Een hoge status voor de boeren
Rust, regelmaat en reinheid
Onderzoek justitie naar vervuiling in Land van Saeftinge
'Dragon Quest' in
de Zeeuwse dorpen
zeeland donderdag 6 april 1995
lezers schrijven
Solistenwedstrijden KNF
I van onze verslaggever
EMMADORP - Het Openbaar Ministerie in Middelburg
begint volgend week met het strafrechtelijk onderzoek
naar de vervuiling van natuurgebied De Noord in Het
Verdronken Land van Saeftinge. Milieu-officier van
justitie A. de Lange verwacht uiterlijk eind deze maand
Ie kunnen aangeven of er reden is om stichting Het
reeuwse Landschap te vervolgen wegens nalatigheid.
Bewoners van Emmadorp ontdekten in februari een gro
te vuilnishoop in het afgesloten gedeelte van het natuur
reservaat. Een deel van het terrein nabij de eerste
schaapskooi in De Noord lag bezaaid met huisvuil, meu-
I hilair, oud ijzer en klein-chemisch-afval.
ue troep was afkomstig uit een oude schuur van het op
geheven schaapherdersbedrijf Cleiren. De berging was
eind vorig jaar in opdracht van Het Zeeuwse Landschap
afgebroken. Het afval werd nadien ongemoeid gelaten.
Ook waren er sporen van verbranding. Nadat de bewo
ners aangifte hadden gedaan bij de politie, liet de stich
ting de inboedel ogenblikkelijk verwijderen. Bij die ope
ratie betrapten Emmadorpers het ingehuurde bedrijf
andermaal op een misstand. Uit een ton werd een 'olie
achtige substantie' in een kuil gestort, zo toont een video
opname.
Gecompliceerd
De milieupolitie heeft een uitgebreid vooronderzoek op
gezet. Naar verwachting krijgt De Lange vandaag (don
derdag) het proces-verbaal op zijn bureau. „Onderzocht
is zoal de eigendomsverhouding, van wie die spullen nu
eigenlijk zijn en welke afspraken er bij het overgaan van
het bewuste grondgebied in andere handen zijn ge
maakt tussen de stichting en de familie Cleiren", geeft
de officier aan waarom pas nu aan het strafrechtelijke
onderzoek wordt begonnen. „Het is een gecompliceerde
zaak, die zeer gevoelig ligt. Heel wat anders dan iemand
vervolgen voor iets duidelijk aanwijsbaars als het rijden
door rood licht."
Het Openbaar Ministerie bekijkt in eerste instantie of
Het Zeeuwse Landschap een strafbaar feit heeft ge
pleegd. De Lange sluit evenwel niet uit dat de aandacht
zich op dat vlak gaande het onderzoek verlegt naar mo
gelijke andere verantwoordelijken. Maar, zo voegt hij er
aan toe, dat er proces-verbaal is opgemaakt tegen de
stichting, betekent dat er vooralsnog primair in die rich
ting reden tot verdenking is.
Over de kans dat Het Zeeuwse Landschap van iedere
blaam wordt gezuiverd, doet de officier van justitie in dit
stadium geen uitspraak. Hij verwacht uiterlijk deze
maand zijn onderzoek te kunnen afronden.
Advertentie
Schoonmoakbedrijf
SIMONS bv.
voor: totaalonderhoud
Kostbare kraanhark gestolen
HULST - Een bedrijf uit Hulst ontdekte woensdag de vermis
sing van een zogeheten kraanhark. Het ruim twee meter brede
stuk gereedschap wordt gebruikt om takken bij elkaar te har
ken in een sloot langs de Langeweg in Hulst. Gezien het ge
wicht vermoedt de politie dat het felgeel gekleurde gereed
schap alleen met een kraan kan zijn gestolen. De hark heeft een
waarde van 15.000 gulden. De politie vraagt eventuele getuigen
zich te melden op het bureau in Hulst.
Inval in drugspand Vlissingen
VLISSINGEN - De Walcherse politie heeft woensdagochtend
een inval gedaan in een drugspand aan de Hogeweg in Vlissin
gen, Het vermoeden bestond dat in de woning werd gedeald.
