MC
Den Haag Sculptuur ook vanaf de kansel
De vrouwengestalte sluimert in alle vormen
Henk Visch
24 I Martin Bril in de marge
27 I Fastfood van Martin Parr
29 I Incense eigenwijs in Goes
donderdag 12 juni 2003
IIP
M
Wkm
Biënnale
Herkenbaar
Lichaamstaal
J
Advertentie-exploitatie:
wnnrd-en Midden-Zeeland: 0118-484369;
7ppUws-Vlaanderen: 0114-372770.
Redactie: 0118-484413
www.pzc.nl
c.mail: redactie@pzc.nl
fostbus 18,4380 AA Vlissingen.
4
ifil
Beeld van Julio Larraz
erguisd door veel
kunstcritici,
aanbeden door
even zoveel stadsbesturen en
museumdirecteuren die
maar wat graag de drommen
publiek zien toestromen. De
Colombiaan Fernando
Botero, voor de één een
slimme geldmaker, voor de
ander een kunstenaar die
wars van modes en trends
zijn eigen weg volgt.
Twee wulpse bronzen van
zijn hand zijn te zien op de
nieuwe editie van Den Haag
Sculptuur. Vanaf 21 juni
krijgt hij een
overzichtstentoontstelling
in het Gemeentemuseum in
Den Haag.
Het leven is goed voor Fer
nando Botero (71). De Co
lombiaanse kunstenaar geniet
wereldfaam en verkoopt voor
miljoenen per jaar. Zijn schilde
rijen en beelden, zo herkenbaar
met hun dikke mannen en vrou
wen, worden geëxposeerd van
Venetië tot Tokio en vinden gre
tig aftrek in de wereld van de
rich and famous. Samen met
zijn echtgenote Sofia Vari ver
plaatst Botero zich per privé-
straalvliegtuig tussen zijn wo
ning in Parijs en zijn landhuis in
Toscane. Of op weg naar het zo
veelste feest te zijner ere.
Maar eerder is het leven ook
wreed geweest voor Botero. Nog
maar vier jaar oud was hijtoen
zijn vader overleed. Van de te-
kenschool werd hij wegge
stuurd toen hij een opstel
schreef over de door hem zo be
wonderde Picasso; in het rechts
dictatoriale Colombia werd
aandacht voor een communist
niet op prijs gesteld. En hoewel
zij n carrière zich in de j aren vij f-
tig in Europa en New York voor
spoedig ontwikkelde, bleef het
noodlot hem in zijn privé-leven
achtervolgen. Zijn huwelijk met
Gloria Zela - van wie hij twee
zonen en een dochter kreeg - liep
in 1960 spaak. Hij trouwde vier
jaar later met Cecilia Zambra-
na, maar in 1974 kwam hun
zoontje Pedro bij een verkeers
ongeval om het leven. Het jaar
daarop liep ook dit huwelijk op
de klippen.
Pieken en dalen wisselden el
kaar af. Naarmate zijn succes
als beeldhouwer groeide, wer
den de kunstcritici meedogen
lozer over zijn 'opgeblazen' fi
Predikanten van de Klooster
kerk in Den Haag sluiten de
ze zomer met hun preken aan op
de openluchttentoonstelling
Den Haag Sculptuur. Het gods
huis van de Hervormde Ge
meente ligt aan het Lange Voor
hout, waar een deel van de zesde
aflevering van de expositie te
zien is.
Het thema is dit j aar de vrouw in
alle schakeringen, van vamp tot
huissloof. De dominees zullen
zeven zondagen lang preken
over achtereenvolgens de
Samaritaanse vrouw, de hoer en
de bruid, Maria Magdalena, Ta-
mar, Rachab, Izebel en Debora.
Het is een eigen initiatief van de
kerk, nadat die al onderdak had
beloofd voor een kunstwerk dat
niet buiten kan staan, vervaar
digd door Berlinde de Bruycke-
re.
Den Haag Sculptuur, waar vo
rig jaar 600.000 mensen langs
trokken, breidt steeds meer uit.
Het is niet alleen meer op het
Korte en Lange Voorhout, maar
ook langs bij voorbeeld de Hof
vijver. Behalve 31 beelden van
soms zeer beroemde kunste
naars als Botero, Dalf, Maillol,
Van Pallandt, De St. Phalle, Re
noir, Spronken en Visch, zijn er
de ontwerpen van zeven kunste
naars die een speciale opdracht
hebben gekregen. Vanuit de bo
men langs de Hofvijver bijvoor
beeld klinkt voortdurend aan
stekelijk gelach, een idee van
nieuwkomer Natasja Boezem,
's Nachts is er van alles te bele
ven op een videoscherm aan het
Spui.
