Film van hollen en stilstaan
PZC
Mare Claeijs duikt in
een onbekende wereld
Ik sterf
kalm en
gerust
Ondernemers hebbei
moeite met in dienst
houden allochtonen
Paardenmeesters
van IJzendijke
nu al op video
Beste lassers
in de prijzen
PSD-historie
lezers schrijven
Tunnel VI
Pest
Jacht IV
kunst cultuur
Vereniging
informeert
over oorsuizen
donderdag 20 maart 2003
IJZENDIJKE - De film Depaar-
Zenmeesters van IJzendijke
verschijnt in beperkte oplage op
video. De documentaire van de
in Middelburg geboren Karina
Meeuwse geeft een beeld van het
West-Zeeuws-Vlaamse platte
land en de veranderingen daar
in de afgelopen vijftig jaar.
De paardenmeesters van IJzen
dijke is 23 juni op televisie te
zien bij de NCRV. Zaterdag 8
maart werd de film vier maal
„voorvertoond in het Ledelthea-
ter in Oostburg. Volgens
Fransjoris de Graaf, producent
van de film, is de belangstelling
voor de documentaire zo groot
.dat veel mensen niet willen
wachten tot 23 juni. Wie de film
nu al op video wil hebben, kan
- zich aanmelden bij drogisterij
José in IJzendijke (0117-306060
of boekhandel Basting in Oost
burg (0117-4553158). De video
wordt over ongeveer een maand
geleverd. Kosten zijn€13,50 per
stuk.
In De paardenmeesters van IJ
zendijke is een grote rol wegge
legd voor Pol van de Vijver en
zijn zonen Mark en Frank, alle
drie veeartsen in IJzendijke.
Ook trekpaarden spelen een be
langrijke rol.
MIDDELBURG - J. Dekker,
van het Calvijncollege in Krab
bend ij ke en E. de Bakker van
het Rcynaertcoilege in Hulst
hebben de provinciale laswed-
strijden gewonnen.
,De wedstrijden werden voor de
tweede keer gehouden door de
Zeeuwse Lasgroep, die het vak
lassen wil promoten onder jonge
mensen. De vmbo-scholen in
Zeeland, waar je lassen kunt le-
ren, stuurden hun beste leerlin
gen, zestien in totaal, naar de
scholengmeenschap Nehalen-
,nia in Middelburg, waar de
wedstrijd werd gehouden. Er
werd gelast in twee categorieën.
Dekker won in de categorie boo-
j iglassen met beklede elektrode.
Tweede werd P Jakobsen van
Nehalennia uit Middelburg De
Bakker won de wedstrijd MAG-
lassen, gevolgd door P. Kloet
van scholengemeenschap Pon
ies uit Zierikzee.
door A. J. Snel
Het wordt een film van hollen en stil
staan. Waarin een verhaal wordt
verteld op een manier die ruimte laat
voor de toeschouwer. Die kan er zijn ei
gen herinneringen en zijn eigen gevoel
bij zoeken. De film die Joost Seelen in
de afgelopen jaren heeft gedraaid om,
in opdracht van de provincie Zeeland,
de laatste jaren van de Provinciale
Stoombootdiensten vast te leggen, is
over een maand of twee klaar. Het pro
ces is nog niet voltooid en de maker kent
derhalve zelf het eindproduct nog niet,
maar dat die twee elementen - het
vreemde ritme en de ruimte voor inter
pretatie door de kijker - erin zitten,
staat wel al vast.
Vanaf eind 2000 tot aan de laatste da
gen van de veerdiensten tussen Krui-
ningen en Perkpolder en Breskens en
Vlissingen is Seelen (45) talrijke uren
op en rond de boten aanwezig geweest
om een historisch document te maken
dat de PSD-medewerkers op video of
dvd cadeau krijgen en dat wellicht op
35 millimeter zal worden overgezet om
een kwalitatief goede vertoning op een
groot scherm in de bioscoop mogelijk te
maken. De verwachtingen van de regis
seur waren hooggespannen, toen hij
aan het project begon. Hij stelt, enkele
dagen nadat de laatste filmopnamen
zijn gemaakt, voor zichzelf vast dat de
bootdiensten visueel nog meer hebben
opgeleverd dan hij bij aanvang kon ver
moeden.
