Explosie van openhartigheid
Kunst als protest tegen genetische manipulatie
JÊlCHT
Boerenschuur gaa
verloren door een
teveel aan regeltje
Sluissenaar ontvangt
eerste donaties voor
behoud van PSD-boc
Rustige zeeën en woeste golven
Verwerking
Inschrijvingen
Zeeuwse Belofl
Matthaus Passion in
Willibrordusbasiliek
kunst cultuur
door Jacques Cats
Buitensporig veel PZC-lezers heb
ben gereageerd op de oproep om
eigen indrukken van de watersnood
ramp op papier te zetten en in te zen
den. Het waren er bij elkaar zoveel,
dat bij het afsluiten van de reeks pu
blicaties van getuigenissen een aantal
persoonlijke verhalen nog niet aan
bod is gekomen. Niet eerder werd -
ook via andere media - zo openhartig
blijk gegeven van de gevoelens over de
uilwerking van wat er in 1953 is ge
beurd.
Volgens psycholoog-psychotherapeut
Henk Hermans uit Grijpskerke zijn er
verschillende verklaringen denkbaar
voor de grote uitingsdrang na vele ja
ren van stilzwijgen. „Ik neem aan dat
in de jaren vijftig de watersnoodramp
in bepaalde milieus vooral gezien
werd als i ets wat misschien een religi
euze betekenis had, waar je geen vra-
gen over mocht hebben. Vandaag de
dag laten mensen dat soort verklarin
gen voor natuurverschijnselen meer
achter zich en durven daar wat objec
tiever naar te kijken."
Ook voor de verteller zelf heeft de wa
tersnood een andere functie gekregen,
meent Hermans. Na lezing van een
aantal bijdragen in de rubriek Getui
genissen heeft bij hem de indruk post
gevat dat er personen aan het woord
zijn gekomen die aan de ramp niet
echt een trauma hebben overgehou
den, maar die de gebeurtenissen zien
als een bepaald ijkpunt in hun leven.
„Zij raken er wel door geëmotioneerd,
maar kunnen er met een zekere af
stand op terugkijken."
De psychotherapeut vindt het opval
lend dat hij in zijn praktijk zelden
mensen tegenkomt diemet de waters
noodramp als achtergrond, hulp ko
men vragen, terwijl hij wel te maken
heeft met personen die nog steeds ge
beschermend naar hun kinderen wor
den, waardoor kinderen ook weer
angsten kunnen ontwikkelen.
Een van de therapieën bij mensen die
een trauma achter de rug hebben, is ze
in eerste instantie te leren zichzelf
goed te ontspannen. Vervolgens wordt
gepoogd om ze over hun ervaring te la
ten praten zodat ze de film precies
kunnen terugdraaien. Daarbij wordt
gebruik gemaakt van de mogelijkheid
om daarover dingen op papier te zet
ten. „Dat doen die mensen vaak met
ontzettende tegenzin", weet Hermans
uit de praktijk, „omdat ze door zulke
heftige gevoelens worden overrom
peld dat ze daarvan schrikken en er de
voorkeur aan geven om het dan maar
weg te stoppen."
Hulpverlening
Wanneer zich nu een calamiteit voor
doet, staat de hulpverlening meteen in
de startblokken om in actie te komen.
Daaivan was ten tijde van de waters
nood geen sprake. 'Gelukkig niet',
meldde Stoffel van der Wekken uit
Nieuwerkerk in de watersnoodbij lage
van de PZC. 'Dat zou een ramp bij een
ramp zijn geweest. Je ving elkaar op.
Dat is de beste ondersteuning die je
hebben kan. Je kunt niet vanuit een
boekje ontleden wat een mens mee
maakt.'
Als die persoon dat zo ervaren heeft,
is dat prima", reageert Hermans.
