Het drama van Dover
begon in Jiangjing
PZC
Scheepswerf in de
etalage voor één gulden
30
Zeeland 2000: Overname Schelde definitief
zaterdag 30 december 2000
De reis naar Dover ging via Fuzhou, Peking en Belgrado.
Zij begon in onwetendheid en eindigde in de dood. Wat
drijft arme Chinezen om meer dan een ton op tafel te leggen
voor een illegaal bestaan in het rijke Westen? Correspondent
Gert-Jan Broere trok naar Jiangjing, waar elf van de Dover-
doden vandaan kwamen. „Daar lag het lichaam van mijn
man, praktisch naakt, met alleen maar een onderbroek aan."
door Gert-Jan Broere
Kort voor middernacht op 18
juni van dit jaar viel het oog
van de Britse douanebeambten
in Dover op een Nederlandse
vrachtwagen. De koelwagen,
die tomaten zou vervoeren, viel
op omdat het om een onbekend
transportbedrijf ging, A.F. van
der Spek uit Rotterdam. Boven
dien had de 32-jarige chauffeur
Perry W. de overtocht met de P
&0-veerboot cash betaald. De
beambten besloten de inhoud
van de vrachtwagen aan een in
spectie te onderwerpen.
Ze deden een afschuwelijke
ontdekking. Bij het openen van
de laadruimte kwam hen een
stroom warme lucht en een pe
netrante geur tegemoet. Twee
Chinese mannen lagen bewus
teloos bij de ingang op de grond
en ademden nog zwakjes. Toen
de beambten echter met lan
taarns in de donkere ruimte
schenen troffen ze 'een beeld uit
een nachtmerrie'. Daar lagen de
levenloze lichamen van 58 Chi
nezen, 54 mannen en vier vrou
wen. De twee overlevenden van
19 en 21 jaar dankten hun leven
aan het feit dat de overigen wa
ren gestopt de kostbare zuurstof
in de luchtdichte ruimte in te
ademen.
De doden lagen tussen kistjes
tomaten en kledingstukken. De
tomaten dienden als een muur
om de illegale lading bij inspec
tie af te schermen, de kleding
hadden de slachtoffers in hun
doodstrijd afgeworpen. Koffers
of tassen mochten ze niet mee
nemen, vier of vijf lagen kleding
was alles wat ze op hun reis van
Rotterdam naar Dover bij zich
hadden. Maar juist 18 juni was
een van de warmste dagen van
het jaar met een temperatuur
van rond de dertig graden. Met
Atlantische
Oceaan
NEDERLAND
het stijgen van de temperatuur
in de laadruimte pelden ze zich
af, laag voor laag. Ze probeer
den met schreeuwen en met
slaan op de bloedhete wanden
de aandacht te trekken van ie
mand aan de buitenkant, om
duidelijk te maken dat de verse
lucht was afgesneden, totdat de
vergiftiging door kooldioxide
zijn werk deed.
Perry W. had vlak voordat hij de
haven van Zeebrugge bereikte
een parkeerplaats langs de
rijksweg aangedaan. Daar deed
hijin opdracht van zijn op
drachtgevers, de ventilatie-
schuiven van de laadruimte
dicht, uit angst dat een geluid
uit de Mercedes de kostbare la
ding zou verraden. De Neder
landse chauffeur gaf aan de
Engelse politie later toe op de
veerboot naar Dover te zijn ver
geten de schuiven weer open te
zetten.
Shetou
Voor elf van de slachtoffers van
het Dover-drama begon hun
tocht naar een beter bestaan in
het dorpje Jiangjing, in de Chi
nese provincie Fujian. Stuk
voor stuk zwichtten ze voor de
verkooppraatjes van de men
sensmokkelaars, beter bekend
als 'shetou' of slangenkop. Ie
dereen had zijn eigen reden om
in te gaan op de voorstellen.
Schulden, afgunst, een dwang
matige drang te willen slagen in
het leven of simpele lust naar
snelle rijkdom. Het was in ieder
geval voldoende om de prijs van
de slangenkoppen - 350.000
yuan of ongeveer 115.000 gul
den per persoon - te accepteren
en elke vermeend gevaar naar
de achtergrond te drukken.
De eerste groep verliet Jiangjing
MENSENSMOKKEL
op 22 april, een tweede groep
volgde op 10 mei. De reis ging
van Jiangjing met de bus naar
Fuzhou. Daar werden ze opge
pikt door de slangenkopdie hen
naar Peking gebracht. Een di
recte vlucht naar de Servische
hoofdstad Belgrado bracht ze
aan de poort van het 'rijke' Eu
ropa. De rest van de tocht ging
over de weg of met de trein. Ze
werden voor kortere of langere
perioden ondergebracht in 'sa-
fehouses' in Hongarije, Frank
rijk, België en Rotterdam. Con
tact met de buitenwereld was er
vrijwel niet. Ze brachten hun
tijd door met wachten, wachten
op het moment dat ze in een
laatste ruk de Noordzee zouden
oversteken.