Niet alles is buiten. In de kun
stenaarssociëteit Pulchri aan
het Voorhout zijn de kunstwer
ken die ook maar beter niet bui
ten kunnen staan. Ook is daar
een foto-expositie. In het
atrium van het Haagse stadhuis
zijn eveneens enkele kunstwer
ken te vinden.
De provincie draagt ook nog een
steentje bij: vijftien billboards
met de portretten van evenzo
veel vrouwelijke (loco-)burge-
meesters worden aan de oevers
van de Hofvijver gezet.
Den Haag Sculptuur is met in
gang van vandaag in volle glorie
te bewonderen tot en met 7 sep
tember.
B oteros bronzen domineren
Fernando Botero: „Nog steeds zijn ercritici die me haten.'
guren. In zijn steeds meer door
geweld geteisterde geboorte
land ontsnapte de steenrijke
Botero ternauwernood aan een
ontvoering. Een bronzen beeld
dat hij aan zijn geboortestad
Medelli'n schonk, werd in 1995
door terroristen opgeblazen.
Daarbij kwamen 26 omstanders
om het leven. Sindsdien komt
Botero nauwelijks meer in Co
lombia; naar zijn hacienda al
daar durft hij niet meer.
Als we de maestro spreken in
Venetië is hij lichtelijk uitgeput
van de achtereenvolgende fees
ten die voor hem in fraaie palaz-
zo's aan het Canal Grande zijn
georganiseerd. Maar hij is ook
voldaan. Drie maanden lang
neemt Botero bezit van Venetië.
Overal duiken zijn pompeuze
mannen en vrouwen in brons op:
staand en zittend, uitdagend
liggend of fier te paard langs het
Canal Grande en op tal van pi
azza's. Enorme koppen, een
gigantische hand - de middel
vinger iets gebogen zodat je on
willekeurig aan een wuivende
prins Friso moet denken.
Over de tentoonstelling in de
Dogenstad (t/m 12 juli) is nogal
wat te doen geweest. Vanaf half
juni is hier ook de internationa
le kunstmanifestatie Biënnale
en de organisatoren, die waar
schijnlijk toch al hun neus op
halen voor een publiekslieve
ling als Boterowaren er niet blij
mee. ,,De Biënnale zag het ge
woon als concurrentie. Ze ge
droegen zich als een totalitair
regime, ik werd erg kwaad. Hoe
dan ook, het staat er nu."
En of ze er staan. In het prachti
ge operadecor dat Venetië
vormt, zou je verwachten dat
Botero's bronzen het af moeten
leggen. Het tegendeel is waar.
Hij wint de competitie moeite
loos. Hij glimlacht. „Je hebt die
strijd met de omgeving overal.
Op Park Avenue staan de wol
kenkrabbers er omheen. Dus
wat je presenteert, moet er echt
staan. Dat heeft niet zozeer te
maken met de maat, maar met
de proporties en uitdrukkings
kracht. Want de maat van beel
den is niets vergeleken met de
maat van de gebouwen er om
heen. De sculptuur moet zoveel
kracht hebben dat het de omge
ving domineert. Hier in Venetië
was iemand boos over de plaat
sing van twee beelden voor de
Chiesa Santa Maria della Salu
te. Hij vond dat daarmee de kerk
alleen nog maar diende als ach
tergrond voor mijn werk. Dat
was het mooiste compliment
wat ik kon krijgen."
Want voor Botero is de functie
van kunst in openbare ruimte,
dat je het naar de mensen
brengt.
„Kunst is meestal voor een min
derheid. Maar als je het naar de
straat brengt, ontmoet kunst
mensen. Veel meer dan die klei
ne groep die naar een museum
gaat. En dat is heel gezond."
Vandaar dat hij zich goed kan
vinden in de opzet die hoofd
conservator John Sillevis van
het Haags Gemeentemuseum
heeft gekozen voor de tentoon
stelling die van 21 juni tot en
met 28 september in Den Haag
loopt. Twee wulpse bronzen op
de beeldenexpositie op het Lan
ge Voorhout en nog twee monu
mentale sculpturen in de vijvers
foto Coos Versteeg/GPD
voor het Gemeentemuseum; dit
als uitroeptekens bij de over
zichtstentoonstelling die in het
Berlagegebouw zelf te vinden is.
