Te vet om te vechten
Lyndon Johnson deed wat hij beloofde
PZC
Engelse
leger
in nood
Hongaren
blijven
dorstig
volk
reportage
27
ZATERDAG 3 AUGUSTUS 1996
Wat geen vijand gedaan
kreeg, lukt televisie,
video en computer. Het Engelse
leger raakt in paniek. Het
'ruwe materiaal' dat zich
aanmeldt om koningin en
vaderland te dienen, sleept een
overgewicht aan zitvlees met
zich mee. De gevolgen zijn niet
mis. Jaarlijks wordt zestien
procent van de recruten
afgekeurd. Ze zijn niet fit, want
te dik, te langzaam, te snel
buiten adem en te blessure-
gevoelig.
Topmilitairen klagen tijdens
een bezoek aan het Army Trai
nings Regiment bij Winchester
steen en been dat Engelands hoop
voor de toekomst stukken minder
'robuust' is dan vroegere genera
ties. „Dit is de video-jeugd. Meer
dan de helft van onze nieuwe recru
ten heeft zo'n apparaat op de eigen
kamer. En sommigen denken dan
nog dat ze in no time een Rambo
zijn", zegt luitenant-generaal
Christopher Elliott, die de supervi
sie heeft over de veertien trainigs-
centra van het leger.
Elliott's zorgen zijn verpakt in een
dikke map statistisch materiaal.
Van de 21.800 jonge mannen en
vrouwen die zich vorig jaar aan
meldden voor een militaire car
rière vielen niet alleen de 16 pro
cent couch potatoes af. Nog eens 24
procent kon wegens medische re
denen - variërend van platvoeten
tot instabiele psyche - met een en
kele reis terug naar de burger
maatschappij.
Omdat Engeland (sinds 1960) een
beroepsleger heeft, en dus aange
wezen is op een getalsmatig be
perkte groep enthousiastelingen
voor een legercarrière, dreigt bij
ongewijzigd beleid een militaire
ramp. Ieder jaar moeten er vijftien
duizend baroes bij om de gevechts
kracht van het leger kwantitatief
en kwalitatief op peil te houden.
Vorig jaar kwam defensie echter
bijna vierduizend recruten te kort.
En dat was niet de eerste keer; de
cijfers bevestigen een trend.
Strak
Op het eerste gezicht gaat alles
volgens strak militair plan bij het
Trainingsregiment in Winchester.
Op deze kazerne, even buiten de
stad in een bosrijke omgeving,
worden recruten in tien weken fy
siek klaargestoomd voor een mili
taire carrière. De basis, met rood
stenen barakken tussen veel
groen, ziet er uit om door een rin
getje te halen. Geen peukje, geen
papiertje op straat. Slenteren of
gewoon lopen is er niet bij. Ook de
recruut die in vrije tijd even een
ommetje maakt doet dit stram, in
militaire pas. de armen hoog op-
zwaaiend. Altijd.
Maar achter deze opzichtige dril-
methode gaat de harde werkelijk
heid schuil. De nieuwe aanwas
moet, alweer in vergelijking met
vroeger, met zachtere handschoe
nen worden aangepakt. De oplei
ding is verlengd van tien naar elf
weken, en het worden er waar
schijnlijk twaalf.
„We hebben de roosters moeten
aanpassen", zegt kapitein Mike
Dicker, een man die met snor,
rechte rug en staccato-spraak zo
uit een oorlogsfilm lijkt weggelo
pen. „We kregen te veel blessures."
Geschrapt zijn derhalve oefenin
gen buiten reguliere werktijden en
spierbedreigende acrobatiek op
paard en hoge bok in de gymzaal.
Moeder
Er wordt ook meer tijd uitgetrok
ken voor het nuttigen van maaltij
den - 'niet meer dat gejacht om
snel weer paraat te staan' - en de
genen die desondanks ziek wor
den, mogen bij moeder thuis weer
opknappen. Dat laatste is een be
langrijk element. Er wordt voor
taan namelijk ook meer zorg en
aandacht dan vroeger besteed aan
bestrijding van kwaal nummer één
van de recruut: heimwee. „Bij 82
nieuwe recruten die wij hier een
paar weken geleden kregen was
heimwee een groot probleem. De
meesten misten hun moeder, daar
na vriendin, vriend of huisdier. In
die volgorde, ja", verklaart gene
raal Elliott.
