Stoet van de heimwee
Het jaarlijkse tuinfeest
PZC
Langs
Soestdijk
Wimbledon
reportage
21
ZATERDAG 19 JUNI 1993
Soestdijk, gemeente Baarn. De
twee Oranjeverenigingen kiezen
er voor een verstandshuwelijk, maar
de weemoed laat zich maar
moeizaam smoren. Heimwee naar
Dick Passchier, ravottende prinsjes
en, vooral, Juliana zelf. Het défilé
wordt gemist: „Het volk wil zijn
liefde betuigen. En dat kan niet
wanneer de koningin één of twee
dorpjes bezoekt."
De vlag hangt uit. dus is Zij thuis. De
dames schuifelen voorbij, parallel
aan het hek. Ze monsteren het paleis, dat
meedruilt met de zondag, en slaan aan het
twijfelen. Waar zouden prins en prinses
nou eigenlijk wónen?
Waar de bloemetjes staan, gokken ze.
Je zou ze misschien paleistoeristen mogen
noemen, de dames Buysse en Wijgerde.
Helemaal uit Zeeuws-Vlaanderen en Bra
bant, al waren ze dit keer in de buurt. Lo
geren.
Het Loo, daar is mevrouw Buysse al drie
keer geweest. Drakensteyn is een ramp,
daar kan je niets van zien. Maar Soestdijk
blijft toch iets aparts. Wat haar betreft
mocht het défilé vandaag nog terugko
men: ..Je ging er echt voor zitten." De
rondreizen van Beatrix op 30 april kunnen
haai- minder bekoren. Ze kijkt 's middags
wel naar de samenvatting.
Mevrouw Wijgerde weet het nog niet zo.
Beatrix komt naar de mensen toe, en dat
heeft toch ook wel wat. Piekerend schuife
len de dames verder.
Dertien jaar na het laatste officiële défilé
op Soestdijk worstelt Baarn met een na
tionale erfenis. Jaarlijks, wanneer konin
gin Beatrix ergens in den lande tussen het
koekhappen, het spuitvoetbal en de kus
sengevechten door slalomt. borrelt de
heimwee naar de défilés weer op. Jos Gies.
voorzitter van de Baarnse Oranjevereni
ging (BOV). denkt er het zijne van: „Tegen
de tijd van 30 april worden alle omroepen
in Hilversum zenuwachtig. Dan besluiten
ze in hun programma's de heimwee op te
poetsen. De monarchie moet modern zijn,
zegt men, en dan komt de vorstin op Ko
ninginnedag naar het volk toe en dan is
het wéér niet goed en niet leuk! In wezen is
het een belediging aan het adres van Bea
trix. Er wordt gewoon glashard gezegd: Je
moeder deed het leuker."
Gerrie Overweel, voorzitter van de
Christelijke Oranjevereniging Baarn
(COV), is dezelfde mening toegedaan:
..Het volk is inmiddels toch ook aan Bea
trix gewend? Het heeft gewoon een paar
jaar nodig gehad om over te schakelen. Nu
moet de pers nog mee."
En Gies, licht ontstemd: „Ik denk dat de
beleving van het volk anders is dan de
pers doet geloven. Men moet eens ophou
den met het gezeur over die defiles. Wat
dan? Zoals dat in Engeland gaat, in ama-
De 'goeie ouwe tijd' in Baarn: koningin Juliana en prins Bernhard tijdens het jaarlijkse défilé voor paleis Soestdijk.
foto Arthur Bastiaanse/ANP
zonezit een défilé afnemen? Dat zouden ze
hier toch ook niet accepteren?"
Het laatste Koninginnedag-defilé op pa
leis Soestdijk was dus in 1980: daarna is er
in '87 nog een défilé gehouden ter ere van
het vijftigjarig huwelijk van Juliana en
Bernhard. Sinds die tijd zijn de twee
Baarnse Oranjeverenigingen stukje bij
beetje tot elkaar gekomen. Dezer dagen
heffen ze zichzelf op en maken ze een
nieuwe start onder de naam Baarn en
Oranje. Naar verluidt is het in Nederland
uniek dat twee officiële Oranjeverenigin
gen een algemene en een christelijke
op deze manier samen voort gaan.