Botero is in zijn element met de
erkenning die hij op die manier
uit de Nederlandse museumwe
reld krijgt: „De tentoonstelling
in Den Haag laat elk aspect van
mijn werk zien. Niet alleen mo
numentale sculptuur, maar ook
twaalf kleine beelden, grote
schilderijen van 1960 tot heden,
pastels, tekeningen. Het wordt
een compleet overzicht van mijn
werk.
Zijn oeuvre gaat eigenlijk al
vijftig jaar over hetzelfde: man
nen, vrouwen en kinderen in
heel gewone situaties - een man
met een gitaar, een gezin in het
bos, een dansend stel, een man
in een bordeel, een vrouw op de
Beeld van Aristide Maillol
wc. Wat het werk van Botero
toch zo ongewoon maakt zijn de
proporties van de figuren: Ru-
bensiaanse lijven met verhou
dingsgewijs kleine hoofdjes,
ogen en monden als priemende
onderdelen van het gezicht. Je
ziet in zijn schilderijen de pri
mitieve Latijns-Amerikaanse
kunst, compleet met de Spaanse
invloed, maar ook de technie
ken van de Italiaanse fresco
schilders. Botero's bronzen
beelden zijn in wezen niet an
ders, het zijn driedimensionale
tekeningen van zijn hand.
Wat vooral opmerkelijk is aan
Botero, is dat een kunstenaar
wiens grote voorbeeld niemand
minder dan Picasso is, zijn leven
lang figuratief werkt. En dat
terwijl juist in de tijd dat Botero
zijn talenten ontwikkelde, ab
stracte kunst het credo was. Hij
knikt instemmend bij die con
statering. „In Colombia wisten
we nauwelijks iets van abstrac
te kunst. Picasso was de totale
avant-garde. Maar toen ik in de
jaren zestig in New York kwam,
voelde ik echt de repressie van
de abstracte kunst. Als je niet
abstract werkte, was je geen
kunstenaar."
Hij heeft zich er niet door van de
wijs laten brengen. Zijn onder
werpen mochten wisselen, de
ene keer waren het werken met
stieren, dan weer met verleide
lijke dikke vrouwen of een tikje
belachelijke zelfingenomen
mannen in uniform. Maar zijn
manier van werken is altijd me
teen herkenbaar. „Ik heb nooit
getwijfeld. Ik ben altijd trouw
gebleven aan mijn ideeën. Ik
heb veel oppositie ondervon
den. Nog steeds zijn er critici die
me haten. Nou ja, ik vind het
best. Ik heb ook heel goede kri
tieken gekregen van ménsen die
er echt toe doen. Waar zal ik me
druk over maken? Museumdi
recteuren over de hele wereld
vinden mijn werk de moeite
waard om te tonen: in Amerika,
in West-Europa, Buenos Aires,
Santiago, Duitsland, Kopenha
gen, Singapore, Wenen."
Bij de openingsparty in Venetië
werd Botero omringd door
vrouwen die met hem op de foto
wilden. Veel puissant rijke da
mes waar de plastisch chirurg al
aardig wat centen aan heeft ver
diend, van die vrouwen die uit
het buffet niet meer dan twee
druiven plukten. Duidelijk geen
dames die model voor hem heb
ben gestaan. Botero begrijpt
meteen waar we heen willen.
„Het is niet zo dat ik een per
soonlijke voorkeur heb voor
dikke dames. Al mijn werk komt
volledig voort uit mijn fantasie.
Zelfs als ik een stilleven maak,
doe ik dat vanuit mijn verbeel
ding. Ik heb nog nooit fruit op de
tafel gelegd met een servet of
wat dan ook. Alles zit in mijn
hoofd."
Coos Versteeg
Werk van Fernando Botero is vanaf
vandaag te zien tijdens Den Haag
Sculptuur; vanaf 21 juni heeft hij
een overzichtstentoontstelling in
het Gemeentemuseum in Den Haag.
'pot zijn dertigste deed Henk Visch onder
-L meer aan straattheater. Van de ene op de
andere dag besloot hij beeldend kunstenaar
worden. Een klein jaar later werd zijn
werk getoond op de kunstbeurs van Bazel
weer een j aar later exposeerde hij in New
"ork. 'Het is allemaal wel vlug gegaan',
vmdt hij zelf. Werk van Henk Visch is vanaf
vandaag te zien op de beeldententoonstel-
ing Den Haag Sculptuur op het Lange
oorhout en de Lange Vijverberg.
jneen tijd dat in Engeland de Nieuwe Britse
eeldhouwkunst opgang doet en kunste
naars als Tony Cragg, Richard Deacon en
nish Kapoor experimenteren met de meest
uiteenlopende materialen, laten in Duits
land de Neue Wilden - Rainer Fetting, Hel
mut MiddendorfBernd Zimmer - van zich
oren. Zij breken met het taboe op het figu-
atieve en ook in Nederland hoort men voor
et eerst de term Nieuwe Beeldhouwkunst.
