Logeren in een oude boerderij
Kerkje staat nu in het
Arnhemsopenluchtmuseum
Heeft Zeeland echt
de meeste zonuren?
Nieuwe Raadkaart
dinsdag 23 juli 2002
foto Peter Nicolai
Hoeve-toerisme op De Biezenpolder bij Eede.
De leefbaarheid op het platteland kan worden bevorderd
door nieuwe economische dragerseen ambtelijke om
schrijving voor niet-agrarische activiteiten. Grofweg gaat
het om aan landbouw verwante bezigheden, opslag, dienst
verlening en ambachtelijke bedrijvigheid. En niet te verge
ten dag- en verblijfsrecreatie. Vooral bedoeld om agrariërs
de mogelijkheid van nevenactiviteiten te bieden. Tot nu toe
worden vooral recreatieve kansen opgepakt. Het echtpaar
De Milliano-Brugge doet dat met hoeve-toerisme op De Bie
zenpolder onder de rook van Eede.
Annie en Antoine de Milliano
hebben een fruitteeltbe-
drijf tussen Oostburg en Sint
Margriete. Drie jaar geleden
waren ze in de gelegenheid hoe
ve De Biezenpolder bij Eede
over te nemen van familie. In
plaats van akkers liggen er nu
boomgaarden, hoofdzakelijk
ingeplant met perenbomen van
het ras Conferance. Voor de ge
bouwen van De Biezenpolder -
een grote houten 19e eeuwse
houten schuur, een varkensstal,
een bakkeet en een na de Twee
de Wereldoorlog herbouwd
ruim woonhuis - moest een
nieuwe, zinvolle bestemming
gevonden worden. Ze leeg laten
staan zou onherroepelijk afta
keling - en wellicht op den duur
sloop - tot gevolg hebben.
Dat vooruitzicht stond de De
Milliano's allesbehalve aan. De
gebouwen staan niet voor niks
op de lijst van boerderijen met
een cultuurhistorische waarde.
De schuur, van zwart geteerde
planken en een deel van bak
steen, is volgens hen van
omstreeks 1850, al acht boerde
rijen-deskundige Gerard Smal-
legange honderd jaar ouder ook
mogelijk. In de varkensstal zit
een steentje met het jaartal
1869. Tijdens de slag om West-
Zeeuws-Vlaanderen is het oor
spronkelijke woonhuis eind
1944 kapot geschoten; de na
oorlogse nieuwbouw ademt met
glas-in-loodramen, veel betege
ling en een donkerbruine hou
ten trap een rustieke sfeer uit.
„We wilden toch iets doen met
de gebouwen. Ze rendabel ma
ken. Zodoende kwamen we uit
op hoeve-toerisme", vertelt An
nie de Milliano. „We vinden het
leuk om met mensen om te gaan,
het is behoud van een stukje cul
tuurhistorie en voor het bedrijf
is het een aardige neventak."
Het woonhuis werd geschikt ge
maakt als vakantiehoeve (mo
dern comfort, met behoud van
de authentieke uitstraling),
waarin tot twaalf gasten ont
vangen kunnen worden. Drie
jaar geleden werd ermee begon
nen en over de ervaringen zijn
de De Milliano's positief. „Er is
veel belangstelling voor zo'n
grote accommodatie. We krij
gen vaak families en vrienden
groepen."
Om met enig succes op het hoe
ve-toerisme te kunnen inspelen,
moet er naast de huisvesting wel
wat meer te bieden zijn. Wat dat
betreft is de ligging van De Bie
zenpolder een pré. De boerderij
ligt in de Biezen, een fraai deel
van West-Zeeuws-Vlaanderen.
Annie de Milliano: „De drie
hoek Aardenburg/Eede/Sint
Laureins is anders dan de kust.
Je zit dicht bij de grens en het
krekengebied. Rust en ruimte in
combinatie met groen en de na
bijheid van cultuursteden. We
merken dat de mensen vooral
ook voor cultuur komen. En een
voordeel is dat er het hele jaar
doormensen komen."
Het is de bedoeling om nog een
stapje verder te gaan met het
hoeve-toerisme. Bij de gemeen
te is een aanvraag ingediend om
in de schuur drie tweepersoons
appartementen te mogen in
richten. Daarvoor is ook bij het
project Vitaal Platteland Zee
land subsidie gevraagd. Antoi
ne de Milliano verwacht binnen
niet al te lange tijd toestemming
voor de bouw. Aan de buiten
kant van de schuur verandert
weinig. Er mag overigens maar
een klein deel voor de apparte
menten worden benut.
