Een schone taal in 't verdomhoekje DELTA'S communicatieprobleem PZC Rekenkamer twijfelt aan effect subsidies plattelandsprojecten Welzijnsorganisatie mist afdeling voor levensbeschouwing Bureau helpt boeren bij uitwerken ideeën zeeland 17 Nutsbedrijf kan aandeelhouders maar niet overtuigen van nut wijzigen statuten HILDERNISSE Zuid AfRil<A Per FIes: 7,95 6 Hessen: 45,- donderdag 19 juni 1997 door Frank Balkenende Zuid-Europees gekwetter in de tuin van Maurizio Dessi. Hij, Raimondo en Lino maken pijlsnelle grapjes in het Campi- danees, de streektaal van zui delijk Sardinië. Sprak één van de drie Nuorees, dan lag er een communicatieprobleem. „Dat is heel moeilijk te verstaan, zo iets als het Fries voor de Zeeu wen." Tegen de klippen op trachten linguïsten en fonologen het door vele varianten gespleten Sardijns te redden. Veel kinde ren zijn hun dialect verloren en spreken alleen nog Italiaans. Lino, Maurizio en Raimondo wonen al twintig tot dertig jaar in Goes. Met lede ogen zien ze aan hoe de Sardijnse taal, cul tuur en identiteit verweekt. Ver van hun geboortegrond zijn de ze waarden nauwelijks te con serveren. „Ik wilde mijn doch ter tweetalig opvoeden, maar daardoor kreeg ze op school moeite met Nederlands. Dan stop je ermee." Lino Grussu (49 jaar, lasser) verliet Sardinië dertig jaar ge leden. Hij wilde avontuur, wat van de wereld zien en belandde in Zeeland, want 'daar gingen veel Sardijnen heen'. Voor Rai mondo di Bella (42 jaar, com ponist/dirigent) vormde zijn moederland - alles wat 'mama' heet, is er heilig - absoluut geen voedingsbodem voor de jazz- popband waarin hij toen speel de. Op zijn negentiende jaar landde hij na omzwervingen in Goes. „Je kon je hier vrij ont plooien. In Italië stond avant- garde gelijk aan extreem links." Maurizio Dessi (41 jaar, lasser) vluchtte als 17-jarig joch voor de dienstplicht. „Ita lië was toen hard en stug. In Rome kocht ik een interrail voor een tientje, m'n enige tien- tje." Voor zijn grootste minder heidstaal heeft Italië het min ste respect. Sardijns werd jarenlang behandeld als het taaltje van stommelingen. Dom is de bevolking aller minst, onderstreept Maurizio. „In een periode van twintig jaar heeft Sardinië drie Itali aanse presidenten geleverd: Segni, Cossiga en Saragat." Maar toch, wie op Sardinië vooruit wilde komen, diende zijn eigen taal zo min mogelijk Maurizio Dessi (1), Lino Grussu (m) en Raimondo di Bella (r) proberen hun moerstaal in ere te houden. te gebruiken. Er zijn nauwe lijks nog mensen die alleen Sardijns spreken. Tachtig pro cent van de 1,6 miljoen inwo ners beheerst één van de vier hoofddialecten: het Campida- nees in het zuiden, het Nuorees in het centrum, het Logudorees in het noorden en het Gallurees in het noordoosten. Minachting Voor de helft van die tachtig procent is Sardijns nog de eer ste taal, maar bijna alle kinde ren spreken eerst Italiaans en dan pas dialect, als ze dat ten minste nog hebben geleerd. Niet alleen jarenlange Itali aanse minachting, ook de jon gerencultuur is daar volgens Raimondo debet aan. „De nieuwe generatie beschouwt het Sardijns als ouderwets, boerig, dom. Jongeren willen zo internationaal mogelijk zijn. Engels is hip. Maar ze ma ken een denkfout. Sardinië is prachtig, de taal ook. Het is de oudste cultuur van Italië, ou der dan het Romeinse rijk. On ze roots zijn stokoud, dat wordt te vaak vergeten. Het Sardijns is een volwaardi ge Romaanse taal, die in de derde eeuw voor Christus is ontstaan uit het volkslatijn. Verschillende dialecten, die foto Willem Mieras zich vooral onderscheiden door him uitspraak, zijn