„Het was ontzettend mooi de boten en
alle mensen die daarmee te maken heb
ben, te filmen. Ik had te maken met een
enorm aantal variabelen en dat is voor
een filmer een luxe. Je hebt de vier bo
ten, twee lijnen, vier fuiken, de seizoe
nen, de weersomstandigheden, licht en
donker, dag en nacht. Ik heb dan ook
meer materiaal gedraaid dan was be
groot. Negen uur heb ik bij elkaar. Ter
wijl de film ongeveer 25 minuten mag
worden."
Schaduw
Mazzel en mislukking liggen dicht bij
elkaar, zo heeft Seelen ervaren. „Ik her
inner me dat een klep openging en het
licht zo binnenkwam dat een perfecte
schaduw van de boot op het paalhoofd
viel. Je werkt eraan om zo'n beeld af te
dwingen, maar de omstandigheden
moeten ook meezitten. Soms valt alles
op z'n plek. Dat is meer dan het beslis
sende moment waarmee de fotograaf te
maken heeft. Want één beeld, daar kun
je in een film niets mee. Je hebt meer tijd
Even een pilsje pakken tussen Perkpolder en Kruiningen.
nodig, meer beelden. En dan heb je
soms de andere kant van het verhaal:
dat het tegenzit. Mensen die je filmt en
die maar in de camera blijven kijken of
die naar de lens gaan staan zwaaien.
Rampen zijn dat, hoewel niemand kwa
de bedoelingen heeft."
De lijnen Perkpolder-Kruiningen en
Breskens-Vlissingen verschillen van
elkaar. Seelen is zich dat vooral tijdens
de laatste dagen scherp bewust gewor
den. Op Perkpolder-Kruiningen was
het, met die mooie, oude schepen, wat
gemoedelij ker. Breskens-VI issingen
deed wat zakelijker aan. „Het is mis
schien een beetje gek, maar ik had het
gevoel dat met de boten daar vooruitge
lopen werd op de tunnel. De lijn Vlissin-
gen-Breskens had computergestuurde
apjDaratuur, alle mogelijke modernitei
ten. Meer vooruitblikkend naar de mo
derne tijd, minder nostalgisch. Ik denk
dat het afscheid bij Kruiningen-Perk-
polder de mensen gevoelsmatig ook
meer heeft gedaan. Dat zal trouwens
ook te maken hebben met het feit dat de
boten tussen Vlissingen en Breskens
nog een tijd als fiets/voerveer blijven
varen. Hoe dan ook, de laatste vaarten
op Kruiningen-Perkpolder hebben die
pe indruk gemaakt. Normaal heb je
twee werelden. Die van de bemanning
en die van de passagiers. Tijdens de
laatste dagen bleken die toch dichter
bij elkaar te staan dan je zo op het oog
zou vermoeden. Er was echt een eerbe
toon aan de mensen van de PSD."
Afgelopen
De Bredase filmmaker constateert dat
zijn blik op de stoombootdiensten is
veranderd, nu de meeste schepen uit de
vaart zijn. „Terugkijken is iets anders
dan vooruitblikken." Het is als met die
weinig opzienbarende koektrommel
van thuis. Als je die als kind in handen
foto Peter Nicolai
krijgt na de dood van je ouders, dan
krijgt dat ding een andere waarde. See
len: „Je ziet niet meer die koektrommel,
maar je ouders zoals ze waren toen ze
leefden. Het ding wekt herinneringen.
J e positie is veranderd. Zo is het met het
filmen van de boten ook gegaan. De
veerdiensten bestaan niet meer in de
vorm die je kende en meteen vanaf dat
moment ga je als regisseur anders naar
je materiaal kijken. Ik denk dat de
Zeeuwen het wel herkennen. Ze hebben
al jaren zien aankomen dat het een keer
afgelopen zou zijn, maar pas de laatste
maanden zijn initiatieven genomen om
een boot te behouden. Je beseft de wer
kelijke waarde en betekenis van wat je
na staat pas echt als het er niet meer is.
Iets wat er altijd geweest is, daar kun je
je niet goed bij voorstellen dat het een
keer verdwijnt. Dat besef komt pas als
het te laat is."