Tentoonstelling
Voor het resterende stuk is nog
geen goede bestemming gevon
den. Het kan in elk geval dienen
als kantine voor de medewer
kers van het fruitbedrijf en mo
gelijk een functie vervullen bij
de ontvangst van de deelnemers
aan de Sneukeltocht van 't Ker-
respeur (een verkenning van de
streek per huifkar). De Biezen
polder fungeert als stopplaats.
In de voormalige paardenstal is
een kleine tentoonstelling inge
richt van oude landbouwwerk
tuigen. In de schuur zijn wel
eens vertelavonden gehouden,
waarover Annie de Milliano erg
enthousiast is.
Standsorganisatie ZLTO en het
Bureau voor Toerisme Zeeland
werken aan een plan voor opzet
van Zeeland-Logies: verwenar-
ragementen in luxe apparte
menten op boerderijen. Annie
en Antoine de Milliano hadden
daar belangstelling voor, maar
besloten uiteindelijk toch niet
mee te doen. Eén van de eisen is
dat promotie en boekingen cen
traal verlopen. Die zaken willen
ze graag zelf in de hand houden,
al is er wel een prima contact
met de VW in Aardenburg.
Het fruitteeltbedrijf op twee lo
caties blijft voor de twee onder
nemende Zeeuws-Vlamingen
overigens wel hoofdzaak. Dat
runnen ze getweëen, met hulp
van losse krachten. Voor de pluk
komen veel mensen uit België.
De combinatie fruitteelt en toe
risme vinden ze goed te behap
pen. De boomgaarden vormen
voor de gasten zelfs een extra
attractie. „Veel mensen vragen
ook om een rondleiding. We
gaan ook een wandelpad aan
leggen, met een informatie
bord."
Rinus Antonisse
Het voorspellen van het weer
is, ondanks toenemende
kennis en voortschrijdende
technieken, geen gemakkelijke
bezigheid. Nog maar al te vaak
komt er van het zonnig voor
spelde weekeinde niks terecht.
Is op de korte termijn voorspel
len al moeilijk, verwachtingen
voor de langere termijn zijn nog
meer koffiedik kijken. Over één
ontwikkeling zijn de meeste
weerkundigen het langzamer
hand wel eens: het klimaat is
aan het veranderen. De feiten
laten daar geen twijfel over be
staan.
Een goed hulpmiddel daarbij
vormen de gegevens die de zoge
naamde 'langjarige gemiddel
den', door klimatologen 'nor
malen' genoemd, opleveren. Ze
worden steeds berekend over
een tijdvak van dertig jaar. Het
doel van het berekenen van nor
malen is een nauwkeuriger
beeld te geven van het klimaat
dan de grove klimaatindelin
gen: zee-, land-, woestijn- en
moessonklimaat, ook wel tro
pisch-, droog-, gematigd-, con
tinentaal- en poolklimaat ge
noemd. Een andere indeling
kijkt naar het verband tussen
het klimaat en de plantengroei,
met als belangrijkste factoren
temperatuur, neerslag en ver
damping.
Op grond van de globale kli
maatindeling kan Nederland
worden gerekend tot een gema
tigd klimaat. De koudste maand
heeft een gemiddelde tempera
tuur lager dan 18 graden Celsi
us, maar hoger dan -3 graden
Celsius en de warmste maand
een gemiddelde temperatuur
hoger dan 10 graden Celsius. Er
valt iedere maand tenminste 30
millimeter neerslag. De warm
ste maand heeft een gemiddelde
temperatuur lager dan 22 gra
den Celsius en er zijn tenminste
vier maanden met een gemid
delde temperatuur hoger dan 10
graden Celsius.
Extremen
De langjarige gemiddelden over
dertig jaar zorgen dus voor een
verfijning. Toch beschrijven de
ze normalen het klimaat slechts
gedeeltelijk. Minstens zo be
langrijk als deze gemiddelden
zijn de extremen, die een indruk
geven van de grilligheid van het
klimaat. Zowel de normalen als
de extremen die zich over de pe
riode 1971-2000 op de waarne
mingsstations in Nederland
voordeden, zijn door het Ko
ninklijk Nederlands Meteorolo
gisch Instituut (KNMI) weerge
geven in de Klimaatatlas van
Nederland.