Ook hadden omwonenden herhaaldelijk geklaagd over over
last.
Een 39-jarige vrouw en een 43-jarige man, allebei afkomstig uit
Vlissingen, werden aangehouden. De vrouw is in verzekering
gesteld: de man werd na verhoor vrijgelaten. Bij de inval wer
den een geringe hoeveelheid hard drugs en enkele van diefstal
afkomstige goederen aangetroffen.
Colaruzie loopt uit de hand
HULST - Onenigheid over het drinken uit een fles cola is dins
dagavond in een etablissement aan de Grote Bagijnestraat in
Hulst uitgelopen op een fikse ruzie. Twee mannen uit Terhole
zaten omstreeks acht uur een broodje te eten. Ze stoorden zich
er aan dat een werknemer van de zaak een fles cola aan zijn
mond zette. De Terholenaren namen aan dat de fles ook diende
om klanten uit te serveren en vonden de handeling dus alles
behalve fris. Een opmerking van de mannen viel verkeerd bij
de barbediende. Na een hevige woordenwisseling trok de cola
drinker een mes. De klanten verlieten daarop zo snel mogelijk
de eetgelegenheid. De politie stelt een nader onderzoek in
Gierzwaluwvriendelijke daken
OOST-SOUBURG - Dankzij oplettende bewoners, een daad
krachtige Vogelwerkgroep Walcheren en de woningbouwver
eniging VW, kunnen begin mei de gierzwaluwen op hun oude
nestplaatsen aan de Zeewijksingel in Oost-Souburg terecht.
De huizen worden momenteel voorzien van dakisolatie en
nieuwe pannen maar de gierzwaluwen krijgen daar geen last-
van. De Vogelwerkgroep Walcheren plaatst zaterdag vijftig
gierzwaluwenpannen op plaatsen die met hulp van de bewo
ners als traditionele nestplaatsen zijn aangewezen.
Behalve de bewoners en de Vogelwerkgroep, dragen ook VW,
de gemeente Vlissingen, bouwbedrijf Delta en de werkgroep
Landschapsverzorging Walcheren bij aan de herhuisvesting
van de typisch stedelijke zomergasten.
Deze rubriek is uitsluitend bestemd voor reacties op in de PZC verschenen berichten,
artikelen of commentaren. De reactietijd beloopt uiterlijk 7 dagen. Open brieven,
oproepen, gedichten en anonieme inzendingen worden niet geplaatst.
Bijdragen mogen niet langer zijn dan 250 woorden. De redactie behoudt zich het
recht voor inzendingen te bekorten. Over geweigerde brieven wordt niet
gecorrespondeerd.
Leefbaarheid
Wederom wordt de leefbaarheid
van het dorp Wissenkerke aan
getast door politieke besluiten.
Nog geen week geleden ver
klaarde wethouder Van Damme
dat het zwembad dit jaar nog
niet gesloten zou worden. Zes
dagen later besluit de gemeente
raad op voorstel van het CDA
het zwembad dit jaar wel te slui
ten, zonder dat dat op de agenda
van de raad stond vermeld (PZC
29-3). Die overval had niemand
verwacht. De Wissenkerkenaren
worden eens te meer met de neus
op het feit gedrukt dat bestaan
de voorzieningen worden afge
broken.
Zo zijn de laatste jaren bittere
tegenslagen te verwerken ge
weest, de sluiting van Cebeco en
de dreigende sluiting van Loon
bedrijf Markusse. Pogingen een
bedrijventerrein nabij Wissen
kerke te realiseren liepen spaak,
sindsdien zijn door de gemeente
raad geen nieuwe pogingen
meer ondernomen. Dit ondanks
de groei van de jonge bevolking,
wat een bedrijventerrein
rechtvaardigt.
Vorige week werd de honderdste
leerling op de basisschool inge
schreven. De gemeentebestuur
ders zouden hun handen uit de
mouwen moeten steken om het
dorp Wissenkerke het zo brood
nodige bedrijventerrein te ge
ven, waarom al jaren wordt ge
vraagd. Nu moet nagenoeg de
gehele werkende bevolking hun
werk zoeken buiten het dorp.
