Zelfs de grote treinroof bracht geen geluk Butch Cassidy en de Sundance Kid waren verliefd op Patagonië 31 Perfecte overval ontmaskerd Begin deze week keerde treinrover Ronnie Biggs, na 35 jaar voortvluchtig te zijn geweest, vanuit Brazilië terug naar zijn vaderland Groot-Brittannië. Die ge beurtenis bracht ook de mis daad waardoor hij ooit be kend kon worden terug in de herinnering. Het was The Great Tram Robbery in 1963, die staat geboekstaafd als een van de bekendste mis drijven van de voorbije eeuw. Maar hoe ging die gro te treinroof ook al weer in zijn werk. En wat is er te rechtgekomen van Biggs' collega's in de roversbende? zaterdag 12 mei 2001 Een dag nadat in de nacht van donderdag 8 augustus 1963 de posttrein van Glasgow naar Londen was overvallen, moet rechercheur en onderzoekslei der Tommy Butler van Scotland Yard gezegd hebben: „We zullen ze krijgen, de 'bastards', koste wat het kost." De buit: 2,6 mil joen pond (negen miljoen gul den), voorwaar een enorm be drag. Butler wist zijn belofte nage noeg volledig in te lossen. Twaalf treinrovers kreeg hij achter de tralies, dë meesten al binnen een paar maanden, al ontsnapte Biggs na 15 maanden. Eén lid werd vrijgesproken en slechts vier bendeleden zijn nooit gepakt. Wat voor de bui tenwereld aanvankelijk de per fecte misdaad had geleken, werd een grote overwinning voor politie en justitie. Na de roof namelijk, stapelden individuele bendeleden - soms in paniek - blunder op blunder. Velen zijn er bovendien van overtuigd dat in de Londense onderwereld te veel mensen er van wisten en zijn gaan praten. De uitgeloofde beloning (300.000 pond) loog er namelijk niet om. De misdaad zelf is nog altijd een juweeltje van crimineel vernuft, en sprak daarom ook zo tot de verbeelding. Leider van de ben de en 'mastermind' was be roepscrimineel en garagehou der Bruce Reynolds, tweede man was Gordon Goody, een briljante regelneef. Zij recru- teerden de bende om zich heen; een verzameling van be roepscriminelen, avonturiers en kruimeldieven. Ronnie Biggs behoorde tot de laatste catego rie en speelde een ondergeschik te rol. Benodigde inside-infor- matie kreeg de bende van een Noord-Ier, die nooit gepakt is maar wel zijn deel van de buit heeft gekregen. Uitvalsbasis Reynolds en Goody leken aan alles te hebben gedacht. Een boerderij bij Oakley, zo'n zestig kilometer ten noordwesten van Londen, was hun uitvalsbasis, waar ze een paar dagen wacht ten op een telefoontje van de Noord-Ier. Dat kwam op de avond van 7 augustus: „Er komt vannacht een ongebruikelijk grote lading." Even na middernacht, bij helde re maan, ging de bende in een konvooi van twee Landrovers en een vrachtwagen op weg naar de veertig kilometer ooste lij k gelegen spoorbrug Bridego Bridge. De maan scheen helder en het was vrij fris. De 15 rovers waren gekleed in legerunifor men en beschikten over vervals te papieren, waaruit zou blijken dat ze op patrouille waren. Aangekomen bij de spoorbaan hulden ze zich in de blauwe overalls die spoorwegwerkers dragen. Telefoonlijnen naar de enige bebouwing in de omge ving, twee boerderijen, werden onklaar gemaakt. Enkele kilo meters voor de spoorbrug hiel den electriciën Roger Cordrey en zijn hulp John Daly zich be zig met de seinen naast het spoor. Zij moesten er voor zor gen dat die op respectievelijk oranje en rood stonden als de trein er aan kwam. Weer enige kilometers daarvoor stond Bru ce Reynolds op uitkijk naar de trein. Na anderhalf uur wachten, even na drie uur, meldde Reynolds zich via de walkie-talkie. „Hij komt." Het sein ging op rood en de posttrein met twaalf wagons, waarin zo'n zeventig postsor- teerders aan het werk waren, kwam voor het sein tot stil stand. Daar stonden dertien bendeleden klaar. Postwagons Toen reservemachinist David Whitby uit de ronkende diesel locomotief stapte werd hij door de overvallers overmeesterd en in de boeien geslagen. De over vallers wisten dat de eerste wa gon het geld bevatte. De bedoe ling was nu om deze wagon los te koppelen van de overige elf, en er ongeveer twee kilometer mee verder te rijden tot Bridego Bridge, waar een vrachtwagen klaarstond voor de buit. Zo kon ook letterlijk afstand worden genomen van de zeventig sor teerders in de postwagons. Het plan lukte: op een onderdeel na. Treinmachinist Jack Mills werd tot bloedens toe geslagen, toen hij zich verzette. Na een overval die van begin tot eind amper veertig minuten duurde, keerden de overvallers in konvooi en met meer dan honderd postzakken