Op 18 juni was het zover. In een
loods in de Rotterdamse Waal
haven klommen zestig uitver
korenen opgewekt in de vracht
wagen en verscholen zich achter
de kistjes tomaten. Een jonge
man, die niet mee mocht, omdat
de laadruimte al vol zat ver
vloekte op dat moment ieder
een. Hij kon het later, veilig in
Engeland, wel aan zijn ouders
navertellen.
Vijf maanden later, het dorp
Jiangjing. De slachtoffers van
het Dover-drama hebben een
verwoestende leegte achterge
laten. Vier weduwen en een
moeder die haar zoon verloor
zoeken steun bij elkaar. Voor 18
juni waren de meesten vreem
den van elkaar, maar het nood
lot dreef hen bijeen. Ze bieden
elkaar troost op moeilijke mo
menten, maar uiteindelijk moet
toch iedereen zijn eigen verdriet
verwerken.
En een ieder doet dat op zijn of
haar eigen manier. He Xiaohong
(24) is strijdlustig en wil ieder
een voor het gerecht dagen die
de dood van haar man op zijn
geweten heeft. Van de corrupte
Chinese ambtenai'en die de
slangenkoppen in staat stellen
hun 'goudhandel' in stand te
houden tot de slangenkoppen
zelf. Het gevoel te willen vech
ten komt voort uit een besef dat
haar een enorm onrecht is aan
gedaan, ook al omdat ze in Chi
na bij niemand kan aankloppen
voor hulp. Maar ook in de we
tenschap dat haar leven ver
woest is door de dood van haar
man. Weduwen komen in China
De belangrijkste routes die worden gebruikt om Chinezen naar
West-Europa te smokkelen:
1 Oekraïne route (via Polen en Tsjechië naar Duitsland).
2 Vanuit de Oekraïne via Moldavië, Roemenië, Hongarije naar Oostenrijk.
3 Zuidroute via Albanië, Joegoslavië en Italië.
Grote Oceaan
Jiangjing
moeilijk aan een man en haar
enige bron van inkomsten is niet
meer.
He Mingmei (26) maakt om
exact dezelfde redenen een to
taal verloren indruk. Ze heeft de
zorg voor vier jonge kinderen
van drie tot acht jaar, maar
heeft geen idee hoe ze haar kin
deren moet grootbrengen. Ze
heeft geen cent meer, ze hebben
zich diep in de schulden gesto
ken om de aanbetaling van
50.000 yuan - iets meer dan
15.000 gulden - aan de slangen
koppen te kunnen voldoen. Ze
wil dat geld terug van de slan
genkop en ook compensatie
voor het opvoeden van haar kin
deren. Maar de slangenkop is op
de vlucht geslagen, toen woe
dende dorpelingen verhaal
kwamen halen. En zelfs als hij
zou worden opgepakt, is de kans
dat hij wordt veroordeeld tot het
betalen van een schadevergoe
ding aan de nabestaanden ge
ring.
Onzekerheid
De nabestaanden in Jiangjing
bleven lang in het ongewisse
over het lot van hun mannen,
dochters of zonen. Aan de kna
gende onzekerheid kwam pas
een eind toen acht politieagen
ten uit het Engelse Kent begin
augustus paspoorten en foto's
toonden van de slachtoffers.
„Mijn wereld stortte in", zegt
Cheng Xiuyun (26), terwijl ze
weer zachtjes begint te huilen.
„Daar lag het lichaam van mijn
man, praktisch naakt, met al
leen maar een onderbroek aan."
Over het werk dat haar man
Chao Xiangping (31) te wachten
stond was niets bekend. Het eni
ge dat ze wisten was dat hij
makkelijk twee- tot driedui
zend gulden per maand kon ver
dienen, in hun ogen een enorm
bedrag.
Fujian is een relatief rijke pro
vincie, met veel investeringen
uit het voor de kust gelegen Tai
wan en van overzeese Chinezen,
die als voorbeeld dienen voor de
emigranten van nu. Ze bouwden
na hun vertrek uit Fujian met
hard werken kapitaalkrachtige
familiebedrijven op in Zuid-
oost-Azië en keren nu met een
geldbuidel terug naar hun ge
boortegrond om te profiteren
van de economische bloei. De
Indonesiër Liem Sioe Leong
wordt op dat punt als een icoon
gezien. Het blad Fortune schat
zijn kapitaal, vooral te danken
aan zijn goede relatie met oud
president Soeharto, op onge
veer 2,5 miljard gulden.
Onwetendheid
Met een gemiddeld inkomen per
hoofd van de bevolking van on
geveer 3500 gulden per jaar
steekt Fujian goed af bij de rest
van China, dat gemiddeld niet
verder komt dan 2000 gulden.
