Blanke Spelen in zwarte metropool
De privérace van
een stadscowboy
Spelen
halen
Atlanta
even
uit zijn
slaap
Atlanta is
baken in strijd
om gelijkheid
Olympische odysee van
Payne nadert voltooiing
oo
16
DINSDAG 16 JULI 1996
De zwarte stakker kijkt zijn ogen
uit. Op het inloopveld naast de
belendende achterbuurt Techwood.
lopen Carl Lewis, Dennis Mitchell,
Leroy Burrell en companen zich
warm voor de 100 meterfinale van de
Amerikaanse trials. De arme
stumper waant zich alvast bij de
Olympische Spelen en slaat het
schouwspel met interesse gade.
Gwen Torrence: „Mensen in Atlanta hebben nog belangstelling voor elkaar."
Een deel van de arme zwarte bevolking
in Atlanta weet niet eens wat de Spe
len behelzen. Het spektakel zal beslist
niet geruisloos aan hen voorbij trekken.
Maar ze zullen zich ook niet massaal in het
feestgedruis storten. De olympische vlam
staat immers in het teken van de commer
cie. En die is in Atlanta vooralsnog stevig
in handen van de blanken.
Atlanta, het kloppende hart van het trot
se zuiden, moet de wereld niettemin het
beeld van verbroedering voorspiegelen.
Een multiraciaal conglomeraat. Een gran
dioze uiting van vriendschap. Het was
ooit de droom van Martin Luther King. De
verzoener van zwart en blank vocht veelal
via vredesmarsen voor gelijke rechten in
de Verenigde Staten, maar werd om zijn
ideeën vermoord De kogel die hem dood
de zal evenwel nooit de denkbeelden van
King kunnen elimineren. De dominee uit
Atlanta liet geen 'leger' achter, maar een
weg. En de Spelen in Atlanta vormen een
belangrijke halte op die nog lange route.
„De Spelen zijn een communicatiemid
del,'' zegt de zwarte burgemeester Camp
bell. ..Een excellente manier om meer over
onszelf en anderen te weten te komen.
Mensen zullen stilstaan bij de prestaties
van sporters met een andere huidskleur,
al is het maar voor een kort ogenblik. De
Spelen vormen een brug tussen alle naties
en rassen in de wereld."
..Mensen in Atlanta hebben nog belang
stelling voor elkaar. Ze helpen elkaar At
lanta is geen New York of Los Angeles."
spreekt sprintster Gwen Torrence mooie
woorden. Atlanta als centrum van multi-
raciale harmonie. Het lijkt te mooi om
waar te zijn. Zwart heeft met burgemees
ter William Campbell voorop het politieke
gezag. De werkelijke macht is evenwel in
handen van de door blanken gedomineer
de economische en financiële sectoren.
En daarin gaat meteen ook de paradox
van de Centennial Games schuil Het
grootste mondiale sportspektakel is een
blanke onderneming in een metropool.
die grotendeels wordt gevormd en be
stuurd door zwarte mensen. Tweederde
van de bijna drie miljoen inwoners van At
lanta is zwart. Het management van het
organisatiecomité ACOG bestaat echter
slechts voor 32.8 procent uit kleurlingen.
VN-ambassadeur Andrew Young gelooft
dat bepaalde personen en steden zijn
voorbestemd om hun hart, te delen met de
rest van de wereld. ..Atlanta is zo'n stad.
Atlanta omarmt alle rassen van de wereld
en promoot eensgezindheid Toen ik in
1946 als dertienjarige naar Atlanta kwam.
hadden racisten de macht en schoot de
Klu Klax Klan in de straten. Ratten had
den meer rechten dan zwarten. De kerken
werden daarna de voedingsbodem van on
ze dromen. We kwamen op voor gelijke
rechten en kregen die. Niet dat Atlanta nu
het perfecte model is voor de wereld of
zelfs voor de Verenigde Staten. Maar er is
wel al veel bereikt."
De zwarte bevolking in Atlanta heeft des
ondanks het meest geleden onder het pro
ject 'Spelen 96'. Bulldozers maaiden een
groot aantal zieltogende woningen plat.
Probleemwijken moesten uit het gezichts
beeld verdwijnen, nu alle ogen van de we
reld op Atlanta zijn gericht.
