Zeebenen op het voordek
Binnen kan het regenen en waaien
Spannende
verkenning
Maritiem
attractiecentrum
Barbara Kouwijzer heeft haar vader
gevraagd wat er zoal in het Arsenaal
te beleven zal zijn. Hij heeft er al iets over
gelezen. Een bootsimulatie. Haaien. Rog
gen. Veel verder komt hij niet. „Ik geloof
dat wij nog wat meer aan publiciteit moe
ten doen", concludeert adviseur/project
leider Bram van der Weide. Hij leidt de zes
leerlingen van Scheldemond rond in het
maritiem attractiecentrum. Met veel en
thousiasme vertelt hij zijn verhaal. Over
het beeld van Paddeltje, de scheepsjon
gen van Michiel de Ruyter, dat op het
plein voor het Arsenaalgebouw komt.
Over de Duitse eenmans-onderzeeboot in
de grote entreehal. Over de langste rol
trap van Zeeland.
Roltrap
Die roltrap zit woensdag 5 mei nog in het
plastic. Vanaf die roltrap krijgen bezoe
kers van het maritiem attractiecentrum
een eerste, vluchtig idee van wat hen te
wachten staat. Gedeeltes van de twee bo
venste verdiepingen zijn opengewerkt.
Van der Weide en de scholieren moeten
nog over de diensttrap, die zo oud is als
het Arsenaal zelf. Voor gehandicapten is
er een lift. Mirjam Buisman geeft haar
ogen gelijk goed de kost. Ze bekent later
dat ze. kijkend over de etages, na dertig
minuten weer buiten verwachtte te staan.
Het gebouw kennen ze alleen van
de buitenkant. Het Arsenaal,
een oude schoenendoos die tot
monument is geheven, oogt niet
direct aantrekkelijk. Van wat er zich
sinds eind januari heeft afgespeeld,
hebben ze geen enkel idee. Vrijwel
alle dagen, zelfs in het
paasweekeinde, brandde er tot 's
avonds laat het neonlicht. In het
Arsenaalgebouw waren - en zijn nog
steeds - de makers van het maritiem
attractiecentum bezig met een race
tegen de klok. Vlak voor het
pinksterweekeinde moet het
helemaal klaar zijn. Zes havo-4
leerlingen van de Vlissingse
scholengemeenschap Scheldemond
mochten op bevrijdingsdag tussen de
bedrijven door alvast een kijkje
nemen. Ze waren onder de indruk.
kei. Zelfs de twijfelzuchtige Jeffrey Wolf
begint warm te lopen.
Een trap af. naar de eerste etage. Een
ruime zaal is ingeruimd voor de oudheid
kamer van dè fabriek van Vlissingen, de in
1875 opgerichte Koninklijke Schelde
Groep. „We kunnen met de spullen uit de
oudheidkamer het hele gebouw vullen",
zegt Van der Weide.
Eye-catchers
„Wij laten alleen de eye-catchers zien,
oude handgereedschappen, allerlei
scheepsmodellen, brandkasten. En wij
zullen uit de collectie putten om wisselen
de tentoonstellingen te organiseren." De
Scheldemonders luisteren geduldig. Mir
jam Buisman zegt na afloop. „Dat is voor
mijn opa."
Het groepje loopt snel door, naar twee gro
te schaalmodellen van beroemde passa
giersschepen, de Willem Ruys inu de
Achille Lauro) en de ongelukkige Titanic.
Vijftien jaar heeft een scheepsliefhebber
aan de Titanic gewerkt. De keuken. De
balzalen. Hij heeft alles perfect nage
maakt. Van der Weide ontsteekt de 1486
lichtjes in het schip. De zes havo-ers gaan
ervoor liggen. „Hè. ik zie de broodjes op de
tafels liggen." „Kijk, die kroonluchters in
de balzaal." Opa is vergeten.
Verderop hebben Engelse kunstenaars
een ouderwetse kade op ware grootte na-
Neeltje Jans op de Delta Expo zien", stelt
Jeffrey Wolf nuchter vast.
