?zc Batman mist oude romantiek Heerlijk en schoon om te sien &rags mmr* '.mt - Rumoer rond bloemstilleven erugkeer fan een leermuis Hortus Botanicus Scheren en schaven aan het talent van jonge tekstschrijvers kunst cultuur V„_ VRIJDAG 7 AUGUSTUS 1992 I en jaar geleden werd het I gezicht van de zomer (epaald door een gapende lond waarin een paar tanden ptbraken. Dat was het nieuw ptworpen logo voor de film Utman. Maandenlang voordat lat ding overal in de wereld in e bioscopen verscheen werd teel rumoer gemaakt, de pers ireeg de film niet te zien en er jierd in het algemeen heel heimzinnig gedaan over de houd van de film. Het Iteindelijke resultaat viel |aarom nogal tegen, het was eerlijk te zijn een jervelende, langdradige film. Goed en kwaad aardig gekostumeerd: Batman komt terug! foto DC Comics Voor Batman returns, het ver volg dit jaar. heeft men een an dere reclamecampagne gekozen. Men heeft eerst een goede film ge maakt, sloeg het maandenlange rumoer over, deed nog wel geheim zinnig, maar vertrouwde zodanig op de kwaliteiten van de film dat ook de pers weer van te voren werd uitgenodigd. Veel uit de eerste Batmanfilm van Tim Burton is, zo als het hoort, nog hetzelfde. Het gapende logo dat nu een beetje ge wend is, een hevig acterende Mi chael Keaton, die net doet of hij he lemaal niet acteert, als miljonair en arme wees Bruce Wayne alias Batman, een overacterende be kende acteur die de schurk neer zet, een blonde love-interest, geen Robin en een duistere, dreigende atmosfeer die uit de nieuwe edities van de strip afkomstig is. Het zag er zo geweldig uit, was een veelgehoorde kreet over de eerste Batman- film. Als er niet over de film zelf gesproken wordt, maar over hoe het eruit ziet, dan wordt het tijd om argwaan te krijgen. Batman returns ziet er op zijn minst net zo spectaculair uit en het is deze keer niet het meest opval lende aan de film. De man die ver antwoordelijk was voor de decors van Batman, Anton Furst, is voor het vervolg vervangen door Bo Welch, de production designer waar Tim Burton ook mee heeft ge werkt voor zijn films Beetlejuice en Edward Scissorhands. Voor de 55 tot 75 miljoen dollar die Batman returns heeft moeten kosten, valt het een beetje tegen dat het er nog steeds uitziet alsof ze in een New Yorks Madurodam of de Efteling waar de verlichting is uitgedaan de opnamen hebben gemaakt voor de scènes die de meeste indruk zou den moeten maken. De reden waarom het decor zo op viel in Batman I was het feit dat elke vorm van plot ontbrak. Dat is nu ook weer het geval. Het is dan ook niet de eerste zorg van Tim Burton. Hij heeft de humor en rela tivering van het fenomeen Batman met knipogen naar de televisiese rie en de eerste film in weten te brengen en bovendien zijn eigen voorliefde voor de vervreemding en eenzaamheid in de Amerikaan se samenleving, die we uit eerdere films van hem kennen, tot thema van de film gemaakt. De overacterende schurk is dit keer Danny DeVito die een licha melijke weerzinwekkende Pen guin neerzet. De Penguin, die als baby door zijn rijke ouders in een wiegje a la Charlton Heston in The Ten Commandments te water wordt gelaten, komt via het on overtroffen riool van Gotham City in de dierentuin terecht waar pin- guins hem tot een rauwe vis vre tende meestermisdadiger opvoe den. Deze Penguin wordt weer in gehuurd door een nog grotere schurk, ene Max Shreck, gespeeld door Christopher Walken, een wa renhuismagnaat. die snode plan nen heeft met Gotham City en haar bewoners die nooit helemaal duidelijk worden. Ondanks de Amerikaanse spelling van Shreck is dat een duidelijke verwijzing van Burton naar de Duitse acteur Max Schreck die de titelrol in Mumau's Nosferatu, Eine Symphonic Des Grauens speelde, ook een film met vermeen de vleermuizen. Vergelijkingen met Duits expressionisme en Lang s Metropolis waren al niet van de lucht en in deze aflevering zit ook nog