Affaire-Sanders blijft actueel Hoe offert Zeeland? PZC llillilll Geen garantie Virus Voorloper BVD was chaotisch en corrupt Turkse leger praat achter de schermen mee over coalitie door Louis Burgers Na de oorlog had het alle maal anders moeten gaan. Het vermolmde parlementaire systeem moest nieuwe impul sen krijgen. De illegaliteit, die getoond had uit het ware hout te zijn gesneden, verdiende een belangrijke rol in het 'nieuwe' Nederland. Van die hoogge stemde verwachtingen is echter weinig terecht gekomen. Slechts weinig oud-verzetslie den wisten een hoge post te ver werven. En lukte het een enke ling wel, dan was de terugge keerde vooroorlogse elite ge makkelijk in staat zo iemand vrij snel weg te werken. Iemand als Wim Sanders bijvoorbeeld, de oud-inspecteur van politie die in 1945 en 1946 mede leiding gaf aan het Bureau Nationale Veiligheid (BNV). de voorloper van de BVD. Dat ging overigens niet geruisloos, want de 'affaire- Sanders' haalde in 1946 maan den achtereen de voorpagina's van de kranten. Eind vorig j aai- gebeurde dat op nieuw. Dit keer naar aanleiding van een biografie over Sanders, geschreven door Gerard Aalders en Coen Hilbrink. Het boek was al geruchtmakend voor het bij de drukker lag vanwege de pas sage waarin staat dat prins Bernhard in de jaren dertig lid was van de NSDAP. Zelfs het lid- maatschapsriummer van de prins (2.583.009) ontbreekt niet in het werk. Coen Hilbrink, een van de twee auteurs: „Die affaire was eigen lijk heel onbenullig. In de media werd het allemaal enorm opge blazen, want Bernhard is na tuurlijk in Nederland een sym bool". In het boek vormt de ont hulling nauwelijks meer dan een zijsprong in het hoofdstuk over de spion King Kong (Christiaan Lindemans) die in het hoofd kwartier van de prins was geïn filtreerd. Oranje-Gestapo Sanders, als hoofd van de dienst Opsporing van het BNV, had King Kong behoren te ondervra gen, maar hij werd bij hem weg gehouden door zijn directe chef, Louis Einthoven. De strijd tus sen die twee tegenpolen vormt het voornaamste thema van de 'Affaire-Sanders', een zaak die direct voortkwam uit het wan bestuur van het BNV dat in 1946 als 'Oranje-Gestapo' of Bureau Nationale Vuiligheid door het le ven ging. Einthoven was oud-politiecom missaris van Rotterdam en te vens een van drie voormalige voormannen van de Nederland se Unie. de organisatie die aan het begin van de jaren veertig met de Duitse bezetters had wil len samenwerken. Sanders, rechtschapen, eerlijk en door vriend en zelfs vijand om zijn werk gewaardeerd, kwam daar entegen voort uit de illegaliteit. Hij was een van degenen die de kastanjes uit het vuur hadden gehaald. Hilbrink: „Einthoven was aan gewezen om het Bureau Natio nale Veiligheid te leiden. Hij moest ook verzetsmensen in dienst nemen. Daarbij kon hij niet om Sanders heen, die in Am sterdam een eigen zuiveringsap paraat had opgebouwd. In de oorlog had Sanders een centrale rol gespeeld bij het leggen van verbindingen tussen de verzets groepen". Als rechtgeaard conservatief had Einthoven niets op met de socialist Sanders. Het wantrou wen tegenover zijn tweede man stak hij ook niet onder stoelen of banken. Hij noemde Sanders een intrigant en een knoeier, die in zijn ogen werd beschermd door hooggeplaatsten die bang waren voor wat Sanders van hen wist. Hilbrink schetst tegenover dit kritische portret van Einthoven, die tot 1961 de BVD zou leiden, een sympathiek beeld van de ri gide Sanders. Hij ziet hem als Oud-premier Beel liet Sanders in 1946 arresteren. van onze correspondente in Istanboel Jessica Lutz Een diepe zucht van op luchting klonk