De film van Seelen zal niet primair
gaan over het sterven van de veerdien
sten. Het einde, dat maakt slechts in ge
ringe mate deel uit van het verhaal. Hij
zegt: Ik wil de levende veerdiensten la
ten zien. Dat is naar mijn idee de enige
manier om recht te doen aan wat is ver
dwenen."
Deze rubriek is uitsluitend bestemd voor reacties op in de PZC»^
nen redactionele berichten, artikelen of commentaren. De r«oS
beloopt uiterlijk 7 dagen. Plaatsing van bijdragen betekentn^V
redactie de meningen en stellingen van de inzenders onderschrift
Open brieven, oproepen, gedichten en anonieme inzendingen
niet geplaatst. Bijdragen mogen niet langer zijn dan 250 woorden r?
dactie behoudt zich het recht voor inzendingen te bekorten (U1
weigerde brieven wordt niet gecorrespondeerd.
Ten eerste alle lof voor de bou
wers. De tunnel is voor vele
mensen een uitkomst. Maar
voor een nog grotere groep een
geweldige achteruitgang. Wij
moeten hopen dat het bestuur
de maximumsnelheid van tach
tig kilometer handhaaft. Wan
neer de snelheid opgevoerd
wordt naar honderd kilometer
moet men eerst eens goed na
denken over eventuele ongeval
len. Dan is het leed niet te over
zien. Velen zullen de snelheid
van tachtig kilometer respecte
ren. Laagvliegers doen dat niet
dat wordt dan honderd kilome
ter. En wanneer het wordt ver
hoogd naar honderd kilometer
dan wordt dat 120. Ik heb 48
jaar op de touringcar gezeten en
vele grote bekende tunnels be
reden in de Alpen. Overal in die
tunnels hangen bordjes tachtig
kilometer en dat is over heel de
tunnellengte. Houdt het op
tachtig kilometer,
P. J. van Hekken
A. Coortestraat 12
Middleburg
Pestvirus treft steeds meer men
sen, een suggestieve kop, vooral
met de oorlogsdreiging tegen
Irak. Men zegt dat die oorlog be
doeld is om een eind te maken
aan massavernietigingswa
pens, waaronder de uitzaaiers
van pest.
Een uitstekend idee om tegen
burgers gerichte wapens te ver
nietigen. Een extreem vreemde
zaak blijft dat alle andere lan
den, waaronder de USA met su-
perhoeveelheden massavernie
tigingswapens, geheel niet
gemaand worden om hun smeri
ge voorraden uit de wereld te
helpen. Het schijnt dus verschil
te maken door wie welke mas
sa's mensen vernietigd worden.
Dat wordt nog vele jaren werk
voor VN-wapeninspecteurs
voordat we van al die onmense
lijke anti-beschaving yJ
zullen zijn.
Nu de kippen en andere?^
gelde reptielen, die zijnn;p,!
ons zoogdieren verwant, zo
hun virussen direct weggf,-s
worden in ons lichaam jjj
genstelling tot de op ons»
cialiseerde virussoorten.DE
gelpest heette vroeger s
zover ik weet, en beperkt
niet tot onze kweeksootigv
wilderde duiven zijn desa
verspreiders daar zij voer:
ken bij de 'scharrels' en
ondervoed zijn. Rodeogenè
dit vogelvirus? Welnee
komt gewoon door de saia
uit de droge verstuivende!
penmest. Voortaan een
opzetten bij dit ruimwerk
voorbeeld, het oude musea
Vlissingen is bij zonnigw®
vaarlijk voor mensenoge,
gens bergen duivenmesu
toeristen zonder stofbrii j
weggehouden moeten w»
Het is een alternatieve 1
kruitfabriek geworden. Bi
waar deze gevleugelden j
materiaal op laten valleni
kooit langzaam zodathetm
ruime tijd ontbrandt metz
velsporen uit regens?
Buskruit is uitgevondenden
natuur!