Het wordt de hoogste tijd dat de
toekomstige generatie straks
hun werk zal vinden in of om het
dorp. Gemeenteraad en -be
stuur, ga direct aan de slag, net
zo snel als nu de beslissing is ge
nomen iets af te breken, om ook
eens iets op te bouwen.
A. van der Weele
Orisantstraat 3
Wissenkerke
Evenwicht V
Het artikel Op zoek naar het
evenwicht is de bekentenis van
een vrouw, die zelf het evenwicht
zoekt. Daar is op zich niets mis
mee. Er zijn legio mensen, die
zich na het herstellen van een
ziekte gaan verdiepen in hun leef-
en eetgewoonten. Maar om je
vervolgens uit te geven als hulp
verlener. gaat toch wel wat ver.
En dan ook nog met voetzoolre-
flexologie. aura- en chakrahea-
ling, polariteitsmassage, holisti
sche massage.
Ik verbeeld me bijna dat het
gaat om een zeer erudiete vrouw,
ware het niet dat dit alles me
toch te zeer als loze kreten in de
oren klinken. Het gaat nogal ver
te menen dat je verantwoording
kunt nemen voor mensen met
ernstige ziekten, zonder daar
voor de medische know-how te
hebben. En ik hoop dan ook dat
deze mensen in hun evenwicht
blijven en het goede doen.
Anneke Berings
Mart. Eykestraat 6
Terneuzen
Evenwicht VI
Naar aanleiding van het artikel
over mevrouw Vos staan er da
gelijks ingezonden brieven van
lezers, allemaal negatief. Tot he
den heb ik nog geen positieve
reacties gelezen. Is het eigenlijk
wel mogelijk dat mén door een
voedings- of levenspatroon van
MS kan genezen?
Al tientallen jaren wordt er on
derzoek gedaan naar MS, ook in
Nederland. Zijn de onderzoekers
en begeleidende specialisten
dan zo dom. dat men nog niet op
de gedachte is gekomen om een
speciaal menu samen te stellen.
In Amsterdam is de Nederland
se Hersenbank gevestigd. Daar
is men dankbaar als men als een
MS-patiënt, na het overlijden,
hersenen en ruggemerg ter be
schikking stelt voor onderzoek;
de mensen zijn daar dag en
nacht bereikbaar. Waarom?
Men wil inzicht krijgen in deze
ziekte.
Ik ben geen arts, specialist of MS-
deskundige. Wel werd op 19-ja-
rige leeftijd, in 1954 (41 jaar gele
den) via de beruchte 'ruggeprik'
MS geconstateerd. Ik weet dus
waar ik over praat. Het stuk van
mevrouw Vos was voor mij een
lachertje. Het is alleen heel erg
voor mensen die geloof hechten
aan beter worden. Deze patiën
ten kunnen maar het beste luis
teren naar hun huisarts en even
tueel hun behandelende specia-
Ust- C. J. Kramer
Paauwenburgweg 27
Vlissingen
Evenwicht VII
Toen ik na een ziekenhuisop
name van twee weken terug
keerde naar huis en diezelfde
dag uw niet erg evenwichtige ar
tikel (evenwicht, 28-3) las, rezen
de haren mij te berge. Ik ben na
melijk ook zo'n mens met multi
ple sclerose, net terug van mijn
tweede grootste 'schube' in vijf
tien jaar. Aan aandacht kom ik
niets tekort momenteel, dat valt
te begrijpen volgens de wat
infantiele optiek van Karin Vos
uit Terneuzen. Hoewel ik haar
opvattingen op zijn zachtst ge
zegd kwalijk vind (en onbruik
baar) vind ik het nog veel kwalij
ker dat een dergelijk flutartikel
door de redactie van dit blad ge
plaatst is zonder enige weten
schappelijke of andere genuan
ceerde onderbouwing. Veel
strijdbare en moedige MS-pa-
tiènten wordt hiermee onrecht
aangedaan en MS komt wel in
een heel raar daglicht te staan.