Maar daarvoor heeft menig druppel door
de Eem moeten stromen. „Het heeft jaren
geduurd voor de partijen bestuurlijk tot
elkaar kwamen", weet ook mevrouw
A.G.C. Eilander, erelid van de BOV (maar
tevens ingeschreven bij de COV). „Want
praktisch werkten we wel samen. Het ging
zelfs zo ver dat we op 30 april samen een
kraampje bemanden en dat mensen, die
zich als lid wilden opgeven, een kruisje
moesten zetten bij wélke van de twee
Oranjeverenigingen. Het was absurd."
Mevrouw Eilander was jarenlang betrok
ken bij de défilés op Soestdijk. De organi
satie van het evenement werd vooral in de
nadagen gedomineerd door een paar men
sen van de Baarnse Oranjevereniging. Op
1 mei kwamen de aanvragen om het vol
gendjaar mee te mogen paraderen al weer
binnen. Kindergymclubs, herdershon
denverenigingen. tamboers, loslopend
volk. je kon het zo gek niet bedenken.
Toenmalig BOV-voorzitter Blijdenstein
selecteerde wat en mevrouw Eilander ver
zorgde de correspondentie. Als dank
wachtte een plaatsje naast het bordes.
Vooral voor Juliana was het défilé "een
heel blij gebeuren', schat ze achteraf in.
Voor Bernhard minder, voegt ze er aan
toe. 'vanwege zijn rug'. „En die kleinkin
deren vonden het natuurlijk helemaal
schitterend."
Of Baarn. het Oranje-dorp van oudsher,
sinds 1980 aan glans verloren heeft? Ze
kiest haar woorden met zorg: „Het en
thousiasme is anders. Baarn is nog steeds
een Oranje-dorp, maar de organisatie van
30 april komt voor rekening van een kleine
club mensen. Ik vertrouw erop dat de
nieuwe vereniging de boel weer een im
puls geeft."
Maar zoals vroeger? „Eén volk. met die
koningin? Dat was fantastisch, dat heb je
nu niet meer.' De mensen nemen en
niet alleen in Baarn toch al wat meer
afstand, meent ze: „Neem nou het vlag
gen! Ja, als Beatrix jarig is. of Juliana, dan
vlaggen ze wel. Maar anders?"
Museum
In het Oranjemuseum aan de Van Heutsz-
laan grabbelt conservator Mark Veldhuy-
sen in een doos die volgens opschrift Re-
mia Margarine belooft, maar in werkelijk
heid een nieuwe schenking aan het mu
seum bevat. Er zitten zowaar pronkstuk
jes uit achttiende en negentiende eeuw
tussen. Zomaar cadeau gedaan.
Het meeste van wat tentoongesteld staat
in het Oranjemuseum, is trouwens ge
schonken. Meer dan tachtig procent, naar
schatting. De collectie omvat bekers, ge
denkborden. theelepeltjes, borstbeelden,
schilderijen, paleïsmaquettes en nog veel
meer. Soms krijgen Juliana en Bernhard
zelf nog Oranje-artikelen aangeboden; die
komen dan veelal bij Veldhuysen terecht.
Liefdewerk, oud papier is het: het Oranje
museum in '87 door Bernhard geopend
- draait met een kleine groep vrijwilligers
en met verlies, maar voor die tien-, twaalf
duizend bezoekers per jaar blijkt de opge
knapte loods achter eethuis De Generaal
een onvermoed bedevaartsoord, 'een feest
van herkenning'.
„Ik denk dat 95 procent van de bezoekers
het doodzonde vindt dat het défilé er niet
meer is", schat de conservator. „Die zwart
Avit-beelden. waarbij nog beschreven
werd wat voor kleur jurk de koningin dit
keer aan had... Het is een hang naar tradi
tie. Een zelfgemaakte traditie, in dit geval.
Want of dat défilé nou hier of op Huis ten
Bosch zou zijn. dat zou ze om het even we
zen. Het volk wil zijn liefde betuigen, en
dat kan niet wanneer de koningin één of
twee dorpjes bezoekt."
Als het slecht gaat met het land. richt ie
dereen zich tot de Oranjes, doceert Veld
huysen. „Het is het enige dat ons allemaal
bindt." En voor al die aanhankelijkheid
zien de mensen te weinig van hun huidige
vorstin, leert de ervaring. Dat low profile
wil Beatrix voor een deel zelf zo, dat wil de
Rijksvoorlichtingsdienst (RVD) voor een
deel zo, maar: „Het volk wil haar zien.