N.A.Bk
Ruys de Beerenbrouckstw
Vim,
Jagers willen hun hobby - j
-uitoefenen. Steeds word»
meer dieren aan het lijstje
jaagbare dieren toegevoesi
nu ook weer de kat; katte
vanouds dieren die ronde
ons huis wonen, en als ze
verzorgd worden blijven zei
bij je. Dumpt iemanddekst
ten de bebouwde kom dans
kat ook aldaar alleen deztn
en zieke dieren bejagen
kun je. van de jagers niet zeg
U
Violeé
Vlisu
door Ernst Jan Rozendaal
MIDDELBURG - De Haagse
kunstenaar Mare Claeijs pre
senteert morgenavond op het
plein van GHL, het gebouw van
de Middelburgse Atelierstich
ting, zijn film Explorium. De ti
tel duidt op het onderzoek dat
de in Sas van Gent opgegroeide
kunstenaar in de meeste van
zijn werken verricht. „Ik duik in
een wereld die mij onbekend is
en dat levert beelden op."
Claeijs is ojjgeleid als schilder,
maar acht zich niet gebonden
aan het werken met verf op
doek. „De ene keer maak ik een
schilderij, de volgende keer een
foto. Ik kies voor het medium
dat nodig is om iets duidelijk te
maken. Dat kan net zo goed een
schilderij zijn als een perfor
mance of een sculptuur. Ik wil
me nergens op vastleggen."
In zijn oeuvre is een duidelijke
lijn waar tenemen. Zijnschilde-
rijen waren verwant aan de fo
to's die door onderzoekers met
enorme ruimtetelescopen zijn
genomen. „Foto's van het uni
versum, waarin elk lichtvlekje
of stipje een gebied voorstelt dat
zo groot is als ons eigen melk
wegstelsel", verklaart Claeijs.
Oneindigheid
„De eerste beelden waarin het
gelukt was een indruk te geven
van de onnoemelijke oneindig
heid. In het verlengde daarvan
.probeerde ik in mijn schilder
kunst de oerknal te benaderen.
Ik wilde een big bang creëren op
een schilderij. Ik gebruikte al-
.lerlei materialen, van verf tot
cola en bier, als het maar een il
lusie van ruimtelijkheid en
diepte zou geven."
Thema's als ruimte en tijd leid-
.den vervolgens tot experimen
ten met geluid en snelheid. Zo
filmde Claeijs twee jaar geleden
met twee collega-kunstenaars
de derby van de volbloeds op
Duindigt. Met acht camera's
werd de race vastgelegd vanaf
het binnenterrein van het par-
cours. Vervolgens werden in een
..parkeergarage in Den Haag
rondom grote videoschermen
opgesteld. Daarop waren stills
te zien van die film, terwijl het
geluid van de paardenrace zich
achter de schermen om door de
parkeergarage bewoog."
Snelheid, gewichtloosheid, ge
luid en de verplaatsing van de
ene plek naar de andere zijn ook
De raketinstailatie staat klaar, terwijl kunstenaar Mare Claeijs
overvliegt. foto Lex de Meester
motieven in Explorium. Voor
het project met de racepaarden
nam Claeijs paardrijlessen,
voor deze film vliegles. Eigen
lijk is de film het verslag van de
vliegles die Claeijs afgelopen
vrijdag van Rotterdam naar
Middelburg voerde. Onderweg
wordt geëxperimenteerd met
gewichtloosheid - enkele si
naasappelen en blauwe cow
boyhoeden zweven door de
cockpit - en als het vliegtuig bo
ven Middelburg cirkelt wordt
vanaf het plein bij GHL een ra
ket afgeschoten.
Beelden die gemaakt zijn op het
plein, zijn in de film doorsneden
met beelden vanuit het vlieg
tuig.
Samenvallen
Claeijs: „Voor het creëren van
gewichtloosheid hoef je niet per
se de ruimte in. Dat laat ik in de
film zien Het fascineerde me
ook om twee momenten, één in
de lucht en één op de grond, te
laten samenvallen. Ik ben altijd
gefascineerd geweest door het
perspectief dat astronauten
hebben als ze naar de aarde kij
ken. Als je je planeet van zo'n
grote afstand bekijkt, ga je vol
gens mij het dagelijks leven be
hoorlijk relativeren. Het liefst
zou ik dat ervaren door met een
space shuttle de ruimte in te
gaan, maar helaas zijn de kunst
budgetten daarvoor niet toerei
kend. Daarom heb ik het op deze
manier gedaan. Door van zulke
onderzoeken beelden te maken,
stel ik vragen Ik hoop dat de
toeschouwer bij het zien van
zo'n film zich in mijn gedachten
kan verplaatsen."