beïn vloed door de talen van de Sphanse en Catalaanse over heersers. Er zijn ook leenwoor den uit het Punisch, Arabisch, Byzantijnse Grieks en zelfs het Baskisch. Die variatie is het lo gische gevolg van het feit dat standaardisering nooit heeft plaatsgevonden. Taalkundi gen vinden dat meer eenheid binnen het Sardijns nodig is op de opmars van het Italiaans te stuiten. Daarom is vorig jaar aan de Universiteit van Am sterdam de Sardinian Langua ge Group opgericht. De daarin verenigde vijftien taalkundi gen willen een soort stan daardtaal scheppen met res pect voor de varianten. Twijfel bij de Zeeuwse Sardijnen: „Een eenheidstaal? Onmoge lijk. Een Nuorees zal nooit een Campidanees woord of schrijf wijze gebruiken. Sardijnen zijn te trots. Het wordt een fias co. De enige oplossing is vier taalboeken te schrijven." Maar kan zo'n eenheidstaal niet fun geren als cultureel bindmid del? Lino: „Jazeker, alleen om zo'n standaardtaal te maken is heel, heel moeilijk." Terug Zeeland telt naar schatting nog twintig Sardijnen van de grote groep gastarbeiders die in de jaren zestig en zeventig naar Nederland trok. Velen keerden na verloop van tijd terug. Lino, Maurizio en Raimondo zijn nog echt Sardijn, hun kinderen voelen zich Nederlanders. „Pas later", zegt Lino, „tijdens vakanties kregen m'n kinderen interesse voor mijn taal." Mau rizio: „Twee van mijn dochters kennen wat woorden, geleerd toen ze op vakantie waren bij m'n moeder." Raimondo vult aan: „M'n dochter kreeg het moeilijk op school doordat we thuis Italiaans spraken. De g werd zjee. Toen zijn we ermee gestopt, het remde haar." Ze zijn geïntegreerd, hebben hun werk hier, hun gezin, hun leven. Nederland is goed voor hen geweest. Maar toch, heim wee besluipt hen af en toe. Maurizio: „De humor van de Sardijn is warmer, je voelt je er direct thuis. Als ik de lotto win, ga ik terug." Lino wil de voor- en nadelen afwegen. „Ik kreeg laatst een uitnodiging voor een reünie van vrienden en familie. Daar wil je dan dolgraag bij zijn, maar de reis kost gewoon teveel geld. Aan de andere kant ken ik een hoop familieleden niet meer." Raimondo weet het niet precies:.Het is een dubbel gevoel. Hier heb ik me in de muziek kunnen ontwikkelen, daar heb je meer familieleven. En wat ik zo erg mis, is het eten. Ik ben een echte fijnproever. De Sardijn serveert alles zo natu- relmogelijk, dan proef jewat je eet. Nederlanders maskeren de smaak door saus. Die moet er altijd op." van onze Haagse redactrice Lianne Sleufjes DEN HAAG - De Rekenkamer is er niet zeker van dat Europese subsidies voor plattelandspro jecten in onder meer Zeeland echt bijdragen aan de ontwik keling van het platteland. Niet elk project geeft aan wat het uit eindelijk beoogt. Daardoor is moeilijk na te gaan of het pro ject ook effect heeft. De Rekenkamer stelt in een rap port dat bij de huidige werkwij ze een 'efficiënte en effectieve inzet van de middelen onvol- .doende is gewaarborgd' De voorbereiding van de projecten is slecht, volgens de onderzoe kers die in totaal 95 projecten bekeken. Naar al deze projecten gaat tussen 1994 en 1999 in to taal 300 miljoen gulden aan Eu ropese subsidies. Bij de start is vaak onvoldoende bekend hoe de situatie is. Hoe de selectie van de projecten in zijn werk gaat is niet echt helder. Zeeland Van de 300 miljoen gulden aan Europese subsidies gaat bijna 24 miljoen gulden naar Zeeland De Zeeuwse plattelandsprojec ten. bedoeld om de ontwikke ling en de structuur van het platteland aan te passen, ont vangen alles bij elkaar bijna 100 miljoen gulden. Rijk (13 mil joen), provincie (30 