een enscenering die rechtstreeks gekopieerd is uit Lang's M {Die Mórder Sind Unter Uns). Visuele flair is een van de sterke punten van Burton, een belangrij ke reden om zijn films in de bio scoop te gaan zien. Een minder sterk punt van hem is zoals eerder gemeld plot en motivatie. Waarom zouden de burgemeester en com missaris van Gotham City een be roep doen op deze Batman om recht en orde te herstellen en te handhaven. Een assistent-officier van justitie in Los Angeles heeft, alsof hij niets beters te doen heeft, in een Amerikaans filmtijdschrift uitgelegd waarom hij tegen de Jo ker, als die de eerste film overleefd zou hebben. 10 maal levenslang plus 40 jaar zou eisen. Batman zou er afgekomen zijn met levenslang en 10 jaar met aftrek wegens een hele waslijst van misdaden varië rend van dood door schuld tot rij den zonder kenteken en rijden met een defecte uitlaat (vlammen zijn zichtbaar). In deze film is een van de plannen van de schurken om Batman uit te schakelen door net zo'n schurk van hem te maken in de ogen van de bewoners van Gotham City. Dat is hij dus feitelijk al en Burton gaat met veel vaart over het pro bleem heen hoe Batman zich daar weet uit te redden. Verantwoorde lijk voor zulke scenariokronkels is deze keer Daniel Waters, de man die ook Hudson Haivk heeft ge schreven. Hij heeft gelukkig ook Heathers geschreven, een zwarte komedie over de breekbare psyche van Amerikaanse schoolmeisjes. Hij is er waarschijnlijk de oorzaak van dat de beste scène van de film er een is waarin niets explodeert. Catwoman We zien daarin Selina Kyle, de al leenwonende, schuchtere secreta resse van Shreck thuiskomen, haar kat melk geven en haar ant woordapparaat afluisteren. Meer niet. Selina gaat na die prachtige scene waarin we haai- betrappen op het verrichten van alledaagse dingen, terug naar kantoor waar ze door haar baas Shreck uit een raam op de 27e verdieping wordt geduwd. Beneden aangekomen wordt ze door straatkatten nieuw leven ingeblazen om zo het tweede van haar negen (tel zei levens als Catwoman te beginnen. Ze gaat weer terug naar huis om achter de naaimachine van een zwarte rub beren regenjas een prachtig Cat- womanpak met bijpassende vin- gerhoedklauwen te maken. Mi chelle Pfeiffer in een rubberen SM- pakje compleet met zweep, miau- In de Amsterdamse Universiteitsbibliotheek (UB) aan iet Singel liggen op dit moment rijk [eillustreerde 17e en 18e eeuvvse lotanische werken uit de voormalige collectie van de Hortus lotanicus te pronk. In het uincomplex van de Hortus aan de Plantage Middenlaan is tegelijkertijd een wandelroute langs 13exotische planten uitgezet «aarvan er enkele nog direct uit de lie en 18e eeuw stammen. Deze opzet seen geslaagde koppeling van de botanische theorie aan de praktijk: de boeken zijn juweeltjes en Kandelen door de Hortus is altijd al een genoegen. De Universiteitsbibliotheek (UB) en de Hortus zijn met elkaar verbonden sinds in het midden van de 19e eeuw een aan tal boeken uit de Hortus-collec tie werd overgebracht naar wat eerst nog de Stadsbibliotheek heette. De Hortus was aanvanke lijk een afzonderlijke stedelijke instelling maar werd in 1877 defi nitief onder beheer van de uni versiteit geplaatst. Enkele jaren geleden verhuisde ook de rest van de collectie naar de UB om dat de bewaaromstandigheden daar beter zijn dan in de Hortus zelf. De geschiedenis van het tuin complex begint in de Gouden Eeuw. een periode van steeds stijgende welvaart in onze gewes ten. Het Amsterdamse stadsbe stuur besloot in 1682 een drassig stuk land bij de Nieuwe Heren gracht te bestemmen tot 'artze- nijhof. een plantentuin die er voor moest zorgen dat de genees middelenvoorziening van de stad op peil bleef. In het besluit van de vroedschap over de oprichting van de Hortus werd ook melding gemaakt van de bouw van een warme kas, in die tijd omschre ven als 'warme stoof. Daardoor werd het