>zc
Binnenkort stikt het
hier van de kuikens
Uitbankieren
Troost
^Kraamkamer in
i Kr ammer-V olker ak
reportage
ZATERDAG 21 MEI 1994 35
Een heel klein beetje lijkt het alsof je met Tom Sawyer of
Huckleberry Finn op stap bent. Varen langs eilandjes
met namen als Slaakeiland, Beukelenberg,
Middelkreekeiland en de eilanden van de Vliet. Op de
achtergrond, op de Slikken van de Heen, grazen runderen en
J przewalskipaarden. In het zwerk gaan, eiland voor eiland,
vogels op de wieken. Groot alarm! In hun anders zo rustige
Nieuwbouwwijk, de gloednieuwe eilandjes in het Krammer-
Volkerak, varen mensen rond. De vogels kunnen ook niet
Nveten dat het mensen zijn van het Zeeuwse Landschap,
ftel Jacobusse en Ron Brouwer hebben met het tellen van
nesten alleen het belang van de vogels op het oog. De
verslaggever en de fotograaf mogen mee op voorwaarde dat
ze goed uitkijken waar ze hun voeten neerzetten.
Een nest van een kluut in de schaduw van een struikje moerasandijvie.
Inzet: Gealarmeerde kluten verlaten hun nesten.
De eilandjes in het Krammer-
Volkerak, een zoetwaterbek
ken dat is ontstaan door de aanleg
van de Philipsdam tussen Sint
Philipsland en de Grevelingen-
dam, liggen er nog maar net. Rijks
waterstaat legde ze aan om afkal
ving van de oevers, met name die
van de Slikken van de Heen, te
voorkomen. Bovendien vormen de
ondiepten tussen de eilandjes en
de stortstenen riffen eromheen,
een ideale paaiplaats voor snoe
ken. Die snoeken zijn weer nodig
aan het einde van een voedselke
ten die moet voorkomen dat het
verzoetende water in het Kram
mer-Volkerak in een groene soep
verandert. Omdat eilandjes en rif
fen een ideale broedplaats kunnen
vormen voor plevieren, sternen,
kluten en visdiefjes, is bij de aanleg
ook met hun, uiterst bescheiden,
wensen rekening gehouden. Het
Zeeuwse Landschap heeft inmid
dels het beheer van de eilandjes
van Rijkswaterstaat overgeno
men. Zo kan voor de Slikken van
de Heen en de de eilandjes een in
tegraal beleid worden gevoerd. De
verschillende onderdelen in het
dynamisch ontwikkelende land
schap moeten elkaar versterken.
Nog niet alle twaalf eilandjes heb
ben een naam. ,,Die moeten ze in
het gebruik maai- krijgen", vindt
Ron Brouwer. „Sommige eiland
jes, zoals Slaakeiland, hadden al
een naam. Dat waren platen in het
getijdegebied, die nu het verst on-
wikkeld zijn. Op Slaakeiland staan
al bomen." Voor andere eilandjes
lagen de namen voor de hand.
„Oude heemnamen als Beukelen
berg, of de ligging, bijvoorbeeld bij
Middelkreekeiland, zijn bruikbare
naamgevers. Maar de rest komt
vanzelf als die eilandjes typische
kenmerken gaan ontwikkelen."
Kluteneiland
Als we uit de boot stappen om op
een nog naamloos eiland nesten te
inventariseren, stijgt er een wolk
van gealarmeerde kluten op. Chiel
Jacobusse schat dat er over de
veertig nesten zullen liggen. Op de
stortstenen broedt alvast een
kleine mantelmeeuw. Het is de
enige vogel die op het nest blijft.
Op ruim 2.000 meter zandplaat lo
pen we haast letterlijk op eieren.
Met stijgende verbazing tellen de
vogelaars van het Zeeuwse Land
schap ieder voor zich de aangetrof
fen nesten. De optelsom is boven
ieders verwachting: 150 klutennes-
ten met groen-bruine gevlekte eie
ren en nog eens 50 nesten in voor
bereiding. Enkele nesten van bont-
bekplevieren, strandplevieren en
één van een meerkoet. Chiel Jaco
busse hapt naar adem: „Dit zou
weieens de grootste klutenpopula-
tie van heel Europa kunnen zijn.