„Daaruit blijkt dat er een bepaald ge
meenschapsgevoel was waardoor
men zich sterker voelde. Er was toen
ook sprake van kleine gemeenschap
pen waarin mensen elkaar kenden. De
maatschappij van nu is anoniemer ge
worden. Die steunverbanden vallen
weg, waardoor mensen meer aange
wezen zijn op professionele hulp."
De inzenders van de persoonlijke ge
tuigenissen hebben, meent de thera
peut, voor zichzelf goed werk gedaan.
„Ze hebben voor zichzelf die periode
in hun leven kunnen uitwerken, de
puzzel opnieuw in elkaar kunnen leg
gen. Zo krijg je meer grip op ingrij
pende gebeurtenissen."
De samenleving heeft de afgelopen
weken bol gestaan van de herdenkin
gen en terugblikken.
Dat haalt niet alleen herinneringen
boven, meent Hermans. „Het roept
naast verdriet ook angst op. Gevoe
lens van onveiligheid. Ik denk dat dat
wel weer gaat terugkeren. Dat is las
tig, maar het kan ook positief door
werken als je daar met anderen over
kunt praten."
door Rinus Antonisse
NISSE - Pogingen tot behoud
en herstel van historische boer
derijen in Zeeland verlopen ui
terst moeizaam. „We zitten ei
genlijk in een impasse", zegt
voorzitter Gerard Smallegange
van de Zeeuwse Boerderijen
stichting. Volgens hem stranden
de inspanningen om boerderij
en, met name schuren, te redden
vooral op een enorme bureau
cratie.
„De hele vitalisering van het
platteland dreigt in bureaucra
tie te verzanden. Elke twee we
ken zijn we een boerderij aan
het verliezen. Tijdens de okto-
berstorm van vorig jaar is er
overal veel schade aangericht",
vertelt Smallegange. „We kun
nen op twee plaatsen als Boer
derijenstichting gebint opha
len, in verband met sloop."
De hoop dat het uitroepen van
2003 tot nationaal Jaar van de
Boerderij meer vaart zal zetten
achter het behoud van de cul
tuurhistorisch waardevolle en
onvervangbare gebouwen, is tot
nu toe vergeefs gebleken. Voor
zitter Smallegange is op zich
blij dat er door het speciale jaar
meer aandacht is gekomen voor
de situatie waarin de hoeves in
Zeeland verkeren. „Ik weet dat
er geïnventariseerd wordt, dat
er een proefproject komt - dat is
prachtig, maar we moeten ge
woon een keer een doorbraak
zien te forceren."
Herbestemming
Het gaat om een ernstige zaak,
stelt Smallegange. „Ons grote
boerderijenbestand is sterk aan
het verloederen." Hij wijst erop
dat de meeste oude Zeeuwse
boerenschuren erg groot zijn.
Echter voor een hedendaags
agrarisch bedrijf zijn ze weinig
doelmatig meer. „De boeren
willen ze niet meer gebruiken.
Ze zijn groot en duur in onder
houd. Je moet er een redelijke
herbestemming voor zien te vin
den", betoogt Smallegange.
De voorzitter van de Boerderij
enstichting beklemtoont dat het
geven van een nieuwe bestem
ming in de ambtelijke mole
veel struikelblokken stuit,,
voorbeeld de schuren inric
voor verblijfsaccommoi
kan heel goed. Maar danl
weer iemand bij de prov
ontdekt dat het alleen dagn
atieve voorzieningen ku
zijn. Daar word je soms
mismoedig van."
Smallegange merkt op dat
het opzetten van een zorg!
derijwaarvoor best belang
ling bestaat, op veel tegen'
stuit. „Daar zitten zó versd
kelijk veel regeltjes aan."