Bernhard zorgt wel dat hij in de pers
komt. die trekt zich nergens iets van aan.
En dus hebben ze nog vaak zoiets van: Die
défilés vroeger, dat was leuk. Dat missen
Luciferhoutjes
Eigen herinneringen, aan een Baarnse
jeugd. Hoe hij. als kleine man. stiekem
probeerde om in de glunderende stoet te
recht te komen en 'illegaal' voor het bor
des langs te paraderen. Hoe Baarn uitliep
om aan de Van Heutszlaan en Amster
damsestraatweg te kijken hoe de aange-
reisde mensen met hun paleizen van luci
ferhoutjes en reusachtige krentenmikken
aansloten in de lange rij. De marechaus
see had het er druk mee, maar het was ge
zellig.
„Voor Baarn is het in ieder geval jammer
dat het défilé er niet meer is. En ik heb zelf
het idee dat met het verdwijnen van de de-
filés op lokaal niveau de fut er een beetje
uit is. Vroeger ging de jeugd het gemeente
bestuur toezingen en werd je fiets ver
sierd. voor de optocht door Baarn. Tegen
woordig lijkt het centrum hier op 30 april
wel een vrijmarkt a la Amsterdam, zo
druk."
Maar dat de tijdgeest niet alleen in Baarn
een andere is, ja. dat beseft hij ook wel. Nu.
jaren later, 'runt' hij het Oranjemuseum.
Samen met de vrijwilligers, tegen de ver
drukking in. Te weinig geld, te weinig be
zoekers en te weinig zekerheid: de NS heb
ben hun oog op de aanpalende grond laten
vallen. „En dan moeten we weg."
Intussen proberen de Oranjeverenigingen
in Baarn een nieuwe start te maken. Het
ledenbestand (BOV: 220. COV: 350) is de
afgelopen decennia vergrijsd, zoals elders
ook vaak het geval was. maar Gies en
Overweel kondigen een nieuwe generatie
van actieve Orangisten aan; „Jonge men
sen met organisatietalent, die weten hoe
je dingen voor elkaar kunt krijgen. De za
ken worden grootser opgezet en professio
neler uitgevoerd. Het is geen kunst meer
om tweeduizend gulden subsidie op te
maken of een evenementenbureau in te
schakelen."
Vooralsnog koestert Baarn de historische
band met het paleis. Juliana en Bernhard
hebben vrienden en vriendinnen in het
dorp wonen en Juliana mag nog wel eens
winkelen in de Laanstraat Haar groot
moeder. Emma. reed met de koets voor
dezelfde doeleinden al van Soestdijk naar
Baarn. dwars door het Baarnse bos.
Nu ligt aan de rand van dat bos een par
keerplaats. schuin tegenover het vroegere
jachtslot van Willem III. Regelmatig stop
pen er busladingen met fotolustige toeris
ten. of auto's met al dan niet toevallige
passanten, die uitstappen om het paleis
eens van dichtbij te bekijken.
Arjan Klein uit Monnickendam is er, op de
terugweg van Lage Vuursche. met vrouw
en kinderen even voor omgereden. Mooi
paleis, vindt hij, maar die défilés ver
trouwt hij met gerust hart aan het verle
den toe. Van de Oranjes geen kwaad „Die
mensen doen het toch perfect?"
Alsof die Engelsen zo'n toonbeeld van rust
zijn. Al die meningen! Ze moesten het Hol
landse koningshuis eens met rust laten.
Zo'n Beatrix, die spreekt toch zeker al
haar talen?
Ton de Jong
Maandag gaan de vier ijzeren poorten van
de All England Lawn Tennis Club weer
open voor het meest prestigieuze
tennistoernooi ter wereld: Wimbledon.
Gedurende twee weken zullen 400.000
toeschouwers hun weg vinden naar de groene
tempel in Zuid-Londen, terwijl miljoenen
anderen via de tv meekijken. In Wimbledon
heeft de tijd sinds 1877 misschien niet
helemaal stilgestaan, maar dreigt het toernooi
niet overvleugeld te worden door Flushing
Meadow en Roland Garros?
De woorden zijn van Steffi Graf: „Dit
wordt mijn negende Wimbledon-
toemooi. maar ik kijk er even halsreikend
naar uit als altijd. In feite is Wimbledon
het enige toernooi om naar uit. te kijken.