miljoen) en particulieren (32 miljoen) dra gen ook geld bij. Een van de Zeeuwse projecten waar de Rekenkamer moeilijk inzicht kreeg in het effect ervan was 'Leren Herstructureren 1996'. Het project is vooral ge richt op het verschaffen van be drijfskundige kennis aan boe ren over nieuwe zaken als agro- toerisme, natuur- en land schapsbeheer en marktgericht telen. Het project kost 3,8 ton. Brussel draagt daar anderhalve ton aan bij. Vrouwen Een ander onderdeel van dit project probeert de arbeidskan sen voor vrouwen in de agrari sche sector te verbeteren via cursussen. Daar had de Reken kamer wel een complimentje voor over. Er wordt samenge werkt met een arbeidsbureau om vraag en aanbod van werk neemsters op elkaar af te stem men. Deze resultaten zijn goed te meten aan de hand van het aantal vrouwen dat een baan vindt, aldus de Rekenkamer. De Rekenkamer had ook waar dering voor het Zeeuwse project Herinrichting Vlasketens dat in totaal 1,6 miljoen gulden kost. Er zit dik vier ton Europees geld bijDoel is het versterken van de concurrentiepositie in de vlas- vezelmarkt door economische en ecologische verbetering van de productie en verwerking van vlas. Volgens de Rekenkamer is goed nagedacht over de economische en milieuaspecten van de sterk verouderde vlasindustrie. Het milieuprobleem - lozing van af valwater - zal bij de nieuwe ma nier van werken verdwenen zijn. Straks moet per bedrijf blijken of en met hoeveel het rendement is verbeterd. Concurrentie Het succes van het project Melkrobot Cadzand is afhanke lijk van de afzetmogelijkheden, aldus de Rekenkamer. Het gaat er hier om de productie van een automatisch melksysteem in een fabriek. Het voornaamste effect dat wordt nagestreefd is een groei van de werkgelegen heid. Met hoeveel die dan zal toenemen, is echter niet aange geven. De verwachtingen waren volgens de onderzoekers niet hooggespannen toen zij het pro ject bezochten. De markt wacht af en er is concurrentie. Het pro ject kost in totaal 2,8 miljoen gulden. Daarvan komt zeven ton uit het Europese Regionaal Fonds. Ministeries Volgens de Rekenkamer zouden de drie betrokken ministeries (Landbouw, Natuurbeheer en Visserij, Economische Zaken en Sociale Zaken en Werkgelegen heid) zich actiever moeten op stellen om zo de voorbereiding van de projecten te verbeteren. Vooral minister Melkert van So ciale Zaken zou zich meer moe ten bemoeien met het platte landsbeleid. Deze voert echter aan dat dat een taak is van de Arbeidsvoorziening. De Reken kamer blijft er echter bij dat ook Melkert zijn verantwoordelijk heid moet nemen. door Ben Jansen t: p|e NV DELTA Nutsbedrij- 6 Lr ven voert sinds enige tijd een nieuw motto: verrassend veelzijdig. Deze zinspreuk prijkt op brochures, jaarversla- i| gen en andere publicaties. Het :e verrassend veelzijdige van i-: DELTA zit 'm in de vele taken i die het bedrijf naast de traditio- c nele levering van elektriciteit, gas en water op zich heeft geno- a men en nog van plan is aan te ii pakken, zoals afvalwaterzuive- c ring, inzameling en verwerking d van afval en allerlei diensten via a de kabel. DELTA wil duidelijk meer zijn dan een nutsbedrijf. Dat is prijzenswaardig, omdat de onderneming taken op zich neemt die anders wellicht niet zouden worden opgepakt en omdat daarmee de werkgele genheid wordt bevorderd. Behalve een verrassende veel zijdigheid heeft DELTA ook een verrassend communicatiepro bleem, Niet met haar afnemers - hoewel de jaarlijkse afrekenno- ta niet bepaald als een staaltje van klantvriendelijke toegan kelijkheid valt te duiden - maar met haar aandeelhouders (de provincie