in me nige Turkse huiskamer toen de leider van de conserva tieve Moederlandpartij, Me- sut Yilmaz, op zaterdag de coalitiebesprekingen met de fundamentalistische Welvaartspartij verbrak. Vrienden belden elkaar met het goede nieuws en hieven het glas. Uit een maandag bekendgemaakte landelijke enquête bleek dat meer dan tweederde van de bevolking tegen een dergelijke rege ring was. Demissionair premier Tansu Qiller liet vanuit het ski-oord Bursa meteen weten dat zij bereid was opnieuw om de tafel te gaan zitten met Yil maz. Toevalligerwijs bracht ook de opperbevelhebber van het leger, generaal Kara- dayi, daar zijn vakantie aan het eind van de Ramadan door. Gefluisterd wordt dat de generaal haar, terwijl ze samen op de lange latten stonden, geadviseerd heeft wat water bij de wijn te doen. Datzelfde advies zou de be velhebber van de gendarme aan Yilmaz gegeven hebben. De militairen hebben, als erf genamen van Atatürk, er in ieder geval voor de verkie zingen geen geheim van ge maakt dat zij niet happig waren op een fundamenta listische regering. Kabinet rond Hoe het ook zij, slechts een paar uur nadat Yilmaz de lei der van de Welvaartspartij Erbakan de wacht aange zegd had, dineerden top mensen van zijn Moeder landpartij met die van (fil ler's Juiste Pad Partij. Op zondag was het kabinet bij wijze van spreken al rond. Maandag hebben Yilmaz en Qiller elkaar over de telefoon verzekerd van hun goede be doelingen en vandaag ont moeten ze elkaar om de laat ste details door te spreken. Dit tot woede van de Wel vaartspartij, die zondag nog hoopte de gunst van Yilmaz terug te winnen door hem al le ministeries te beloven die hij wil. Maandag deed Erbakan de nieuwe liefde tussen Qiller en Yilmaz af als tijdverspil ling en riep op tot nieuwe verkiezingen. Voor de eer zuchtige, 70-jarige partijlei der was deze coalitie de laat ste kans. Daarom wilde hij koste wat kost regeren. De jongere garde kan echter best nog een ronde wachten, want de kans is groot dat de partij wint bij een rol in de oppositie. Beschadigen Verkiezingen op korte ter mijn zouden vooral Yilmaz beschadigen door zijn onver zoenlijke houding tegenover Qiller en de schending van zijn belofte aan de kiezer dat hij nimmer met de funda mentalisten om de tafel zou gaan zitten. Toen Qiller de formatieopdracht had, wei gerde hij ofider iedere voor waarde haar premierschap, zelfs als dat roterend zou zijn. Nu Yilmaz formateur is, heeft Qiller verklaard dezelf de voorwaarden te zullen aanvaarden als degene die hij aan Erbakan voorgesteld had. Daar kan hij ineens wel mee leven. Zodoende zal hij eerst zelf een jaar de baas zijn, vervolgens Ciller twee jaar, waarna de beurt weer voor een jaar aan Yilmaz is. Voor het laatste jaar moet nog een formule bedacht worden. Economie De controle over de econo mie, het grootste struikel blok in de besprekingen met de fundamentalisten, zal nu broederlijk gedeeld worden. „Tenslotte heeft de Juiste Pad Partij niet de intentie het regime omver te werpen. Dat maakt de zaak een stuk gemakkelijker", aldus Yil maz. Beide partijen hebben echter geen meerderheid in het parlement. De linkse Bü- lent Ecevit. die de funda mentalisten als zijn persoon lijke aartsvijanden ziet, heeft maandag steun toege zegd, zonder zelf deel te wil len nemen aan de conserva- tief-liberale regering. Yilmaz hoopt zodoende al op vrijdag zijn kabinet aan de presi dent te kunnen presenteren. een integer politieambtenaar die liever z'n mond hield dan de waarheid geweld aan te doen. Hilbrink: „Hij was eigenlijk een goedwillende, naïeve Tukker die de regels van het krachtenspel in