Fantasie en
inspiratie
kwamen uit
de hemel
kunst
Kunsttempel aan de Theems
'UllUUI 12 13 15 16
Cultureel festival
rond Shakespeare
in Zundert
l
SHAKESPEARE'S
GLOBE THEATRE
Tate Modern
11
PZC
-| tussen rengie en meraiuur james neaneia zoeKt net is zo succesvol van ben nur en £>partacus
- elfde inzicht als die van Doe Maar
Anton van Duinkerken leefde New Age-bestseller Lang niet elke muzikale reünie Ridley Scott filmt in traditie
tussen religie en literatuur James Redfield zoekt het is zo succesvol van Ben Huren Spartacus
nder de naam Shakespearement 2000 staat het
Brabantse Zundert, de geboorteplaats van
Vincent van Gogh, van vanavond (vrijdag) tot en
met zondag 2 juli in het teken van de grote Engelse
toneelschrijver. „Mijn God, wat is Shakespeare mooi, wie is
geheimzinnig als hijZijn taal en stijl zijn vergelijkbaar met
een schilderkwast die trilt van koorts en emotie", schreef de
schilder Van Gogh,,Maar je moet leren lezen, precies zoals je
moet leren te zien en leren te leven.
Koen Schyvens
Het festival Shakespe
arement 2000 kent
ook enkele Zeeuwse ele
menten. Om te beginnen
heeft artistiek leider Koen
Schyvens uit Bergen op
Zoom vaak in Zeeland ge
regisseerd, zoals bij Het
Hondje van De Ruyter,
Het Middelburgs Theater
(HMT) en onlangs de mu
sical Zacharias Jansen
van de Goese Operette
Vereniging (GOV).
Dirigent Hans Swinnen
van de GOV schreef speci
aal voor het festival een
Shakespeare-hymne voor
fanfare en harmonie-or
kest en Anke Tanihatu
van Omroep Zeeland en
speelster bij HMT presen
teert vanavond de ope
ning van het festival,
waarna zij tijdens het
Othello-concert op 28 mei
de rol van Desdemona
vertolkt.
HetinZunderttijdelijkopgetrokken Globe Theatre heeft exactdezelfdeafmetingen als het origineel. foto's Willem Mieras
oud en natuurlijk over
verliefdheden en vetes. De
repetities zijn totaal van
dynamiek veranderd doordat er
ineens elf jonge gasten bijzitten,
van wie verliefdheden en
jaloezieën er doorheen spelen
die ook zoveel met Romeo en
Julia te maken hebben. Het is
onwaarschijnlijk actueel."
Van de rond de dertig grotere
programma-onderdelen van
Shakespearement noemt Koen
Schyvens een paar
hoogtepunten. Zondagmiddag
14 mei vertillen zes clowns van
De Shakespeare Club zich aan
Hamlet en 's avonds speelt De
Wetten van Kepler Everzwijn,
een bewerking van Hugo Claus
van Richard III. Het Othello-
concert, met monologen en
dialogen over 'liefde en
jaloezie', op zondagmiddag 28
mei wordt aanbevolen, evenals
de nachtbioscoop in datzelfde
weekend met Shakespeare-
films. Verder King Lear door
Studio Noordholland op 2 juni
en de erg geestige
jeugdtheatervoorstelling De
Kroon en De Zot door Meatball
Van de Camp Circustheater
op 4 juni.
Hoogtepunt
Een absoluut hoogtepunt moet
het Amateur Fragmenten
Festival worden op
zondagmiddag 12 juni, waarbij
men na het luisteren naar een
fragment kan aanschuiven bij
iemand aan een tafeltje die
vertelt over vormgeving of bij
een regisseur die uitlegt hoe hij
met Shakespeare werkt.
Enzovoort. Voorts is er die dag
een openbare repetitie van
Midzomemachtsdroom. Het
slot van het festival bestaat
zondagmiddag 2 juli uit een
Sonnettenmarathon, waarbij
alle 152 liefdesgedichten van
William Shakespeare worden
voorgelezen, gedeclameerd,
gezongen of uitgebeeld door
bekende of onbekende mensen.
Het openingsspektakel van
vanavond zet de toon met tal
van fragmenten uit
voorstellingen. ,,Het festival -
een groter Shakespeare-
evenement is er in Nederland of
Vlaanderen nooit geweest -
begint met de openings
monoloog uit Hendrik V
waarin de proloogzegger het
publiek vraagt zijn fantasie te
gebruiken en de armzalige
toneelspeler de bescheiden
middelen die hij heeft te
vergeven. Daar waar er één
soldaat staat, moet het publiek
een heel Frans leger bedenken.
In Midzomemachtsdroom
spelen handwerkslieden een
toneelstukje en de edelen die er
naar kijken, vragen zich af: zijn
dit stuntels of hebben wij
gebrek aan fantasie? Dat is ook
een beetje het motto voor dit
festival."