Dat eiland heeft nu tenminste ook
een naam: Kluteneiland."
Later zal hij nog een keer naar
adem happen. Als op een ander ei
landje van nog geen 200 vierkante
meter schelpenzand, bijna 50 nes
ten blijken te liggen. Maai- dat ei
land heeft al een naam. Het eiland
van de Vogelhut, heet het, al is er in
de verste verte een vogelobserva
tiehut te bekennen. „Dat komt
doordat we daar het geld nog niet
voor hebben. Maar het is de bedoe
ling dat er op die plek een mooie,
luxe observatiehut komt. Een hele
hoge, vanwaaruit je een goed over
zicht hebt op de eilanjes en over de
slikken. Met vaste telescoopkij
kers en zo. We moeten dit gebied
ook ontsluiten voor het publiek.
Met zo'n vogelhut geef je een opti
male kijk met zo weinig mogelijk
verstoring."
Al is het Zeeuwse Landschap erg
gelukkig met het beheer van de ei
landjes, een paar wensen zijn er
nog wel. Zo zou een differentiatie
van het waterpeil bijzonder wel
kom zijn. „We zouden het liefst
zien dat het peil in de winter om
hoog ging, zoals dat langs rivieren
normaal is", legt Ron Brouwer uit.
Het is de bedoeling dat de hogere
delen van sommige eilandjes be
groeid raken. Lagere delen, rots
achtige stukken en gedeelten met
schelpen, kunnen kaal blijven. Op
die manier kunnen verschillendce
soorten vogels er broeden en fou-
rageren."
Nog geen jaar na de aanleg doet de
moerasandijvie, een pionier die bij
voorkeur op pas-opgespoten zand
groeit en daarom bijna uitsluitend
in Nederland voorkomt, goed zijn
best om bezit te nemen van de ei
landjes. Samen met enkele plant
jes zeebies en nog wat volhardende
ziltminners, benadrukt de moera
sandijvie de kaalheid van het land
schap. Dat is precies zoals de
scholekster het hebben wil. Overal
hebben zwart-witte vogels kleine
kuiltjes gemaakt met duidelijke
watervogelprentjes erin. Voor eie
ren is het de scholekster nog wat te
vroeg maar de kans dat één van de
eilanden Scholekstereiland zal
worden gedoopt, is groot.
Rijkswaterstaat heeft niet voor de
leegstand gebouwd. Als de indrin
gers met hun bootje uit het zicht
verdwijnen, strijken de nieuwe be
woners weer luidroepend neer. De
vogelkenners van het Zeeuwse
Landschap horen in de kakafonie
nog kleine en grote karekieten,
bontbekplevieren en visdiefjes te
keer gaan. „Over een week of zes
stikt het hier van de kuikens", zegt
Chiel Jacobusse. Over enkele jaren
hoopt hij in de ondiepten lepelaars
aan te treffen. „We zijn eigenlijk
pas tevreden als hier iedereen is in
getrokken, die in zo'n gebied thuis
hoort."
Mieke van de Jagt
Meeuwen broeden graag op de stenen.
Een nest van een meerkoet.
ÏSSfcte-S
De Eilandjes van De Vliet zijn voorlopig nog kaal.
fotografie PieterHonhoff
Met een vriendelijke lach
geeft mevrouw Ding me
een bruine enveloppe. „De
huur", zegt ze. Een diepe zucht
ontsnapt me. Niet dat ik iets
heb tegen mevrouw Ding. Ze is
een van de drie vrouwelijke
congierges van dit flatgebouw.
Tot hun voornaamste taken be
horen schoonmaken en aanwe
zig zijn van 's morgens acht tot
's avonds tien.
De waarneembare bezigheden
bestaan uit thee drinken, klet
sen en de krant lezen m het
kleine kamertje links in de hal
waar naar goed Chinees ge
bruik ook een bed staat. Maar
het moet gezegd, in het trap
portaal is het over het alge
meen geen beestenboel, on
danks de tientallen kinderen
die er naar internationaal ge
bruik een speelplaats van ma
ken.