Zeeland en de ge meenten). Al twee jaar lang pro beren directie en raad van com missarissen de statuten van de Advertentie wijnhandel B. dc Graauw. Plein 1940 no. 10, Middelburg Telefoon: 612769 VerIorenvIeI PilNOTACjE VI NT ACj E 1996 Een inooiE, volle, soepeIe wij uiï dE KAApSTREEk onderneming gewijzigd te krij gen. Naar hun mening behoeven de reglementen aanpassing om dat DELTA geen semi-over- heidsbedrijf meer is zoals haar voorgangers, de Provinciale Zeeuwse Elektriciteits Maat schappij, de Zeeuwse Gasmaat schappij en de Watermaat schappij Zuidwest-Nederland, dat waren. Monopolie DELTA is niet langer een nuts bedrijf dat in haar verzorgings gebied een monopoliepositie heeft. Grote klanten kunnen hun elektriciteit nu al buiten DELTA om kopen en in de toe komst krijgen ook de kleinver bruikers die mogelijkheid. DELTA fungeert binnenkort ook niet slechts meer als leve rancier van door de Gasunie ge wonnen aardgas. Het bedrijf gaat - om te beginnen in de Zeeuws-Vlaamse Kanaalzone - via België aangevoerd Brits gas leveren en tast daarmee op zijn beurt het tot nu toe bestaande alleenrecht van de Gasunie op de Nederlandse markt aan. Om in de concurrentiestrijd over de energievoorziening in Zeeland overeind te blijven zal DELTA naar de overtuiging van directie en raad van commissa rissen zich steeds meer als een commerciële onderneming moeten opstellen. Deze opvat ting wordt nog versterkt door dat DELTA ook de rol van me dedinger heeft, gekozen op teireinen die niet tot de tradi tionele nutstaken zijn te reke nen. Daarom begeeft het bedrijf zich tot ergernis van de water schappen in de zuivering van afvalwater. Daarom neemt DELTA deel in het haven- en afvalverwerkingsbedrijf Ver stra eten en Verbrugge in Ter- neuzen. En daarom gaat DEL TA telefonie-, Internet- en andere elektronische diensten via de kabel leveren. Verankeren DELTA is al deze nieuwe activi teiten niet begonnen uit louter zucht tot uitbreiden. De top van het bedrijf kan gedreven onder nemerschap niet worden ont zegd, maar dat werd aanvanke lijk toch vooral ingegeven door de drang DELTA hechter in de Zeeuwse samenleving te veran keren en daarmee de werkgele genheid veilig te stellen. Tot voor kort was er nog sprake van dat de drie nutsbedrijven in de zuidelijke pi'ovincies zouden fuseren. In zo'n situatie was het Bouw vaxx zuiveringsinstallatie voor afvalwater in Vlissingen-Oost, in opdx-acht van DELTA Het be drijf begeeft zich steeds meer op terreinen die niet tot de traditioxxele nutstaken zijn te rekenen. foto Ruben Oreel niet denkbeeldig dat een groot aantal functies van het gefu seerde nutsbedrijf op één plaats zou worden geconcentreerd en die plaats zou dan zeker niet het ver van Noord-Bx-abant en Lim burg gelegen Middelburg zijn. Die ver-gaande vorm van samen werking is evenwel van de baan: DELTA laat de fusie over aan haar zusterondernemingen in de twee andere zuidelijke pro vincies. In de kringen van aandeelhou ders is instemmend gereageerd op het streven van DELTA haar positie te versterken. De manier waarop en de gevolgen die dit beleid naar de mening van di rectie en raad van commissaris sen voor de verhouding tot de aandeelhouders dient te heb ben, zijn echtereen voortduren- de bron van onbegrip en daar door ergernis. DELTA slaagt er nu al twee jaar lang niet in haar aandeelhouders overtuigende argumenten te presenteren waarom zij op wat grotere af stand van de onderneming moe ten komen te staan en hun nei ging moeten onderdrukken zich te bemoeien met zaken die van daag de dag in het bedrijfsleven tot de beslissingsbevoegdheid van de