Morgenavond om 19.30 uur ver
toont Claeijs Explorium op het
plein voor GHL, waar nog
steeds de raketinstallatie staat.
Volgende week is de film nog te
zien in de 'gedachtengang' van
GHL, waar Claeijs ook wat at
tributen uit dit laatste en enkele
andere kunstprojecten heeft
tentoongesteld. ..Ik hou ervan
om de vervreemdende situatie
van twee werkelijkheden op te
roepen. Dat mensen denken: Hé,
dat is de hoed die ik in die film
zie."
Het thema van de boekenweek is
Styx, leven en dood in de lette
ren. In een dagelijkse serie gaat
de PZC op zoek naar de laatste
rustplaats van Zeeuwse schrij
vers. Hoe werden ze kort na hun
dood herdacht en hoe liggen ze
er nu bijIn de achtste afleve
ring J. H. van Dale (1828-1872).
door Ernst Jan Rozendaal
1\/Tet zijn kromme bomen en
-LVJLscheefgezakte stenen is het
oude gedeelte van de nog net
binnen de wallen gelegen be
graafplaats van Sluis een
spookachtige plek. Hier ligt Jo-
han Hendrik van Dale begra
ven, naamgever van Neerlands
bekendste woordenboek. Op
zijn graf staat een gedenksteen,
'opgericht door zijne vrienden',
in een formaat dat past bij zijn
kloeke levenswerk, in de volks
mond 'de dikke Van Dale' gehe
ten.
De hoofdonderwijzer en archi
varis van Sluis overleed iro
nisch genoeg aan de pokken, een
ziekte waarvoor hij zijn hele le
ven bang was geweest. Vlak
voor zijn geboorte waren zijn
ouders het Belgische Eeklo ont
vlucht, want daar was een pok
kenepidemie uitgebroken. Zij
vestigden zich in Sluis, waar Jo-
han Hendrik werd geboren. Dat
de schrik voor de pokken er
goed inzat, bleek uit het feit dat
Van Dale altijd zijn paraplu op
stak als hij langs een huis moest
waar iemand aan een besmette
lijke ziekte leed.
Het mocht niet baten. In de eer
ste week van mei 1872 liep de
taalkundige het pokkenvirus
op. Hij leed 'de hevigste pijnen
en smarten'. Hoewel zijn woor
denboek nog niet was voltooid,
zei hij op 17 mei tegen dominee
Janssen, zijn beste vriend: 'Ik
sterf kalm en gerust, in 't geloof
en 't vertrouwen op mijn' Zalig
maker'. Twee dagen later nam
hij afscheid van zijn vrouw en
kinderen en regelde hij dat Jan
Manhave zijn werk zou afma
ken. Om tien uur 's avonds over
leed hij, volgens journalist, his
toricus en lexicograaf Ewout
Sanders 'van top tot teen bedekt
met duizenden ettergezwellen,
sommige ter grootte van een
erwt'. Pas nadat de plaatselijke
dokter had verzekerd dat er
Op het graf van Johan Hendrik van Dale in Sluis staat een gedenk
steen in een formaat dat past bij zijn kloeke levenswerk.
foto Lex de Meester
geen besmettingsgevaar was,
durfden de leden van de Rede
rijkerskamer De Oranjebloe
sem, door Van Dale heropge
richt en voorgezeten, een stoet
te vormen achter de lijkkist.
„Veel wordt in hem verloren",
schreef de Middelburgsche
Courant twee dagen na het
overlijden van Van Dale. „Voor
al als oudheid-, taal- en letter
kundige bezat hij groote ver
diensten, getuigen de vele door
hem geschreven werken, zijn
lidmaatschap van onderschei
dene binnen-en buitenlandsche
geleerde genootschappen, en
ook de herhaaldelijk tot hem ge
richte uitnoodiging om zich aan
de redactie van het Neder-
landsch woordenboek te ver
binden, welk blijk van waar
deering hij echter gemeend
heeft telkens te moeten afwij
zen."