Even later zitten de havo-leerlingen in een
theater, met zicht op een 26 meter lange
waterbak. Dertig kunstig gemaakte mo-
delboten liggen klaar voor een vlootshow
van ruim twaalf minuten. De verlichte
schepen passeren groepsgewijs de revue,
van een Romeinse slavenboot uit.de tijd
van Julius Caesar-, de Mississippi-rader-
boot. de roemruchte Duitse oorlogsbo
dem Bismarck tot en met het Greenpeace-
schip Rainbow Warroir. Stuk voor stuk
voor een groot publiek herkenbare sche
pen. Zo'n drieduizend lampen en speciaal
gecomponeerde, symfonische muziek ma
ken de vlootshow tot een levendig spekta-
DINSDAG 18 MEI 1993 27
De reis door het maritiem attractiecen
trum begint op de bovenste, de tweede
verdieping. Bij de renovatie van het Arse
naal is de indrukwekkende kapconstruc
tie hersteld. De donkerblauwe vloerbekle
ding schept een intieme sfeer. In vitrines
staan dertien, op schaal nagebouwde
schepen van de Verenigde Oostindische
Compagnie (VOC). Ze zijn met de hand ge
sneden door de Joegoslavische kunste
naar Ivan Trtanj, die aan de Bodensee
woont.
Maquette
Van der Weide vertelt vol trots een grote
watermaquette van de Zeeuwse delta op
de kop te hebben getikt. Die stond vorig
jaar op de wereldtentoonstelling in Sevil-
la. Met behulp van sluisjes en allerlei an
dere kunstgrepen kan het stroompatroon
in het zuidwestelijk deltagebied in beeld
worden gebracht. „Zoiets kun je ook op de
Met een idee voor een maritiem
attractiecentrum kom je niet ver. Iemand
zal de plannen moeten vormgeven.
Voorbeelden van spectaculaire attracties in
pretparken zijn in ruime mate aanwezig. Wie
verzint echter dat ene verhaal waardoor 'het
maritiem attractiecentrum het Arsenaal in
Vlissingen' een begrip wordt in
recreatieminnend Europa?
Diverse bedrijven kregen de uitnodi
ging hun ideeën op papier te zetten.
Vervolgens werden de plannen naast el
kaar gelegd en op een goudschaaltje ge
wogen, zowel wat betreft het idee en de
ruimte als op financieel gebied. Een pret
park als Disneyworld is immers niet voor
elke stad weggelegd.
„We hadden maar een paar voorwaarden
vooraf waaraan we ons moesten houden",
zegt Paul Janssen, een van de ontwerpers
van het in Soesterberg gevestigde bedrijf
Hypsos. „Het Arsenaalgebouw moest aan
de buitenkant in de oorspronkelijke staat
blijven. Aan de binnenkant moesten we
het gebouw ook zoveel mogelijk intact la
ten. Verder zou het centrum zowel attrac
tief als educatief moeten worden."
Janssen pakte pen en papier en maakte
een eerste opzet voor het hele complex.
Drie verdiepingen telt het gebouw, drie
verhalen over de zee werden het. De the
ma's: Onderzeeland, Schipbreuk en Reis
om de Noord. De bezoekers zouden via een
loopplank op de eerste verdieping terecht
komen en vanaf die plaats in groepjes een
vaste route afleggen door het complex. De
opzet was mooi, maar het kostte een ver
mogen.
„Dat wisten we ook wel, maar we wilden
ons geen beperkingen opleggen", ver
klaart Kees Bos, die de coördinatie over
het project had in de voorbereidingsfase.
„We wilden laten zien wat er mogelijk was,
maar hielden er rekening mee dat delen
moesten vervallen."
Fragmenten
Dat gebeurde inderdaad. Van de drie rei
zen bleven fragmenten van de zeereis
Schipbreuk over. Een gehele reis, met alle
geluids-, bewegings- en lichteffecten van
dien, was ook nog te prijzig. De clou van
het verhaal, een schipbreuk waarbij de be
zoekers met voorschip en al naar de haai
en gaan. bleef overeind.
„Bij het ontwerp waren we ervan uitge
gaan dat we zelfs bij een sobere uitvoering
nog een acceptabel geheel moesten over
houden", vertelt Bos. „We wilden voorko
gebouwd. De stenen zijn zelfs vies ge
maakt. Een Zweeds schip is afgemeerd.
Koks roeren in pannen. Een bemannings
lid slaapt luidruchtig Een marconist
zendt een onbekende boodschap de we
reld in. De tijd is aangebroken voor de
schipbreuk, een nagebootste wel te ver
staan. Om het gewicht van de simulator te
kunnen dragen, zijn er dertien extra hei
palen de grond ingedreven. De leerlingen
nemen plaats op het voordek, reddings
vesten worden vastgemaakt en het licht
gaat uit. Het begint rustig, maar allengs
gaat het harder stormen en bliksemen.
„Zoiets kun je bij echt slecht weer ook op
de veerboot naar Breskens meemaken
merkt Vivian Ploegaert op, vergetend dat
zoiets in het toeristenseizoen niet voor
komt. En de benen voelen na afloop toch
vreemd aan.