Den Haag onvoldoende ken de. In veel opzichten blijkt uit zijn levensloop dat de gebeurte nissen rond zijn ontslag bij de Enschedese politie na het uit breken van de oorlog, z'n toetre ding tot de illegaliteit, het opzet ten van een illegale geheime dienst en zijn benoeming bij het BNV een haast natuurlijk ver loop kenden. Hij had zijn roer vastgezet en daar week hij niet vanaf'. Toeval Het was een ongelukkig toeval dat Sanders in de chaotische na oorlogse jaren juist op de com promisloze en rancuneuze Eint hoven moest stuiten. Volgens Hilbrink ontstond er een 'affaire' omdat niet alleen de karakters botsten, maar ook omdat elk van hen een afzonderlijk deel van het nieuwe Nederland verte genwoordigde: de oude elite en de nieuwe elite die voortkwam uit de illegaliteit. Ook een ruzie tussen twee departementen (Justitie en Binnenlandse Za ken) om de inlijving van het BNV speelde nog een rol. Daarnaast was er binnen het BNV sprake van een onwaar schijnlijke corruptie, waar slechts een eind aan kon komen door het bureau eind 1946 op te doeken. Lou de Jong meldt in zijn 'Koninkrijk der Nederlan den' deel 12 (eerste helft), dat in het vroegere Grand Hotel in Scheveningen waar het bureau was gevestigd sprake was van seksuele uitspattingen, diefstal van een deel van de inventaris en corruptie bij het aanvragen van rantsoenen. Maai- toen was Sanders al gear resteerd, op 2 september 1946 in de-werkkamer van premier Beel. Hij werd door Beel beschuldigd van diefstal van dossiers die be stemd waren voor het ministerie van justitie. Onderzoek wees la ter weliswaar uit dat de aan klacht niet kon worden waarge maakt, maar rehabilitatie zat er niet meer in. (Gerard Aalders en Coen Hilbrink: De affaire-Sanders. Spionage en in triges in herrijzend Nederland. Uit geverij SDU, ISBN 9012 08252 8. Prijs 39,90 «BP |B U Coen Hilbrink met het nieuwe boek. door prof, dr ir J. Schijve De Westerschelde zal wor den uitgediept ten behoeve van de scheepvaart op Antwer pen. Het wetsvoorstel moet nog worden goedgekeurd, wat neer komt op het goedkeuren van het verdrag van 17 januari 1995 tus sen het Koninkrijk der Neder landen en het Vlaams Gewest inzake de verruiming van de vaarweg in de Westerschelde en de afvoer van het water van de Maas (Tractatenblad Jaargang 1995, Nrs. 51 en 50). Volgens het verdrag over de Westerschelde gaat het om vier soorten werk zaamheden: (1) opruimen van wrakken, (2) plaatselijke verde digingswerken van oevers, (3) uitbaggeren van de vaargeul en (4) herstelwerkzaamheden in verband met het verlies van na tuurwaarden. Omdat vooral het uitbaggeren van de Wester schelde schade aan het milieu zal berokkenen, moet een plan worden opgesteld om op andere plaatsen herstel van de natuur mogelijk te maken. De kosten voor (1en (2) zijn voor Nederland tot een maximum van 54 miljoen gulden. Meerkos ten zijn voor het Vlaams Gewest, die ook de zeer grote post (3), ge schat op ongeveer 440 miljoen, in zijn geheel betaalt. De herstel werkzaamheden, post (4), wor den betaald door het Vlaams Gewest tot een maximum van 44 miljoen. Meerkosten zijn voor Nederland, maar zoals door de ministers Jorritsma en Van Mierlo aan de betreffende ka mercommissie is meegedeeld, het maken van meerkosten is geen rechtstreekse verdrags plicht (kamerstuk 24451, nr. 5). Als Nederland meerkosten wil maken voor herstel of behoud van het milieu is dat een interne Nederlandse zaak. Aiternatieven De vele inspraak-bijeenkomsten concentreren zich op de herstel werkzaamheden. Zij vinden plaats omdat de minister de pro vincie Zeeland in de gelegenheid wilde stellen om aan te