druk in de weer. Een ge
dekte tafel voor de insectene
tende vogels. Geen wonder dat
de grauwe vliegenvangers hier
voor even hun jachtterrein heb
ben uitgekozen.
Drie of vier van deze vogels zit
ten op enkele meters afstand op
de draden van de afrastering.
Wel enkele meters uit elkaar
maar ze horen duidelijk tot een
familie. Misschien een ouder
paar dat nu met de jongen rond
zwerft, zoals ook de kool- en
pimpelmezen die in de bomen en
struiken onopvallend op zoek
zijn naar insecten. Zo nu en dan
zijn hun contactroepjes te horen
waarmee ze elkaar laten weten
waar ze zijn.
Vliegenvangers hebben een on
miskenbare jachttechniek, die
we nu schitterend kunnen
waarnemen. Bijna rechtop zit
tend op de draad, het 'gezicht'
naar de open ruimte, zijn de vo
gels op jacht. Dat klinkt wat ei
genaardig: zittend op jacht zijn.
Maar voor de grauwe vliegen
vangers is dit de enige en speci
fiek bij de soort horende jacht
techniek. Je wacht rustig af wat
er aan insecten voorbij komt
vliegen en wanneer zo'n prooi
zich in je buurt waagt, sla je
bliksemsnel toe. Soms hap je
mis en moet je met fladderende
vlucht corrigeren maar meestal
is het raak. Een effectieve me
thode die veel insecten - inclu
sief de schitterende vlinders -
fataal wordt. Naderhand zoek
je weer ongeveer dezelfde uit
kijkpost om hetzelfde ritueel te
herhalen. Voortdurend allert en
soms eenstarthouding aanne
mend om dan weer rustig af te
wachten als een aanval waar
schijnlijk verspilde enrgie is.
Voor ons een boeiend schouw
spel, mede doodat de vogels zo
met de jacht bezig zijn dat ze
hun schuwheid lijken te verlie
zen.
Ook nachtvlinders zijn actief.
Zo nu en dan ontwaren we
meermalen het gamma-uiltje.
De razendsnelle vleugelslag on
derscheidt deze algemeen voor
komende nachtvlinder onmid
dellijk van de dagvlinders. Het
dier bezoekt allerlei kruidachti
ge gewassen en als het even stil
zit is op de voorvleugels duide
lijk een sierlijk gevormde Y te
zien. Het latijnse symbool voor
de letter Gamma. Vandaar ook
de naam van het dier. Overigens
wordt het ook wel pistooltje ge
noemd naar de vorm van de Y.
Of het door de warmte komt of
dat het toevallig is, maar 's a-
vonds vliegt er een grote vlinder
met rode achtervleugels door de
tuin. Onrustig fladdert het dier
heen en weer, de vlucht is anders
dan die van de dagvlinders.
Hoewel we qua kleurtekening
denken met een atalanta te doen
te hebben, blijkt dit - wanneer
de vlinder tot rust komt op een
muur - helemaal mis te zijn. Het
mooie rood is op slag verdwenen
een grauwbruine driehoekvorm
hangt nu aan de muur. Ook nog
zo'n duidelijk kenmerk van de
nachtvlinders. Zij vouwen de
voorvleugels schuin naar achte
ren in rust en de achtervleugels
zijn dan practisch onzichtbaar.
We proberen voorzichtig nader
bij te komen maar voordat we
goed en wel kunnen zien met
welke soort we te maken heb
ben, vliegt het dier weer weg.
Opnieuw duidelijk de prachtige
rode kleur van de achtervleu
gels tonend. Het kan niet anders
dan een 'Rood weeskind' zijn-
.Het is de eerste keer dat we het
dier waarnemen. De naam
dankt het aan Amsterdamse
weeskinderen die in vroeger
eeuwen gekleed waren in zwart
en rood.
De natuur blijft voor boeiende
verrassingen zorgen, ook op de
kleine oppervlakte van onze
tuin en waarschijnlijk ook de
uwe.
Adri Karman
Adri Karman heeft achter
zijn huis een kleine tuin,
waar toch van alles ge
beurt. In 'Het tuintje van'
schrijft en tekent hij elke
week over de belevenissen
in de natuur rondom het
huis.