Doffe armoede
Net buiten het olympisch stadion maakt
glitter plaats voor doffe armoede. Sum-
merhill, de eerste zwarte nederzetting die
bevrijde slaven na burgeroorlog opricht
ten. krijgt een facelift. De toerist zal am
per wat merken van de ellende die achter
de nieuwe fagadc schuil gaat. Veel andere
woningen zijn inmiddels onder de slopers
hamer verdwenen. Drie weken voor de
openingsceremonie ging een complex van
72 woningen - Kings Manor Apartments
bij het olympisch stadion nog gauw tegen
de grond om plaats te maken voor een par
keerplaats. In andere wijken werden bijna
tienduizend, vrijwel louter zwarte bewo
ners gepaaid met een opknapbeurt van
huizen. Maar dan dienden ze wel eerst tij
delijk te verkassen.
De werkelijkheid wordt versluierd. Niet
dat de zwarte bevolking tegen de Olympi
sche Spelen is. Integendeel. Ook zij profi
teert van de economische opleving die
met de Spelen gepaard gaat. De Spelen
creëerden ruim een half miljoen nieuwe
banen, de criminaliteit - vier moorden per
dag - werd aangepakt, en woningen en we
gen kregen een opknapbeurt.
Het grote geld echter wordt hoofdzakelijk
door de gehaaide, soms inhalige blanke
ondernemingen gegenereerd. En ook
straks na de Spelen zal elke woonwijk in
Atlanta nog een duidelijke rassenschei
ding kennen. Negentig procent van de
zwarte bevolking woont in het zuiden, ne
gentig procent van de blanken in het noor
den.
Atlanta, op Detroit na de 'zwartste' stad
van de Verenigde Staten, houdt de wereld
een droombeeld voor. Nochtans is het sig
naal duidelijk. Vriendschap, verbroede
ring. fair play. Atlanta als baken op een
lange weg naar wereld zonder grenzen.
Frans Dreissen
Tien jaar geleden werd Billy Payne nog voor gek versleten. De advocaat werd
uitgelachen, weggehoond. „De Olympische Spelen naar Atlanta halen? Man.
neem nog een biertje," stak zakenpartner Read Morton de draak met het
lumineuze idee. Maar de 49-jarige zoon van de footballheld en Bulldogs-captain
Porter Otis Payne uit Athens, gaf niet op. Het werkpaard zette stevig zijn tanden
in het megaproject. Billy Payne verkocht de ziel van de Spelen aan de
commercie en maakte er een miljardenonderneming van. Nog even en de
aandacht van de wereld wordt zeventien dagen lang gegalvaniseerd in Atlanta.
De olympische odysee van Billy Payne nadert zijn climax.
Op 8 februari 1987 had Billy Payne
een visioen. „De kerk was nog maar
net ingewijd. Mensen van alle rassen
hadden geld gespendeerd. Meer dan de
meesten zich konden veroorloven. Ik
kreeg een warm gevoel. Eenmaal thuis
zei ik tegen mijn vrouw: we moeten At
lanta en de rest van de wereld een stukje
dichter bij el kaar .brengen. We moeten
de Spelen gaan organiseren. Per slot van
rekening sluimert de olympische geest
in ons allen."
Billy Payne zocht en vond steun bij de
zwarte burgemeester Andrew Young.
„Hij vroeg me: hoe ga je het aanpakken
Ik zei: well sir, God heeft ons een mond
gegeven, ik praat de sponsors er wel in."
Payne, brutaal en gehaaid, wist het za
kenleven razend enthousiast te maken
en kreeg de zegen van het Amerikaans
en uiteindelijk ook het Internationaal
Olympisch Comité. „Ik heb mijn baan
opgezegd, een lening van anderhalf mil
joen dollar afgesloten en ben aan de slag
gegaan."
Kruisvaarder
De priverace van kruisvaarder Billy
Payne vergde moed. ondernemingszin,
toewijding, karakter en vooral overtui
gingskracht. „Grijp elke kans die je krij
gen kan." luidt zijn motto. En met enige
trots kan hij zeggen: „Ik ben een van de
weinigen die een droom van dit kaliber
mag uitvoeren."
In de laatste halve eeuw werden de Spe
len nimmer vergeven aan een stad die
zich voor het eerst kandidaat stelde. Bil
ly Payne, ooit een redelijk succesvol
quaterback op de highschool en verdedi
ger in het universiteitsteam. lukte het.