M. van der Waals
Granaat 16
Middelburg
discussie gesloten)
Vijvervreugd III
Als ouder van een bewoner van
Vijvervreugd wil ik een positief
bericht laten horen over de si
tuatie op dit internaat, dat nu zo
negatief in de belangstelling
staat. Mijn zoon wordt in pavil
joen Winterkoninkje goed en
met liefde verzorgd. Ook zijn
dagopvang in De Windroos is
uitstekend.
De huisvesting is inderdaad niet
best. lange kale gangen, slaapza
len, geen privacy in slaapzaal of
badkamer. Er zijn echter bewo
ners die wel een eigen gezellige
slaapkamer hebben, die dan
door de ouders eventueel inge
richt kan worden.
Verder vind ik het onterecht dat
er zo negatief gedaan wordt over
parttimers. Het werken met c.q.
zorgen voor een groep gehandi
capten is psychisch en fysiek
best zwaar, zodat het als partti
mer beter vol te houden is. (Ie
mand die vier dagen per week
werkt, noemt men ook partti
mer). Als er steeds dezelfde part
timers met dezelfde groep
werken, zie ik totaal geen be
zwaar. Kortom: over zorg en
dagopvang zijn wij tevreden: de
huisvesting kan beter!
Koos Zachariasse
Clijverstraat 23
Vlissingen
discussie gesloten
HEINKENSZAND De afdeling'
Zeeland van de Koninklijke Ne
derlandse Federatie van Mu
ziekverenigingen (KNF) houdt
morgen (vrijdag 7 april) en za
terdag wedstrijden voor solis
ten en kleine ensembles. Het
jaarlijkse evenement wordt ge
houden in De Stenge in Hein-
kenszand.
In totaal hebben zich zevenen
zestig muzikanten en ensembles
aangemeld. De slagwerksectie
en een deel van de groep blaas-
muzikanten treden vrijdag
avond (vanaf 19.00 uur) aan ter
wijl de overige blaasmuzikanten
zaterdagmorgen vanaf tien uur
aan de wedstrijd beginnen.
Alle deelnemers worden door
hetzelfde jurylid - de heer J.
Conjaerts - beoordeeld.
van onze verslaggever
WESTKAPELLE - In menig Zeeuws dorp wordt de rust deze week
verstoord door druk operende militairen. Het gaat om een oefening
van de 109 Batterij Veldartillerie van de Koninklijke Landmacht,
die normaal is gestationeerd in Havelte. Eenmaal per jaar voeren
zij de oefening 'Dragon Quest' uit. Deze keer is Zeeland het voor
naamste oefenterrein.
Aan de oefening doen zo'n 250 soldaten mee. Zij beschikken over zes
raketwerpvoertuigen, vijftien landrovers en dertig andere voertui
gen. Woensdag waren zij vooral actief in Middelburg en bij Westka-
pelle. De omgeving van de jachthaven in Kamperland is vandaag
(donderdag) de belangrijkste locatie. Morgen wordt het materieel
ingeladen bij de Veerse Dam, waarna de militairen huiswaarts keren.
van onze verslaggever
A.J. Snel
MIDDELBURG - Van éen ding waren
de Zeeuwse boeren door de eeuwen
heen zeker: het loon van de arbeiders
bleef vrijwel gelijk. Laag. De prijzen
voor voeding konden stijgen of dalen,
de kosten voor arbeid bleven op het
zelfde niveau. Zo was dat tussen pak
weg 1600 en 1910. Boeren reageerden
op de markt, spreidden hun risico's.
Arbeiders hadden af te wachten.
„Hun situatie was in die drie eeuwen
weinig rooskleurig," zegt dr Peter
Priester. Na vijf jaar graven in ar
chieven is hij aan het schrijven van
de landbouwgeschiedenis van Zee
land toe. In het najaar van 1997 moet
het project, een initiatief van de
stichting regionale geschiedbeoefe
ning Zeeland, zijn afgerond.