geven hoe in onze provincie over de mogelijkheden van herstel wordt gedacht. Voorwaar een mooie democratische gedachte. Alternatieven worden bespro ken in een rapport van de heide- mij. waarin drie soorten moge lijkheden worden genoemd: (a) buitendijkse maatregelen, (b) binnendijkse maatregelen, en (c) ontpoldering. Het is met name het begrip 'ontpoldering' (het weer prijs geven aan de zee van bestaande polders), dat de dis cussie hevig in beroering heeft gebracht. Pers, radio en tv heb ben daaraan meegewerkt onder het motto: 'Zeeuwen ontsteld over het doorsteken van dijken'. In een recente radio-uitzending van het Journalisten Forum (21 februari) werd nog opgemerkt, dat de Zeeuwen alleen maar angst hebben, maar geen zake lijke argumenten tegen ontpol dering. Een andere journalist versterkt die uitspraak door te zeggen, dat die angst wel begrij pelijk is gezien de watersnood ramp in 1953. Maar die angst zou ongegrond zijn omdat met de huidige stand van de techniek een soortgelijke ramp nu on denkbaar is. Nu mag dat laatste waar zijn, hoewel recente waar nemingen over dijkverzakkin- gen een andere taal spreken (PZC, 22 februari), maar daar over gaat deze bijdrage niet. Argumenten Er zijn wel degelijk zakelijke ar gumenten om ontpoldering als mogelijkheid af te wijzen. Een belangrijk argument is dat ont poldering een grootschalige ka pitaalvernietiging betekent. Landbouwgrond gaat verloren, recreatieterrein verdwijnt. Pro fessor Van Bekkum in het week blad Delta (15 februari) van de Technische Universiteit Delft geeft aan dat 'van fritesbakje tot wasmiddel, alles uit groene grondstoffen kan worden ge maakt', voorts 'de landbouw heeft de toekomst en is in staat de rol van aardolie als grondstof fen-leverancier volledig over te nemen', en 'Nederlanders kun nen in de wereld iets betekenen bij de ontwikkeling van de che mie op basis van biomassa'. Zie ook recent in het TNO magazine (februari) het artikel 'Biomassa straks belangrijke duurzame energie'. Van Bekkum en TNO werken aan de ontwikkeling van de processen, die aan strenge milieu-eisen moeten voldoen. Bij ontpoldering zal ook recrea tieterrein verdwijnen. Opge merkt moet worden dat natuur gebieden niet worden aangelegd als recreatieterrein, het zijn stil te-gebieden (behalve dan 'het gekrijs der meeuwen'). De Ver eniging tot Behoud van Natuur monumenten weet daarover mee te praten. De randstedelin gen evenzeer omdat zij hun groene hart dreigen te verliezen. Natuurlijk moeten natuurgebie den en recreatiegebieden wor den beschermd. Maai' de discus sie moet wel doorzichtig worden gevoerd, altijd al een moeilijke zaak voor de democratie. Ge constateerd moet worden, dat het onzakelijk is om de herstel- kosten, die de 44 miljoen over schrijden, nu op te hangen aan het Scheldeverdrag als kapstok. Aan ruim drie maanden worgende onzekerheid voor de werknemers van de Koninklijke Schelde Groep is deze week een eind gekomen. Getallen hebben namen en gezichten gekregen. Duidelijk is geworden wie de 455 mensen zijn die de KSG wil laten vertrekken om goed koper en efficiënter te werken en daardoor als een ge zonde onderneming het volgende millennium in te kun nen gaan. De forse inkrimping van de werkgelegenheid die nu in uitvoering is, biedt geen garantie dat dit doel kan worden bereikt. Succes is evenmin verzekerd als de Schelde Groep erin slaagt de kostprijs van civiele sche pen met 30 procent omlaag te brengen. Ontwikkelingen op de markt blijven ongewisse factoren. De onzekerheid voor de Schelde Groep zal nog wel even voortduren. Voor de Schelde-werknemers die sinds maandag en dinsdag