voor het eerst mogelijk op grote schaal tropische plan ten in bloei te krijgen. Morelandsche Kraak De leiding van de Hortus werd in handen gelegd van twee commis sarissen, de Amsterdamse burge meester Johannes Huydecoper en het raadslid Jan Comrpelin. Huydecoper was ook bewindheb ber van de Verenigde Oostindi- sche Compagnie en beschikte zo over een uitgebreid netwerk van contacten in de overzeese gewes ten. Dat kwam meteen uitste kend van pas bij het verwerven van zaden, bollen en planten. Ook latere Hortus-beheerders bleven de collectie verrijken door bestellingen over de hele wereld te plaatsen. Op een landkaart in de UB is te zien dat bij voorbeeld uit Kaap de Goede Hoop de Afo- relandsche Kraak naar ons land kwam en uit Ceylon de Ceylon- sche Narcisse. Jan Commelin was handelaar in farmaceutische produkten en had met een publikatie over het opkweken en verzorgen van li moen- en oranje-bomen een repu tatie als plantkundige opge bouwd. Bij het opstellen van de eerste inventaris in 1689. de Ca talogus plantarum Horti Medici Amstelodamensium, konden al 2200 planten worden vermeld. In het voorwoord aan den kruyd- lievenden leser stelde Commelin tevreden vast dat in de tuin „alle die de genees-, heel-konst en kruidkunde beminnen en oeffe- nen. alles in deselve konnen vin den. het gene tot haar genoegen dienen kan." Bij zijn dood in 1692 was de Hortus uitgegroeid tot een van de belangrijkste Euro pese plantentuinen De fakkel werd enige jaren later overgeno men door zijn al even bekwame neef Caspar. Moninckx Atlas De plantenschat is tussen 1686 tot 1709 vereeuwigd op 420 aqua- Het Afrikaans Huysloock, aquarel van Jan Moninckx. foto Universiteitsbibliotheek Amsterdam rellen op perkament, die in acht kalfsleren folianten zijn gebun deld in wat bekend staat als de Moninckx Atlas. Daarvan zijn er 271 gesigneerd door Jan Mo ninckx en 101 door Maria Mo ninckx. waarschijnlijk twee tel gen uit een Haags schildersge slacht. Dertien aquarellen uit de atlas zijn door Alida Withoos ge maakt en twee door Johanna He lena Herolt-Graaf. De expositie in de UB toont prachtige voor beelden van deze fijnschilder- kunst. Caspar Commelin, een ge lijknamige oom van de botani cus, schreef er niet voor niets al in 1693 over: Door de combinatie van vak manschap en liefde voor de na tuur zijn de andere oude werken op de expositie al net zo „heerlijk en schoon" om naar te kijken. Neem bij voorbeeld het werk van Maria Sibylla Merian (1647-1717), die in 1699 met een toelage van de overheid naar Suriname trok om vlinders te vereeuwigen. Om als vrouw van middelbare leeftijd in die tijd zo'n reis te ondernemen, moet zij zeker over een grote ge drevenheid hebben beschikt. De planten op haar werken waren bedoeld als decoratieve achter grond. maar zijn net als de insec ten nog steeds een genot voor het oog. Opvallend is ook de grote liefde die veel welgestelde burgers voor hun tuinen toonden. Het meest opmerkelijke voorbeeld is de schatrijke bankier George Clif ford die op zijn buitenplaats 'De Hartecamp' bij Haarlem een bij zondere verzameling exotische planten aanlegde. Hij gaf per jaar maar liefst 12.000 gulden aan zijn tuin uit, in die tijd de prijs voor een grachtenpand. Clifford werd geldschieter voor de arme Zweedse botanie-student Lin naeus, die in 1735 in ons land arri veerde. Linnaeus publiceerde in 1753 zijn beroemde werk Species planta rum, waarmee hij de bedenker werd van de botanische systema tiek die ook nu nog wordt gehan teerd. In 1735 was zijn eerste gang in Amsterdam naar de Hor tus. Op onze wandeling door de Hortus anno 1992 kunnen we ons dat nog steeds indenken. Frantjoise Ledeboer Expositie Voor de kruyd-lievende le ser, in de Universiteits Bibliotheek aan het Singel 425 in Amsterdam, tot en met 11 september. Geopend maan dag tot en met vrijdag van 11 00 tot 16 01 Het erfgoed van de Commelins in de Hortus aan de Plantage