Indonesiërs maken anti-rupsrijst
1
1
pa i
PZC
r
Critici vrezen dat gemanipuleerde soorten natuurlijk evenwicht verstoren
mm m. s
puzzel
10
12
15
21
24
25
31
Tom Poes en de Ombrenger
Casper Hobbes
recept
Mesclun met tomaten, flageolets en ham
het weer
I
J I
at at
donderdag 20 maart 2003
Indonesië kan zijn bevol
king niet zelf voeden. Net
als veel andere landen in
Oost-Azië zoekt dit der
dewereldland zijn heil in
genetisch gemanipuleer
de gewassen om de voed
selproductie op te voeren.
Indonesië ontwikkelt nu
rijst die minder gevoelig is
voor ongedierte en droog
te.
door Theo Haerkens
De Indonesische president
Soeharto was er erg trots op
dat de Wereldvoedselorganisa
tie (WHO) hein in 1984 onder
scheidde, omdat het land vol
doende rijst verbouwde voor de
dagelijkse behoefte.
„Stelt u zich voor, iemand die
als kind nog in de modder speel
de te midden van het boerenle
ven in het dorpje Kemusuk, be
klom nu het spreekgestoelte om
ten overstaan van experts en
staatslieden van over de hele
wereld, als leider van een volk
dat er pas in was geslaagd het
r grootste probleem voor meer
dan 160 miljoen monden op te
lossen", memoreert hij omstan
dig in zijn autobiografie. De
monstratief schonk Soeharto
100.000 ton rijst aan hongerlij
ders in Afrika.
Rellen
In de wandelgangen van de
macht wordt nu toegegeven dat
destijds met de cijfers is gegoo
cheld en dat het land nimmer in
staat was de eigen bevolking te
voeden.
Indonesië telt inmiddels 220
miljoen zielen en is met een im
port van drie tot vier miljoen ton
per jaar, de grootste rijstimpor-
teur ter wereld. De overheid
grijpt ondertussen alle midde
len aan om de eigen productie op
te krikken. „Als de mensen hon
ger lijden, dan ontstaan er rel
len", verklaart dr. Tantono
Subagyo van het ministerie van
Milieu Hij houdt zich bezig met
de milieuaspecten van biotech
nologie, maar hij zit niet te
Inez Slamet tussen de genetisch gemanipuleerde rijstplanten: „Ik hoop dat het een paar procent schade scheelt, dat zou al heel veel helpen."
wachten op een maatschappe
lijke discussie. ..We zien de risi
co's, maar ook de voordelen en
daar willen we gebruik van ma
ken."
In het Onderzoekscentrum voor
Biotechnologie van het Indone
sisch Wetenschappelijk Insti
tuut Lipi in Cibinong, in de heu
vels ten zuiden van Jakarta,
staat de genetisch gemanipu
leerde rijst er knap bijDe plan
ten zijn voorzien van een extra
gen uit een bacterie, die de dood
betekent voor een kleine rups
die in de steel leeft en zorgt voor
een verlies van 12 tot 16 procent
van de oogst. Het gewas is opge
pot in een kas om te voorkomen
dat genetisch materiaal zich
verspreidt. De airconditioning
ratelt om de temperatuur onder
controle te houden.
Het gen brengt een stofje in de
plant dat in de maag van de rups
verandert in een dodelijk gif.
„De combinatie van die stof en
de maagsappen werkt als een
sleutel op een slot", verklaart
Inez H. Slamet-Loedin, hoofd
van de afdeling moleculaire
biologie. „Voor mensen kan het
geen kwaad omdat onze maag
zuur bevat en geen base zoals
die van de vlinderlarve. Boven
dien is dertig seconden koken
voldoende om de stof af te bre
ken."
Slamet heeft vijf generaties rijst
gekweekt en weet dat het extra
gen wordt overgeërfd. Ze is
klaar voor veldproeven. „Ik
hoop dat we een of twee procent
van het verlies door de rups
kunnen compenseren", zegt ze
„dat scheelt al heel veel."
Ongevoelig
Verwacht wordt dat de nieuwe
rijst over vijf jaar in de super
markt ligt. Een complicerende
factor is dat de rups na tien tot
vijftien jaar niet meer gevoelig
is voor het gif. Daarom wordt te
gelijkertijd gewerkt aan een
rijstplant die twee voor de rups
dodelijke stoffen maakt. „Als de
ene is uitgewerkt, dan werkt de
andere wel."