Maar de grootste verandering is,
dat het leger de kneusjes niet zon
der meer in de burgermaatschap
pij dumpt. Sinds januari wordt op
de basis Glencorse in Schotland
geëxperimenteerd met een aange
paste opleiding: recruten die de fy
sieke eisen niet halen, krijgen een
herkansing. Deze 'bijscholingscur
sus' blijkt een succes. Vierentach
tig procent van de aanvankelijk
gesneuvelden weet zich na zo'n
aangepast trainingsprogramma
(dat één tot tien weken kan duren)
alsnog in de wapenrok te hijsen.
Hijgend
Volgens Elliott betekent deze 'soe
pelheid' absoluut niet dat het leger
water in de wijn doet om aan meer
recruten te komen. „Maar het is
wel zo dat ons tekort ongeveer ge
lijk oploopt met het aantal recru
ten dat de test niet haalt. Die afval-
factor moet kleiner worden, zonder
dat wij iets laten vallen van ons mi
litaire ethos, onze normen voor
kwaliteit en gevechtskracht", ver
zekert de generaal met vaste stem.
We staan te kijken naar een groep
recruten, jongens en meisjes van
Vrouwelijke
recruten nemen
deel aan een
fitnessprogramma
om de
lichamelijke
conditie op te
krikken.
16 tot 21 jaar, die hijgend rondjes
over het kamp loopt. De jongens
moeten anderhalve mijl binnen
11,5 minuten afleggen, de meisjes
mogen er bijna drie minuten lan
ger over doen. Ze halen de limiet
allemaal, maar hier schotelt het le
ger ons dan ook geen afvallers
voor.
Het is echter bij de eerste selectie
deze test die het onfitte kaf van het
iets fittere koren scheidt: een op de
vijf faalt. Zoals ook tijdens de op
leiding zelf een mars met volle be
pakking (23 kilo voor mannen, der
tien voor vrouwen) over zes mijl
binnen anderhalf uur velen op
breekt.
„We krijgen het ruwe materiaal zo
aangeleverd, dat we het niet als
volwaardig product kunnen afle
veren", verzucht de voor deze pers
dag naar Winchester overgekomen
commandant van Glencorse, luite
nant-kolonel Andrew Campbell.
een naar corpulentie neigende
veertiger. De nieuwe recruten zijn,
zo zegt hij, beter opgeleid, tonen
meer eigen initiatief, denken meer
na.
Echter, het fitness-vernielende ef
fect Van video, tv, computer, wordt
volgens de topmilitairen in Win
chester niet gecompenseerd door
een adequaat programma van li
chamelijke opvoeding op de scho
len. Er wordt veel te weinig gesport
en bij meisjes zijn de gevolgen des
astreuzer dan bij jongens. Ze zijn
nog stijver, bewegen nog minder.
„Dat komt door het natuurgege-
ven dat ze prooi zijn voor de jagen
de man", grapt een sergeant-in
structeur.
Kortere benen
Kapitein Dicker corrigeert deze
wetenschappelijke benadering
met de opmerking dat meisjes nu
eenmaal een ander gestel hebben,
en gemiddeld kortere benen dan
jongens. Maar hij ziet ook een an
dere oorzaak voor jeugdig verval:
minder motivatie, niet gewend om
af te zien. te lijden. „De levensstijl
in de burgermaatschappij zorgt
voor een slechte start in het leger.
Ze komen uit een omgeving waar
betrokkenheid en loyaliteit ten op
zichte van het werk dalen. Ik moet
daar in tien weken militairen van
maken. Ik moet ze leren dat orders
zonder tegenspraak moeten wor
den opgevolgd, dat dit een organi
satie is waar drugs volledig uit den
boze zijn, een gemeenschap waar
een nee ook een nee blijft."
De militairen gaan het mentale
probleem te lijf met hun beproefde
methode: strikte discipline, abso
lute gehoorzaamheid aan een
meerdere. Het leger blijft nu een
maal het leger, ook al praat het in
moderne marketingtermen over
z'n manschappen en is er zelfs een
virtual reality site op het Internet,
waar jonge computerfreaks recht
streeks in het leger kunnen loggen.
Maar helemaal ongegrond zijn de
zorgen van de militairen niet. We
tenschappelijk onderzoek heeft
uitgewezen dat de generatie van
nu zich in vergelijking met die van
dertig jaar geleden bezondigt aan
'passief overeten'. Er wordt welis
waar minder voedsel geconsu
meerd dan in de jaren zestig, maar
het is vetter, en de extra calorieën
blijven in het lichaam door gebrek
aan beweging.
Minder dan zes procent van de kin
deren loopt nog naar school. Der
tig jaar terug was dat tachtig pro
cent. Veertig procent van de vrije
tijd wordt voor de tv doorgebracht.