Tien jaar geleden toonde San
ders aan waarom Van Dale niet
aan dit om vangri j ke en prestigi
euze Woordenboek der Neder
landse Taal wilde meewerken
Zijn naam mocht van hoofdre
dacteur M. de Vries niet op de ti
telpagina De Vries, wie kent
hem niet?
door Jeffrey Kutterink
VLISSINGEN - Zeeuwse werk
gevers hebben steeds vaker
moeite om allochtone werkne
mers in dienst te houden. Ze
houden niet altijd rekening met
hun culturele achtergrond,
waardoor mensen ontslag ne
men. Een ander probleem ont
staat op de werkvloer, waar
mensen zich uitgesloten voelen.
Daar roepen werkgevers onvol
doende hun personeel tot de or
de.
Dat is voor het Centrum voor
Werk en Inkomen (CWI) reden
morgen de workshop 'personeel
met diverse achtergronden' te
houden.
En tot verbazing van het voor
malig arbeidsbureau blijken
meer Zeeuwse werkgevers er op
af te komen dan het CWI aan
vankelijk dacht.
Succes
Jarenlang was het nodig om
werkgevers aan te sporen al
lochtonen in dienst te nemen.
„Dat heeft succes gehad", zegt
B. Adriaansz, bedrijfsadviseur
minderheden van het CWI.
„Maar nu hebben werkgevers
juist problemen de allochtonen
in dienst te houden."
Werkgevers houden onvoldoen
de rekening met de culturele
achtergronden, vindt Adri
aansz. „Het heeft bijvoorbeeld
veel te maken met respect heb
ben voor eikaars opvatting.
Vrijdag is voor sommigen werk
nemers bijvoorbeeld biddag.
Daarmee wordt niet altijd reke
ning gehouden. Datzelfde geldt
voor feestdagen."
Ook op de werkvloer is niet al
tijd even veel respect voor al
lochtone collega's. „Dat leidt
vaak tot uitsluiting van mensen
die daarom ontslag nemen.
Werkgevers dienen erop te let
ten en waar nodig personeel op
hun gedrag aan te spreken.
Maar veel werkgevers hebben
het niet eens in de gaten."
Buitengesloten
Dat voelen de Zeeuwse 'bazen'
kennelijk aan, want inmiddels
hebben er meer dan het CWI
verwachtte zich ingeschreven
voor de workshop. Nog steeds
neemt het aantal deelnemers
toe, maar gistermiddag stonden
66 ondernemingen op de deel
nemerslijst.
„Doel van de workshop is werk
gevers erop attent te mak
ze handvatten mee te gem
met dit soort situaties es
gaan. Ook zullen ze tijcea
bijeenkomst merken wat a
om buitengesloten te wee
Door het zelf te ervaren,ha
nen ze het gevoel en kunra
het personeel er voorUt
aanspreken."
De workshop 'personeels
verse achtergronden' woni
houden in Huys ter Schels
Koudekerke en duurt van 11
tot 14.00 uur.
GOES - De vereniging'
Slechthorenden, afdeling i
land houdt maandag 21 ca
een bijeenkomst in GotfJ
onderwerp van deze avod
tinnitus (oorsuizen).
Voorzitter van de comö
Tinnitus en Hyperacusü
Michels verzorgt een lezing
deze voor het grote publei
bekende aandoening.
De avond wordt gehouk
Hotel Terminus in Goes
gint om 19.30 uur.
Na afloop van de lezing^
vragen gesteld wordeneni'
ook mogelijk om ervaring'-
te wisselen.
SP-bus naar
demonstratie
tegen oorlog
VLISSINGEN -DeSoci»
listische Partij Vlissingen
doet zaterdag mee aan W
landelijke demonstrate
tegen de oorlog in Irak.
De SP roept Zeeuwen p?
mee te gaan naar de D£
in Amsterdam. Vanc:-
Zeeuws-Vlaanderen y<
trekt een bus die via L-
singen, Middelburg
Goes naar Amste™35
rijdt. Mensen die (t$*
betaling) mee willen.
nen zich aanrol
bij de SP in
0118-412306.