Ten koste van het favoriet geachte
Athene nog wel. Al moest hij al zijn over
tuigingskracht, trucs en charmes in de
strijd gooien om de IOC-leden gunstig te
stemmen. Hi. I'm Billy Payne. De button
die de wereldbestormer aan zijn revers
bevestigde werkte op de lachspieren,
maar viel des te meer op.
Billy Payne is bezeten van zijn droom.
Het werd een obsessie die ook de nodige
offers eiste. Complete woonwijken wer
den met de grond gelijk gemaakt, talloze
bomen in Stone Mountain Pare moesten
het ontgelden. Wijkraden en natuur
vrienden protesteerden soms massaal.
De voorzitter van het organisatiecomité
trotseerde de kritiek.
Zelf betaalde hij ook tol. Payne lijdt aan
een hartkwaal In 1993 kreeg hij een
tweede bypass. Amper een maand later
was de big boss weer op kantoor. „Ik kan
mijn persoonlijkheid niet veranderen. Ik
kan wel het aantal uren dat ik mijn li
chaam opoffer aan die persoonlijkheid
wijzigen. Dus begin ik gewoon een uurtje
later."
Doordouwer
De stress, de druk. de kritiek. Payne, die
zegt dat 83 procent van de inwoners van
Atlanta de Spelen van ganser harte
steunt, verdiende in de drieëneenhalf ja
ren durende lobby voor de Spelen geen
cent. Toen het spektakel eenmaal in de
pocket zat zette de stadscowboy. zoals
Payne ook wel genoemd wordt, zich op
de loonlijst voor 530.000 dollar.
Dat excessieve bedrag wekte de nodige
irritaties op. De mensen spraken schan
de. Payne weerstond de kritiek en geeft
zichzelf nu een salaris van 675.000 dollar
per jaar. „Veertig procent gaat naar de
belasting en eenderde is bestemd voor
aflossing van de lening van anderhalf
miljoen. Ik houd er echt niet veel aan
over."
Billy Payne is een onvermurwbare door
douwer. „Als je niet slimmer bent dan de
meesten, of beter dan een goede sporter,
dan kun je altijd nog de klapper maken
door keihard te werken", zo hield vader
Payne zijn zoon altijd voor. Tien jaar,
twee bypasses, en gigantisch vele noeste
werkuren later heeft. Billy Payne zijn
droom vervuld. Mede dankzij de onvoor
waardelijke steun van de 70.000 fulltime
Billy Payne ont
steekt in Atlanta
de olympische
vlam. foto Reuters
medewerkers en vrijwilligers van het or-
ganistatiecomite ACOG.
Ruim 10.600 atleten, 5000 coaches en of
ficials, 15.000 journalisten en twee mil
joen bezoekers uit 200 landen worden in
Atlanta verwelkomd. Het centrum van
multiraciale harmonie. Payne is er trots
op. „Ik heb het vermogen om wat in mijn
hart is te delen met anderen." Payne is
een eeuwige optimist, Mister don't pa
nic. „Maak je geen zorgen, alles komt op
tijd klaar." Zelfs het Centennial Pare,
dat een blijvende herinnering aan de
Spelen moet worden, en voor een groot
deel is geplaveid met Olympic Bricks, de
bakstenen met daarin de naam van de
koper of donateur.
„Het worden de mooiste Olympics van
de afgelopen honderd jaar." belooft
Payne. De Spelen zijn z'n speeltje. „Als
het straks voorbij is en het was zo mooi
als ik me had voorgesteld, dan stop ik
met werken. Misschien vind ik nog wel
een mooi en rustig plekje om te vissen."
Frans Dreissen
Welkom in Atlanta, gastgever
van de Centennial Games. De
billboards bij aankomst op de
luchthaven zijn niet te overzien.
Hittebestendige hostesses in
kreukloze pakken van de sponsor
wachten de toeristen op met een
big smile. Hoio are you today? Ge
boetseerde, gekunstelde vriende
lijkheid. De twee miljoen bezoe
kers moeten zich vooral thuis voe
len in Atlanta. „We willen ze be
handelen als familie en niet alleen
als gasten."
Atlanta rolt de loper uit voor de
olympische familie, met daaraan
een prijskaartje van 1,6 miljard
dollar. De stad voldoet aan alle cli
ches. Typisch Amerikaans. Wol
kenkrabbers en hijskranen do
mineren de skyline. Enkele dagen
voor het uur U. de openingscere
monie, wordt er gepeesd om de
binnenstad tijdig om te toveren in
een volwaardig olympisch theater.
