PZC Anna Blaman Het helend middel om te overleven Venema laat Appel verder met rust week-uit 21 ZATERDAG 14 JULI 1990 Anna Blaman verliefd. Iedere lezer weet dat het in haar werk vooral over de liefde ging, en niet bepaald als over een feest. Hunkering, obsessie, teleurstelling, wanhoop, tragedies van liefde die niet vervuld kan worden. Iedere lezer weet ook dat zij eigen ervaring omdichtte in romans en verhalen en daarbij homoseksualiteit omdichtte in heteroseksualiteit. Tenslotte: iedere lezer weet dat de verpleegster Alie Bosch (1909-1984) model is geweest voor Alide in Anna Blamans indertijd zo opzienbarende roman Eenzaam avontuur. Vrijpoes Zelfstandig Huiselijk Albums Ongerief Anna Blaman Het leven van een verliefde Er is heel veel bekend over An na Blaman, over haar zuster, zwager, moeder, over de mensen die model hebben gestaan voor haar romanpersonages. Henk Struyker Boudier begon met het onderzoek, Aad Meinderts zet het voort. Fragmenten, gelegenheids stukjes, aantekeningen werden ge publiceerd. Getuigenissen van vrienden en kennissen werden op getekend. En de brieven. Struyker Boudier beschikte over de corres pondentie met Jeanne van Schaik-Willing. Aad Meinderts maakte een boek van de brieven aan Emmy van Lokhorst en Sonja Witstein. Er is een boekje van An na Blamans zuster, onmisbaar, zij het leugenachtig en vals. En nu is er dan Dit tussen ons is geen een zaam avontuur. Brieven 'aan Ma rie-Louise Doudart de la Grée en aan Alie Bosch. Ingeleid en be zorgd door Aad Meinderts. Marie-Louise (1907-1981) was ge trouwd met een rijke zakenman die het haar blijkbaar niet kwalijk nam dat zij lesbisch was. Zij had den een zoon en woonden in een riante villa in Zeist. Marie-Louise was mooi, coquet, eerzuchtig, pu bliceerde enige boeken, over vrou welijke homoseksualiteit, over Han van Meegeren, schreef voor toneel en zou het liefst actrice zijn geworden, vooral voor de film. In oktober 1948 schreef zij Anna Bla man een brief vol bewondering. Deze lachte erom. Maar was al in november heftig verliefd en noem de haar 'lieve vrijpoes'. En al komt in de volgende brieven van alles voor aan ziekte, kritiek, jaloezie, vermoeienis, het opvallendst zijn toch uitingen van erotisch verlan gen dat royaal bevredigd wordt: ,ons sterkste trefpunt was onze heerlijke erotische liefdesuitwisse ling en het plezier dat we samen konden hebben' (16 maart 1949). Op 31 augustus 1949: ,Van liefde doorstroomd was ik, en ben ik nog. Begerig grijpt mijn ziel die liefdes- roes aan, een voortdurende inner lijke zwijmel. Maar mijn bang ver stand wil zich verzetten en zegt: pas op, pas op! en mijn ziel zegt dan weer: Waar voor oppassen, dacht je soms niet dat zij het niet roerend ernstig meent? Luister lie ve liefste, ik verlang hartstochte lijk naar je. Wanneer we elkaar weer zien, is voorlopig een raadsel. Volgende week dinsdag? Dag lief warm haaiig opgewekt mooi en volstrekt niet vervelend vrouwtje. Was je maar bij me; ik zou me door je laten verleiden, na flauw verzet'. Anna Blaman maakt van het be gin af aan duidelijk dat zij, hoe ver liefd zij ook is, niet van plan is zich aan de geliefde uit te leveren. Zij heeft haar les geleerd, zij heeft haar werk, zij voelt zich verplicht tot prestatie, zij verdedigt fel haar zelf standigheid. In 1950 is de liefde over. Vriendschap blijft bestaan, en in 1955, nadat Anna Blaman was genezen van een hartinfarct, verbleef ze zes weken in het prach tige huis van de vriendin die haar met liefde verzorgde. Er is niet veel tragedie in deze