Techniek kan deuren openen voor ouderen
naar chaos
Internet
groeit
£>0
Commercie
in cyberspace
varia dinsdag i6juli 1996 27
Voor zeker een half miljoen
Nederlanders behoort het
inloggen op Internet tot een bijna
dagelijks ritueel. Geen dag gaat
voorbij of een nieuw bedrijf meldt
dat het op een bepaalde 'site' te
vinden is. Internet zou de toekomst
hebben, zeggen de 'net-junkies'. Het
zou onze samenleving fundamenteel
veranderen. De realiteit is dat vooral
de commercie Internet ontdekt lijkt
te hebben. Er valt veel geld te
verdienen, en dus moeten we er
allemaal aan geloven.
Internet is chaotisch, traag, onbereken
baar en de kwaliteit van de gegevens
valt nauwelijks te controleren. Toch ma
ken inmiddels rond een half miljoen Ne
derlanders gebruik van het net. Het aan
tal aansluitingen groeit dagelijks met en
kele duizenden.
Cyberspace, zoals het net ook heet, is aan
trekkelijk voor bedrijven en voor particu
lieren. De koppeling van miljoenen com
putersystemen biedt toegang tot onver
moede gegevens. „Het Internet ziet er in
drukwekkend uit, maar is niet functio
neel", zegt Frans van Hove van MKB-net.
Van Hove, die voor de organisatie van het
midden- en kleinbedrijf een eigen gebied
op het Internet is begonnen, geeft toe dat
de uitkomst van een zoektocht op het net
van twijfelachtig kan zijn. Het staat aller
minst vast dat een gebruiker thuiskomt
met de gegevens die hij zocht. De kans is
groot dat hij na een aantal klikken met
zijn computermuis van het juiste pad af
wijkt. Even gemakkelijk vindt hij zich na
een half uur terug op de 'site' van zijn
vakantieoord.
Talloze bedrijven merken nu al hoe verlei
delijk het gebruik van Internet is. Her en
der wordt werknemers verboden er onge
breideld gebruik van te maken. Geconsta
teerd is dat zij urenlang bezig kunnen zijn
met een ware wereldreis door van 'site'
naar 'site' te klikken.
Als de commercie 'haar zin krijgt wordt
een Intemet-aansluiting net zo gewoon
als een kabelaansluiting voor de tv. Ook al
verdient tot nu toe alleen PTT-Telecom
aan het net (vanwege het groeiend tele
foongebruik). deskundigen willen ons
doen geloven dat binnen drie tot tien jaar
een Intemet-aansluiting voor iedereen
vanzelfsprekend is.
Maar is dat zo?
„Het net is anarchistisch. De informatie is
vaak waardeloos en je vindt vaak niet wat
je zoekt", aldus Van Hove. „Sommige na
vigatiesystemen, die nodig zijn om Inter
net te gebruiken, zijn daarom zelf al aan
het ordenen. Alleen als de gezochte infor
matie wordt gevonden, heeft ze waarde."
MKB-net, een samenwerking van PTT,
Rabobank, de organisatie voor het mid
den- en klein bedrijf en computerfabri
kant Hewlett Packard, probeert ook te or
denen. Aangesloten bedrijven en abon
nees krijgen via MKB-net direct de ge
wenste informatie en hoeven niet eerst
langdurig te zoeken.
„Anderhalf jaar geleden wist nog bijna
niemand iets van de elektronische snel
weg of Internet", zegt Van Hove. „Het
gaat enorm snel. Er vinden al veel transac
ties plaats, hoewel Internet klant-on
vriendelijk is, misbruik moeilijk is tegen
te gaan en er morele missers zijn. Denk
maar aan de kinderporno."
Reclame
Maar, vergoeilijkt hij, Internet staat nog
in de kinderschoenen. Dat verklaart waar
om veel bedrijven hun site nog vooral ge
bruiken als reclamemedium. Een korte
De klant koopt voor dit bedrag 150 uur
toegang tot de database. Bij langduriger
gebruik moeten extra uren worden ge
kocht.
„In Amerika loopt onze site als een trein,
en ook in Europa begint het te komen",
zegt Meerleveld. In Nederland staat het
project nog in de kinderschoenen. „Veel
gebruikers zien het net vooral als een spel
letje, omdat er te weinig serieuze informa
tie beschikbaar is." Nederlandse uitge
vers stellen zich terughoudend op Zij zijn
bang dat hun boekenverkoop schade on
dervindt.
Immens
Internet staat aan de vooravond van een
immense groei. Een relatief nieuwe ge
bruiker is het bedrijf AAA Medical on In
ternet van de Bameveldse ondernemer
Gert-Jo van Doornik. Hij denkt te profite
ren van de chaos op Internet.