Het is de vergelijking met de tot
nu toe gebruikte normalen van
de periode 1961-1990 die aan
toont dat het Nederlandse kli
maat is veranderd. Dit beeld
komt volgens de samenstellers
ook naar voren als de huidige
cijfers vergeleken worden met
oude normalenboeken, die niet
in tijd overlappen. Meest in het
oog springt de gestegen tempe
ratuur. Vooral de jaren 1990,
1999 en 20.00 waren met gemid
deld 10.9 graden Celsius in De
Bilt (normaal 9.8 graden Cel
sius) uitzonderlijk warm.
Over de oorzaken zijn de weer
kundigen van het KNMI voor
zichtig zeker. „De wetenschap
pelijke argumenten dat men
selijke activiteiten, zoals de uit
stoot van broeikasgassen en de
ontbossing, in belangrijke mate
de oorzaak zijn van de warmer
wordende wereld, worden
steeds sterker." Dat is met name
vanaf het midden van de 20e
eeuw merkbaar.
Computersimulaties laten zien
dat het door cle mensen veroor
zaakte broeikaseffect in de 21e
eeuw zal leiden tot een verdere
toename van de wereldgemid
delde temperatuur met 1.4 tot
5.8 graden Celsius; de zeespie
gel zal stijgen met 01 tot 09 me
ter. „Er zijn geen redenen om
aan te nemen dat de tempera
tuurstijging voor Nederland en
West-Europa anders zal zijn",
aldus de samenstellers. „Hier
wordt bovendien een toename
van de hoeveelheid neerslag
verwacht."
Westdorpe
De gegevens over de normaal
periode 1971-2000 komen in
Zeeland van het bemande waar-
neemtstation in Vlissingen en
het onbemande station in West
dorpe. Naast deze twee posten
zijn er 27 stations waar de neer
slag gemeten worden (handma
tig, met een standaard-regen
meter). De feiten over de afge
lopen dertig jaar bevestigen
vooral het bestaande beeld. Zo
is de gemiddelde jaartempera
tuur in het zuidwesten (met na
me de Delta) met 10.4 graden
Celsius het hoogste van Neder
land; opvallend op zo'n kleine
oppervlakte is dat de zuidrand
van Oost-Zeeuws-Vlaanderen
enkele tienden van graden lager
uitkomt.
De Klimaatatlas van Nederland
bevat nog veel meer interessan
te wetenswaardigheden over de
ontwikkeling van het klimaat in
de afgelopen dertig jaar. Bij
voorbeeld de gemiddelde jaar
lijkse neerslagsom, die aangeeft
dat de Westhoek van Schouwen
(de voormalige gemeenten
Brouwershaven en Midden-
schouwen) in Zeeland het
droogste is (tussen 725 en 750
millimeter) en de Kop van Osse-
nisse (825-850 millimeter) het
natste.
Ook blijkt dat de bewering dat
Zeeland de meeste zonneschijn
heeft, niet klopt; dat predikaat
is voor een strook tussen Bergen
(NH) en Texel.
Rinus Antonisse
Klimaatatlas van Nederland.
De normaalperiode 1971-2000.
Samenstelling KNMI in De Bilt.
Uitgeverij Elmar, Rijswijk.
Prijs 46,50 euro.
P. J. Brand. Toen kwam er een brek aan leerlingen; de gingen der dorp dan 's-Heerenhoek: man, Goes, R. Rentmeester,
nieuw schoolgebouw aan de naar het bijzonder (rooms-ka- Koudekerke, Grijpskerke en Nieuwdorp en P. Faes, 's-Hee-
Werrilaan gereed. De openbare tholieke) onderwijs. Nieuwvliet. De winnaars van de renhoek.
school sloot in 1937, wegens ge- Drie inzenders noemden een an- waardebonnen zijn: J. Boon- Rinus Antonisse
Op de voorkant van de an
sichtkaart die T. de Bart uit
Goes bijna honderd j aar geleden
uitgaf staat: 's Heerenhoek, Ge
zicht op de Hervormde Kerk en
School. De kaart was voor mej.
Meyerink, Kinderzorg, Middel
burg en de afzender is niet ver
meld. Volgens L. de Bree-Jonge
uit 's-Heerenhoek gaat het om
het oudste gedeelte van het
dorp, dat ooit Calishoek werd
genoemd. Ook R. Paree en J.