relatie, zo meent de lezer van de brieven. Er is zo nu en dan wat ruzie en misverstand, en Anna heeft de pest aan sommi gen van Marie-Louise's vriendin nen en vrienden. Ze kan aardig tekeergaan: ,Er zijn zo nog wel allerlei nuances die de wezenlijke ondiepte van je gevoe lens verraden. Zo weet'ik ook'dat mijn wijze van debatteren met de buitengewoon kleinzielige zelfin genomen en ongemanierde Roel Houwink je niet bevredigde. Ik kreeg toen het gevoel alsof ik een soort tentoonstellingspaard was waarmee je ten opzichte van deze groezelige en louche Roel Hou wink niet met zo'n mooie prijs ging strijkend'. Zo beleefde de schrijfster van Een zaam avontuur, die roman van te leurstelling over onvolkomen lief de, een opgewekt liefdesavontuur, juist in de tijd dat het boek be roemd en berucht werd. Het is goed om te weten. De brieven aan Alie Bosch, tussen 1946 en 1957 geschreven, zijn huiselijk van toon. Interessant is dat Anna Blaman haar vroegere geliefde pas terug wil zien als zij haar verhouding met haar min naar heeft opgegeven. Het is be kend dat de vriendschap hersteld werd. Weten we nu genoeg over Anna Blaman? Het is waarschijnlijk niet in haar geest dat al deze intimitei ten aan ons, de voyeurs, worden verklapt. Waarom zou men zich daar zorgen over maken? Zij blijkt in haar brieven dezelfde als in haar boeken. Geen lezer zal gedesillu sioneerd worden, geen lezer zal de brieven als haar beste werk gaan beschouwen. Maar curieus is het wel: dat nu juist van deze vrij te ruggetrokken levende, vrij schu we, vrij snel gekwetste vrouw het hele leven, tot in bizarre details, bekend wordt. Aad Meinderts heeft de uitgave voorbeeldig verzorgd. Het moet een zwaar karwei zijn geweest om over al de vrienden en kennissen die genoemd worden informatie te krijgen. En die informatie dan ook overzichteijk te verwerken, in de inleiding en in de noten. Alfred Kossmann Anna Blaman, Dit tussen ons is geen eenzaam avontuur. Brieven aan Ma rie-Louise Doudart de la Grée en aan Alie Bosch. Ingeleid en bezorgd door Aad Meinderts. Uitgave; Meulenhoffl Amsterdam. Nu ik hier ben, van huis en haard verdreven, en in den vreemde alles mij doet beven, zoek ik - als Gilliams - in poëzie het helend middel om te overleven. Hoe leer je verzen en versjes lezen? Door er bovenop te gaan zitten, vakantie of niet. Als het gedicht het overleeft, overleef jij zelf een stukje verder. Volle bureaus moeten leeg. Dat lukt niet. Bovenop ligt sinds kort Asmodee, een keurige verpakking van zeventig kwatrijnen geschre ven door de Rotterdamse Hedwig Heemskerk nadat zij door Leopold vertaalde kwatrijnen van Omar Khayyam las: ,In Oosterse kwa trijnen werd verwoord, de wan hoop die mij rechtens toebehoort.' De Engelsman Fitzgerald ging in het ongebreidelde exotisme van de Victoriaanse eeuw met al zijn ge wicht op de gedichten van de ge leerde elfde-eeuwse Pers zitten en herdichtte naar eigen smaak en taak. Want stoomdrukpersen met hun plaatjes, godsdienstafval en van nieuwe bevolkingsklassen ex ploderende steden maakten het in rede denkende individu nieuws gierig naar de emoties van de zin nen. Fitzgerald vond ze in Khayyams kwatrijnen en stookte heel Europa op. Opgejaagd door de liefde-ver- storende Asmodee, prins uit de achterbuurten van oosterse go denwerelden. laat ik mij meesle pen in de strenge maar o. zo verlei delijke wereld van het kwatrijn die als een Antwerpse Cogels-Osylei is in het dichtersrijk, met vorstelijke optrekken voor Leopold en Bou- tens, een slotkapel voor Ida Ger- hardt en nu voor