De hoofdstad van de staat Georgia
wordt net als de Spelen zelf beli
chaamd door de vormloze, compu
tergegenereerde mascotte: Whati-
zit - wat is het. En wellicht meer
nog door zijn nog ongeboren broer
tje Whereizit - waar is het. Het is
een stad van tegenstrijdigheden.
Stedelijk en plattelands, zwart en
blank, geliefd en gehaat. Hetzelfde
geldt voor de Spelen. „Je houdt er
van, of je houdt er niet van," zegt
een van de vele straatwerkers.
De Spelen houden de stad in een
wurggreep. Overal wordt gewerkt.
Dag en nacht. „De Games komen
eraan man." zegt taxichauffeur Ar
chie, 24 uur-tot-uw-dienst. Hij is
gestresst, soms gefrustreerd om
dat er overal aan de straten wordt
gewerkt. Dat leidt vaak tot opont
houd. „Atlanta is een groot laby
rint. Maar na de Spelen houden we
er mooie 'gladde' wegen aan over."
De infrastructuur krijgt een face
lift. Kosten: 149 miljoen dollar.
„Atlanta is de stad van de dromers
en de werkers." sprak Billy Payne,
voorzitter van het organisatieco
mité. ooit. Hij beloofde compacte
Spelen. De werkelijkheid lijkt de
droom echter te hebben ingehaald.
Onder het verstikkende gigantis
me wordt het steeds moeilijker de
identiteit van de Spelen te bewa
ren.
De city wordt gedweild, geboend,
geverfd. Het is pure cosmetica. Al
les wat het beeld kan vertroebelen
wordt geëlimineerd. Downtown
vormt het episch centrum tijdens
de Spelen. En Peachtree Street is
de veelal verstopte slagader van
het piepkleine hartje Atlanta.
Kuierend door het centrum valt
het groot arsenaal olympische
prullaria op. T-shirts. handdoe
ken, caps, vlaggetjes, coca cola
flesjes, mokken. Steevast voorzien
van olympische franje en derhalve
uiterst prijzig.
Gebrek
Downtown is een aaneenschake
ling van kille, vormloze kantoorge
bouwen en winkels. Geen terras
jes. geen barretjes, geen gezellig
heid. Bij gebrek aan cultuur en tra
ditie heerst er een onpersoonlijke
sfeer. „Downtown Atlanta heeft
geen hart. geen ziel. geen vitali
teit," zegt John Twine, een van de
tienduizenden medewerkers van
het organisatiecomité.
Wat rest is de kitsch. Planet Holy-
wood en The Hard Rock Café. de
betere fastfoodrestaurants anex
bars. Aangekleed met nep- relie
ken van filmsterren en muzikan
ten. „Voor fun en goed bier moetje
in Buckhead of Virginia Highlands
zijn," zegt studente Isabelle, die
als vrijwilligster tijdelijk ervoor
zorg draagt dat de bussen stipt op
tijd van het hotel naar het stadion
vertrekken.
Barcelona had zijn elegante pla
za's. Atlanta heeft een reuze
swatch-watch aan een van de wol
kenkrabbers downtown. De stad
ruikt behalve naar azalea's, mag
nolia's en dogwoods vooral naar
ordinair geld. „De Spelen brengen
het Grote Geld," zegt Ann, een van
de talloze donkere serveersters,
die hoofdzakelijk zijn aangewezen
op fooien. „Werken, werken,
werken. Desnoods 24 uur per dag. I
love the Olympics."
De Spelen moeten voorspoed
brengen en Atlanta op de toeristi
sche wereldkaart zetten. „Twee
weken feest en dan is alles voorbij.
Het is net een sprinkhanenplaag.
Dan is het weer 'back to normal'.
Wat blijft zijn de herinneringen."
zegt de concierge van hotel Westin
Plaza.
Het paradoxale aan alles is even
wel dat na de fuif weer direct wordt
begonnen met de sloop. De olym
pische arena wordt half afgebro
ken ten gerieve van de baseball-
ploeg The Braves. En als Atlanta
eenmaal van alle olympische fran
je is ontdaan, keert ook de rust we
der Atlanta valt dan ongetwijfeld
opnieuw in een diepe slaap. En
wordt weer dat goddelijke paradijs
voor dromers.
Frans Dreissen