Middenlaan 2 duurt eveneens tot en met 11 septem ber Geopend maandag tot en met vrijdag van 9.00 tot 17.00 uur en in de weekeinden van 11.00 tot 17.00 uur wend over de daken van Gotham City zien kruipen, dat is onvergete lijk. Burton maakt gebruik van jaren veertig kostuums en decor, ge mengd met een futuristische tech niek, maar het gevoelsleven van zijn personages komt uit de jaren negentig. Of we daar blij mee mo gen zijn is nog maar de vraag. Be halve de ouvertures van Catwo man naar Penguin en vooral omge keerd, is er ook nog sprake van een mogelijke romance tussen Selina en Bruce. In Lethal Weapon 3 ver geleken Mel Gibson en Renee Rus- so hun lidtekens als voorspel. In Batman returns geven Batman en Catwoman elkaar in hun strijd bo ven de straten van Gotham City lidtekens, die ze als Bruce en Se lina tijdens het voorspel voor el kaar verborgen willen houden. As- taire/Rogers, Grant/Russell. Tracy /Hepburn, het waren koppels uit de Amerikaanse droomfabriek die ieder op hun eigen manier met el kaar vochten en elkaar beminden. De romantische fantasieën die nu uit Hollywood komen hebben toch een dimensie verloren. Amusant en interessant is het nog wel. maar romantiek is ook niet meer wat het geweest is. Piet van der Merwe Batman returns gaat vandaag vrij dagI in premiere in Alhambra Vlissin- gen. Roxy Bergen op Zoom en De Ko ning Hulst. Mensen aanleren hoe ze een goede liedtekst moeten schrijven is eigenlijk niet mogelijk. Liedjes schrijven valt niet te leren, dat is een gave. Maar scheren en schaven totdat een - getalenteerde, en enigzins ervaren - huis-, tuin- en keukendichter uitgroeit tot een 'echte' tekstschrijver, dat is wél mogelijk. Conamus. de Nederlandse promotor van de lichte muziek wil het in ieder geval gaan proberen. Met hulp van gerenommeerde professionals als Jan Boer stoel, Ivo de Wijs. Margriet Marke rink. Henk Westbroek en Tol Hansse organiseert Conamus dit najaar - waarschijnlijk in novem ber - een cursus liedjes schrijven voor tekstdichters. 'Liedjes per do zijn' gaat het tweedaags gebeuren heten. Dat het initiatief, waaraan ook wordt meegewerkt door de TROS en Buma/Stemra. in een be hoefte voorziet, daarover is geen twijfel mogelijk, vertelt een Cona- mus-medewerkster. „De telefoon staat roodgloeiend. We zullen streng moeten selecteren, want er kunnen maar maximaal 50 men sen meedoen. We hebben een leef tijdsgrens van 35 jaar gesteld. Het gaat erom dat we een nieuwe, jon ge generatie tekstschrijvers een kans willen geven. Mensen van vijftig of zestig jaar zijn dus helaas uitgesloten." Volgens Conamus zijn er maar wei nig liedjesschrijvers in staat mooie en muzikale teksten te produce ren. De meeste schrijvers blijven - vaak door gebrek aan goede bege leiding - steken in rijmende volzin nen als ik hou van jou en blijf je trouw'. De Conamus-woordvoer- der: „Het is een moeilijk vak, en je komt moeilijk aan de bak Ens een bepaalde groep van oudere tekst dichters die veel werk hebben, minder bekende talenten vallen gauw uit de boot Met deze cursus willen we vooral de jongere genera tie een kans geven, onder goede be geleiding. Misschien worden deze mensen wel de tekstschrijvers van de toekomst." Verschillende genres Mensen die de cursus willen bijwo nen krijgen een cassettebandje (a tien gulden) toegestuurd met twaalf muziekstukken in verschil lende genres. Bij maximaal twee stukken kan een tekst geschreven worden, die door een nog samen te stellen jury beoordeeld wordt. De meest veelbelovende en originele stukken worden uitgekozen. De scheppers daarvan worden vervol gens uitgenodigd aan de weekend cursus deel te nemen, waar de ver vaardigde teksten worden bijge schaafd door vakmensen uit het bewuste genre. Thema's die behandeld worden zijn ondermeer de opbouw van een tekst en compact schrijven. „De deelnemers worden gestimuleerd om te experimenteren met woor den, om de vele