Ook wordt met de universiteiten
in Wageningen en Leiden, waar
Slamet twee jaar studeerde, ge
sleuteld aan varianten die
schimmelbestendig zijn en dro
ge periodes beter kunnen door
staan. Met de laatste kan meer
grond worden gebruikt voor de
rijstbouw.
Milieuorganisaties vrezen voor
verstoring van het natuurlijk
evenwicht. „Niemand onder
zoekt de gevolgen voor de vo-
1
2
3
4
5
6
7
8
9
11
13
17
18
20
22
23
26
28
29
30
33
34
35
36
37
38
Horizontaal: 1. Boekje ter gelegenheid van een festiviteit; 9. halfaap; 10, onbe
smet; 11. spil; 12. watering; 14. bazige vrouw; 15. gecombineerd (afk.); 17. opstoot
je; 19. deel van een gebouw; 21. opening; 22. Internationaal Olympisch Comité; 23.
munt; 25. grondsoort; 27. omslagdoek; 30. getijde; 32. Noorse godheid; 33. sym
bool actinium; 34. nieuwe ster; 36. voormalige Perzische koning; 38. geconfor
meerd.
Verticaal: 1. Gevatheid om zich ergens doorheen te slaan; 2. godin van de dage
raad; 3. bijwoord; 4. graanpakhuis; 5. smalle sloot; 6. dat wil zeggen (Lat. afk 7
gezet; 8. hartige hap; 13. stad in Duitsland; 15. passage voor één acteur in een
toneelstuk; 16 aanbeden figuur; 18. ik (Lat.); 20. tennisterm, 23. plaats in Italië; 24.
broeibak; 26. aanspraak; 28. heg; 29. insect; 31. halsbont; 33. lokspijs; 35. Verenigde
Naties; 37. bevestiging.
Op elke regel twee woorden
invullen. Twee of meer eindlet
ters van het eerste woord zijn
meteen de beginletters van het
tweede woord.
Horizontaal:
5. Volgens haar zit er vaart in
(8); Heeft oog voor richting (5);
6. Geweld gebruiken bij het
kaarten (8); Schrijf eens aan
een lichaam! (4);
7. Wielrenners zullen er niet
van opkijken (6); Beest achter
de computer (5);
8. Dooie bij de politie (7);
Brons heeft zijn prijs (5).
Verticaal:
1. De horeca gaat achteruit (7); Deze
misslag wordt aardig weergegeven (4);
2. Geen onderwerp van gesprek (5);
Zo fascinerend is een arrestatie (7);
3. Het wordt fijn om snel aan geld te
komen (7); Strafschop waar muziek in
zit (6);
4. Horen te sluiten (7); Geweten noot
voor de sport (5).
Oplossingen van gisteren:
Citaat:
Alarm, depot, canon, fosco, baars, oppas, macho, taats, plots, dwerg, tucht, baret,
kwaad, roman. Het citaat is van Junius: "Door anderen te overtuigen, overtuigen
wij onszelf".
Cryptogram:
Horizontaal: 1. Erato; 3. teken; 4. laan, 7. sober; 10. haargroei; 11. zwijnepan.
Verticaal: 1. Estisch; 2. trede, 5. afloop; 6. nazien; 8. blauw; 9. regen.
©JFS.NL
Tierend begon hij op en neer te springen op het fraaie mar
mer, terwijl hij de envelop met grote afschuw van zich
wierp. Commissaris Bas ving het papier op, en door
plichtsbesef gedreven sloeg hij er een blik in. „Zo, zo",
mompelde hij. „Bommel heeft het alleenrecht voor het ge
bruik van om! Dat verandert deze zaak!"
Heer Ollie zelf had geen weet van het geschreeuw en de to
nelen die zich om hem afspeelden. Hij was nog steeds ge
heel verstard, en er waren twee agenten nodig om hem naar
buiten te geleiden. „Voorzichtig", vermaande doctorandus
door Bill Watterson
KOAA MEE i WE GAAN EEN
GROTE GIFSLANG ZOEKEN
WAT DOEN WE
ALS WE ER EEN
^2cv
DAN SCHRIKKEN WE ONS
NATUURLIJK KAPOT EN
RENNEN WE SCHREEUWEND
ROND ALS
WAS IK MAAR AL ZO OUD DAT
IK EEN OCHTENDKICK KREEG
VAN EEN SHOT KOFFIE
Hans Belterman
De tijd breekt weer aan dat er steeds
vaker bijzondere salades op tafel ko
men. De salade van vandaag kan dienen
als een maaltijdsalade voor twee perso
nen en leent zich er ook goed voor om
als een voorgerecht te presenteren. In
dat geval kunt u de salade bestemmen
voor vier personen. Dergelijke salades
doen het trouwens ook heel goed bij een
brunch of lunch. Op een koud buffet mo
gen dergelijke salades eigenlijk nooit
ontbreken.