Een nationale gezondheidsactie
om voor het jaar 2005 overgewicht
bij mannen met zes en bij vrouwen
met acht procent terug te dringen,
blijkt nu al mislukt. De streefcij
fers moeten naar beneden worden
bijgesteld.
„Wij vinden de nieuwe mensen niet
gemotiveerd. Het lijkt erop dat ze
alleen voor drie jaar tekenen om
een baantje te krijgen", klaagt kor
poraal Gammon, een eind-twinti
ger die zes jaar geleden zijn hand
tekening voor het leger zette. We
praten in de onderofficiersmess
onder het genot van een biertje en
met een sigaretje in het hoofd over
de jeugd van nu.
Het leger heeft, zo blijkt uit Gam
mons verhaal, de 'kistjes' al ver
vangen door qua design dezelfde
maar qua gewicht totaal nieuwe
modellen. „Ze komen met zwaar
dere schoenen niet vooruit. Ze zijn
gewend aan die lichte sportschoe
nen, die ze al in de wieg aankrij
gen". leren we.
Vette pizza's, hamburgers met
sausjes, dat zijn ze gewend, zegt
een andere ouwe stomp, terwijl we
driftig in met curriesaus opgedien
de stukjes Brits rund happen.
Naast de bar staat 'private' McA-
loon uit Glasgow opgesteld. Hij
heeft met succes de bijscholings
cursus doorlopen. Hij haalde eerst
de anderhalve mijl niet onder de
11.40, maar doet die afstand na een
paar weken aangepaste training
twee minuten sneller. Op naar de
Olympische Spelen, moedigen wij
aan. McAloon, serieus: „Daar heb
ik me niet voor opgegeven."
Goede oefening en gezond voedsel,
dat is het geheim van fitness, zegt
chef kok Tony Ardley, een burger
Maar dan zijn we in de kantine be
land, waar de recruten kunnen kie
zen uit liefst zes verschillende ge
rechten, waaronder een vegeta
risch, en waar geen druppel alco
hol verkrijgbaar is.
Ik zie een meisje met blonde haren
en vuurrode wangen ladingen pa
tat naar binnen werken. De in
structieve video Too fat to fight die
's middags op het programma
staat moet als een klap bij haar
aankomen. Ardley: „Natuurlijk
kunnen ze hier ook een pizzaatje of
een burger krijgen. Maar dat is ze
ker geen junkfood. Er zit veel
groente bij."
Over het eten wordt dan ook niet
geklaagd. „De training is zwaarder
dan ik verwachtte. Je moet alles
doen wat je wordt opgedragen en
je hebt nauwelijks tijd voor jezelf
zegt een 17-jarige jongen die in
dienst wil om 'wat van de wereld te
zien'.
Gary Grant, een 18-jarige zwarte
Londenaar, moet om zo'n opmer
king lachen. „Ja, het is zwaar En
die discipline ben je niet gewend
thuis. Maar ik vind discipline posi
tief. In de burgermaatschappij is
die weggevallen. Daar is het mot
to: geen zin om te werken, hup. uit
kering halen."
Gary wordt ongetwijfeld afge
keurd voor Dad's Army, maar gaat
het nog ver schoppen bij Her Ma
jesty's Armed Forces.
Hans Geleijnse
Toen ik zeven jaar geleden voor het
eerst in Hongarije was. verbaasde
ik me aanvankelijk over de
ongelooflijke hoeveelheden drank die
mijn Hongaarse buren op de camping
nuttigden. Vlak bij mijn tent
bivakkeerde een groep van pakweg
dertig Hongaarse mannen van
middelbare leeftijd. Ze hadden
s'morgens vroeg blijkbaar al last van
grote (na)dorst.
Voor. tijdens en na het ontbijt
nuttigden ze in hoog tempo di
verse halve liter-flessen bier, afge
wisseld met Palinka (Hongaarse
vruchtenjenever) en Unicum (een
Berenburg-achtig bitter kruiden
drankje i Tegen tien uur 's och
tends, als ik me opmaakte voor een
stevige wandeling door de fraaie
omgeving, was het gezelschap
doorgaans al aardig in de olie. En
als ik tegen het einde van de mid
dag op de camping terug kwam.
waren de meesten ronduit lave
loos.
Nu was het betreffende gezelschap
ongetwijfeld niet helemaal repre
sentatief, maar dat veel Hongaren
erg veel van alcohol houden, weet
ik. na ruim een jaar in hun midden
te hebben gewoond, heel zeker. De
gemiddelde Hongaarse man heeft
vrijwel altijd dorst en zegt zelden
'nee' tegen een alcoholische verf
rissing.