Priester heeft aanvankelijk enige twij
fel gehad over de vraag of de land
bouw in Zeeland wel zoveel anders
was dan elders op Nederlandse klei
gronden. Hij is intussen tot de conclu
sie gekomen dat de historie een aantal
elementen bevat die als 'typisch
Zeeuws' zijn te karakteriseren. Zo wa
ren de bedrijven in de periode die hij
heeft bestudeerd vrij groot. Een om
vang van veertig hectare was niet uit
zonderlijk. De landerijen moeten er
prachtig geschakeerd hebben uitge
zien. De grond werd zuinig gebruikt
en werd nauwkeurig vrijgehouden
van onkruid. En de boerinnen waren
geëmancipeerd. Ze hadden een eigen
inkomen uit de verwerking van melk
tot boter en kaas. Typisch Zeeuws
ook, want elders in het land lag dat an
ders.
Meer handelaar
De grond was sterk bepalend voor de
grootte van de bedrijven. Priester:
„Zware grond; om die te bewerken,
daar had je twee of vier paarden voor
nodig. En die moesten op een behoor
lijke oppervlakte rendabel gemaakt
worden. Zo ontstonden bedrijven met
meiden, knechten en paarden. Eigen
lijk had je na 1600 al vrij moderne be
drijven. Er zaten ondernemers op die
snel op de markt reageerden. Je had
vooral de teelt van meekrap en tarwe.
De prijzen fluctueerden en daar hiel
den de boeren rekening mee. Ze hiel
den voor speculatie ook wel delen van
de oogst achter tot het moment van
verkoop gunstig was. De onzekerheid
in het agrarisch bedrijf was wel groter
dan nu. Verhoudingsgewijs besteed
den de mensen destijds een veel gro
ter deel van hun inkomen aan voedsel
en dat betekende dat prijsschomme-
lingen een veel sterker effect hadden
dan nu. De boer probeerde daar greep
op te krijgen. Hij was meer handelaar
ontwikkeling. Priester: „Dat feno
meen was in de vergetelheid geraakt.
Het is een van de aardige dingen die
heel eigen voor de provincie waren die
we hebben teruggevonden."
Er waren door de eeuwen heen grote
risico's. Men had te maken met ziek
ten, plagen en misoogsten, maar er
werd gereserveerd. De boer had een
hoge status. Hij was van enorme bete
kenis voor de economie van het plat
teland en hij was werkgever. De arbei-
der had vrijwel geen status. Priester:
„Sociale voorzieningen waren er niet.
In Zeeland had je wel de uitzonderlij
ke regel dat een knecht of een meid
een week per jaar ziek mocht zijn. Dat
was omdat hier malaria heerste. Daar
werd rekening mee gehouden. Maar
daar bleef het dan wel bij. Voor de rest
leek de situatie wel wat op het Wilde
Westen. Er werd volgens een cyclus
gewerkt, 's Zomers was er veel te doen,
maar 's winters werd alleen gedorst en
men groef greppels. Op 11 november,
op Sint Maarten, werden de knechts
ontslagen en half februari konden ze
weer terugkomen. Het dorsen werd in
de winter uitbesteed aan uitwonende
arbeiders. In Groningen bij voorbeeld
werd dat door het inwonend personeel
gedaan. Daar werd gedorst met een
dorsblok van ongeveer vijfhonderd ki
lo, dat door paarden werd getrokken.
In Zeeland deed men dat met de vle
gel. Het graan was van hoogwaardige
kwaliteit en er mocht weinig verloren
gaan. Daar kwam bij dat het stro niet
te erg gekneusd mocht worden want
het werd hier gebruikt voor dijkver
sterking. De bossen glui werden ver
kocht aan de polderbesturen en die
kramden het op de dijken. Het dorsen
werd als stukwerk uitbesteed. Dat
ging harder en was dus goedkoper dan
als men het door inwonende vaste
krachten liet doen. Het zegt iets over
de positie van de arbeider. Die was er
niet best aan toe. In 1845, toen op gro
te schaal aardappelziekte uitbrak,
zijn arbeiders wel de hongerdood ge
storven."