mogelijkheden van taal te ontdekken." De beste arrangementen worden begin volgend jaar uitgevoerd tij dens een speciale radio-uitzending van de TROS, door jonge artiesten onder begeleiding van het Metro- pole Orkest. Een gecombineerde vak/publieks-jury reikt tenslotte een onderscheiding uit aan de schrijver van het beste liedje. Monique Brandt Het schilderij kan niet eens worden bezichtigd, toch staat bloemstilleven in kuip van de 17de- eeuwse meesterschilder Jan Brueghel de Oude in het middelpunt van de belangstelling. Aanleiding is de procedure die de Duitse kunstverzamelaar D. Doll heeft aangespannen voor de Raad van State om het paneel dat in bruikleen is bij Museum Boymans-van Beuningen, in zijn bezit te krijgen. De Duitse verzamelaar heeft een koop-optie op het schilde rij geerfd van de eigenaresse me vrouw L. Thurkow-van Huffel. Voor de marktwaarde van naar schatting 1.1 miljoen gulden mag hij het schilderij kopen. Ware het niet dat sinds 1985 de Wet Behoud Cultuurbezit van kracht is. Jam mer voor kunstverzamelaar Doll. Hij krijgt nu geen toestemming om het schilderij aan te kopen en uit te voeren. De Wet bepaalt namelijk dat waardevolle kunstwerken in Nederlands bezit het land niet uit mogen. Het paneel van schilder Jan Brueghel de Oude staat op die lijst van 'beschermde kunstwer ken'. Inzet van de procedure voor de Raad van State is nu of het desbe treffende paneel onmisbaar en on vervangbaar is; twee criteria waar aan een kunstwerk moet voldoen om in aanmerking te komen om op de lijst geplaatst te worden. De onmisbaarheid van het doek wordt door Doll bestreden, omdat er in het Amsterdamse Rijksmu seum ook een Bloemstilleven in kuip van Jan Brueghel de Oude hangt, volgens hem een authen tiek werk, terwijl het doek in Boy mans van een leerling van Brueg hel zou zijn. Zoals gebruikelijk: de meningen daarover zijn verdeeld. Kunsthis toricus dr A. Blankert heeft de beide panelen op verzoek van mr P. W. Russell, de advocaat van de Duitse verzamelaar, middels de tail-opnamen onderzocht. Blankerts conclusie luidt: „Het schilderij in Boymans blijkt door een minder kundig schilder ge schilderd dan dat in het Rijksmu seum. Het is minder verfijnd van techniek en uitvoering. De schil der volgt wel Brueghels vormen, maar schematiseert en versimpelt ze. Waar de schilder van het stuk in het Rijksmuseum bloemen en bla deren in een ruimte suggereert, geeft de schilder van het Rotter damse stuk slechts een decoratie! patroon, dat aan borduurwerk doet denken." Het rapport gaat verder: „Vervol gens werden de beide dia-series zonder enig commentaar getoond aan zowel stillevenkenner Fred Meyer van het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie als aan Guido Jansen, conservator van oude schilderijen verbonden aan Museum Bovmans-van Beu ningen. Beiden kwamen zonder enig reserve onafhankelijk van Blankert tot precies dezelfde con clusie." Expert Deze conclusie wordt evenwel niet gedeeld door de kunsthistoricus dr S. Segal. Op verzoek van dr B. Haak, lid van de commissie Wet Behoud Cultuurbezit, onderzocht hij vorige week de beide panelen. Zijn conclusie staat haaks op die van zijn collega-historicus Blan kert: „Al kijkende ben ik tot de conclusie gekomen dat het paneel in Amsterdam een kopie is, waar schijnlijk geschilderd door zijn zoon Jan Brueghel de Jonge. Het schilderij in Boymans daarente gen is een van de versies die De Oude heeft geschilderd", aldus Se gal. Daar waar de meningen botsen moet de rechterlijke macht uit spraak doen. De Raad van State buigt zich momenteel over deze heikele kwestie. Een definitieve uitspraak zal nog wel even op zich laten wachten: de eerste zitting die onlangs is gehouden, werd ge schorst tot begin september. Maarten van Kleij - Jan Brueghel de Oude, Bloemstilleven in kuip. foto Boymans-Van Beuningen

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1992 | | pagina 9