Openluchtkroeg
Ook onder werktijd wordt er volop
gedronken, zo kan ik vrijwel dage
lijks constateren. De lommerrijke
oprit naar mijn huis verandert 's
zomers namelijk in een druk gefre
quenteerde openluchtkroeg.
Werklieden uit de wijde omgeving
strijken er enkele malen per dag
een paar minuten neer. steevast
met een ijskoude halve liter bier
die ze zojuist bij het kruideniertje
naast mijn huis hebben gekocht, 's
Mans zaak draait erop, zo lijkt het.
Behalve een rijke keuze aan bier
heeft het armetierige en verre van
schone winkeltje van amper twin
tig vierkante meter bovendien een
zeer beperkt assortiment.
De kruidenier zelf lust er trouwens
ook wel pap van. Hij opent zijn
zaak doorgaans om een uur of ze
ven s' morgens en is dan in de regel
tot een uur of acht 's avonds open
Maar niet altijd non-stop. Toen ik
laatst vroeg in de middag even snel
een pak koffie wilde halen, stond ik
voor een gesloten deur. „Ik ben zo
terug", zo luidde de boodschap op
de deur.
Toen ik mijn neus tegen het glas
drukte, kreeg ik echter stellig de
indruk dat de kruidenier in het ge
heel niet weg was, maar in de ruim
te achter de winkel op de vloer zijn
roes lag uit te slapen. Onder het
groezelige gordijn dat de winkel
van zijn kantoortje afscheidt, sta
ken duidelijk twee voeten de win
kel in.
Alcoholist
Van een buurvrouw hoorde ik later
dat onze kruidenier al jaren een be
hoorlijk alcoholprobleem heeft.
Hij is bepaald niet de enige. Vol
gens sommige schattingen is maar
liefst 20 procent van alle Hongaren
alcoholist. Dat de bierconsumptie
per hoofd van de bevolking de af
gelopenjaren drastisch gedaald is.
heeft niets te maken met een ver
betering van dat dramatische
beeld. Bier is voor veel modale
drinkers simpelweg te duur gewor
den. Naar ik me heb laten vertellen
drinken Hongaren steeds meer
zelfgemaakte wijn en zelfgestook-
te Palinka. Want geld of geen geld.
de Hongaren blijven een dorstig
volk.
Hans Gertsen
Van de Amerikaanse president Lyn
don Baines Johnson (1908-1973). in
functie van 1963 tot 1968, wordt vaak ge
zegd dat hij slechts aan de macht is geko
men door de moord op zijn voorganger
John F. Kennedy en dat zijn president
schap werd verzwolgen door de oorlog in
Vietnam.
Beide stellingen zijn slechts ten dele
waar. De eerste miskent het politieke
verleden en het bijbehorende talent dat
Johnson had: na een loopbaan in de Te-
xaanse politiek was hij van 1952 tot 1960
heer en meester van de Senaat. De twee
de stelling is op zich juist, maar negeert
de enorme verdiensten die Johnson heeft
gehad als wetgever in zijn strijd tegen de
armoede en andere achterstanden in de
Verenigde Staten.
'The Great Society' was de titel van
Johnsons programma dat midden jaren
zestig in het toen zeer welvarende Ame
rika ervoor moest zorgen dat ook de
groepen aan de onderkant van de samen
leving eens aan de beurt kwamen: zwar
ten in de grote steden, arme blanken op
het platteland, één-oudergezinnen, laag
opgeleiden, mensen met een zwakke ge
zondheid en ouderen.
Johnson bleek een kampioen in het door
het verdeelde Congres loodsen van wet
ten die veel geld kostten. Zijn 'Great So
ciety', althans de delen die daarvan over
zijn, staat nu onder zware druk van het
nieuwe rechtse denken in de bijkans op
permachtige Republikeinse hoek van de
Amerikaanse politiek.
Actueel
Het boek dat de voormalige hoogleraar
politicologie Irving Bernstein heeft ge
wijd aan Johnsons presidentschap is
daarom actueel: wat heeft deze willen en
kunnen bereiken en wat willen Newt
Gingrich en de zijnen, ondanks verzet
van de nuidige (Democratische) presi
dent BT1 Clinton - die in november van
dit jaa herkozen wil worden - afbreken?
Verge'eken met de sociale stelsels in Eu
ropa stelt het Amerikaanse systeem niet
zoveel voor. Maar pas sinds Johnsons
presidentschap bestaat er überhaupt
iets in de sfeer van bijstand, ziekenfonds,
scholing, en dergelijke. Johnson duwde
zijn programma's door ondanks toen ook
al zware, vooral principiële, tegenstand.