Smallegange blijft optimist
rekent erop dat de extra
dachtdoor hetJaarvan del
derij, politici ertoe zal bew
het niet bij mooie woordent
ten. „Iedereen van de politii
Zeeland zegt: jullie hebber
lijk, we moeten er wat aand
Dan gebeurt er vervolgensi
Wat mij betreft mag het bel
van de historische boerde:
best deel uitmaken van de
kiezingscampagne voor Pro
ciale Staten."
pagina 20: straks
geen hoeve
VLISSINGEN - De Stich
Popmuziek Zeeland zi
bands, singer/songwrii
dance-acts en hiphoppers'
de jaarlijkse popcompetitii
Zeeuwse Belofte.
De winnaars van deze vierc
gorieën gaan door naar eer
gionale finale en eventueeli
De Grote Prijs van Nederlar
Amsterdam. Geïnteresse
muzikanten kunnen zichtc
met 14 maart aanmelden.
Inschrijfformulieren zijn te
den op www.popmuziek
land.nl. Ook moet ereenreo
demo of cd worden opgestu
De voorronden zijn op 11a]
26 april en 17 mei. De final
het Arsenaaltheater in Vlis
gen is gepland op zaterdat
juni.
bukt gaan onder hun ervaringen tij
dens de Tweede Wereldoorlog en daar
ook heel moeilijk over kunnen praten.
Die zijn zelfs voor hun kinderen onbe
reikbaar.
Dat de Tweede Wereldoorlog over het
algemeen een gemakkelijker ge
spreksonderwerp is geweest, heeft
volgens hem in belangrijke mate te
maken met de tijdsduur. Hermans:
„Als je gedurende langere tijd in zo'n
situatie zit, ga je je daarmee verzoe
nen en treedt er een bepaalde berus
ting op. En je kon in de oorlog iets
meer doen, door bijvoorbeeld in het
verzet te gaan of te proberen je aan be
paalde dingen te onttrekken. Maar
dat was bij de watersnoodramp niet
mogelijk."
Verborgen
De persoonlijke getuigenissen die in
de krant kwamen, vormen geen volle
dige afspiegeling van wat er precies
leeft in dit gewest. Er zijn mensen die
de watersnood ver in hun geheugen
hebben verborgen. Die hebben nog
steeds niet de moed gevonden om zich
daarover te uiten. Hermans: .Als je
bent geconfronteerd met een heel on
veilige situatie, kan er vanuit je psy
che een natuurlijk proces voortkomen
dat je bepaalde herinneringen het
liefst van je afzet. Je wilt het niet we
ten. Wanneer dat proces van ontken
ning doorgaat, ontstaat er een trau
ma. Kenmerk van een trauma is dat je
geregeld door bepaalde beelden van
zo'n voorval overvallen wordt."
Het is volgens de psycholoog-psycho
therapeut goed mogelijk dat kinderen
in het trauma van hun ouders zijn
meegesleept. Ouders kunnen door de
confrontatie met een geweldige on
veiligheid uitermate voorzichtig en
In het Watersnoodmuseuin in Ouwerkerk is op de plattegrond van Zeeland met kaartjes aangegeven hoe laat welke dij
ken het begaven. foto Marijke Folkertsma
dinsdag 4 februari 2003
door Raymond de Frel
SLUIS - Sluissenaar Carlo van
de Plasse heeft in de voorbije
weken tien financiële toezeg
gingen gehad voor zijn actie om
één van de PSD-ponten te be
houden. Dat hadden er veel
meer kunnen zijn, denkt Van de
Plasse. Zijn telefoonnummer is
echter niet in de telefoongids te
vinden en dat speelt hem nu par
ten.
Van de Plasse (63) baalt daar
enorm van. „Op één of andere
onverklaarbare wijze ben ik
overgeslagen in het telefoon
boek."
De West-Zeeuws-Vlaming gaf
twee weken geleden een aanzet
tot actie ter behoud van één van
de ponten. Hij hoopt van bedrij
ven en particuliex-en geld te krij
gen om een PSD-schuit aan te
schaffen. „Er zijn zoveel moge
lijkheden met zo'n boot. Wat
dacht je van een restaurant of
van een mega-dancing? Op de
pont of het veerplein veroor-
zaak je bijvoorbeeld geen ge
luidsoverlast", zegt Van de Plas
se.