Hoofdgerecht voor 2 personen:
11/2 eetl. olijfolie, extra vergine
11/2 eetl. ragfijn gehakte (blad)peterse-
lie
4 tomaten
fijn (zee)zout
1 bosuitje, met veel groen, ragfijn ge
snipperd
1 theel. gedroogde (rode)peperbesjes,
uit potje
100 gram mesclun (melange van ver
schillende slasoorten, fijne bladgroenten
en tuinkruiden)
1 blikje groene flageolets, uitgelekt ca.
250 gram
2 eetl. mayonaise
150 gram gekookte ham, in smalle reep
jes gesneden (julienne)
Roer in een kommetje olijfolie, 1 eetlepel
ragfijn gehakte peterselie en een vinger
greepje (zee)zout krachtig door elkaar.
Snijd de tomaten in (vlies)dunne plakjes.
Gebruik er een zaagmes voor. Beleg de
spiegels van de borden, dakpansgewijs
in cirkels, met de tomaten. Sprenkel het
olie- en peterseliemengsel er over en
strooi er daarna het bosuitje en de pe
perbesjes over. Schik de mesclun (ge-
Zeeland: Zonloos?
Bewolkt
foto Theo Haerkens/GPD
gels", illustreert Tejo Wahyu
Jatmiko, directeur van Kon-
phalindo. Ook vreest hij harde
klappen voor boeren die door
hun omgeving gedwongen wor
den ermee te werken. „De expe
rimentele teelt van genetisch
gemanipuleerde katoen in
Zuid-Sulawesi heeft de afgelo
pen twee jaar veel boeren in het
ongeluk gestort omdat de op
brengst minder was dan voor
speld." Subagyo van het minis
terie van Milieu heeft niet veel
op met deze opponenten. „Ze
weten er niets van: als de vogels
alle rupsen opaten zouden we er
geen last van hebben." GPD
Toonder Studio's
De eerste dagen beginnen in Zeeland
en Brabant met bewolking, die vooral
morgen hardnekkig zal zijn. In het weekeinde staat echterng
zon meer in de weg en loopt bovendien ook de temperatuur»
naar meer aangename lentewaarden. Het weerbeeld wordtti
nog steeds gedomineerd door een vrij krachtig hogedrukgetfl
Neerslag valt er zo goed als nooit met zo'n 'hoog' boven dea
maar wolkenvelden en dan vooral laaghangende wolken enq
willen nog wel eens voorkomen. Dat is ook de komende twe;
dagen het geval. Vanochtend zullen we vooral met bewolS
maken hebben en lijkt er op de meeste plaatsen geen mistvói
komen. De zon krijgen we waarschijnlijk niet te zien Als heli
gebeurt is het hooguit een uurtje in de namiddag en dan mat
in oostelijk Brabant. De temperatuur ligt laag en komt uit opn\
maal 8 graden. Niet alleen gebrek aan zon, maar ook deinst
van koudere lucht uit het noorden van Europa heeft een terrcs
de werking. Er waait bij ons
een overwegend westelijke
wind en die is zwak tot matig
van kracht. Komende nacht
blijft het overwegend bewolkt.
Het kwik zal dan ook net boven
het vriespunt blijven steken
Aan de grond komt het landin
waarts wellicht nog wel tot een
graadje vorst. Vrijdag lijken de
wolken iets minder overwicht
te hebben en wordt het mis
schien een graadje warmer.
Vanaf zaterdag verdwijnen alle
wolken geleidelijk en wordt het
ronduit zonnig. Zondag doet
zijn naam echt eer aan. De
temperatuur begint aan een
avontuur en komt uit op lente
achtige waarden van 13 gra
den.
Vooruitzichten
V. i
■je'
weer
vrijdag
zaterdag
O
zondag
O
maandag
max.