Vergeleken met dit toernooi zijn alle an
dere slechts lopende-bandwerk."
Gezeten in haar werkkamer boven het
Centre Court, de groene tempel waar Graf
vorig jaar haar titel veroverde, zegt Vale
rie Warren: „Kijk, Wimbledon betekent
traditie. We houden hier de oude waarden
in ere. Maar dat betekent niet dat Wimble
don anno 1993 nog precies hetzelfde is als
honderd jaar geleden."
Als directrice van het Wimbledon-mu
seum kan Valerie Warren een vakkundig
oordeel vellen over de geschiedenis van
het toernooi. „Sommige bezoekers den
ken dat tennis weinig meer is dan ballen
en rackets", zegt ze misprijzend. „Dat is
niet zo."
Om zo veel mogelijk tennisliefhebbers
van dit feit te doordringen, organiseerde
Valerie vorig jaar een tentoonstelling on
der de naam Niet Alleen Ballen en Rac
kets. „Wimbledon", zo zegt ze met Steffi
Graf, „is inderdaad anders."
Neem de kleding. Waar elders de spelers
zich nu naar eigen inzicht in veelkleurige
designer-outfit mogen hullen, heeft Wim
bledon nog steeds een 'all-white policy'.
„Maar hoewel de kleur dezelfde is geble
ven. heeft de tijd hier niet stilgestaan."
Valerie toont een foto van een praaldame
die, gehuld in de smaakvolle combinatie
van corset, petticoat en baljapon, de rac
ket hanteert. „Dit bijvoorbeeld was Maud
Watson, die in 1884 winnares was van het
dames-enkel. Zet daar de huidige dames
eens naast."
Obsceniteit
Maar de verandering was een pijnlijk pro
ces. „We hebben een shock-therapie on
dergaan. In 1919 verscheen een Frangaise,
Suzanne Lenglen, hier met ontblote ar
men en een jurk tot net over de knie op de
baan. Het publiek reageerde aamvanke-
lijk geschokt op deze obsceniteit, maar ze
won de finale en zette daarmee de toon."
Wimbledon zou nog vele malen geschokt
worden. In 1931: de eerste dame met blote
Valerie Warren, directrice van het Wim
bledon Museum: „We houden hier de
oude waarden in ere." fotoGPD
benen. Twee jaar later: de halflange
broek. Toen, in 1949: Gussy Moran. bijge
naamd 'Gorgeous Gussy', verschijnt in
een getailleerd, zijden jurkje tot boven de
knie.
„Vergeet niet dat de koning altijd op de
eerste rang zat", zegt Valerie verdedigend.
„Pas als hij zijn goedkeuring gaf. kon het
kledingvoorschrift worden gewijzigd."
Tergend langzaam werden in Zuid-Lon-
den de bakens verzet, maar er waren na
tuurlijk grenzen. In 1985 werd Anne White
door de organisatie teruggestuurd naar de
kleedkamer, nadat ze in bodystocking de
baan was opgekomen. En drie jaar later
zorgde Barbara Potter voor een rel door
tijdens een baanwissel van shirtje te wis
selen. een handeling die in strijd werd
geacht met de goede zeden.
De speelster verdedigde haar gedrag met
een verwijzing naar haar arts. Deze, zo ver
klaarde ze, had haar wegens een hardnek
kige rugblessure verboden met een nat
shirtje te spelen. De toernooi-leiding
zwichtte, maar trok wel een extra blik bal-
lenjongens open die met handdoeken ter
grootte van een biljartlaken Barbara's
boezem aan het oog van de ijlings toege
Wimbledon 1892: de heren Lewis en Pim spelen de finale, foto GPD
stroomde persfotografen moesten ont
trekken.
Aardbeien
Thans, 116 jaar na het eerste Wimbledon-
toernooi, hebben de spelers hun Victo
riaanse outfit afgeworpen. Maar voor het.
overige is er weinig veranderd, en de All
England Lawn Tennis Club wil dat graag
zo houden. In maart onthulde de Club
haar twintigjarenplan voor de 'moderni
sering' van het Zuidlondense complex.
Oogmerk was. zo zette clubvoorzitter Cur
ry uiteen, de sfeer van een Engels tuinfeest
te behouden.