Het Beeld van Henk Visch.
Het is een periode in de geschiedenis van de
sculptuur die wordt gekenmerkt door onder
meer het afscheid nemen van het beeld als
formeel, abstract product. Vrijwel alles
wordt uitgeprobeerd en beeldhouwers ex
perimenteren met allerhande materialen en
technieken, variërend van het klassieke
hakken - taille direct - tot het 'objet trouvé'
dat weer zijn intrede doet. Henk Visch
(1950, Eindhoven) is in die tijd - 1980 - net
dertig en op die leeftijd besluit hij kunste
naar te worden.
„Van de ene op de andere dag heb ik iemand
gezocht die mijn werk zou kunnen presente
ren. Ik had een persoon op het oog en die ben
ik gaan schaduwen, op openingen luisterde
ik naar wat hij zei en of ik dat zinvol vond.
Diegene is op een goede dag in mijn atelier
gekomen, een jaar later werd mijn kunst ge-
exposeerd op de beurs van Bazel en weer een
jaar later had ik een tentoonstelling in PS1
in New York", zo vertelt hij.
„Het is allemaal wel vlug gegaan en zo ben
ik deel van de wereld geworden. Voor mijn
dertigste deed ik van alles, bijvoorbeeld
straattheater, maar ik had helemaal geen
ambitie in maatschappelijke zin. Toen ik
kunst ging maken, manifesteerde zich bij
mij een groot verlangen naar communica
tie. Kunst is waarmee je als kunstenaar
stelt: 'dit is wat ik jou wil laten zien' en zo
heb ik dat toen ook gedaan."
Vanaf de eerste dag hanteert Henk Visch een
handschrift dat tot op de dag van vandaag
terugkomt in zijn beelden. De mensfiguur is
te zien, meestal geslachtsloos of in de ver
schijning van een vrouw, het werk is intro
vert van karakter en de mens in het werk
van Visch communiceert in lichaamstaal,
omdat de beeldhouwer zich concentreert op
het lijf en hij afleidende details elimineert.
„Die lichaamstaal is inderdaad heel sterk in
mijn werk. De vrouwfiguren zijn gesloten,
je kunt er geen gemeenschap mee hebben.
Of eigenlijk kun je dat wel, je kunt je er als
beschouwer mee identificeren, omdat de
vorm zo precies en perfect is, waardoor je je
wel in dat beeld kunt denken. De kracht van
een beeld ligt in het vermogen om jou aan
het denken te zetten."
Op de tentoonstelling in Den Haag is 'Het
Beeld' te zien, een sculptuur van een vrou
wengestalte. Henk Visch ontwierp dit werk
op een draaiend plateau. Bij het creëren liep
hij continu naar het beeld toe en er weer van
af, kijken, weer kijken, draaien en opnieuw
kijken. Hierdoor is het werk van alle kanten
even geslaagd, of zoals hij het zelf formu
leert: „Je kunt je ogen continu laten kleven
op dat beeld. Je begint op een goed moment
aan zo'n vorm en dan wil je die af maken,
ook door te kijken, je kunt dat een erotische
blik noemen, je probeert een wensvorm te
herkennen en daar moet je wel continu voor
kijken." De beeldhouwer is de mening toe
gedaan dat een vrouw niet per se een muze
voor hem is. Hij heeft zich dat begrip ge
woon nooit eigen gemaakt.,De vrouwenge
stalte sluimert in alle vormen van mijn
werk, ik vind vrouwen ook heel bijzonder.
Maar zinnelijkheid vind ik iets wat van het
leven is en als kunst het leven is, dan kun je
zinnelijkheid verbeelden, maar niet als let
terlijke afbeelding. Het is iets wat in je eigen
ervaringswereld is verankerd en dat kun je
niet één op één omzetten in een beeld. Net zo
goed als dat je muziek niet in een beeld kan
leggen, muziek zit in het nu, dat krijg je niet
vastgelegd in een sculptuur. Je kunt geen te
kening van een pianosonate van Haydn ma
ken. Verlangen speelt een grote rol in alles
wat je doet. Een mens doet een heleboel en
als je helemaal niets meer doet ben je de
pressief en dan heb je ook geen verlangen.
Dus als je iets doet, zit daar iets van verlan
gen in."
Roos van Put
Zie ook: www.henkvisch.nl