AAA Medical biedt medische diensten
aan. informatie en de mogelijkheid pro
ducten te kopen en verkopen. Sinds de
start in februari moest Van Doornik drie
vaste krachten aantrekken „Internet kan
zinvol zijn, mits het goed wordt gebruikt.
Doe je dat niet. dan kost het gemakkelijk
veel geld."
Belangrijker is dat Internet een betere
structuur krijgt. „Anders bloedt het
dood." Van Doornik zou niet weten wie
dat moet regelen. Voor de overheid ziet hij
geen rol weggelegd.
Zo denken ze ook bij het ministerie van
Economische Zaken. Er zijn knelpunten
op Internet en - breder - de elektronische
snelwegen, bevestigen woordvoerders,
maar dat wil niet zeggen dat de overheid
moet ingrijpen. „Het is een groeiproces
waarvan de uitkomst op dit moment on
voorspelbaar is", schrijft minister Wijers
in het actieprogramma Elektronische
Snelwegen.
Invloed
Waar mogelijk wil de overheid haar in
vloed gebruiken om het Internet 'breed
toegankelijk' te houden, nieuwe initiatie
ven te ondersteunen, juridische regels
vast te leggen en het gebruik en de verdere
ontwikkeling te stimuleren. Aan de an
dere kant beklemtonen de woordvoerders
dat het Internet maar een klein onderdeel
vormt van de 'elektronische snelweg'. Zij
verwachten dat elk huis straks een eigen
server krijgt, met aftakkingen naar de te
levisie. de telefoon, de computer en even
tueel de fax. Een droombeeld dat alle
adepten van het Internet met graagte on
derschrijven.
De kans is groot dat Internet dat moment
nooit bereikt, omdat de belangstelling bij
grote groepen Nederlanders ontbreekt.
Gebeurt het toch, dan zal het net vermoe
delijk via het kabelnet worden verspreid.
De overdracht van gegevens verloopt dan
veel sneller dan langs de telefoonlijn
Het wachten is op het elektronisch ban
kieren. Pas wanneer er veilig kan worden
gekocht en betaald zal Internet een se
rieuze rol spelen in de handel tussen parti
culier en bedrijf.
Ook Wehkamp Postorderbedrijf in Zwolle
wacht op de introductie van zo n veilig be
taalsysteem. „Internet is voor de meeste
gebruikers nog een vrij dure hobby, het is
traag en onoverzichtelijk. Veel mensen
merken de knelpunten op nu de eerste eu
forie voorbij is", zegt Wehkamp-woord-
voerder Joke Vrolijk.
Veiling
Toch biedt het bedrijf in beperkte mate
producten aan, gedeeltelijk zelfs via een
elektronische veiling. „Wij willen ervaring
opdoen en de ontwikkelingen volgen", al
dus Vrolijk. Zij verwacht echter niet dat
de doorsnee-consument over enkele jaren
elektronisch zal bestellen.
„De catalogus zal niet verdwijnen. De
klanten willen ons boek doorbladeren, zit
tend op de bank. Wij verwachten wel dat
sommigen meer gebruik zullen maken
van Internet. Maar dan zal er toegevoegde
waarde moeten zijn. Dan moet het net in
teractief worden, zodat de gebruiker zelf
aan de slag kan."
Zo ziet ook Albert Heijn het. 's Ochtends
stuur je als tweeverdiener je boodschap
penlijstje per e-mail (elektronische brief)
naar het verkooppunt, 's Avonds haal je
de boodschappen af bij een benzinepomp
die als verdeelpunt functioneert.
Maar wie wil dat? Nu de winkels tot 20 uur
open zijn, zullen de tweeverdieners liever
zelf boodschappen doen. Dan kunnen ze
profiteren van de aanbiedingen, die AH en
zijn concurrenten zo gul wekelijks presen
teren.
Louis Burgers
Peugeot prikkelt de fantasie van de gebruiker met zijn 106-advertentie, maar veel
bedrijven zien de potenties als reclamemedium niet en zetten er simpelweg hun fol
ders op.
De Mazda-site is niet spectaculair, maar wel degelijk en verschaft Internetters snel de
benodigde informatie.
tocht over Nederlandse sites blijkt een
aaneenschakeling van kleine adverten
ties. Folder na folder passeert elektro
nisch het beeldscherm.
Dat bedrijven zo nodig op Internet móe
ten. bevestigt dat sprake is van een trend.
Van Hove: „Als een bedrijf het net ge
bruikt om een folder te laten zien dan
heeft het er weinig van begrepen." Hij
geeft toe dat voor échte informatieover
dracht het net minder geschikt is.