Na de zeereis volgt de afdaling naar de on
derwaterwereld Op de eerste verdieping
is er al iets van te zien geweest. Het haai-
enbassin is opengewerkt tot die etage.
Dat doorkijkje maakt nieuwsgierig. Zo is
het maritiem attractiecentrum overigens
helemaal opgebouwd. Van de buitenwe
reld is van binnen vrijwel niets te merken,
of het moet in het restaurant aan de jacht
haven zijn. Dat maakt de tocht door het
attractiecentrum tot een avontuur.
Haaien
De rotspartijen in het haaienbassin zijn
nog in de maak. De zestien centimeter
dikke ruiten die 120.000 liter water en vijf
tien tot twintig Noordzee-haaien binnen
moeten houden, zijn al wel aangebracht.
In Engeland bestaat veel ervaring met
zulke aquaria. Vandaar ook dat een En
gelse bioloog dit deel van het project heeft
opgezet. Evenals het aanraak-bassin.
waarin roggen komen. Die kunnen wor
den geaaid. De schaarse verlichting en de
onderkant van een gezonken schip geven
de indruk echt onder water te zijn. Op elk
detail is gelet.
Van der Weide kijkt op zijn horloge. Ruim
anderhalf uur zijn verstreken. Contact
met de buitenwereld is er niet geweest.
Dat verandert vliegensvlug. De vijftig me
ter hoge uitkijktoren vormt het slotstuk
van het maritiem attractiecentrum. Vorig
jaar was die al klaar, vanaf vrijdag 28 mei
maakt die onlosmakelijk onderdeel uit
van het attractiecentrum. Vivian Ploeg
aert is er al op geweest. Dat hindert niet.
Het uitzicht over de druk bevaren Wester-
schelde, Vlissingen en wat het oog al niet
kan zien blijft boeiend.
Blikvanger
„Jammer dat je niet apart op die toren
kunt", vindt Elmar van de Velde. „We ge
ven die troef, onze blikvanger, natuurlijk
niet zomaar uit handen", reageert Van der
Weide. „Wat vonden jullie er nu van
vraagt hij vervolgens. „Ik dacht dat dit
weer zo'n museum zou worden, met een
paar visjes in een kommetje", antwoordt
Mirjam Buisman spontaan. „Ik had niet
verwacht dat er zoveel te zien zou zijn. Dat
zou toch ook niet zeggen, als je dat Arse
naalgebouw van buiten ziet." Jeffrey Wolf
is over zijn twijfels heen. „Vlissingen heeft
dit nodig. Er is hier zo weinig te doen."
„Wat vinden jullie van de entreeprijzen,
veertien gulden voor volwassenen en ne
gen gulden voor 65-plussers en kinderen
tot twaalf jaar gaat Van der Weide ver
der. „Ik zou het er een eerste keer voor
over hebben", reageert Michiel van Wij
nen, „maar niet voor een tweede keer. En
voor een gezin met een paar kinderen
loopt het toch aardig op." Mirjam Buis
man trekt een vergelijking. „Voor één
avondje in de bioscoop ben je minstens zo
veel kwijt."
Harmen van der Werf
klanten meer dan één keer te lokken, is
moeilijk te voorspellen. In de loop van de
tijd zullen in ieder geval regelmatig ver
nieuwingen moeten worden aangebracht,
wil de kans reëel blijven dat mensen het
Arsenaal meer dan eens bezoeken. Bos:
„We kunnen in de loop van de tijd wel de
len van de tentoonstelling vervangen,
maar of dat voldoende is om bezoekers uit
Groningen naar Zeeland te laten rijden
weet ik niet. Anderzijds trekken maar en
kele attracties in Nederland meer dan
eens hetzelfde publiek. Het houdt denk ik
al op bij de Efteling, Madurodam, een paar
dierentuinen en een enkel museum. In
Vlissingen is de Seaworld-waterbak met
haaien denk ik een trekker, en kan ook de
wisselende expositie van bijvoorbeeld De
Schelde regelmatig bezoekers blijven lok
ken."
Uithoek
Een probleem voor het maritiem attrac
tiecentrum is dat Vlissingen in een uit
hoek van Nederland ligt. Bos is het daar
mee niet helemaal eens. „Vlissingen is
niet meer zo ver weg als vroeger. Boven
dien is de stroom toeristen groot en het
potentiële publiek dus ook. Ook buiten
landse toeristen kunnen in het attractie
centrum terecht, want er zijn bijna alleen
visuele elementen."