Moerman noemen deze naam;
zij wonen tegenwoordig in het
eerste huis, waar wasgoed over
de heg hangt en de vrouwen in
klederdracht poseren. Volgens
W. Koole was de derde woning
het kleinste huisje van 's-Hee
renhoek.
Heel wat inzenders melden dat
de straat met de huisjes in de
volksmond vroeger de Zeven
Koten werd genoemd. De huidi
ge naam is Benedenstraat. De
weg rechts gaat naar de Molen
dijk. De andere weg, naar links,
heette de Boogerd, schrijft K.
Martens. „Nu is de straat heel
keurig Emmastraat gedoopt",
aldus B. Simonse. „De hele wijk
is naar onze koninklijke familie
genoemd. Twee straten terug
woon ik bijvoorbeeld in de Prins
Hendrikstraat en één straat ver
der is 't al Julianastraat." A.
Raas en anderen weten dat in
het huis op de hoek een familie
Koens gewoond heeft.
„Daarnaast stond de wagenma
kerij van mijn vaders familie
Franse", meldt M. Overbeek-
Franse uit Terneuzen. K. Mar
tens gaat nog verder terug in de
tijd en merkt op dat de bomen
links op de voorgrond van tim
merman Adriaan den Hollander
zijn, die in het tweede huis vanaf
links woonde. „Hij staat met z'n
vrouw Cornelia Spruit voor z'n
huis. Na haar overlijden in 1913
vertrok hij naar Den Haag.
Daarna vestigde Frans Franse
er een wagenmakerij." H. Si
monse uit Goes veronderstelt
dat de bomen van klompenma
kerij G. de Jonge waren; achter
de haag lagen volkstuintjes. Het
hoge witte huis op de achter
grond was de domineeswoning.
Veel inzenders wijzen op de her
vormde kerk. In zijn boek over
's-Heerenhoek, Dorp tussen
slicken en blieken, gaat Jan de
Ruiter uitvoerig in op de ge
schiedenis van de hervormde
gemeente in het overwegend ka
tholieke dorp. In 1654 wendden
enkele bewoners van Calishoek
(de naam 's-Heerenhoek is
waarschijnlijk in 1671 ingesteld
zich tot de ambachtsheren met
het verzoek een predikant aan te
mogen stellen; drie jaar later
deed Abraham Stroobant zijn
intrede. De eerste jaren werd ge
kerkt in een oude schuur. In het
rampjaar 1672 kreeg de kerke
lijke gemeente in drie maanden
tijd een echte kerk, die in de loop
van de eeuwen vaak moest wor
den verbouwd en opgekalefa
terd.
Na de Tweede Wereldoorlog
verviel het gebouw steeds meer.
Het kwam in 1966 wel op de
Rijksmonumentenlijst, als
voorbeeld van een eenvoudig
zaalkerkje. Diensten werden er
niet meer in gehouden en in
1972 werd het gebouw als op
slagplaats voor meubelen in ge
bruik genomen. Later werd het
een bergplaats van de dienst ge
meentewerken van Borsele (de
gemeente was eigenaar van de
vervallen kerk geworden en zat
met een nieuwe bestemming da
nig in haar maag.
De Ruiter: „Toen dan ook het
Nederlands Openluchtmuseum
in Arnhem belangstelling toon
de, was het pleit snel beslist. De
gemeente verkocht de kerk voor
de symbolische prijs van één
gulden. Op 4 maart 1985 werd
begonnen met de afbraak. Steen
voor steen, balk voor balk wer
den netjes verwijderd om later
te Arnhem weer te worden her
bouwd." Daar is het kerkje nog
altijd te bezichtigen. Dat geldt
niet voor de openbare school.
Die werd in 1752 gebouwd op
het westeinde van de kerk en in
1915 gesloopt door timmerman
De straat op de nieuwe raadkaart uit de
collectie van Hans Lindenbergh heeft
enigszins stadse allure. Toch gaat het om
een dorp en de vraag is uiteraard: hoe luidt
de naam van het dorp? Aanvullende infor
matie, mogelijk ook over de afgebeelde
mensen, is welkom bij de redactie van Bui
tengebied.
Oplossingen kunnen tot en met uiterlijk za
terdag 27 juli worden gezonden aan: redac
tie PZC Buitengebied, postbus 18,4380 AA
Vlissingen; fax 0118-470102; e-mail redae-
tie@pzc.nl. Onder de inzenders van goede
oplossingen worden drie waardebonnen
verdeeld.