weten dat hun baan wordt opgeheven, gaat de ze zekerheid over in een andere onzekerheid. Want waar vind je als metaalarbeider vandaag de dag een nieuwe baan in Midden-Zeeland? Dat geldt zeker op Walche ren, waar de meeste ex-personeelsleden van de KSG in eerste instantie op zoek zullen gaan. Met een percen tage van 12,2 steekt de werkloosheid in deze regio met kop en schouders uit boven die in de rest van Zeeland. In de Bevelanden/Noord-Zeeland is het werkloosheids percentage 8,7 procent. Nog lager is het in Zeeuws- Vlaanderen: 7,7 procent. Het sociaal plan dat de vakbonden en de KSG zijn over eengekomen, moet de vertrekkende werknemers van De Schelde voorlopig beschutting bieden tegen de gure wind op de arbeidsmarkt. Naar omstandigheden een goed sociaal plan, vond de raad van bestuur zelf. Dat de bonden het zonder positief advies als eindbod van de KSG aan hun leden hebben voorgelegd, is veelzeggend over de manier waarop er van vakbondszijde over wordt geoordeeld. Naast een aanvulling op de WW-uitkering biedt het so ciaal plan het vertrekkende Schelde-personeel de mo gelijkheid via tijdelijk werk, eventueel zelfs bij de KSG, weer aan de slag te komen. „Uitzendwerk dus. Daar zijn we niet echt blij mee", zei vorige week een vakbondsbe stuurder. Het is voorlopig de enige zekerheid voor dege nen die De Schelde moeten verlaten. foto VitoCalandra/GPD Slecht rechts heeft dezer dagen te Zwolle weer even van zich doen horen en opnieuw is er discussie over de vraag hoe met dit verschijnsel om te gaan. De Zwolse burgemeester Franssen heeft een pleidooi gehouden voor wetgeving die burgemeesters in staat stelt demon straties te verbieden op grond van de daarbij uitgedra gen boodschap. Minister Dijkstal van binnenlandse za ken voelt daar niet voor en de Tweede Kamer is het in meerderheid met hem eens. Een demonstratieverbod staat haaks op de grondwettelijke vrijheden, zo wordt geredeneerd. Men doelt dan op de artikelen 7, 8 en 9 uit de Grondwet waarin de vrijheid van meningsuiting, het recht tot vereniging en het recht tot vergadering en be toging zijn verankerd. De minister en de Kamer wensen terecht heel prudent om te springen met die verworvenheden. Natuurlijk is het onaangenaam als een aantal dames en heren met smoezelige breintj es op grond van de gegarandeerde vrijheden in de gelegenheid moet worden gesteld hun waandenkbeelden te openbaren. Zeer weinigen in de sa menleving zitten te wachten op taferelen zoals dit week einde in Zwolle: wat samenraapsel dat, over de eigen voeten struikelend, vodden met wartaal over het 'eigen volk' door de straten draagt. Wie zich plaatsvervangend schaamt, trooste zich met de wetenschap dat de partijen achter deze demonstran ten tot weinig meer in staat blijken dan het organiseren van dit soort deerniswekkende opvoeringen. De dames en heren van extreem rechts die in raden, staten en par lement zijn gekozen, breken zonder uitzondering hun belofte dat ze daar iemand zouden gaan vertegenwoor digen. Het is alleszins begrijpelijk dat burgemeester Franssen en zijn collega's binnenkort die te Middelburg zich bezwaard voelen als ze moeten oordelen over de vraag of demonstraties van ultra rechts doorgang mogen vin den. Ze hebben echter wel degelijk mogelijkheden om regelend op te treden. Als de orde dreigt te worden ver stoord, kan de vertoning worden afgelast. En, zo staat in artikel 1 van de Grondwet: discriminatie wegens gods dienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, ge slacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.' Daarmee hebben de autoriteiten genoeg in handen om ordentelijk