vol met briefjes van 1 en 5 pond terug naar hun boerderij. Daar werd het geld verdeeld in porties van zo'n 150.000 pond en bleek het uiteindelijk mis te gaan met de tot dan toe bijna perfect gelopen misdaad. Volgens de oorspronkelijke plannen zou de hele club een week ondergedoken blijven op de boerderij. De onzekerheid op de boerderij sloeg echter toe, toen de rovers op de radio hoor den dat de politie de wijde om geving, tot dertig mijl rond de plaats van het misdrijf zou uit kammen. De boerderij viel daarbinnen. Al na vijf dagen verliet iedereen in lichte paniek de boerderij, en nog dezelfde dag viel de politie na een tip van een boer uit de omgeving er bin nen. Lege postzakken bleken het overduidelijkste bewijs dat dit het vluchtoord van de bende was geweest. En hoewel de treinrovers alle moeite hadden gedaan voor vertrek vinger drukken uit te wissen, bleken ze niet grondig genoeg te hebben schoongemaakt. Op een verge ten monopolyspel bleek menig een zijn vingerafdrukken te hebben achtergelaten. Handschoenen Drie bendeleden die nooit zijn gepakt, hebben dat geluk vol gens Ronnie Biggs te danken ge had aan het feit dat ze op de boerderij continu handschoe nen hebben aangehouden. Vol gens andere verhalen zouden deze drie echter een stiekeme deal met de politie hebben ge sloten. De vierde die de dans ontsprong was de treinmachi nist van de bende. Hij had als enige geen crimineel verleden, zodat zijn vingerafdrukken bij Scotland Yard ook niet bekend waren. Al een paar maanden na de treinroof werden twaalf bende leden veroordeeld tot lange cel straffen, de meesten - onder wie Biggs - tot 30 jaar. Twee man wisten naar het buitenland te vluchtten maar werden na enige jaren toch ingerekend. Allen, op Biggs na, hebben hun nader hand sterk ingekorte straf uit gezeten. Van de buit is slechts een zeer klein deel teruggevonden. Dat wil niet zeggen dat de bendele den er veel aan hebben gehad. De meesten zijn voor grote be dragen gechanteerd door 'vrienden' in het criminele cir cuit. Ook anderszins heeft The Great Train Robbery bewezen dat mis daad doorgaans niet loont. Op vallend veel bendeleden zijn na hun celstraf tragisch aan hun einde gekomen of leidden een roemloos leven. Buster Ed wards had een bloemenstalletje, dronk te veel en verhing zich in 1994. Charlie Wilson ging in Spanje in drugs handelen en werd doodgeschoten. Brian Field kwam om bij een ver keersongeval. Roy 'de wezel' Ja mes schoot zijn schoonvader dood en stierf, na een hartope ratie, als proefkonijn in een me disch experiment. Bob Welch raakte kreupel na een mislukte operatie, mislukte als autohan delaar en schraapt nu wat cen ten bij elkaar als beroepsgokker. Jimmy Hussey eindigde als af wasser in een restaurant in So- ho. Slechts een paar hebben nog iets van het leven weten te ma ken. Onder wie natuurlijk Ron nie Biggs. Harm Harkema Butch Cassidy (links vooraan) en Sundance Kid (rechts vooraan) met collega-bankovervallers in 1900. De foto werd met een dankwoord gestuurd naar de First National Bank in Winnemucca Nevada, die door het gezelschap was overvallen. foto AP Legendes fascineren blijvend. Met dit gegeven in het achterhoofd werkt de Chileense schrijver Luis Se- pülveda aan een reconstructie van de levenswandel in Patagonië van het roemruchtste bank- en treinrovers duo uit de nadagen van het Wilde Wes ten: Butch Cassidy en de Sundance Kid. Zijn inspanningen zullen resulte ren in een boek dat voor eens en altijd afrekent met de fabels rondom de duistere wandel van de twee in Zuid- Amerika aan het begin van de vorige eeuw. De odyssee van de Amerikaanse revol verhelden is wereldwijd bekend ge worden met de gelijknamige film uit 1969 van de regisseur George Roy Hill. Daarin speelt de jonge Paul Newman Butch Cassidy en Robert Redford de Sundance Kid. Hill zette het tweetal neer als sympathieke outlaws, die ge dwongen worden de VS te ontvluch ten en in 1908 hun laatste levensadem uitblazen in een hinderlaag in Bolivia, opgezet door legertroepen van dat land. Sepülveda beoogt met zijn boek de filmversie onderuit te halen. Het ware verhaal - zo belooft hij - wordt vele malen interessanter dan de legen de. Uit vijf jaren van onderzoek is ge bleken dat de bandieten nooit verzeild zijn geraakt in Bolivia, maar zich in Argentinië en Chili hebben ingelaten met de anarchistische beweging. Op de hielen gezeten door de Ameri kaanse justitie zetten Butch en Sun dance in 1901 voet aan wal in Buenos Aires. In hun gezelschap is de