De Sluissenaar kreeg tot nu toe
tien toezeggingen, variërend
van honderd euro tot een oud or
geltje, dat door een mevrouw uit
Zierikzee lang geleden voor
14.000 gulden werd gekocht.
Van de Plasse mag het instru
ment verpatsen ten gunste
zijn actie. Zelf lapt de
Zeeuws-Vlaming duizende
„Als er niet genoeg dona
binnenkomen, moeten alle
vers uiteraard hun geld ter
krijgen. De familie Huisn
die de catering op de boten
veerpleinen in Kruiningen
Perkpolder verzorgt, doeti
mee. Nu is het zaak om
bankrekening te openen, v
deze actie moet natuurlijk'
goed worden gecoördinee:
aldus Van de Plasse. Hij wil
menwerken met de voorzil
van de stichting 'Fiets een ra:
je met een pontje'burgeraeef
C. van Liere. En met de Vlissi;
se cultuurambtenaar
Riekwel (die voorstander is:
culturele activiteiten op de"
lem Alexander) en R. Stof
van de Partij voor Zeeland-
Burgemeester Van Liere i
Noord-Beveland wil mee?
ken, Riekwel moet nog wori
benaderd. Van de Plasse h
zijn hoop met name gevest
op Stoffels. Van de Plasse: ,1
zit in de politiek, die kan ga
puteerde J. Hennekeij vra!
hoeveel zo'n schuit moet kost
Ik kan Stoffels echter niel
makkelijk bereiken. Jamn
want er zit toch flinke druk;
de ketel. Straks zijn de boter
verkocht."
Van de Plasse is te bereiken:
0117-461861 en 06-5389308!
het Dordts Kamer Orkest. I
leiding is in handen van dirie
Jo Ivens.
Het verhaal van de lijdens*
van Christus volgens de evar^
list Matthaus wordt gezoni
door de solisten Ellen Schud
(sopraan) en Eleonora Volt]
(alt). Ludwig van Gijsegem'j
nor) vervult de rol van de ev.'
gelist Matthaus, Charles j
Tassel (bas) zingt de partita
van Christus, terwijl Alex
meulen (tenor) en Julian Hs
man (bas/bariton) de aria's
hun rekening nemen. Orgaa
is Jan Vuye, tevens repetitor"1
de Gentse Oratoriumvere]
door Frank van Cooten
HULST - De Willibrordusbasi
liek in Hulst is ook dit jaar weer
het decor voor een uitvoering
van de Matthaus Passion.
Op zondag 23 maart, twee we
ken voor Pasen, wordt in de ba
siliek om 14.00 uur voor de vier
de maal in successie het grote
passiewerk van Johann Sebas-
tiaan Bach integraal uitge
voerd. De aanvangstijd is ten
opzichte van vorige uitvoerin
gen met een half uur vervroegd.
De kaartverkoop is vorige week
begonnen.
De Passiemuziek in de basiliek
wordt uitgevoerd door de Ko
ninklijke Gentse Oratorium
vereniging, het jongenskoor van
de Sacramentskerk uit Breda en
gmg. I
Kaarten zijn in de voorveria
onder meer verkrijgbaar b:1
WV-kantoren in Hulst, Axf
Terneuzen.
door Anita Tournois
CADZAND - In zijn atelier
staat en hangt alles klaar om
weggebracht te worden. Olie
verfschilderijen van zeegezich
ten, landschappen, sleepboten
en van bijzondere plekjes in
Zeeuws-Vlaanderen die ver
dwenen zijn. Van 4 tot 26 febru
ari exposeert Ben Misilje in Ga
lerij Scharpoord in Knokke.