„Het is heel geschikt voor interactieve
diensten. Een bedrijf kan de personeels
administratie via het net laten lopen. Als
medewerker Klaas ziek wordt, gaat die
mededeling automatisch naar alle betrok
ken instanties. Meldt hij zich weer beter,
dan is de mededeling 'Klaas is beter' vol
doende."
Transacties tussen grossiers en detaillis
ten, verbindingen tussen fabrikanten en
dealers, handelsafspraken: voor deze en
vergelijkbare commerciële deals zal het
Internet steeds belangrijker worden. Te
gelijkertijd wordt het net aantrekkelijk
voor adverteerders. Nu al kun je vrijwel
geen pagina opslaan of er staat een adver
tentie op.
Het Internet is commercieel geworden.
Niet langer is het een reservaat voor de
wetenschap en het Amerikaanse ministe
rie van Defensie (Pentagon), die Internet
creëerden door de koppeling van de mili
taire en de universiteitscomputers. Re
clame-uitingen waren niet gewenst; nog
maar vijf jaar geleden moest een Ameri
kaanse makelaar zijn advertenties terug
trekken onder druk van woedende netge
bruikers.
Juist de commercie heeft ervoor gezorgd
dat iedereen een aansluiting kon krijgen.
Het is nu een wereldomspannend, zij het
ondoorzichtig, informatie- en communi
catienetwerk. Een netwerk waarvan
steeds meer hoekjes zijn afgeschermd
door de intensieve gebruikers. Zo'n 'intra
net', a la MKB-net, kan gebruikt worden
om zaken af te wikkelen en specifieke
diensten aan te bieden.
Encyclopedie
Soms moet voor informatie worden be
taald, zoals voor teksten van de Encyclo
paedia Britannica. Marketing manager
Henk Meerleveld: „Onze site is veel uitge
breider dan de delen van het boek. Abon
nees kunnen gebruik maken van onze hele
database. Door de combinatie van zoek
termen biedt onze Internet-index ruim 41
miljoen ingangen. Onze encyclopedie in
boekvorm kent een index van hooguit
400 000 woorden."
Naast de gegevens in de database kent de
Internet-encyclopedie ook 4100 verwijzin
gen naar andere websites. „Een icoon bij
een artikel over het Louvre brengt je on
middellijk naar dat museum. Dat gebeurt
ook omgekeerd. Bij een verhaal over Bos
nië in de elektronische New York Times
vind je een icoon dat direct toegang geeft
tot ons artikel over de geschiedenis van
dat land."
Zoiets is niet goedkoop. De Britannica
vraagt 600 gulden per jaar van een abon
nee, met inschrijvingsgeld van 50 gulden.
Wehkamp heeft op Internet een interactieve site: gebruikers kunnen meedoen aan een veiling.
Het instellen van de video lijkt veel ouderen al een onneembare hindernis. foto Willem Mieras
Ouderen moeten weinig hebben van
moderne technologie. Die is bij
voorbaat eng. ingewikkeld en daarom
niet zo nodig. Waar het pinnen al zenuw
trekjes oplevert, daar is de videorecorder
misschien wel het toonbeeld van 'tech
niek-paniek'. Wanneer het apparaat is
aangeschaft, slaat alleen al bij het aan
schouwen van al die knoppen de wan
hoop toe: het installeren van een video
als allesomvattend doembeeld.
Maar er is een heleboel techniek die deze
doelgroep zeer van nut kan zijn. Waar ou
derdom met gebreken komt, kan een
technische aanpassing een goed hulp
middel zijn. Ingenieur Laszlo H. Bax
heeft het allemaal op een rijtje gezet.
„Ouderen ervaren geen behoefte aan
elektrotechnische systemen, maar aan
veiligheid, wooncomfort en gemak. Dat
zijn dingen die kunnen worden ingevuld
met techniek."
Directeur Ouderenbeleid drs. H. Bakke
rode van het ministerie van Welzijn,
Volksgezondheid en Sport (WVS) is het
daar roerend mee eens. „Er is een kloof
tussen het aanbod en de vraag naar tech
nische hulpmiddelen voor zorgbehoe-
venden in het algemeen en ouderen in
het bijzonder. Dat heeft waarschijnlijk te
maken met beeldvorming. Men is bang
voor een stoffig imago. Denk maar aan
het DAF-je of de Abrahamfiets."