8°
10°
13°
13°
min.
3°
2°
4°
7°
wind
NO 4
04
ZW 4
ZW 4
Nautisch bericht
De temperatuur van het kustwater bedraagt circa 6 graden?
zicht is matig, 's Ochtends kleine kans op mist. Er waaiteen
ge wind uit het westen.
Zielknijper, die toezicht op het vervoer hield. „In deze toe
stand kan de patiënt maar al te gemakkelijk afknappen! In
de kliniek zullen we héél geleidelijk zijn spanningen moe
ten ontladen."
Onder deze medische aanwijzingen verdween het groepje
uit het vertrek zonder dat iemand er aandacht aan schonk.
Want de advocaten Prik, Punt en Jelker hadden het ge
schreeuw van hun machtige cliënt opgevangen en storm
den als één raadsman de deur uit, in de richting van het
akelige geluid.
Waterstanden
DONDERDAG
Hoog water
20 MAART
uur
cm uur
cm
Vlissingen
03.06
256 15.28
275
Terneuzen
03.26
283 15.45
300
Cadzand
02.41
250 15.03
269
Roompot Buiten
03 03
188 15.25
209
Roompot Binnen
04.40
140 17.50
155
Zierikzee
04.55
163 17.30
180
Krammersl. West
05.30
173 17.53
195
Hansweert
03.59
285 16.19
301
Stavenisse/Yers.
05.06
168 17.31
187
VRIJDAG
Hoog water
21 MAART
uur
cm uur
cm
Vlissingen
03.48
262 16.13
266
Terneuzen
04.07
288 16.29
292
Cadzand
03.21
256 15.45
262
Roompot Buiten
03.43
193 16.06
201
Roompot Binnen
05.22
144 17.50
149
Zierikzee
05.35
166 18.10
173
Krammersl. West
06.13
176 18.33
188
Hansweert
04.39
290 17.03
293
Stavenisse/Yers.
05.40
172 18.10
180
Laag wal?
uur cm w
09.46 250213:
10.10 262223
09.18 246213
09.15 180213
10.33 153224
10.55 173232
10 56 179 21*
10.39 278 22*
10.56 17523,'i
Laagwatr
uur cm i
10.25 250223
10.53 263233
09.59 24622.1)
10.05 18122H
11.19 155233
11.40 17523$
1 1.46 181235c
11.19 279233
11.35 177 23.55
L Lagedrukgebied
H Hogedrukgebied
(jj) zonnig
lichte sneeuw
matige sneeuw
A A
i
Koufront
licht bewolkt
zware sneeuw
lichte regen
Warmtefront
matige regen
^A
zwaarbewolkt
-
-
zware regen
Europa: Maartse zon
spoeld in ruim koud water en droog ge
maakt) als bedjes in het midden op de
tomaten.
Spoel een royale hoeveelheid koud wa
ter over de uitgelekte flageolets. Laat ze
opnieuw uitlekken en zoveel mogelijk
opdrogen.
Schep in een kommetje flageolets, may
onaise en 100 gram hamreepjes door el
kaar. Schep de flageolets in het midden
op de mesclunbedjes.
Presentatie: bestrooi de flageolets met
de rest van de hamreepjes en de peterse
lie. Geef er sneetjes licht geroosterd wit
brood bij en zet een schaaltje met boter
(balletjes) op tafel.
Tip: de groene flageolets laten zich goed
vervangen door verse gekookte (dubbel
gedopte) tuinboontjes
20
VERWACHTING VOOR DÓNDERDAGMIDOAOi-"^
Maart ontpopt zich voorlopig in grote delen van Europe3^
lentemaand, wat vooral op conto van de zon komt. DeWJ"
tuur is meest normaal. In het zuiden wordt het overdag*3*
pig 15 tot 20 graden, 10 tot 15 graden in een brede
strook en 0 tot 5 graden in Scandinavië. Mede door hei®*
weer is het de laatste tijd opvallend droog in een groot"*®
Europa. Wisselvallig is het alleen aan de randen, maarvf^
vloedachtige taferelen is geen sprake. In Zuid-Spanj«e"
gebieden rond de Zwarte Zee valt slechts een enkelet-
Rusland is echter de neerslagkans groter en valt er natte
sneeuw. Verder kampen de Benelux, delen van Duitsb™
Denemarken tijdelijk met lage Noordzeewolken.