Het is de eerste keer dat de re
kening voor de huur op deze
manier ivordt gepresenteerd.
Soms belandt de envelope be
neden in de brievenbus; an
dere keren wordt deze op de
vierde etage onder de deur van
de flat doorgeschoven. Dit
soort inconsequenties zijn hier
aa?i de orde van de dag. Een
mens iveet nooit waar hij aan
toe is in China en om te overle
ven, moetje er mee leren leven.
Gewoon over je heen laten ko
men en hooguit luchtig de
schouders ophalen. „Het is niet
anders", reageren Chinezen op
zoiets. De zucht was dan ook
meer een vooruitlopen op een
aanstaande inspanning, xoant
het betalen van de huur domi
neert eens in de drie maanden
een hele week.
China kent nog geen modern
betalingsverkeer en 'thuisban
kieren' komt in liet Chinese
woordenboek niet voor. Dus
niets van thuis fluitend een gi
rootje uitschrijven met een
kopje koffie onder handbereik
en meneer PTT zorgt ivel dat
het goed komt. Hier dienen alle
rekeningen - ook voor zaken
als elektriciteit en abonnement
op de krant - nog 'ten kantore'
te worden voldaan.
Wat dat betreft lijkt de situatie
op Nederland in de jaren vijftig
toen iedereen geduldig bij de
gasfabriek in de rij stond om de
maandelijkse nota contant te
betalen. Zelfs nu de 21e eeuw
met rasse schreden nadert en
Peking contracten sluit met
computerreuzen als IBM om
een 'informatie-supersnelweg'
aan te leggen, gaan er veel
uren verloren met simpel de fi
nanciële gezinshuishouding op
orde houden.
De knoop zit hem bij de banken
waar nog steeds de communis
tische geest rondwaart en com
puters een zeldzaamheid zijn.
Bij het filiaal op de hoek han
gen achter de balie zeker twin
tig jonge employés mlvrond,
terwijl volgens westerse maat
staven vijf genoeg zou zijn. Ze
hebben ieder een zeer beperk
te, vastomlijnde taak en zullen
hun collega die het druk heeft
geen werk uit handen nemen.
De actiefste bedienden lezen
een boek of oefenen hun vinger
vlugheid door steeds over-
nieuw hetzelfde stapeltje bank
biljetten te tellen. Sommigen
zitten altijd achter een leeg bu
reau te dommelen en het is de
vraag of zij ooit een opdracht
uit te voere n krijgen of behoren
tot de miljoenen in China die
wel een baan hebben maar
geen iverk. Voor de balie
groeien uiteraard de rijen met
klanten gestaag.
Het bedrag voor de huur, ruim
tweeduizend dollar, moet van
de bank komen. Met een credit
card kan elke dag hooguit vijf
honderd dollar worden opge
nomen of zeshonderd als de ba
lie-assistente achter loket veer
tien goede zin heeft. Zij vult
dan een formuliertje in waar
mee bij loket negen in de rij
moet worden gestaan zodat
een betvijsje kan worden afge
ven dat het bedrag op de bank
rekening is gestort Op vertoon
van dat papiertje is de credit
card terug te bekomen bij loket
veertien, maar dan zijn we al
gauw een half uur verder. Tot
slot van vier dagen uitbankie-
ren kan met een check bij het
Huisvestingsbureau de huur
ivorden betaald. Een gevoel
van overioinning laat zich
daarna niet onderdrukken -
toch een gemis als je thuis kunt
bankieren.
De Amerikaanse eet- en
drinkgewoonten blijven
ons nog dagelijks verbazen.
Neem nu die meest elementaire
onderdelen van ons in Neder
land bepaalde voedingspa
troon: koffie, thee en een ge
wone boterham. Je zou denken
dat die behoefte in dit land, dat
zich als de bakermat van de
moderne westerse beschaving
beschouwt, gemakkelijk te stil
len is. Maar ho maar!
We waren net aangekomen en
bestelden ergens 'een thee'. De
juffrouw kwam even later met
een blikje ijsthee aanzetten.