Frans Doeleman
Informatie over het programma bij
VW Zundert, tel. 076-5971999 of
via internet www.westbrabant.nl/
shakespearement
Middelpunt van het -
eenmalige - festival
Shakespearement 2000 in
Zundert, dat naast tientallen
toneel-, dans- en
mimevoorstellingen, variété en
concerten ook films, literatuur,
workshops en exposities omvat,
vormt de eerste Nederlandse
versie van Shakespeare's Globe
Theatre. Qua grootte en
indeling exact nagebouwd naar
het originele gebouw, waarvan
een replica te vinden is in
Londen. Alleen het materiaal is
anders. En wanneer de zeven
festivalweken voorbij zijn,
wordt alles weer opgeruimd.
„Je kan het zien als een decor,
dat wordt ook afgebi'oken als de
voorstelling is afgelopen, al
betreft het in dit geval wel een
waanzinnig groot decorstuk",
meent Koen Schyvens
(Boechout, 1956), artistiek
leider van het festival. „De
I technische ploeg van het
Zunderts Toneel en de
bouwploegen van het
bloemencorso zagen het als een
geweldig interessante klus om
een fantastisch decor te maken:
een heel theater. In die zin hoort
het helemaal bij een
9 toneelvereniging. Het is een
1 onwaarschijnlijke belevenis
1 alleen al om dit theater te zien."
i Tenten
jDe eerste stappen naar het
evenement, een
samenwerkingsverband van
3 Het Zunderts Toneel en de
S plaatselijke Stichting
j Rotor/Autor de Vincent, werden
I drie jaar geleden gezet, toen Het
Zunderts Toneel vijftig jaar
bestond. Ter gelegenheid
Reconstructie van het Globe Theatre in Shakespeare's tijd.
blootleggen van de
fundamenten van het originele
Globe Theatre aan de oever van
de Theems waren heel veel
hazelnootschillen gevonden.
Die hebben de bijzondere
werking goed met vocht om te
kunnen gaan. Daarom hebben
we uit Spanje 6000 kilo
hazelnootschillen
geïmporteerd. De hele vloer is
donkerrood, wat een prachtig
effect geeft en heel warm is. En
het is heerlijk zacht om op te
zitten. Onlangs hadden we een
wolkbreuk en die
hazelnootschillen werkten
geweldig."
De organisatie van het festival
besloot al snel om thematisch te
programmeren. Alle mogelijke
kunstuitingen kwamen in
aanmerking, zolang
Shakespeare maar de
inspiratiebron is. Zo zijn er een
Othello-concert en een
popconcert gebaseerd op een
aantal sonnetten. „Inde
voor-stelling van theatergroep
Hotel Modern uit Rotterdam zit
waarschijnlijk niet één
letterlijk woord van
Shakespeare, maar de Macbeth
druipt er wel vanaf." Zelf
regisseert Koen Schyvens
Romeo en Julia bij Het Zunderts
Toneel, de enige voorstelling die
meerdere keren tijdens het
festival te zien is.
„Peter Dictus heeft een nieuwe
tekst geschreven, waarin
verhaallijn en scène-opbouw,
op een paar ingrepen na, gelijk
zijn aan het origineel. Aan de
titel is toegevoegd De laatste
zomer, want in ons geval speelt
het stuk zich af in een
uitstervend dorp in 1899, aan de
vooravond van een nieuwe
eeuw. De mensen trekken weg
omdat er geen werk is en gaan
naar de fabriek in de stad. We
zien twee boerenfamilies,
waarvan de één de zoon, Paris,
van een rijke fabrikant paait als
huwelijkskandidaat voor zijn
dochter. Aan die Paris en wat er
verder gebeurt, hangt al de geur
van het fascisme. Voor het dorp
is het misschien wel de laatste
zomer en de kijker weet dat dat
voor Romeo en Julia in ieder
geval geldt."
„Ik had als voorwaarde voor
deze regie dat er een stuk of tien
jongeren bij de club kwamen,
want voor mij gaat het heel erg
over het conflict tussen jong en
Voor zeven weken rijzen de contouren van een theater op uit het landschap
bij Zundert.
daarvan maakte Koen
Schyvens, sinds 1993 regisseur
van het gezelschap, een
bewerking van Cyrano de
Bergerac, die in het hele dorp
werd gespeeld in bouwtenten
van het bloemencorso. Deze
tenten, bestemd voor het
optuigen van de wagens,
bestaan uit steigermateriaal,
zodat men de bloemen op alle
niveaus kan bevestigen. Bij de
voorstellingen zaten de
toeschouwers er op. Toen wei'd
het idee geboren al die tenten
aan elkaar te koppelen, zodat er
een mooi, groot theater zou
ontstaan om Shakespeare te
spelen.
Dat zelfde jaar, 1997, werd in
Londen de replica van het Globe
Theatre geopend; „Eén plus één
was plotseling drie: ons plan om
die tenten aan elkaar te klikken,
leek wel op zo'n theater. Een
werkbezoek aan Londen deed
de rest. We trokken al snel de
conclusie: dat kunnen wij ook.
Tien minuten later was het
festival geboren. Naast onze
eigen voorstelling moest er ook
bei'oepstheater komen, evenals
activiteiten voor de jeugd en een
educatieproject. Daarna
hebben we twee jaar hard
gewerkt om dat voor elkaar te
krijgen."