jonge onderwijzeres Etta Place meegereisd, de vriendin van Sundance. De drie ha ten de stad, omdat ze het gevoel heb ben dat ze er te veel in de gaten lopen. Ze besluiten daarom door te reizen naar Patagonië, waar Butch en Sun dance van de meegebrachte buit 2500 hectare grond kopen, aan de voet van de Andes. Maar eerst steken ze de Rio de la Plata over voor een bezoek aan de Uruguay- aanse hoofdstad Montevideo. Het be zoek maakt deel uit van hun plan om in rook op te gaan. In Montevideo woont de Amerikaanse schrijver Ar thur Chapman, die bijverdient met een correspondentschap voor de Bal- timore Journal. In deze onverbeterlij ke alcoholist ziet het duo een prima persoon om op de loer liggende pre miejagers op het verkeerde been te zetten. Chapman krijgt een handvol dollars betaald om hun dood uit de duim te zuigen. Enige tijd later publi ceert de Baltimore het nieuws over de dood van het tweetal in Bolivia. Hill baseert er zijn film op. Eenmaal aangekomen in Patagonië raken Butch, Sundance en Etta Place op slag verliefd op het ruige land schap. Ze bouwen een simpel houten huis dat tot op de dag van vandaag be staat en beginnen een boerderij. De twee daarop volgende jaren verlopen uitermate vredig zonder opzienbaren de gebeurtenissen. In de VS is er echter één man die het verhaal van Chapman niet als zoete koek aanneemt. Martin Sheffields, een sheriff aan het begin van zijn car rière, meent dat beide boeven onmo gelijk zo onnozel zijn geweest dat ze zich in een hinderlaag hebben laten lokken. Sheffields besluit tot een ei gen onderzoek en niet veel later stuit hij op sporen die naar Patagonië lei den. Hij arriveert op hetzelfde mo ment dat Etta Place de boot terugpakt naar de VS. Ze heeft kanker en wil zich thuis laten behandelen. Bij de confrontatie tussen Amerika's meest gezochte criminelen en Shef fields wordt er geen schot gelost. De jonge sheriff overrompelt de voort vluchtige avonturiers, slaat ze in de boeien en zet koers terug naar Buenos Aires. Maar in de havenstad komen ze nooit aan. Sheffields kan onderweg geen weerstand bieden aan de sympa thie die opborrelt voor het bandieten duo en hij laat ze alsnog gaan. Ook Sheffields raakt betoverd door het Pa- tagonische landschap en het ingeto gen leven daar. Hij wordt schapen houder, huwt een indiaanse vrouw en krijgt elf kinderen met haar. Vijf ervan leven nog. De jongste is 77 jaar. Handlanger Toch blijft hun verleden de bankro vers achtervolgen. In de VS loopt Etta Place bij toeval op tegen een voorma lige handlanger van het duo en vertelt hem waar de twee wonen. Big Nose Flat reist af naar Patagonië om zijn deel van de buit op te eisen. Omdat al hun geld in het landgoed zit, besluiten de boeven nog een keer een bank te be roven, waarbij Big Nose de kassier dood schiet. Hij krijgt hierdoor de smaak te pakken en richt een eigen bende op. Door de golf van bankover vallen worden Butch en Sundance ge dwongen onder te duiken. Ze vluchten naar het extreme zuiden en nemen in het kleine Porvenir op Vuurland hun intrek op de tweede verdieping van een van de oudste bioscopen van Ar gentinië. Die behoort toe aan José Bohr. Hij is regisseur van een van de allereerste Argentijnse films: Gaucho Huwelijk. Via Bohr raken ze bevriend met een ander fascinerend personage uit de geschiedenis van Patagonië. De Spaanse immigrant Antonio Soto is naast een verdienstelijk kapper voor al een notoir anarchist. Soto vereen zelvigt zich onmiddellijk met de twee vogelvrij verklaarden en weet beide outlaws te overtuigen dat ze de zaak van de anarchie financieel gaan steu nen door opnieuw een bank te bero ven. „Leve de arbeidersemancipatie", gil len Butch en Sundance na de geslaag de roof. Duizenden wolarbeiders op de schapenboerderijen sluiten zich hierna aan bij Soto's anarchistische beweging. De Argentijnse politie heeft weinig genade met de anarchis ten en Butch en Sundance nemen de wijk naar Chili. Daar lopen ze in de - volgens Sepülveda enige geschied kundig juiste - hinderlaag. De Chi leense politie maakt een eind aan het leven van het illustere tweetal. Slechts een man is hen solidair gebleven: Mar tin Sheffields. Niemand weet hoe hij aan zijn eind is gekomen. Frans Lindenkamp De posttrein op Bridego Bridge, veertig kilometer oostelijk van Oakley, kort na de overval in de nacht van 8 augustus 1963. foto's AP Van de totale buit van 2,6 miljoen pond werd slechts een deel terug gevonden.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2001 | | pagina 31