Anno 1996 hebben de tegenstanders van
wat voor overheidssteun aan zwakke
groepen in de samenleving dan ook het
tij mee: er moet worden gewerkt, weg
met al die geldsmijterij naar luie profi
teurs.
Johnson was een van de presidenten die
buitengewoon effectief was in het realise
ren van wetgeving. Campagne voeren is
één, maar dingen voor elkaar krijgen is
twee in de Amerikaanse politiek. Helaas
is het laatste een zaak van wat langere
adem en krijgt het dus minder waarde
ring.
Bernsteins boek geeft een duidelijk
beeld van wat Johnson allemaal voor el
kaar heeft gekregen. Maar ook hij ont
snapt niet aan het Vietnam-syndroom,
dat ook de titel aan het boek heeft gege
ven. Kanonnen of boter: een land dat
oorlog voert kan niet doen alsof er niets
aan de hand is en nalaten de burgers om
extra inspanningen (lees: belastingen) te
vragen.
Keuze
Johnson wenste én het welzijn in zijn
land voor grote groepen achtergestelden
drastisch en blijvend te verhogen, én een
onvoorstelbaar kostbare oorlog in Viet
nam te voeren. Beide zonder de belastin
Foto links: Lyndon Johnson wordt in het bijzijn van zijn vrouw en Jaqueline Kennedy (rechts) in het presidentiële vliegtuig Air
Force One op 22 november 1963 beedigd als president van de Verenigde Staten.
foto uit boek Guns or Butter, The Presidency of Lyndon Johnson
gen daarop af te stemmen: de keuze tus
sen wapens en welvaart maakte hij niet.
Dat bepaalt de tragiek van Johnsons
presidentschap: beste bedoelingen, goed
politiek handwerk en fraaie resultaten,
maar per slot overschaduwd door een
oorlog die nu nog sporen trekt in de Ame
rikaanse samenleving.
Bernstein maakt de balans op van LBJ1
als president, met het oogmerk Vietnam
eens niet als overheersend element te ne
men. Hij is daarin geslaagd, al lukt het
ook hem niet het onderwerp naar het
tweede plan te verwijzen. De jaren zestig
van de VS zullen altijd in het teken van
deze zinloze, kostbare, de natie ver
scheurende oorlog blijven staan. LBJ is
het permanente slachtoffer van de meest
effectieve politieke slagzin ooit: 'Hey,
hey LBJ, how many kids did you kill to
day?'
Ook zal een historicus niet kunnen uit
wissen dat Johnson en de Kennedy-
dynastie met elkaar zijn verbonden. JFK
had de Texaanse senator in 1959 nodig
om zijn partij bij elkaar te houden in de
moeizame strijd met de conservatieve
(Republikeinse) Richard Nixon. Maar
Johnson werd er na de overwinning wel
haast dagelijks aan herinnerd dat hij
niet geliefd of gewenst was.
Tot zijn aftreden in 1968, zelfs na de
moord op Robert F. Kennedy, was John
son ervan overtuigd dat 'zij' hem altijd
zouden blijven afkeuren, hoe goed hij
zijn best ook deed om als president de
beleidsvoornemens van JFK uit te voe
ren.
Agenda
Jrving Bernstein toont aan dat LBJ dat
laatste zeker heeft gedaan, maar ook en
vooral dat hij zijn eigen politieke agenda
had. Voorgangers in het Witte Huis had
den vaak de mond vol over bestrijding
van armoede, bevordering van onder
wijs. gelijkberechtiging van zwarten,
hulp aan kansarmen en andere, typisch
liberale, Democratische. Kennedy-ach-
tige onderwerpen. Maar Johnson, meer
nog dan die andere legendarische presi
dent Roosevelt, slaagde erin mooie
woorden in wetsvoorstellen te gieten en
deze aanvaard te krijgen.
Zo gaat het vaak in het leven: mooie dro
mers krijgen meer waardering dan prak
tische vormgevers. Maar over de laat-
sten wordt gelukkig af en toe ook een
mooi boek geschreven. De geschiedenis
zal volgens Bernstein positiever over
president LBJ oordelen dan zijn tijdge
noten hebben gedaan. Maar de nieuwe
Republikeinen slijpen hun messen.
James McGonigal
Irving Bernstein. Guns or Butter. The Presi
dency of Lyndon Johnson, Oxford University
Press, f 77.-.
ment bij Winchester fysiek klaargestoomd voor een militaire carrière.
Jonge recruten worden op het
foto's David Sandison