Maar dergelijke cijfers zijn wei
nig waard als je tot de meerder
heid behoort die het algemeen
gemiddelde naar beneden
drukt. Het salaris dat voor Chao
in Engeland in het verschiet zou
liggen was in ieder geval ruim
voldoende om binnen tien jaar
alle schulden af te betalen.
Het is veel meer de onwetend
heid dan de aantrekkingskracht
van het lokkende kapitaal die
De 68-jarige Zheng Yingsheng (midden) houdt zich meestal binnenshuis schuil, omdat hij zich schaamt voor zijn armoede.
foto's Gert-Jan Broere/GPD
Het is veel meer de onwetendheid
die hen blind maakte voor de gevaren
hen blind maakte voor de geva
ren van de reis en voor het slaafs
leven dat een illegaal bestaan in
de Chinatowns van Europa,
Amerika of Australië met zich
meebrengt. D oden die vallen tij -
dens de overtocht? Tot voor juni
hadden ze er nooit van gehoord.
Het leven in het Westen? Onbe
kend. Van degenen die via
smokkelroutes naar het buiten
land gaan keren slechts weini
gen in persoon terug.
Er zijn natuurlijk altijd uitzon
deringen. Guo Yuqinggaat door
voor een van de rijksten van
Jiangjing. Hij draagt een maat
kostuum en valt daarmee direct
uit de toon. Hij mag zich naar
Chinese maatstavenmiljonair
noemen. Zijn kapitaal verdien
de hij in Japan. Hij werkte er als
lijkendrager, een job waar geen
normale Japanner voor te vin
den is omdat het aanraken van
een dode ongeluk zou brengen.
Guo's sjouwwerk leverde hem
genoeg op om in zijn geboorte
dorp een grote villa neer te zet
ten. Van het geld dat overbleef
renteniert hijDe status van zijn
huis brengt met zich mee dat
mensen die om geld verlegen
zitten, bijvoorbeeld voor het be
talen van slangenkoppen, regel
matig bij hem aankloppen. In
direct houdt hij daarmee de
smokkelcultuur in Fujian in
stand.
Maar niet elk verblijf in het bui
tenland loopt uit op een succes
verhaal. Zheng Yingsheng is 68.
Hij loopt enigszins voorover ge
bogen alsof hij een enorme last
met zich meetorst. Zijn woning
is niet veel meer dan drie stapels
stenen die haaks en parallel ge
plaatst zijn tegen een betonnen
fundering van een kapitale villa
van vier hoog. De dakpannen
steunen op houten planken, die
de indruk wekken op elk mo
ment te kunnen bezwijken on
der de zware last. Het is aarde
donker in de woning die in
totaal nog geen twintig vierkan
te meter beslaat. Er is elektrici
teit, provisorisch afgetapt van
de hoofdleiding die langs de
hoofdweg loopt. Daarmee
wordt de kleine televisie van
stroom voorzien, de enige luxe
in een verder kaal huis. De tele
visie is om ruimte te besparen
hoog in een hoek geplaatst van
het hok dat dienst doet als
slaapkamer. Zheng brengt de
meeste tijd op bed door, kijkend
naar zijn venster op de wereld.
Zijn ogen zijn rood doorlopen.
Zheng schuwt de buitenwereld.
Hij zoekt het sociale contact
maar spaarzaam op, uit
schaamtegevoel. Schaamte
over het feit dat hij moet leven in
een miezerig onderkomen. En
dat terwijl zijn zoon in Amerika
verblijft, al tien jaar. „Hij stuurt
net voldoende geld op zodat we
rond kunnen komen", vertelt
Zheng. „Hij heeft nog steeds
zijn schuld aan de slangenkop
pen niet terugbetaald. Daarom
kan hij niet meer geld naar ons
sturen. Toen onze oude woning
moest wijken voor een nieuwe
weg, zijn we hier naar toe ge
gaan. We kregen wel grond als
compensatie, maar we hebben
gewoon geen geld om een nieuw
huis te bouwen." In welke stad
zijn zoon nu verblijft weet hij
niet. '770', dat is het kengetal
van zijn woonplaats. Wat hij
voor werk hij doet, Zheng heeft
geen idee.
Geldgebrek
De zoon van Zheng is niet het
enige familielid in het buiten
land. Zijn schoonzoon zit nu in
Thailand. Uit geldgebrek kon
hij zich geen overtocht naar
Amerika veroorloven. Zijn geld
bracht hem niet verder dan
Zuidoost-Azië. In Thailand eis
ten de slangenkopen die hem
naar buiten hadlen gesmok
keld meer geld. "oen hij weiger
de meer geld op;afel te leggen,
werd hij in eikair geslagen.