Voegt het Arsenaal iets toe aan wat er in
Nederland al te zien is op maritiem ge
bied? Bos vindt van wel. „Alle dingen die
in het complex te zien zijn, kan iemand
ook in het Maritiem Museum in Rotter
dam. het Scheepvaartmuseum in Amster
dam. de Schorpioen in Middelburg of op
andere plaatsen zien. In Vlissingen is ech
ter een combinatie van allerlei afzonderlij
ke zaken uit die attracties te zien. Boven
dien is de expositie in het Arsenaal mak
kelijker verteerbaar dan een expositie in
een museum."
Of het Arsenaal aanslaat bij de bezoekers
is nauwelijks te voorspellen. Volgens Bos
zijn er echter wel een paar zekerheden
waardoor het project een behoorlijke kans
van slagen heeft. „Had Vlissingen dit vijf
tienjaar geleden met het Arsenaal gepro
beerd, dan was het een faliekante misluk
king geworden. Nu, met de vemiewde bin
nenstad, is de hele entourage er geschikt
voor om mensen in de stemming te bren
gen voor een dergelijke expositie. Aan be
zoekersaantallen en uitstraling als het
Eurodisney-park bij Parijs kan Vlissingen
natuurlijk niet tippen. Dat is ook nooit de
bedoeling geweest van het Arsenaal. Bij
de plannen voor het project is van zeer
reële bezoekersaantallen uitgegaan. Ge
zien de uitgangspunten is het Arsenaal
absoluut mooi genoeg geworden."
Ynte Hoekstra
men dat we een attractie overhielden
waarbij we later smachtend zouden den
ken aan 'hoe het had kunnen worden', mij
merend over het oorspronkelijke scena
rio."
Voor het definitieve ontwerp bleef de eer
ste verdieping van het Arsenaal over. Bos:
„Wel borduurden de opdrachtgevers op
ons idee voort door op de begane grond
een onderwaterwereld met een haaienbak
te laten bouwen."
Bij het tekenen werden de ontwerpers niet
gehinderd door specialistische kennis op
maritiem gebied. „We hebben talloze film
rolletjes in de haven van Rotterdam vol
geschoten, oude boeken ingekeken en zijn
uitgebreid op zoek geweest naar informa
tie in maritieme musea. Verder hebben we
ons laten voorlichten door Vlissingers die
veel wisten over de vroegere situatie aan
boord van schepen en over de sfeer in de
haven."
Voor Hypsos was dit maritieme project
het eerste in zijn soort. Het bedrijf ont
werpt en bouwt objecten voor allerlei
beurzen, tentoonstellingen en attracties,
waaronder het Ecodrome dat vorig jaar op
de Floriade te zien was en een carnaval
sattractie op de Efteling. Volgens Bos is
het geen probleem dat geen van de ont
werpers scheepvaartkennis bezit. „We
hebben geen authentieke of documen
taire presentatie willen maken, maar een
sfeer uit vroeger jaren willen oproepen. Je
loopt natuurlijk altijd het risico dat een
oude zeeman een kijkje komt nemen en
feilloos aangeeft dat dat onderdeeltje niet
helemaal juist is." Voor de specialist is de
attractie echter niet ontworpen. Veel
meer moeten de toeristen in Zeeland afko
men op het spektakel, of ze nu een dagje
komen of een paar weken bivakkeren.
Verwend
Het. probleem waarmee elke zichzelf res
pecterende uitbater van een attractie zich
de laatste jaren geconfronteerd ziet, is dat
de klant bijzonder verwend geraakt is.
Het mooiste is lang niet meer goed ge
noeg.
„Het is inderdaad moeilijk om niet bij
voorbaat een verloren strijd te voerener
kent Janssen. „Met alleen een mooie film
of een fraai vormgegeven schaalmodel ne
men de bezoekers al nauwelijks meer ge
noegen. Tegenwoordig moet je met zoge
naamde multi-media-effecten de bezoe
ker lokken. In het Arsenaal kunnen bezoe
kers daarom niet alleen kijken en luiste
ren naarhavenbeelden en -geluiden. Ze er
varen ook de beweging van een heftig dei
nend schip en voelen wind en regen."
In het Arsenaal hebben de bezoekers een
'gedwongen loop'. Ze kunnen niet vrijelijk
rondstruinen, maar volgen een vaste
route die een verhaal vertelt. Volgens
Janssen en Bos is dat geen probleem, om
dat de nietvermoedende toeschouwer niet
weet wat hem te wachten staat en ook niet
op een vast onderdeel afstevent. Overi
gens is iedereen wel vrij om zijn eigen tem
po te bepalen. Wie lang wil kijken bij bi-
voorbeeld de schaalmodellen van sche
pen, hoeft zich niet te laten tegenhouden
doordat een gids hem aanspoort toch
vooral mee te lopen.
Of de attractie afwisselend genoeg is om