directie en de raad van commissaiïssen behoren. Aarzelingen Allerlei rapporten, notities, in formatieve vergaderingen en zelfs een studiereis naar Enge land ten spijt blijven de aan deelhouders grote aarzelingen houden besluiten te nemen die leiden tot vermindei*ing van hun invloed in DELTA Het is op merkelijk - of, in de termen van DELTA. veiTassend - dat die aandeelhouders zo behoud zuchtig zijn. De participanten in het nutsbedrijf zijn in feite Provinciale Staten en de raden van de Zeeuwse gemeenten. Die bestaan toch over het algemeen uit weldenkende lieden die va ker taaie kwesties voorgescho- teld krijgen en de consequenties daarvan in breder perspectief kunnen plaatsen. De sterke reserves jegens een wijziging van de statuten ko men voort uit grote betrokken heid van staten en raden bij DELTA en uit een lichte mate van wantrouwen. De aandeel houders hebben zich steeds sterk gemaakt voor zo laag mo gelijke tarieven voor de klein verbruikers. Ook hebben ze het begrip 'overwinst' geïntrodu ceerd: als de winst boven 25 mil joen gulden uitkomt, moet dat hogere gedeelte worden terug- gegeven aan de kleinverbrui- kex-s. Dat die kleinverbmiker maar in beperkte mate bij draagt aan het resultaat van DELTA speelt daarbij nauwe lijks een rol. Statenleden en ge meenteraadsleden wekken de indruk dat ze er weinig vertrou wen in hebben dat DELTA zich evenzeer om de positie van de kleinverbruiker zal bekomme ren wanneer de aandeelhouders invloed hebben moeten pxïjsge- ven. De argwaan waarmee de aan deelhouders het beleid van directie en raad van commissa rissen bekijken, blijkt bijvoor beeld uit de kritiek die is geuit- op de manier waarop de deelne ming in Verstraeten en Verbrug- ge is geregeld. Het zette begin vorig jaar veel kwaad bloed dat DELTA aankondigde met het Terneuzense bedrijf in onder handeling te zijn op het moment dat directie en raad van com- missai-issen met de aandeelhou ders in gesprek waren over nut en noodzaak van een nieuwe stnictuur voor de onderneming. De 31 miljoen gulden goodwill die voor de deelneming van Ver- straeten en Verbrugge moest worden betaald, is in één keer op het resultaat over 1996 afge schreven. In het bedrijfsleven is het niet ongebruikelijk te ver mijden dat dergelijke immate riële zaken op de balans moeten worden gezet. Het is evenwel te kenend voor de betrekkingen tussen DELTA en haar aandeel houders dat deze laatsten de af schrijving zien als een boek houdkundige truc om te winst tot een zodanige hoogte te be perken dat er geen afdracht aan de kleinverbruikers hoefde plaats te vinden. Maandag praat de aandeelhou dersvergadering voor de tweede keer over een voorstel van direc tie en raad van commissarissen van DELTA een statutenwijzi ging voor te bereiden. Uit de re acties in Staten en raden blijkt dat de onderneming er ander maal niet in is geslaagd duide lijk te maken waarom de in vloed van de aandeelhouders op het bedrijf dient te worden inge perkt. Van het namens DELTA geuite argument dat vergelijk bare bedrijven niet de mogelijk heid kennen dat de aandeelhou ders de directie regelrecht aanwijzingen geven, is tot nu toe niemand onder de indruk geraakt. De Zeeuwse Staten en gemeenteraden willen nadruk kelijk betrokken blijven bij DELTA en ze zijn pas bereid in vloed in te leveren als helder is waarom dat moet gebeuren. DELTA weet de warme belang stelling van de Zeeuwse politiek tot op zekere hoogte wel op waarde te schatten, maar er vaart ingrepen in het bedrijfs beleid toch vooral als lastig. Zo blijft een verrassend communi catieprobleem bestaan. van onze verslaggever Henk Postma