Heel mooi
De lonen waren laag maar niettemin,
er werd veel geld aan arbeid besteed.
Priester: „Je had een Zeeuwse stijl
van boeren. Aan de ene kant was men
zuinig. Aan de andere kant werd heel
veel geld gestoken in het wieden van
onkruid. Waarom men dat deed. is
niet duidelijk. Misschien was het iets
wat van vader op zoon ging. Zoals je
ook de gewoonte had om heel zuinig
met de grond om te gaan. De akkers
waren om de zes meter van een grep
pel voorzien. Was er op een perceel een
misoogst, dan werd dat in het voor
jaar opnieuw ingezaaid. Het moet heel
mooi geschakeerd geheel geweest
zijn."
foto Lex de Meester.
land was in handen van de boerin. Zij
had er een eigen inkomen van. voerde
een gescheiden boekhouding. Ze
kocht van het geld dat ze door de ver
koop van boter en kaas verdiende kle
ding voor zichzelf en voor de kinderen
tot die een jaar of zestien waren. Aan
het eind van de negentiende eeuw
werden overal in Nederland zuivelfa
brieken opgezet. In Zeeland lukte dat
maar moeizaam. De boerinnen zagen
dat hun zelfstandigheid werd aange
tast en verzetten zich tegen de nieuwe
Dr Peter Priester buigt zich over de landbouwgeschiedenis van Zeeland.
dan nu. Er konden harde klappen val
len maar hij had de middelen om die
op te vangen: verandering van teelt en
speculatie."
Boerinnen
Een van de onverwachte dingen die
uit het onderzoek tevoorschijn zijn ge
komen, is het feit dat de boerinnen
een eigen aandeel in het bedrijf had
den. De boeren kochten de koeien en
een karnhond, maar het zuivelgedeel-
te van het gemengde bedrijf in Zee-
Twee militairen houden de omgeving van Koudekerke tijdens hun
oefening scherp in de gaten. foto Ruben Oreel
Honderdtweejarige houdt er een strak regime op na
van onze verslaggever
BURGH-HAAMSTEDE - Van drukte houdt ze niet. Alles op z'n
tijd, is het motto van mevrouw A. Wandel-Smalheer uit Burgh-
Haamstede. Toch was haar woensdag geen rustige dag gegund.
Ze werd 102 en daarom staken veel mensen even de neus om de
hoek van haar kamer in rusthuis Duinoord. De jarige bleef
nuchter onder alle aandacht. „Ik kan er niet te lang bij stilstaan.
Het leven gaat door."
Desondanks blikt ze wel eens terug op 'haar' 102 jaar. „Dan merk
je toch datje al veel hebt meegemaakt." Mevrouw Wandel woont
haar hele leven al op Schouwen-Duiveland. In 1893 werd ze gebo
ren in Brouwershaven. Ze trouwde in Ouwerkerk en verhuisde
later naar Renesse. Vlak na de ramp verbleef ze noodgedwongen
een tijdje in Groningen. „Daar hadden we het goed, maar ik was
blij dat ik weer terug kon", benadrukt ze. Tot ze vijfjaar geleden
naar Duinoord verhuisde woonde mevrouw Wandel zelfstandig.
Volgens burgemeester H. Tees van Westerschouwen, woensdag
aanwezig om mevrouw Wandel te feliciteren, heeft ze 'de drie R's'
hoog in het vaandel staan. „Rust, regelmaat en reinheid", verdui
delijkt Tees. Dit blijkt te kloppen. Iedere avond gaat ze rond ne
gen uur slapen en 's ochtends gaat de wekker om zes uur. Verder
maakt ze haar kamer nog zelf schoon. „Ik doe het graag en als je
nog goed bent, hoeven anderen dit klusje toch niet op te knap
pen? Nee. stijf als een deur aan tafel zitten, dat wil ik de mensen
niet aandoen."
Burgemeester Tees was gisteren een van de bezoekers die mevrouw Wandel met haar 102-de verjaardag kwamen feliciteren.
foto Pieter Honhoff