Op Flushing Meadow werd het gras ver
vangen door kunststof, in Melbourne ver
rees een modem stadion met dak. Roland
Garros staat aan de vooravond van ingrij
pende veranderingen, maar Wimbledon?
..Wimbledon", zo schreef een tenniscor-
repsondent, „zal blijven wat het altijd ge
weest is: het toernooi van de regen en de
aardbeien."
Regen en aardbeien zijn in Engeland de
voornaamste ingrediënten van een ge
slaagd tuinfeest. Op het allergrootste
tuinfeest, dat in Wimbledon, sijpelt de re
gen gewoonlijk dagenlang uit de hemel
terwijl de aanwezigen ongestoord hun
'strawberries' nuttigen (per dag wordt er
twee ton van verkocht).
Valerie Warren, zelf het prototype van de
in Laura-Ashleyjurken gedrapeerde En
gelse roos, kan geestdriftig vertellen over
het hemelwater. „Regen hoort bij Wimble
don", zegt ze opgetogen. „De eerste keer
dat ik op de tribune zat en het begon te
regenen, was ik ontroerd. Ik zag de spelers
naar de kleedkamers gaan en de toe
schouwers hun paraplu's ontvouwen, en
ik dacht: 'Mijn god. hier is het allemaal om
begonnen. Dit is Wimbledon' Ik had het
gevoel in een film mee te spelen."
Het twintigjarenplan voorziet dan ook
niet in de bouw van een overdekt stadion,
zoals door sommige critici was bepleit. En
evenmin zal de spa in het gras gaan. Gras-
banen mogen vrijwel overal verdwijnen,
zo niet in Wimbledon.
Björn Borg
De afgelopen jaren was de roep om gravel
steeds luider geworden. Gras was leuk in
de tijd van Björn Borg, toen de spelers nog
met houten rackets speelden. Adembene
mende rally's konden de aandacht van
het publiek minutenlang gijzelen. Maar
was thans, in het tijdperk van de veder
lichte kunststof racket, gras niet te snel
geworden? Wie kon er nog een service van
Michael Stich. wiens ballen snelheden
van meer dan 120 km per uur bereikten,
retourneren?
De statistieken leken voor zich te spreken.
Een rally duurde op Wimbledons grasba-
nen gemiddels nog maar 3 sekonden. Per
uur tennis was de bal slechts 3 minuten in
de lucht. In Parijs daarentegen, waar op
gravel wordt gespeeld, was dat 12 minu
ten. Wat was er overgebleven van het kijk
spel op Wimbledon?
Een Londense avondkrant vatte de stem
ming vorig jaar samen onder de kop: 'Is
the Game over for Wimbledon'? „De regen
dreigde Wimbledon altijd al te veranderen
in een farce, compleet met paraplu's en
chaotische wedstrijdschema's", schreef
de krant. „Daar komt nu nog bij dat de
wedstrijden karakterloze exercities in
kracht en frustratie zijn geworden."
Met spanning was dan ook uitgekeken
naar het twintigjarenplan dat dit voorjaar
uiteindelijk zou worden onthuld. De te-
Maud Watson, de winnares van 1884, in
een combinatie van corset, petticoat en
baljapon. fotoGPD
leurstelling was des te groter toen tenms-
baas John Curry de toekomst schilderde
Ja, er zouden veranderingen komen.
Court No 1 (na het Centre Court de belang
rijkste baan) zou worden gesloopt en el
ders weer verrijzen. Maar twee dingen zou
den blijven: de open lucht en het gras.
Valerie Warren onderkent de problemen.
„Maar", zegt ze eenvoudig. we hebben
hier altijd gras gehad. Als Wimbledon zijn
gras zou verliezen, zou het geen Wimble
don meer zijn."
En voorwaar. Steffi Graf is het met haar
eens. „Er is geen andere plek ter wereld
die zelfs maar de sfeer van het Centre
Court kan benaderen", zei ze ooit. „Alleen
al het lopen over het gras geeft me een spe
ciaal gevoel. En dan de kleedkamers! Het
meubilair, de kleuren - alles is mooi. Voor
sommigen is de regen misschien een pro
bleem. Maar ik hoef me niet te vervelen als
een wedstrijd wordt afgelast. Ik krijg da
gelijks 150 brieven van fans. Alleen als het
regent, heb ik de tijd die te beantwoor
den."
Cees van Zweeden