Bax is senior consultant van het Haagse
onderzoeksbureau Willems Van den
Wildenberg. In opdracht van de Unie van
Elektrotechnische Ondernemers
(Uneto) in Zoetermeer heeft hij in kaart
gebracht of en zo ja hoe ouderen zijn
warm te maken voor handige snufjes. De
installateurs hebben wel door, dat het
gaat om een doelgroep die steeds groter
wordt en steeds welvarender. Indien
techniek niet langer verdacht is, valt er
aan de oudere als consument geld te ver
dienen.
De ontwikkelingen zijn duizelingwek
kend snel gegaan. Na de spelletjescom
puter, pc. fax en mobiele telefoon, waar
mee de oudere zichzelf niet bepaald iden
tificeert. was de combinatie van deze uit
vindingen in hun ogen helemaal nieuw
lichterij. Telewerken, cd-rom met zijn
mogelijkheden voor informatie en ont
spanning, de opkomst van Internet;
steeds meer kan van huis uit gebeuren.
Dit. gevoegd bij het feit dat ouderen
(evenals gehandicapten) tegenwoordig
langer zelfstandig blijven wonen, her
kende de Uneto als dè link tussen tech
nologie en grijze haren. Het resultaat is
het project domotica, wat staat voor 'in
telligent huis'.
Het is een van de vijftien thema's, waar
van tijdens de slotmanifestatie Stimule
ringsprogramma Ouderentechnologie
op de TU Delft het eindresultaat is gepre
senteerd. De ideeen worden ondersteund
door de ministeries van economische za
ken, WVS (volksgezondheid) en VROM
(volkshuisvesting).
Decadent
Bax somt een aantal zaken op. waarmee
de oudere zijn voordeel kan doen. De vi
deo-intercom. elektrische ramen, aanwe
zigheids-simulator. lichtschakelaars
met afstandsbediening, comfortstop-
contacten Techniek die niet zo wereld
schokkend is. maar voor zelfstandig wo
nende ouderen van belang kan zijn.
„Men weet gewoon niet dat het bestaat
en als men het al weet, kleeft er een
imago van hulpmiddel of decadente luxe
aan."
Geaarde stopcontacten in de keuken,
stroef hang- en sluitwerk, zware schuifra
men en dito zonwering zijn doodgewone
zaken in een woning, waarmee ouderen
moeite kunnen krijgen. „En wat is dan de
oplossing? Men gebruikt ze simpelweg
niet meer." Een alarmsysteem wordt ge
zien als inbreuk op de controle over de
eigen woning. „Men denkt", aldus Bax,
„dat het dingen regelt buiten hen om."
Dus wordt uit 'preventie' de deur 's
avonds niet meer geopend, blijft het licht
branden als men er zelf niet is, wordt de
magnetron niet meer gebruikt omdat
men de stekker niet meer in het stopcon
tact krijgt. Met als gevolg dat ouderen
zich niet prettig en onveilig voelen in hun
eigen huis. „Dertig procent van de 55-
plussers maakt zich zorgen over een on
geval in huis. Als oorzaak zien ze hun ei
gen onverstandige gedrag, niet de wo
ning."
Gemak
Toch valt juist aan de woonomgeving
nog veel te verbeteren. Laszlo Bax denkt
dat daar een taak is weggelegd voor de
Uneto-leden. „Technologie om automa
tisch binnendeuren te openen of de ver
lichting in te schakelen kan minder mo
biele ouderen helpen zich gemakkelijker
te verplaatsen. Bijvoorbeeld om met een
kopje koffie van de keuken naar de woon
kamer te lopen zonder moeilijke bewe
gingen te hoeven maken en dus met min
der kans om te vallen. De bijdrage die de
ze systemen kunnen leveren aan de zelf
standigheid wordt door de consument
zelf Rauwelijks onderkend."
„Bewustwording en gebruiksvriende
lijkheid", erkent ook WVS-directeur
Bakkerode, „zijn zeer belangrijk. Het
mag niet voorkomen dat ik mijn moeder
van 81 een sinaasappelpers geef en dat ze
die niet kan gebruiken, omdat er teveel
kracht voor is vereist. Of dat 'Tafeltje
deKje' maaltijden brengt die in cellofaan
zijn verpakt, zodat eerder de jus op je
broek ligt dan het plastic los is."
Dan moet de installateur wel af van zijn
stigma. Hij wordt nog niet alom gezien
als klantvriendelijk, betrouwbaar, des
kundig en zijn geld waard Bax: „Een in
stallateur. zo vindt men, komt langs als
er iets stuk is."
et domotica-próject moet daar snel ver
andering in brengen. Het betekent dat in
ieder geval de eerste 250 van de 3500 elek
trotechnische installateurs vanaf sep
tember worden getraind om de techniek
van de intelligente systemen te vertalen
naar de wensen van de ouder wordende
klant.
Cock Rijneveen