Hedwig Heems kerk een tent, officieel ingezegend door de strenge classicus Johan Polak in deze uitgave van De Beuk in Amsterdam. Met wijn als beeld voor levens bloed en kruik voor menselijk be staan haal ik mijn bureau over hoop op zoek naar lang geleden uitgegeven metrische Rubayat- vertalingen van J. A. Vooren wiens zorgvuldigheid niets te wensen laat, op wellicht zijn ontkenning van mystiek na. Omvat het glas en hef het in het licht opdat het rood schijn' op uw aangezicht. Verlangen opende zovele monden die door de grote Doder zijn gedicht. Neem op vakantie mevrouw Heemskerk mee om alsnog Asmo dee te straffen! Onder die stapel past allicht Dit is poëzie met 104 gedichten van 72 dichters van Querido, een jubileumuitgave door Jan Kuyper samengesteld, met een kleurig poesiealbum plaatje van negen knappe muzen- dames voorop is dat voor vijftien gulden te geef. Voor hetzelfde geld en nog een dubbeltje terug ver scheen bij Veen, Hier ligt Poot, Hij is dood, bijna 300 pagina's met de kortste gedichten in onze taal, waarvan de titel het allerkortste is, in bedoeling overtroffen door: „Hier ligt Gijs van Amerongen. In de grond geen kwade jongen" van C. Buddingh'. Wie na al die knappe vondsten zelf het dichten niet kan laten, moet voor straf vijfentwintig gulden uit geven en de tweehonderd pagina's dikke Rijmwijzer doorworstelen van Jaap Bakker die eerder het Ne derlands rijmwoordenboek uitgaf. Veel praktische raad, veel inzicht in dichterstechniek. Zelfs het meest alledaagse lijkt opeens poë- Jules Deelder is een uitgeverij be gonnen om gedichten uit te geven waarin hij zich kan vinden, aldus een fax. Casper van den Berg mocht met Modieus Ongerief het spits afbijten. Boeiende medede lingen over een hertog die al in 1740 het te verwachten luchtver keer met een apart ministerie in goede banen wilde leiden. Wie met ,de gedachten tezeer bij Plato's dialogen' in een .costuum uit de hardere prijsklasse' op een pasge- verfd wandelaarsbankje is gaan zitten, kan bij Casper van den Berg troost vinden. Beeldend is hij en vermakelijk genoeg in de vakan tiestapel. Lenze L. Brouwers schreef drie bundels rondelen en geeft nu bij Querido voor f 17,50 een bundel met 41 sonnetten uit, die beginnen met plichtsgetrouw witlofkuilen van zijn vader en eindigen met het labyrint van de tijd. ,Goed is dat niemand zichzelf hoeft te wekken'. Dat is het sympathieke van Asmo dee van Hedwig Heemskerk. Op de laatste pagina's staan een nette rij verklaringen van namen en vreem de woorden die haar kwatrijnen, door hun vierregelige schema al streng genoeg, ook leesbaar voor niet-gestudeerden maken. Leg Asmodee maar bovenop en laat er stof en zand en dennenaal- den tussen £omen. blijf rechts rijden haal niet in, en probeer de spookrijder met lichtsignalen te waarschuwen Jules Deelder Ik bid U, Asmodee, laat mij met rust; mijn huid, mijn haren eindeloos gekust; bestookt hebt Gij mij met onreine liefde: de kalk werd magistraal door u geblust. Tjitte de Vries De schrijver en kunsthandelaar Adriaan Venema ziet af van zijn voornemen een boek te publi ceren over het oorlogsverleden van de kunstenaar Karei Appel. Vene ma, die met vergelijkbare onthul lingen over ander anderen Bert Voeten, Ed. Hoornik en Pierre H. Dubois de laatste tijd voortdurend in opspraak is, zegt deze beslissing- onder druk genomen te hebben. „Daar mag ik verder niets over zeg gen. Het is een moeilijke zaak, waar ik zes jaar aan heb gewerkt. Het gaat niet zozeer om wat Appel in de oorlog gedaan heeft dat valt wel mee maar