„Ik schilder al veertig jaar en
mijn doeken hangen overal in
Europa. Door een ongeluk tij
dens een brandweeroefening
ging ik me er steeds intensiever
mee bezig houden en het resul
taat zie je hier." Ben Misilje is,
naast zijn vak als huisschilder,
ook kunstschilder. „Kijk, dit is
het Zwin, en hier zie je het Kille-
tje en dat daar is het haventje
van Cadzand, anno 1930."
Naast de vele zeegezichten vor
men reeds verdwenen plekjes in
West-Zeeuws-Vlaanderen een
voorname inspiratiebron. „Het
is jammer dat al dat bijzonders
verdwijnt. Daarom wil ik het
vastleggen." In zijn beginperio
de schilderde Misilje vrij gede
tailleerd, zoals te zien is in stil
levens, vazen met bloemen en
vroege dorpsgezichten van Cad
zand, Retranchement en Sluis.
Naarmate de tijd vorderde werd
het werk steeds vrijer van opzet.
Zijn hedendaagse schilderijen
dragen een sterk expressief ka
rakter en neigen soms naar ab
stractie. Misilje is niet zuinig
met verf. Vele lagen worden over
elkaar geschilderd, waardoor
plat afgewisseld wordt met re
liëf. „Naast de kwast is mijn
duim een belangrijk gereed
schap. Daarmee kan ik veel uit
drukken. Moet je hier zien, die
schaduw in het water heb ik met
mijn duim gemaakt. Dat lukt me
waarschijnlijk nooit meer.
Paalhoofden
Om het juiste karakter te creë
ren komt ook het paletmes er
soms aan te pas, evenals verf in
combinatie met kwarts. Rustige
zeeën, woeste golven, beelden
die hij ervaart als hij door zijn
geliefde Zwin wandelt, worden
vastgelegd met een rijk kleuren
palet. Schuimkoppen blijven
steevast wit. Zonsondergangen
in diepe tinten rood, woeste ba
ren in blauw met geel, de Zwin
geul gevangen in een paarse
gloed. Op veel van zijn zeege
zichten vormen paalhoofden
een wezenlijk onderdeel. Inge
wijden in de wereld van de
sleepvaart zullen zijn schilde
rijen met sleepboten als Fighter,
Smithbank en IJsland uit de ja
ren tachtig zeker herkennen.
Het merendeel van zijn werk
heeft betrekking op zijn geboor
testreek, maar soms schildert
Misilje iets anders. Bijvoor
beeld een groep ruiters te paard,
een springruiter in actie of twee
landarbeiders aan het werk.
Andere technieken heeft hij ook
uitgeprobeerd, in zijn vroegere
pentekeningen en een aquarel.
„Maar mijn hart ligt duidelijk
bij olieverf", aldus de gedreven
Cadzantenaar.
Tentoonstelling van 4 tot 26 februari
in de Galerij van Cultuurcentrum
Scharpoord, Meerlaan 32, Knokke-
Heist. Doorlopend geopend.
Ben Misilje schildert veel zeegezichten. foto Peter Nicolai
door Ernst Jan Rozendaal
VLISSINGEN - Verspreid over
vier locaties is deze maand in
Vlissingen de Gentechvrije ob
jecten- en schilderijenexpositie
te zien. Gentechvrije kunst wil
zeggen: kunst waarvoor geen
genetisch gemanipuleerd mate
riaal is gebruikt.
Eigenlijk wordt met de titel een
open deur ingetrapt, omdat ge
netisch gemanipuleerd hout en
katoen in Europa (nog) niet op
de markt zijn. Het doel van de
tentoonstelling reikt dan ook
verder. De kunstenaars willen
het publiek bewust maken van
de gevaren van genetische ma
nipulatie.
Initiatiefneemster van de ten
toonstelling is Miep Bos uit Le
lystad. Tijdens een congres over
biotechnologie ontmoette zij
enkele jaren geleden actrice
Wieteke van Dort.