„Oh, u bedoelde HOT TEA", zei
ze na onze verbouwereerde
blik. Dat was kennelijk een ra
re bestelling. Even later kwam
ze terug met een reusachtige
mok vol lauw water en een
STANDPLAATS
Washington
Hans de Bruijr
theezakje. Als een Amerikaan
al thee drinkt, dan is dat ijs
thee, zo bleek ons later.
Maar dat verandert, vernamen
we onlangs. Links en rechts
schieten nu 'tea-shops' uit de
grond. Zaakjes die helemaal
aan theedrinken gewijd zijn en
vele soorten thee verkopen.
The New York Times ivijdde
een hele pagina aan de rage,
met adviezen over hoe goed
thee te zetten. Dat het bijzonder
is blijkt wel uit het feit dat de
gewoonste thee hier meteen
'gourmet-tea' ivordt genoemd.
Dat je thee ook gewoon thuis
kunt drinken xoil er bij veel
Amerikanen nog niet in. Het
zelfde is aan de hand met kof
fie. Wie tot voor enkele jaren in
de VS een bakje koffie bestelde,
kreeg steevast een grote mok
voorgezet waarin uit een gla
zen kan een ivaterig bruin
vocht geschonken werd dat
slechts vaag aan koffie deed
denken. De benaming 'slootwa
ter' kon je bijna letterlijk ne
men.
Je kon er liters van drinken
voor het slapen gaan zonder
dat daardoor je nachtrust ge
vaar liep. Nog steeds zijn er ve
le restaurants en cafés die zo
een loopje nemen met de goede
smaak. Hun kannen met oplos-
koffie wachten soms uren prut
telend op een pitje op het vol
gende slachtoffer. Maar ineens-
de sociologen hebben er nog
geen verklaring voor - heeft
Amerika echte koffie ontdekt.
Op bijna elke straathoek in
New York. Washington, San
Francisco of Los Angeles vind
je nu coffeeshops waar 'Euro
pese' koffie ivordt gezet. In de
meeste gevallen betekent dat
Italiaanse koffie, want de Ame
rikanen zijn gek op alles wat
exotisch klinkt. In mijn dorp,
dat slechts één hoofdstraat rijk
is, zitten er al vier, waaronder
een van de nationale koffie
shopketen Starbucks.
En zij brouwen niet alleen
espresso en capuccino, maar
'caffe latte', 'café au lait', 'mo-
chachino' en nog een handvol
variëteiten waar ze in Italië
nog nooit van gehoord hebben.
En dan hebben we nog de keuze
uit groot (en dat wil zeggen
GROOT) of gewoon, met kaneel
of chocopoeder erop. met een
enkele of een dubbele portie
melk. met magere of gewone
melk. Wat de klant maar wil.
Nu nog een echte boterham en
we voelen ons hier weer wat
meer thuis. Amerikaans brood
lijkt nog het meest op een natte
spons. Je kan het platdrukken.
*maar het neemt onmiddellijk
zijn oude vorm weer aan. En al
laat je het drie weken onver
pakt in de zon liggen, dan is het
nog zacht en 'vers'. Geen ivon-
der dat zo'n industriebrood
hier niet meer dan anderhalve
gulden kost.
Maar in navolging van de thee-
en koffieshops rijzen hier nu
ook de warme bakkers als pad
destoelen uit de grond. En net
als bij de koffie en thee richten
zij zich op de Europese eetcul
tuur. De nieuive bakkers kun
nen de vraag naar verse crois-
santjes, naar Frans alpen
brood, naar zwaar Duits volko
renbrood en Italiaans kruiden
brood nauivelijks aan. De Ame
rikanen zijn er ineens gek op.
Nadat de Amerikanen de we
reld vergeven hebben van de
hot-dogs en Big-Macs, is dat de
manier waarop wij Europea
nen eindelijk iets terug kunnen
doen. Dat voor een eenvoudige
tijdelijke immigrant als onder
getekende het leven daardoor
ook een beetje aangenamer
wordt, is alleen maar meegeno
men.