Het Globe Theatre in de
Assortimentstuin in Zundert -
opgebouwd uit
steigermateriaal dat na afloop
gewoon weer teruggaat naar de
aannemer - heeft evenals dat in
Londen een doorsnede van 30
meter en is 11 meter hoog. Er
zijn drie ïingen met zitplaatsen
in een halve maan rond het
podium, dat 15 meter breed, 11
meter diep en 9 meter hoog is,
met een kap erboven, maar voor
een deel is de openlucht te zien.
„Dat ronde gat heet in
Shakespeare's woorden 'the
wooden O', waarlangs de
fantasie en de inspiratie uit de
hemel kwamen en vice versa. Ze
waren niet van enige
grootheidswaan gespeend.
James Burbage, een vriendje
van Shakespeare die de
oorspronkelijke bouw mogelijk
maakte, meende dat zijn theater
en wat daarin gecreëerd werd de
wereld torste. Vandaar de naam
The Globe."
Bijzondere vloer
De arena vlak voor het podium,
die ruimte biedt aan honderd
staanplaatsen, heeft een
bijzondei-e vloer. „We wisten
van te voren dat die plek door de
bouwactiviteiten redelijk
slijkerig zou zijn. Bij het
New York heeft al sinds de jaren twintig
zijn Museum of Modern Art, Parijs
volgde in de jaren zeventig met het Centre
Pompidou. Maar die andei'e weieldstad,
Londen, heeft op het gebied van de moderne
kunst nooit een podium van dergelijke allu
re gehad.
Daar is deze week echter verandering in ge
komen. Gisteren (donderdag) verrichtte ko
ningin Elizabeth de openingshandeling,
vanaf vandaag mag op de zuidoever van de
Theems ook het publiek een kijkje nemen in
wat nu al een kathedraal voor de moderne
kunst wordt genoemd en die luistert naar de
naam Ta te Modern.
In tegenstelling tot recent gebouwde musea
als in Groningen en Bilbao, die zelf oni alle
aandacht schreeuwen, is Tate Modem een
toonbeeld van imponerende eenvoud ge
worden. Het betreft hier ook geen nieuw
bouw, maar een in een 1963 gebouwde elek
triciteitscentrale die in 1981 buiten gebruik
werd gesteld en sindsdien leegstond. De
centrale is in 1947 ontworpen door de archi
tect Sir Giles Gilbert Scott, die verder onder
meer heeft getekend voor de bekende rode
Britse telefooncel, alsmede voor het enkele
kilometers verderop gelegen Battei-sea Po
wer Station. Dat is tot nog toe beroemder
vanwege de vier witte schoorsteenpijpen
die als klassieke zuilen de lucht insteken en
dat in de jaren zeventig figureerde op een
hoes van een langspeelplaat van Pink
Floyd.
Het Bankside Powerstation waarin nu Tate
Modem is gevestigd, heeft een iets ingetoge
ner karakter, maar imponeert wel degelijk.
Het is geheel opgetrokken uit bruine bak
steen, is bijna zo strak als een schoenendoos
en is in het midden voorzien van een hon
derd meter hoge, hoekige schoorsteen.
De centrale is tot museum verbouwd door
de Zwitserse architecten Herzog en De
Meur on, die het industriële karakter van
het gebouw intact hebben gelaten. Van bui
ten af gezien is hun belangrijkste bijdrage
een rechthoekig, glazen uitbouwsel boven
op de centrale, die over volle lengte daglicht
laat vallen over de bovenste expositieruim
tes. Wie via de hoofdingang, een brede gleuf
onderaan aan de zijkant van de schoenen
doos, het pand betreedt, komt uit in de voor
malige tuxbineruimte van de centrale. Het is
een ruimte waarin de mens zich nietig voelt.
De turbineruimte, door de Zweedse muse
umdirecteur Lars Nittve 'de straat' ge-
noemd, vormt ongeveer de helft van het ge
hele gebouw, en is een hal geworden van 155
meter lang, 23 meter breed en 35 meter
hoog, ongeveer van dezelfde orde en tevens
geheel anders als het atrium van het ge
meentehuis in Den Haag.
De hal doet niet alleen dienst als ingang,
maar tevens als expositiemimte. Op het
ogenblik staan'er enkele 12 meter hoge
sculptuien van brons en staal, speciaal voor
deze hal gemaakt door de Frans-Ameri
kaanse kunstenares Louise Bourgeois en
betaald door Unilever. Detail: de nu 82-jari-
ge Bourgeois heeft de werken, (enkele dood
lopende wenteltrappen met grote spiegels
erboven alsmede een enorme spin) ontwor
pen zonder dat ze de turbinehal zelf heeft
gezien.
In de andere helft van het gebouw zijn zeven
etages opgetrokken die ruimte bieden aan
84 expositiezalen- en zaaltjes met veel de
montabele wanden, twee auditoria, een
winkel, twee cafés en personeelsruimtes.
Op een dubbeltje meer of minder is niet ge
keken. De kosten van de nieuwe kunsttem
pel bedragen 134,6 miljoen pond (zo'n 500
miljoen gulden).
Harm Harkema
vrijdag 12 mei 2000