om te gaan met de afvalstoffen van het de mocratisch bestel. Een vitale samenleving kan ook zon der nieuwe wetgeving wel een virusje aan. De Hedwigepolder in Zeeuws-Vlaanderen, die op de voorlopige lijst van te ontpolderen gebieden staat. foto Charles Strijd Het is ook onzakelijk om nu te beslissen over herstel van nog te lijden schade aan de natuur, waarvan de omvang in feite niet kan worden ingeschat. De Wes terschelde heeft al meermalen bewezen onvoorspelbaar te zijn in gunstige en ongunstige zin. Wellicht zijn er ook nog geheel andere alternatieven voor het creëren van buitendijkse schor ren en slikken dan in het Heide- mij-rapport wordt aangegeven. De vraag die nu aan de Zeeuwen wordt voorgelegd is: wilt u aan geven aan welke offers aan de zee u de voorkeur geeft, met op de achtergrond de suggestie dat aan enige ontpoldering wel niet te ontkomen zal zijn. Het ant woord: 'geen ontpoldering' staat het verdrag met Vlaanderen niet in de weg. Daarom is de vraag nu prematuur, onzakelijk en niet fatsoenlijk. Laat Zeeland en Ne derland nog maar eens goed na denken voordat tot ontpolde ring wordt geadviseerd en beslo ten. De opmerking dat er alleen emotionele bezwaren tegen zijn is een discussietruc. De auteur van deze bijdrage, prof. dr irJ. Schijve, is oud-hoogleraar lucht en ruimtevaart aan de Technische Hogeschool Delft. Directie: K. Scherphuis, W. F. de Pagter en F. van de Velde. Hoofdredactie: A. L. Oosthoek M, van Zuilen (adjunct) Vlissingen: Oostsouburgse- weg 10, Postbus 18, 4380 AA Vlissingen. Tel. (0118) 484000. Middelburg: Markt 51, 4331 LK Middelburg. Tel. (0118) 681000. Goes: Voorstad 22-24, 4461 KN Goes. Tel. (0113) 231800. Terneuzen: Axelsestraat 16, 4537 AK Terneuzen. Tel. (0115) 694457. Hulst: Servicepunt Boekhandel Duerinck, Gentsestraat 12, i Tel. (0114) 314058. Axel: Nassaustraat 15, 4571 BK Axel. Tel. (0115) 568000. Zierikzee: Oude Haven 41, 4301 JK Zierikzee. Tel. (0111)415380. Opening kantoren: Maandag t/m vrijdag van 8.00 tot 17.00 uur. Openingstijd Zierikzee 8.30-17.00 uur. Zaterdags in Vlissingen van 8.00 tot 10.30 uur. Centrale redactie: Postbus 18, 4380 AA Vlissingen, Tel. (0118) 484000; Redactiefax: (0118) 470102, 's avonds op zondag t/m vrijdag: vanaf 19.00 uur; in het weekeinde: verwijzing via de telefonische boodschap op de kantoren. Bezorgklachten: maandag t/m vrijdag: op de kantoren gedurende de openingstijden; zaterdags tot 14.00 uur: op de kantoren door de klacht in te spreken op de band of de verwijzing op te volgen. Overlijdensadvertenties: tijdens kantooruren en uitsluitend maan dag- t/m vrijdagavond van 20.30 tot 22.00 uur en zondagavond van 20.00 tot 22.00 uur: Tel. (0118) 484000. Fax (0118) 470100, Abonnementsprijzen: per kwartaal 91,00, franco per post 119,00; per maand 33,00; per jaar 350,00; franco per post 460,00; bij automatische afschrijving per termijn f 1,50 korting; losse nummers maandag t/m vrijdag 1,60, zaterdag 2,50 p.st. (alle bedragen inclu sief 6 pet. btw). Postrek.nr.: 3754316 t.n.v. PZC ab.rek. Vlissingen. Advertentietarieven: 176 cent per mm; minimumprijs per advertentie 26,40; ingezonden mededelingen 2,5 x tarief. Voor brieven bureau van dit blad 7,- meer. Volledige tarieven met contractprijzen op aanvraag (alle advertentieprijzen exclusief 17,5 pet. btw). Giro: 35 93 00, Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant B.V. Vlissingen PZC-ombudsman: C. van der Maas. Telefonisch spreekuur maandag t/m vrijdag 9.30-12.00 uur. Tel. (0118) 484401. Auteursrechten voorbehouden Uitgave PZC

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1996 | | pagina 2