Zijn dochter veblijft in de ge
vangenis, op bechuldiging een
slangenkop te zjn. Ze wilde
haar man helpei en reisde met
een vriend vamaar man met
behulp van slaigenkoppennaar
Thailand. Ze verden opgepakt
en naar China eruggestuurd.
De vriend vernadde haar aan
de politie. Ze vacht nu op de
uitspraak van Ie rechter.
De dochter vai Zheng behoort
tot de 400 slangenkoppen die dit
Gedeputeerde D. Bruinooge, Schelde-topman R. van den Heuvel en
voorzitter R. de Jonge van de ondernemingsraad maken de verkoop
van de Koninklijke Schelde Groep bekend tijdens een persconfe
rentie. foto Ruben Oreel
door Maurits Sep
Te koop: scheepswerf. Speciali
teit: marineschepen. Prijs: een
(1) gulden. Bruidsschat: n.o.t.k.
Aanvaarding: per direct. Inlich
tingen: ministerie van Econo
mische Zaken, Den Haag.
Het lijkt een koopje, waar
scheepsmagnaten als vliegen op
de stroop op zullen afkomen.
Toch kost het het Rijk veel tijd
en moeite de Koninklijke Schel
de Groep aan de man te brengen.
Uiteindelijk blijft één serieuze
(en geschikte) kandidaat-koper
over: Kommer Damen, scheeps
bouwer te Gorinchem. Na
maanden van intensief onder
handelen, wordt op 26 mei 2000
de koop gesloten.
Uitgerekend in het jaar dat de
roemruchte Vlissingse werf het
125-jarig bestaan viert, verliest
zij haar zelfstandigheid. Toch is
de opluchting bij directie, aan
deelhouders en vooral het per
soneel groot Weg is de knagen
de onzekerheid, terug de hoop
op een betere toekomst. Damen
Shipyards heeft een goed com
mercieel apparaat en zal nieuwe
opdrachten inbrengen, vooral
megajachten, luidt de voorspel-
ling.
En dat is zeer gewenst, want
juist de orderportefeuille van
De Schelde is zo schaars gevuld.
De Koninklijke Marine heeft
weliswaar vier luchtverdedi-
gings- en commandofregatten
besteld, maar alle commerciële
rederijen doen liever zaken met
de concurrentie, die - zeker in
het Verre Oosten - voor minder
dan niks levert.
Nu was het personeel van de
werf toch al niet onbekend met
bij na-faillissementen, waar het
water staat de KSG begin 2000
echt tot aan de lippen. Topman
Rob van den Heuvel ziet maar
één uitweg: het personeel moet
(wederom) inleveren. Geld en
vrije dagen, verlangt hij. Krijgt
hij dat niet, dan is de ondergang
van werf onvermijdelijk.
Het personeel wikt en weegt.
Moet het nog een keer bloeden,
zonder de garantie dat de toe
komst dan is veiliggesteld? Of
wordt de grens van het toelaat
bare nu overschreden? Op emo
tionele ledenvergaderingen van
de vakbonden vallen harde
woorden.
Het reddingsplan blijkt uitein
delijk niet nodig. De overname
door Damen komt net op tijd.
En zeker zo belangrijk, tenmin
ste voor de Ondernemingsraad;
In de provincie Fijian staan villa's, die gebouwd zijn met geld dat in
het buitenland ijverdien d.
jaar in Fujian zijn opgepakt.
Volgens het provinciebestuur en
de regering in Peking het bewijs
dat de autoriteiten aan de win
nende hand zijn in de oorlog te
gen de mensensmokkelaars. De
inwoners van Jiangjing en om
liggende dorpen weten wel be
ter. In hiërarchische criminele
organisaties als die van de slan
genkoppen worden de pionnen
opgeofferd, maar blijft de echte
top buiten schot. Iedereen weet
wie ze zijn, maar niemand durft
ze uit angst aan te geven. Cheng
Xiuyun: „De politie en de auto
riteiten zijn zo corrupt, die doen
toch niets."
de Koninklijke Schelde Groep
blijft intact. Daar is nogal wat
financiële overredingskracht
van het Rijk voor nodig - de
bruidsschat bedraagt honderd
miljoen gulden - maar Damen
accepteert de eis op het laatste
moment wel. Hij neemt ook de
niet-maritieme bedrijven over.
Op vrijdag 26 mei wordt in zo
wel Den Haag als in Vlissingen
bekendgemaakt dat de overna
me definitief is. Eén man kampt
die dag met gemengde gevoe
lens: Rob van den Heuvel, ruim
tien jaar commissaris, vijf jaar
voorzitter van de raad van be
stuur van de KSG. Natuurlijk is
hij blij met de overname. Het be
drijf waar hij zo veel jaren dag
en nacht voor wei'kte, is van de
ondergang gered. Maar het is
ook zijn 'vaarwel van een
vriend'.