MIDDELBURG - In de nieuwe Zeeuwse welzijnsorganisatie, die op 1 januari van start gaat, dreigt het geestelijk welzijn ver waarloosd te worden. Met die waarschuwing wendde hel Oe cumenisch Centrum voor Jeugd- en Jongerenwerk in Zee land (OCJZ) zich tot de Staten commissie voor welzijnszaken. Volgens vice-voorzitter H. van Waveren, kan het euvel worden verholpen door de welzijnsor ganisatie uit te rusten met een speciale afdeling voor levensbe schouwelijk werk. De nieuwe welzijnsorganisatie slokt vrijwel alle door het pro vinciebestuur gesubsidieerde welzijnsinstellingen op. Ook het OCJZ moet ex-aan geloven. Het provinciebestuur wil namelijk niet langer allerlei doelgroepen subsidiëren, maar het welzijn bevorderen van alle Zeeuwen. Het OCJZ is daar uiteindelijk schoorvoetend mee akkoord ge gaan, maar wil wel gewaar borgd zien dat 'zingevingsas pecten' behouden blijven. Het provinciaal welzijnsbeleid is erop gericht de deelname van burgers aan maatschappelijke activiteiten te bevorderen. Maar, waarschuwde Van Wave- ren. dan moeten die burgers wel actief kunnen zijn binnen orga nisaties waarin ze zich herken nen. Hij wees op de enorme be- trokkenheid waarmee leden van levensbeschouwelijke organi saties vrijwilligerswerk doen. Dat rechtvaardigt volgens hem de oprichting van een speciale afdeling voor de ondersteuning van levensbeschouwelijk vrij willigerswerk. Ook de achter bannen van instellingen voor maatschappelijk activerings- werk, scouting en andere vrij willigersorganisaties zouden daarmee gediend zijn. Zo'n af deling zou onderdeel kunnen zijn van de welzijnssectie maat schappelijke organisatie. Statenleden zoals M. Wiersma (Delta Anders) ondersteimden het pleidooi. Maar de meeste commissieleden reageerden af houdend. S. de Pauw (PvdA): „We moeten niet vervallen in apartheidsbeleid." van onze verslaggever GOES - De provincie Zeeland eix de Zeeuwse Land- en Tuin bouw Organisatie (LTO) richten een bureau op dat agrarische ondernemers moet helpen met het uitwerken en uitvoeren van nieuwe ideeën. Aanleiding is de indruk die zo wel bij de provincie als bij de LTO bestaat dat agrarische on dernemers wel ideeën hebben, maar vaak niet weten waar ze moeten aankloppen voor onder- steuning en uitvoering. Het gaat om ideeën op het gebied van be- di*ijfsontwikkeling, agro-toe- risme en agrarisch natuurbe heer Daardoor wordt menig idee in de kiem gesmooi'd. Om daar een eind aan te maken wordt in het landbouwhuis te Goes een bureautje ingericht waar twee deeltijdwerkers de ondernemers gratis ondersteu- nen. Dat bureau krijgt de naam AGRidee. De medewerkers moeten niet alleen ondersteu ning bieden, maar tevens stimu leren dat agrarische kennis ver- spreid wordt. Ook moeten ze behoeften op het gebied van on derzoek en voorlichting signa leren, overheid en agrarisch bedrijfsleven met elkaar in contact brengen op lokaal en re gionaal niveau en op een rijtje zetten wat er aan lopende en af- geronde projecten is.- Convenant LTO en provincie draaien geza menlijk voorde kosten op. Ieder betaalt 70.000 gulden per jaar. Voor de secretariële ondersteu ning betaalt de provincie nog eens 4.500 gulden aan de LTO. Gedeputeerde D. Bruinooge (landbouw) en H. van der Maas van de LTO ondertekenden woensdag een convenant voor de oprichting van AGRidee. Het bureau krijgt een proefpe riode van twee jaar. Zolang duuxl de financiering van pro vincie en LTO. Op dit moment wordt overleg gevoerd met de kenniscentra over een financië le bijdrage aan AGRidee voor het boekjaar 1998.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1997 | | pagina 17