om de manier waarop hij zich daar na de oorlog over uitliet. Dat was het gebruike lijke verhaal". Venema wil zijn onderzoek nu op een 'journalistieke manier' presen teren. Geconfronteerd met het 'be lastende materiaal', ontkende Ap pel vier jaar geleden alles. Zelf werd Venema vorig jaar door Het Parool beschuldigd van handel in valse Appels, maar de krant kon dat uiteindelijk niet hard maken. Volgens Venema was er sprake van een complot. „De reden dat ik ge flikt moest worden is dat boek over Karei Appel. Ik moest hangen en ongeloofwaardig gemaakt wor den". Venema noemt de beschuldiging „een traumatische ervaring die mijn besluit om binnenkort met schrijven te stoppen heeft bespoe digd". Begin december begint hij een kunsthandel aan de Amsterdamse Prinsengracht. De zaak gaat Wen ding heten. Onder dezelfde naam had Venema van '79 tot '84 een ga lerie aan het Rokin. Venema wil zich richten op wat hij noemt ,de kleine avantgardistische schilders Appel Venema na Cobra'. Daarbij denkt hij aan kunstenaars als Willem Hussem, Jan Cremer en Jan Sierhuis. „De meesten hebben in de jaren '50 en '60 prachtig werk gemaakt, maar zijn daarna artistiek doodge bloed". Kunsthandel is voor Venema „een verslaving. Ik ben een aantal jaren verslaafd geweest aan het schrij ven van boeken. Wat research voor mijn serie Schrijvers, uitgevers en hun collaboratie betreft, heb ik de ergste tijd nu achter de rug. En dan ga je weer eens om je heen kijken. Maar het is natuurlijk redelijk pro vocerend om na alles wat ik over die wereld geschreven heb, nu zelf weer een kunsthandel te beginnen. Maar zo zit ik nu eenmaal in el kaar". Gerlof Leistra Tobias Wolff: De jongen die ik was (Bert Bakker, ƒ34,90, vertaling Guido Golüke). Autobiografisch verhaal over Tobias Wolffs jeugd in Amerika. Amos Oz: De Heuvel van de Boze Raad (Meulenhoff, ƒ29,50, verta ling Hilde Pach). In de serie Lite rair Moment verscheen de verha lenbundel De Heuvel van de Boze Raad. Naast het titelverhaal zijn dat Meneer Levi en Verlangen. Het boekje bevat tevens informatie over de schrijver. Patrick Liegh Fermor: Tussen wouden en water (Contact, 24,90, vertaling Paul Syriër). Tweede deel van de trilogie Zwerversiaren. Het eerste deel volgt de schrijver op diens voettocht door Nederland en Duitsland, Tussen wouden en water beschrijft de reis van Leigh Fermor door centraal-Europa. Ian McEwan: De brief in Berlijn (De Harmonie, ƒ34,90, vertaling Heieen ten Holt). Nieuwe roman van Ian McEwan die zich afspeelt in het Berlijn van na de tweede we reldoorlog. Een jonge Britse tech nicus raakt verwikkeld in een spio- nage-complot. Primo Levi: Liefde en Meccano (Li- bris 6,95, vertaling Reinier Speel man). Zeven korte biografische verhalen van de Italiaanse auteur Primo Levi, voor het eerst in verta ling. David Grossman: Zie: liefde (Veen, ƒ39,90, vertaling Hilde Pach). De Israëlische schrijver Grossman 1954) behandelt de pro blematiek die de jodenvervolging oplevert voor de naoorlogse gene ratie Israëli's. Andrzej Szczypiorski: Ameri kaanse whiskey (Amber, 34,50, vertaling Gerard Rasch). Twaalf verhalen van de Poolse schrijver Szczypjiorksi, geschreven in de ja ren tussen 1975 en 1982. Julio Llamazares: De gele regen (Fragment, 32,50, vertaling Fran- cine Mendelaar en Danny Meyn- derts). Tweede roman in vertaling van de Spaanse auteur Llamaza res (1955). Het boek beschrijft de herinneringen van de laatste be woner van een verlaten dorp in de Pyreneeën.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1990 | | pagina 21