Internet
Toen bleek dat ze beiden schil
derden, kwamen ze op het idee
een expositie in te richten met
werk van kunstenaars die actie
voeren tegen genetische mani
pulatie De meeste contacten
zijn gelegd via internet. Inmid
dels zijn op verschillende plek
ken in Nederland groepsexposi-
ties georganiseerd.
Op het ogenblik is Vlissingen
'gentechvrij vertelaard' door
middel van exposities in het Ar
senaaltheater, het bioscoop
complex CineCity, café Soif -
alle tot eind maart - en de biblio
theek - tot begin maart.
Katoen
Dat de getoonde kunst zelf gen
techvrij is, spreekt bijna van
zelf, zegt Bos. Maar ze houdt
nog een slag om de arm. „Alleen
in Amerika zijn proeven gedaan
met genetisch gemanipuleerd
hout. Dat is in Europa niet op de
markt. En ook katoen waarin
genetisch gemanipuleerd mate
riaal is verwerkt, magin Europa
niet worden verkocht. Normaal
gesproken zijn alle schilderijen
in Nederland dus gentechvrij.
Maar wat de meeste mensen niet
weten, is dat zestig procent van
het voedsel in de supermarkten
genetisch gemanipuleerde stof
fen bevat. Daarvoor willen wij
aandacht vragen. En een kant
tekening is wel dat de controle
op het verbod op genetisch ge
manipuleerd materiaal niets
voorstelt. De Keuringsdienst
van Waren geeft aan dat zij geen
instrumenten heeft om vast te
stellen of katoen dat wordt in
gevoerd ook daadwerkelijk
gentechvrij is. Dus kunnen we
er niet helemaal zeker van zijn
dat de titel van de expositie ook
klopt."
Gegokt
Wat de éénentwintig exposan
ten - onder wie Karin Starmans
uit Vlissingen, tien leden van de
Kunstkring Lelystad, en kun
stenaars uit Nieuw-Zeeland,
Engeland, Denemarken en de
Verenigde Staten - gemeen heb
ben, is dat ze het publiek willen
waarschuwen voor genetische
manipulatie. „Sinds 1996 zit ge
netisch gemanipuleerd materi
aal in ons voedsel", verklaart
Bos. „Bijvoorbeeld via toege
voegde soja of mais. Wij vinden
het bezwaarlijk dat het niet op
etiketten is aangegeven. Dat
wordt niet nodig geacht, terwijl
voldoende wetenschappers
aangeven dat er wordt gegokt
met genen. Het is onnatuurlijk
om genen van verschillende
soorten te combineren. Het is
gevaarlijk, omdat virussen wor
den losgelaten waarvan niet
duidelijk is wat ze kunnen ver
oorzaken. En mensen met aller
gieën, bijvoorbeeld voor noten,
kunnen ziek worden van pro
ducten waarvan ze het helemaal
niet verwachten."
Bos is een van de weinigen die in
haar werk rechtstreeks protes
teert tegen genetische manipu
latie. De meeste kunstenaars
doen dat indirect, door nadruk
te leggen op de natuur. Er zijn
daarom veel schilderijen te zien
van bloemen en planten, of fo
to's van een natuurlijke omge
ving die onder druk van de mens
dreigt te verdwijnen. „De expo
sitie zelf is het protest", aldus
Bos. „De kunst is het middel
waarmee we voorlichting ver
schaffen die in Nederland ont
breekt. Het is geen toeval dat het
juist kunstenaars zijn die dit
thema oppakken. Die zijn van
nature kritisch, ze onttrekken
zich sneller aan maatschappe
lijke ontwikkelingen die de
meeste mensen gewoon schijnen
te vinden."
Expositie gentechvrije kunst, tot
eind maart in het Arsenaaltheater,
CineCity en café Soif in Vlissingen,
tot en met 3 maart in de bibliotheek
in Vlissingen.
Het werk van Miep Bos, dat in
het Vlissingse café Soif hangt,
verwijst rechtstreeks naar gene
tische manipulatie.
foto Lex de Meester
